УладзГмГр МГкалаевГч ШыцГк. Сустрэча
---------------------------------------------------------------------
У.ШыцГк. "У час не вярнулГся", "Мастацкая лГтаратура", МГнск, 1975
OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 20 лГпеня 2003 года
---------------------------------------------------------------------
Пройдзе час, з зямных касмадромаЂ возьмуць старт вялГзныя зоркалИты Г
накГруюцца да далИкГх галактык.
Магчыма, гэта адбудзецца Ђжо Ђ наступным стагоддзГ, магчыма, значна
пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы Ђжо цяпер хочам ведаць, што
напаткае бясстрашных астралИтчыкаЂ у бясконцай прасторы. Аб Гх прыгодах,
лИсе Г знаходках расказваецца Ђ гэтым зборнГку фантастычных апавяданняЂ.
На стук адказала цГшыня. Пасько пачакаЂ хвГлГну Г зноЂ паднИс руку да
дзвярэй. Але, не дацягнуЂшыся да Гх, апусцГЂ. Јн уявГЂ сабе высокую фГгуру
капГтана, схГленую над сталом, нахмураны лоб, позГрк, затуманены болем
страты, Г адступГЂ.
Вх засталося пяцИра - Пунтус Г МарцалГс на "Валдай" не вярнулГся, усе
тэрмГны скончылГся яшчэ Ђчора. В тады чацвИра з экГпажа прыйшлГ да капГтана
Г папрасГлГ паслаць Гх на пошукГ.
КапГтан выслухаЂ Гх Г сказаЂ, што падумае. Пасько ведаЂ, аб чым Ин
будзе думаць: сГтуацыя ж паЂтарылася. КалГ не вярнуЂся Пунтус, да капГтана
яны хадзГлГ ЂпяцИх. На пошукГ быЂ пасланы МарцалГс. В Ин таксама не
вярнуЂся. Двое з сямГ ды яшчэ аварыя рухавГка - гэта Ђжо бадай катастрофа.
Пасько разумеЂ ваганнГ капГтана - той хацеЂ адрамантаваць рухавГк Г вярнуць
"Валдай" на Зямлю. Але Ин разумеЂ Г Гншае: нГхто з Гх, у тым лГку Г капГтан,
не даруе сабе, калГ не даведаецца, што здарылася з таварышамГ.
ВыклГк да капГтана прагучаЂ па Ђнутранай сувязГ як сГгнал трывогГ. Јн
застаЂ Пасько на тым жа месцы - ля дзвярэй. ПачакаЂшы секунду-другую, Пасько
рашуча пераступГЂ парог.
- Сядай, - не пачынаючы размовы, капГтан паказаЂ на крэсла.
УвайшлГ Г астатнГя члены экГпажа.
КапГтан узняЂ галаву Г доЂгГм пГльным позГркам абвИЂ сваГх таварышаЂ.
- Што будзем рабГць? - спытаЂ Ин.
- Шукаць!
КапГтан у знак згоды схГлГЂ галаву. АгледзеЂшы свой парадзелы экГпаж,
сказаЂ:
- Паедзе Пасько. - ПадумаЂшы, дадаЂ: - Јн - апошнГ.
ТолькГ зараз Пасько зразумеЂ, чаго каштавала капГтану гэтае рашэнне. Јн
неяк аж пастарэЂ за апошнГя суткГ, яго доЂгая фГгура здавалася яшчэ
даЂжэйшай, а вакол вачэй густой сеткай паглыбелГ маршчынкГ.
З каюты капГтана Ђсе выходзГлГ моЂчкГ. В Пасько ведаЂ прычыну. Кожны з
Гх аддаЂ бы жыццИ, ратуючы таварышаЂ, Г таму нГхто не мог згадзГцца, што Ђ
выпадку яшчэ адной няЂдачы Гм прыйдзецца вяртацца. Але яны разумелГ Г тое,
што, прымаючы рашэнне, капГтан браЂ на сябе не толькГ вялГкую адказнасць.
Ратуючы Гх, жывых, Ин ужо нГколГ не зможа апраЂдацца Г перад тымГ, мИртвымГ,
якГя, можа, жывуць Г чакаюць дапамогГ, Г перад сваГм сумленнем.
ЗбГраючыся Ђ дарогу, Пасько думаЂ, што, напэЂна, капГтан усИ-такГ
дапусцГЂ памылку. Не цяпер. А тады, калГ адправГЂ першага разведчыка -
аднаго, а не двух. Магчыма, удвух яны лепш арыентавалГся б, сустрэЂшы
небяспеку, што чакала Гх у катлавГне. КапГтан паспадзяваЂся, мабыць, на
ахоЂныя здольнасцГ аЂтаматаЂ, бо, павагаЂшыся, катэгарычна сказаЂ, што
паедзе адзГн разведчык. Але аЂтаматы, здаецца, не апраЂдалГ яго
спадзяванняЂ.
КатлавГна пачыналася з раЂнГны, на якой зрабГЂ пасадку "Валдай". Ад
карабля да яе было каля чатырохсот кГламетраЂ. Сама па сабе яна не
зацГкавГла б касманаЂтаЂ, як Г Ђвесь Бальдар - гэта сГняя планета,
пазбаЂленая атмасферы Г якГх-небудзь прыкмет жыцця. Для Гх Ин быЂ толькГ
часовай пасадачнай пляцоЂкай. Але, аблятаючы Бальдар, у катлавГне яны
заЂважылГ сГгарападобнае цела, якое вельмГ нагадвала зямныя зоркалИты ранняй
касмГчнай эпохГ.
Пасько выехаЂ на Ђсюдыходзе, калГ яшчэ была ноч.
Электронны вадзГцель вИЂ усюдыход плаЂна, амаль без штуршкоЂ. Нават
здавалася, што наогул няма нГякага руху. В тады Пасько, паглядаючы на яркГя
аднастайныя зоркГ чужога неба, уяЂляЂ сябе Ђ кабГне касмГчнага карабля, якГ
згубГЂся Ђ бясконцай прасторы. ВыбГраючы зручную дарогу, электронны
вадзГцель рабГЂ паварот, усюдыход уздрыгваЂ, Г тады Пасько вяртаЂся да думак
аб сваГм становГшчы.
Јн не баяЂся. Яму толькГ хацелася хутчэй разабрацца, што ж усИ-такГ
здарылася з таварышамГ.
Перад выездам Ин разам з капГтанам яшчэ раз прагледзеЂ здымкГ
катлавГны. УсИ тое ж самае: у непрыступных скалГстых гарах, навГслых над
абрывам, узвышаЂся блГскучы сГгарападобны прадмет з купалам наверсе.
- Думаеш, зямны? - спытаЂ тады Пасько.
- Хутчэй за ЂсИ, - адказаЂ капГтан. - Падабенства вялГкае.
Пасько здалося, што Ин хацеЂ нешта сказаць яшчэ, але не сказаЂ Г,
развГтваючыся, толькГ кГЂнуЂ галавой.
ВяршынГ гор святлелГ - пачынаЂся дзень. А тут, у катлавГне,
беспрасветная цемра на кожным метры яшчэ супрацГЂлялася халодным праменням
ранГшняга бальдаравага сонца, якГя нГбы сцякалГ з гор.
Серабрысты купал быЂ на ранейшым месцы, вытыркаючыся з-за кальца
скалГстых пГкаЂ. Ад увахода Ђ катлавГну да гэтага купала заставалася
кГламетраЂ пяць. Пасько навИЂ тэлеЂстаноЂку. На экране ружовымГ ГскрамГ
ЂспыхнулГ скалы Г сярод Гх - купал. Нерухомы, як манумент, як помнГк. Пасько
падумаЂ, што, напэЂна, Г яго сябрам гэты зоркалИт здаваЂся своеасаблГвым
помнГкам узлИту чалавечага розуму. В раптам першае сумненне, яшчэ няяснае Г
слабае, варухнулася Ђ яго галаве, пасеяЂшы Ђ сэрцы трывогу.
Далей дарогГ не было, бо побач стаялГ яшчэ два Ђсюдыходы, пакГнутыя тут
Пунтусам Г МарцалГсам. Пасько выключыЂ рухавГк, зразумеЂшы, што далей
давядзецца ГсцГ пехатой.
Перш чым пайсцГ, Ин зноЂ паглядзеЂ на купал. МалюнкГ падобных
зоркалИтаЂ Ин помнГЂ з падручнГкаЂ, па якГх некалГ вучыЂся Ђ штурманскай
школе. Гэта, несумненна, быЂ зоркалИт, пабудаваны на ЗямлГ. Адна з першых
мадэлей, здольная развГваць субсветавую хуткасць, пабудаваная амаль дзвесце
гадоЂ назад. Дзвесце гадоЂ! Халодныя мурашкГ пабеглГ Ђ Пасько па спГне. Јн
нГбы дакрануЂся да сГвой мГнуЂшчыны, якая выпадкова прыадкрыла перад Гм адну
са сваГх трагГчных старонак.
Першым жаданнем было кГнуцца да знаходкГ. Јн ужо быЂ зрабГЂ некалькГ
крокаЂ, але авалодаЂ сабой Г спынГЂся. Гэты ж самы купал бачылГ Г Пунтус з
МарцалГсам. Яны, мабыць, таксама адразу ж кГнулГся да зоркалИта, не
радзГраваЂшы папярэдне на "Валдай". Чаму? АдзГн з Гх быЂ пГлот, другГ -
Гнжынер. Яны, вГдаць, пазналГ зоркалИт, можа, нават нешта аб Гм ведалГ Г не
палГчылГ патрэбным паведамГць капГтану. Што яны ведалГ пра зоркалИт?
Пасько вярнуЂся да машыны, закадзГраваЂ пытанне Г, стрэлГЂшы ракетай,
якая вынесла Ђгару зонд-антэну, перадаЂ дэпешу на "Валдай".
Адказ-радыИГмпульс прыйшоЂ роЂна праз тры хвГлГны. А яшчэ праз пятнаццаць
секунд Пасько прачытаЂ: "ЗоркалИт сГстэмы КЗСХ. Два не вярнулГся адпаведна
186 Г 172 гады назад. Першы ляцеЂ да Альфы ЦэнтаЂра, другГ - да СГрыуса".
Гэтыя звесткГ не вельмГ праяснГлГ абстаноЂку. Тое, што зоркалИт не
вярнуЂся на Зямлю, вГдавочна Г так. Трэба было спадзявацца толькГ на сябе. В
Пасько зноЂ пачаЂ думаць, што ж рабГлГ яго таварышы далей. Хутчэй за ЂсИ,
пазнаЂшы зямны зоркалИт, яны паспяшалГся дайсцГ да яго. Гэта зусГм зразумелы
парыЂ, але Гменна Ђ Гм, магчыма, Г таГлася сама небяспека.
Горы, стромкГя Г велГчна спакойныя, высачэзнай сцяной дыбГлГся на тым
баку катлавГны. НГ Пунтус, нГ МарцалГс не паспелГ б да Гх нават дабрацца за
такГ час, ды Ђ гэтым не было патрэбы. Вх шлях, безумоЂна, ляжаЂ да зоркалИта
- праз плато, пасечанае скаламГ Г расколГнамГ. ТолькГ тут Гх Г трэба шукаць.
УзвалГЂшы на плечы скрынку з радыИперадатчыкам Г запасам зондаЂ-антэн Г
прычапГЂшы да пояса плазменны нож, якГ пры выпадку мог паслужыць Г зброяй,
Пасько з лакатарным шукальнГкам у руках рушыЂ напрасткГ праз плато да
цяснГны.
На нейкГ час серабрысты купал знГк з вачэй, заслонены каменным
эскарпам. Пасько апынуЂся Ђ цемры, прыцГшыЂ хаду Г з зайздрасцю глядзеЂ на
ружовыя вяршынГ. ЛГхтар даваЂ мала карысцГ, Ин асвятляЂ толькГ маленькГ
кружочак пад нагамГ. Пасько падумаЂ, што, можа, недзе побач, у якой-небудзь
расколГне Г знайшлГ свой апошнГ прытулак яго таварышы, спяшаючыся, як Г Ин,
да зоркалИта.
Нарэшце святло пранГкла Г Ђ цяснГну. НаЂкола ЂсИ заГскрылася мГрыядамГ
кропелек-вясИлак. Пасько аж зажмурыЂся. КалГ яго вочы пад акулярамГ
светафГльтраЂ прывыклГ да яркага святла, Ин узабраЂся на блГжэйшы выступ Г
ЂважлГва агледзеЂ наваколле. Таварышы маглГ ГсцГ толькГ гэтым шляхам, бо
абочыны былГ зусГм непраходныя. Але нГшто яму не нагадвала, што тут
калГ-небудзь праходзГЂ чалавек, - нГкГм не кранутая цалГна, маЂклГвыя
суровыя каменнГ...
Пасько пералГчыЂ запас зондаЂ-антэн Г, падумаЂшы, паслаЂ на базу
сГгнал: "НГчога новага". АтрымаЂшы адказ, уздыхнуЂ Г пайшоЂ далей.
ЗоркалИт адкрыЂся раптоЂна, як толькГ цяснГна перайшла Ђ катлавГну. Да
яго заставалася метраЂ шэсцьсот, бадай, яшчэ больш няроЂнага Г небяспечнага
шляху. Пасько не адрываючыся глядзеЂ на горды профГль зоркалИта, што
схГлГЂся вунь там, над безданню, Г, нават нахГлены, захаваЂ ГмклГвасць сваГх
лГнГй. Якая прыгажосць! Пасько мГмаволГ захапляЂся тварэннем чалавечага
генГя Г адчуваЂ, як раптоЂны прыступ тугГ сцГскае сэрца.
ЗоркалИт выглядаЂ як жывы, але смяртэльн'а паранены асГлак. БлГскучая
металГчная абшыЂка там-сям не вытрымала выпрабаванняЂ прасторы - чужая
атмасфера, метэарыты пакГнулГ свае адбГткГ на яго некалГ люстраной паверхнГ.
Пасько перабраЂся на суседнюю скалу, панарама агляду павялГчылася.
ЗоркалИт стаЂ бачны амаль да кГля. В Пасько заЂважыЂ тое, што дагэтуль было
схавана ад яго Г што ЂразГла яго да глыбГнГ душы. Вузкая трэшчына чорнай
змяИй паЂзла па корпусе знГзу ледзь не да палавГны цела карабля. Гэта,
напэЂна, Г азначала катастрофу. Мо даЂнюю, а мо Г зусГм нядаЂнюю.
ЗноЂ яго першым парывам было бегчы як найхутчэй да карабля. В зноЂ
Пасько прымусГЂ сябе стрымацца. Пунтус Г МарцалГс нГбы стаялГ перад яго
вачыма. Јн падумаЂ, што тыя, напэЂна, пабеглГ да яго напрасткГ. Гэта было
лагГчна. Але яны не ведалГ, што не вернуцца. А Ин гэта ведаЂ Г абавязан быЂ
узважваць кожны крок.
Пасько прысеЂ на камень, зменшыЂ напружанне электрычнага ацяпляльнГка Ђ
скафандры. Свежы струмень халоднага кГслароду абсушыЂ спацелы лоб, стала
крыху лягчэй. Пасько пачаЂ думаць больш разважлГва. Јн дапускаЂ, што з
абодвума яго таварышамГ магло здарыцца выпадковае няшчасце. Аднак Гх рацыГ,
забяспечаныя моцным ахоЂным панцырам, маючы аЂтаномнае энергетычнае
жыЂленне, павГнны дзейнГчаць яшчэ некалькГ соцень гадзГн. Хваля - вядомая.
Такая ж, як Г Ђ яго. В на Ий цяпер няма нГводнага гуку. НяЂжо нешта
затрымлГвае хвалГ?
У Пасько былГ дзве магчымасцГ, каб распачаць пошукГ. Адна, больш
пэЂная, - пайсцГ да зоркалИта, другая - агледзець мясцовасць вакол карабля.
Јн быЂ упэЂнены, што з зоркалИта пачыналГ таварышы, прынамсГ, адзГн з Гх,
хутчэй за ЂсИ Пунтус, першы. Пунтус не вярнуЂся. Гэта павГнна было
насцярожыць МарцалГса, Г той, асцерагаючыся чагосьцГ невядомага Г
небяспечнага, напэЂна, не пайшоЂ напрасткГ, а выбраЂ кружны шлях - больш
доЂгГ Г больш пэЂны. В таксама не вярнуЂся. Значыць, любая дарога хавае
роЂную долю пагрозы. Пасько ЂздыхнуЂ Г пайшоЂ напрасткГ.
НялИгка было заЂважыць сляды каго-небудзь з касманаЂтаЂ у гэтым
каменным гушчары. ПозГрк мГмаволГ накГраваЂся Ђ бок горнага хрыбта. Зараз
пад яркГмГ праменнямГ Ин здаваЂся намнога прыгажэйшым, чым тады, калГ яго
Пасько бачыЂ з раЂнГны. У беспаветраным асяроддзГ скалы былГ на дзГва
рэльефныя, без паЂценяЂ, афарбаваныя Ђ дзГвосныя колеры. Любуючыся ГмГ,
Пасько, аднак, не забываЂ, што за гэтым хараством таГлася нешта яшчэ, Г пра
гэта Ин не меЂ права забывацца.
Да зоркалИта было недалИка. Каб не бачыць трэшчыны Ђ корпусе, якая
напамГнала аб аварыГ, Пасько крыху збочыЂ улева. Адсюль карабель здаваЂся
амаль цэлым, гатовым да скачка Ђ бязмежныя прасторы Сусвету. Пасько закрочыЂ
хутчэй, нГбы Г сапраЂды баяЂся спазнГцца на старт.
Каменныя нагрувашчваннГ сустракалГся ЂсИ часцей, пераходзГлГ Ђ
суцэльныя завалы. Па выступах у скалах, штохвГлГнна саслГзгваючы нагамГ, Ин
ледзь узабраЂся на вяршыню каменнай грады. АддыхаЂшыся, асцярожна высунуЂ
галаву Г не ЂтрымаЂся, падхапГЂся. ЗусГм недалИка, тулячыся да падножжа
высокага ЂцИса, нГбы хаваючыся, ляжаЂ чалавек, апрануты Ђ скафандр. Пасько
бачыЂ толькГ яго ногГ.
Не выбГраючы дарогГ, Пасько скацГЂся ЂнГз Г падбег да чалавека. Гэта
быЂ МарцалГс. Як жывы, хаця шлем яго быЂ адкГнуты. Пасько павярнуЂ таварыша
на спГну. На твары, у шырока расплюшчаных вачах МарцалГса застылГ боль,
раптоЂны спалох Г яшчэ штосьцГ такое, чаго нГяк нельга было зразумець. На
целе нГякГх слядоЂ, якГя маглГ б растлумачыць, чаму адкГнуты шлем.
Зняможаны, Пасько прыхГлГЂся да скалы. Тысячы пытанняЂ блГскавГцамГ
працГналГ мозг. АтрымлГвалася нешта неверагоднае: спачатку МарцалГс памИр, а
потым узяЂ Г адкГнуЂ шлем Г тым самым аЂтаматычна выключыЂ рацыю. Але
гэтага, безумоЂна, Ин сам зрабГць не мог. Тады - хто?
ТолькГ цяпер Пасько звярнуЂ увагу на запасныя кГслародныя балоны, якГя
ляжалГ побач з МарцалГсам. Яны былГ з адкручанымГ венцГлямГ - без газу.
Падобна на тое, што некаму спатрэбГЂся кГсларод, Г Ин перагнаЂ яго па шлангу
Ђ другГя балоны.
Думка апалГла Пасько, напалохала неверагоднасцю. Јн гнаЂ яе прэч, а яна
лезла Ђ галаву, вырастаючы, засланяючы сабой усИ астатняе. Пунтус пайшоЂ
раней на цэлыя суткГ. Яго кГсларод ужо скончыЂся. Пунтус?! Пасько аж зубамГ
заскрыгатаЂ ад злосцГ на сябе. Як Ин мог хоць на Гмгненне дапусцГць такое?
ХГба Пунтус, з якГм пройдзена столькГ касмГчных шляхоЂ, яго сябар, якГ
заЂсИды падстаЂляЂ плячо дапамогГ таварышу, мог рашыцца на гэта? А калГ не
Ин, то хто? Вх тут было толькГ двое - МарцалГс Г Пунтус. Адчуваючы, што
хутка Г Ин заблытаецца Ђ гэтай д'ябальшчыне, якая навалГлася на яго, Пасько
прысеЂ каля цела МарцалГса, пастараЂся засяродзГць думку на Ђбачаным.
Надзея, з якой Ин адпраЂляЂся на пошукГ таварышаЂ, зменшылася
напалавГну. АдзГн загГнуЂ. А другГ, магчыма, яшчэ жывы. Можа, Ин, Пунтус,
натрапГЂшы на труп МарцалГса, забраЂ яго поЂныя балоны Г цяпер недзе блГзка,
побач Г чакае дапамогГ? Пасько зноЂ вылаяЂ сябе: як гэта не прыйшло яму Ђ
галаву раней? Јн нават закрычаЂ: "ПунтусВ Пунтус!"
У шлемафоне Ђ адказ не пачулася нГ гуку. Гэта трохГ ахаладзГла
Ђзбуджанага Пасько. Јн пастаяЂ хвГлГну над целам таварыша, потым, каб не
згубГць гэтае месца, паставГЂ на скалу пусты кГслародны балон Г пайшоЂ
далей.
Дзень увабраЂся Ђ сГлу. Сонца свяцГла ярка Г, напэЂна, горача, бо
там-сям трэскалГся скалы, бязгучна апаЂзаючы ЂнГз па стромкГх схГлах
цяснГны. Пасько ГшоЂ асцярожна, стрымлГваючы Ђвесь час жаданне пераскочыць
цераз расколГны, якГя адна за адной траплялГся на яго шляху. Яны здавалГся
вузкГмГ, той край блГзкГм. А кГнеш камень, каб праверыць, Г толькГ тады
зразумееш сапраЂдную адлегласць Г глыбГню - у беспаветранай прасторы ЂсИ
выглядала падманлГвым.
Хутка зноЂ паказаЂся корпус зоркалИта, да часу схаваны гарой. Сам не
ведаючы чаму, Пасько насцярожыЂся. Потым здагадаЂся - МарцалГс ляжаЂ тварам
да зоркалИта.
З таго месца, дзе стаяЂ Пасько, можна было апусцГцца ЂнГз у далГну,
якой заканчвалася катлавГна. Можна было дабрацца таксама Г да зоркалИта, да
якога вИЂ вузеньк! карнГз, навГслы над бяздоннем. Пасько Ђжо вырашыЂ ГсцГ па
карнГзу, як раптам заЂважыЂ, быццам на зацененым баку ЂспыхнуЂ Г адразу згас
слабы агеньчык. Пасько паморгаЂ вачыма, баючыся, што гэта яму здалося, Г
палез унГз.
Јн быЂ упэЂнены, што Пунтус там, Г не вельмГ сачыЂ за дарогай. В толькГ
азГрнуЂшыся, спынГЂся як укапаны. Пад скалой, на якой узвышаЂся зоркалИт,
ляжаЂ Пунтус. Јн быццам аступГЂся Г пакацГЂся, затрымаЂшыся на момант на
вострых каменнях. Але... В Ђ яго быЂ адкГнуты гермашлем, як у МарцалГса.
Пасько ахапГЂ жах. УсИ, што Ин убачыЂ тут, было падобна на нейкую
страшэнную казку. АпошнГя сумненнГ знГклГ: побач з зоркалИтам павГнен быць
нехта трэцГ. В, нГбы пацвярджаючы яго думку, прыИмнГк, аЂтаматычна
настроГЂшыся, выхапГЂ з цГшынГ Ђрывак фразы - невыразнае мармытанне. Голас
быЂ бясстрасны, як нежывы.
Пасько паслухаЂ яшчэ Г з палИгкай уздыхнуЂ: робат. УсИ тлумачылася
вельмГ проста. АЂтаматы надоЂга перажылГ экГпаж Г прывялГ зоркалИт на гэтую
планету - яна трапГлася на Гх шляху выпадкова. ЗапраграмГраваныя на дзеянне,
робаты пакГнулГ карабель Г разбрылГся. АдзГн з Гх уцалеЂ да гэтага часу.
ТолькГ, вГдаць, нешта Ђ Гм сапсавалася, бо, спачатку забГЂшы людзей, Ин
потым спрабаваЂ дапамагчы Гм Г зрываЂ з Гх гермашлемы, пускаЂ у твар
струмень кГслароду.
У галаве Пасько варухнулася думка - цГ не вярнуцца назад? Агледзець
зоркалИт - Г на базу. А сапсаваны робат хай ужо дажывае свой век тут, у
каменнай пустынГ. Гэта было б самым простым Г лИгкГм, але Пасько ЂсИ жыццИ
баяЂся Гменна такГх рашэнняЂ.
Тым часам робат зноЂ даЂ аб сабе знаць. Яго голас прагучаЂ амаль
выразна. ВГдаць, Ин быЂ ужо недзе побач. Пасько пазнаЂ англГйскую мову, яму
здалося, Ин нават разабраЂ два знаИмыя словы: "...знайду цябе..." Јн не быЂ
да канца ЂпэЂнены, што гэта Гменна так. Але ж яму трэба было гаварыць зараз
з робатам, якому не крыкнеш: "Што за сГстэма аптымГзатараЂ у тваГм мозгу?" В
Пасько, пакапаЂшыся Ђ сваГх небагатых моЂных запасах, знайшоЂ толькГ:
- ХэллоЂ, фрэнд!
Мармытанне сцГхла, быццам робат прыслухоЂваЂся ц! гадаЂ, хто б гэта мог
яго аклГкнуць. В раптам, раздзГраючы вушы, у шлемафоне загрукатала:
- Га-га-га! Пачвара!
Азадачаны Пасько не адразу знайшоЂся Г толькГ пасля замГнкГ вымавГЂ:
- Робат, я чалавек! Ча-ла-век!
- ХэллоЂ, стары! В даЂно?
- Што даЂно?.. - Пасько разгубГЂся зноЂ.
- Гэта самае... Чалавек... Чалавек!.. Га-га-га!
Пасько падумаЂ, што робат зусГм сапсаваны, Г асцярожна выглянуЂ з-за
каменя. Робата Ин убачыЂ адразу. УбачыЂ яго Г робат, бо Гмгненна ЂскГнуЂ
руку. БлГснула маланка, Г Пасько адчуЂ, як па скафандру забарабанГлГ
каменныя асколкГ. Ад нечаканасцГ Ин падаЂся наперад Г, страцГЂшы раЂнавагу,
распластаЂся на адкрытай тэрасе.
Да робата было метраЂ пяцьдзесят. не больш. Јн стаяЂ спакойны, трохГ
заклапочаны Г вельмГ ЂважлГва разглядаЂ пГсталет, з якога Гмгненне назад
вылецеЂ смертаносны зарад. Побач з магутнай скалой Ин выглядаЂ нГкчэмным,
нават бездапаможным. Пасько цГхенька, каб не заЂважыЂ робат, выпростваЂ руку
з плазменным нажом. Рызыкаваць больш не хацелася. Пасько вырашыЂ секануць
гэтага механГчнага разбойнГка па руках.
Робат, пакруцГЂшы пГсталет, прывычным рухам засунуЂ яго Ђ кабуру Г
павярнуЂся да Пасько. Пасько зГрнуЂ Г пахаладзеЂ ад жаху. Праз пластык на
яго глядзелГ... жывыя вочы. ПастаяЂшы з хвГлГну, нГбы Ђ роздуме, робат
зрабГЂ крок, другГ...
Пасько ляжаЂ Г думаЂ, што яму рабГць, бо нацГснуць кнопку нажа Ин ужо
чамусьцГ не адважваЂся. А робат, прабегшы трохГ, раптам заскакаЂ на адной
назе, выкрыкваючы нешта незразумелае. Потым, крутануЂшыся, сарваЂ шлем
скафандра...
Пасько закрычаЂ. Гэта быЂ... чалавек. БлГснулГ Г замерлГ, ашклянеЂшы,
вар'яцкГя вочы. Галава некалькГ разоЂ сутаргава перасмыкнулася, адкрыты рот
хапаЂ яшчэ пустату, а ногГ падкасГлГся, Г тулава асунулася ЂнГз. Пасько не
паспеЂ нават падхапГцца, як усИ скончылася.
Јн загГнуЂ, забраЂшы з сабой тайну гГбелГ Пунтуса Г МарцалГса. ЗагГнуЂ
бессэнсоЂна, хаця Г перажыЂ, дзякуючы субсветавой хуткасцГ зоркалИта, сваю
эпоху. Яго смерць з'явГлася завяршэннем яго вар'яцтва. Хутчэй за ЂсИ з
каманды таго карабля Ин быЂ апошнГм. Пасько дапускаЂ, што чалавек, страцГЂшы
надзею вярнуцца на Зямлю, можа звар'яцець. Але чаму вар'яцтва набыло такГя
чалавеканенавГснГцкГя, крыважэрныя формы? Пасько адчуваЂ, што не зможа
вярнуцца на базу, не высветлГЂшы гэтай акалГчнасцГ.
НакрыЂка Ђваходнага люка зоркалИта была адкГнута - яшчэ адно сведчанне
гГбелГ экГпажа. Пасько па трапе падняЂся Ђ дэзакамеру. ПераступГЂшы парог,
Ин апынуЂся Ђ цИмнай кабГне. ПастаяЂ, нГбы праходзГЂ там дэзГнфекцыго,
вобмацкам знайшоЂ дзверцы Г перабраЂся Ђ калГдор. Аварыйная электрастанцыя,
напэЂна, ужо таксама не працавала. У калГдоры цемра здавалася яшчэ
гусцейшай. Пасько пасвяцГЂ лГхтарыкам. ВузкГ, доЂгГ калГдор нахГленага
зоркалИта крута падымаЂся Ђгару.
Трымаючыся за парэнчы, Пасько зрабГЂ крок Г спынГЂся. Яму здалося, што
Ђся шматтонная аграмадзГна зоркалИта быццам зацГскала яго шэрымГ металГчнымГ
сценамГ.
Святло лГхтара выхоплГвала з цемры дзверы кают, якГя цягнулГся ЂздоЂж
калГдора. Пасько прайшоЂ да рубкГ Ђ самым носе карабля, адкрываючы адну за
другой каюты Г не адважваючыся заходзГць у Гх.
Дзверы рубкГ былГ зачынены. Гэта яго здзГвГла. ПадумаЂшы крыху, Ин
падняЂ плазменны нож.
Чырванаватая нГтачка быццам абматала ручку дзвярэй, варухнулася Г
прапала. АЂтаматычны запор бясшумна вывалГЂся на падлогу, слГзгануЂ па назе
Г пакацГЂся ЂнГз, мГгаючы апалГнай. Пасько нацГснуЂ на створкГ Г ЂвайшоЂ у
рубку. ВлюмГнатары былГ занавешаны няшчыльна. ВузкГя палоскГ святла лГлГся Ђ
памяшканне, ствараючы Ђражанне, што Ђсе прадметы навокал пярэстыя. Пасько
адсунуЂ фГранкГ. У рубцы пасвятлела, на яго патыхнула запусценнем.
У кутку ляжаЂ на крэсле скамечаны свГтэр. На стале Г пад сталом былГ
раскГданы плИнкГ, карты, з ГмГ побач - кансервавыя бляшанкГ, нейкая ежа...
Ходавая рубка, напэЂна, была апошнГм прыстанГшчам апошняга члена экГпажа.
КароткГ сГгнал напомнГЂ, што Ђ балонах засталося роЂна палавГна
кГслароду. Гэта вярнула Пасько да рэчаГснасцГ. Досыць сузГрання! Трэба
дзейнГчаць, Г Ин падышоЂ да пульта. ТолькГ тут яшчэ цеплГлася жыццИ,
самастойнае, незалежнае ад былых гаспадароЂ. МГгцелГ рознакаляровыя
Гндыкатары, дрыжалГ стрэлкГ на асветленых цыферблатах, жывячыся з нейкай
крынГцы энергГГ. В не было Гм нГякай справы да таго, што Ђжо нГхто не
паверне стартавы тумблер, не прагучыць па Ђсяму зоркалИту прызыЂны загад:
"ГатоЂнасць нумар адзГн".
Перад пультам два крэслы - пГлота Г штурмана. Пасько сеЂ на
штурманскае. У Гм яму здалося больш прывычна, Ин нават памацаЂ некаторыя
кнопкГ, нГбы там у сябе на "ВалдаГ". Хутчэй выпадкова, чым па
натрэнГраванасцГ, трапГЂ пальцам на патрэбную кнопку. ШтурманскГ экран
раптам засвяцГЂся. НекалькГ секунд на Гм чарнела нерухомае неба Бальдара,
знаИмае Пасько па нядаЂнГх назГраннях, потым паплыло, быццам зоркалИт
зрушыЂся з месца. Адно за другГм на экране ЂзнГкалГ невядомыя сузор'Г, праз
якГя цягнулася тонкая сГняватая лГнГя з мГнГяцюрным зоркалИтам на канцы. Па
яго руху Пасько здагадаЂся, што кадры з трасай палИту плывуць у адваротным
парадку. Цяпер гэта не мела Гстотнага значэння. Шлях можна было прасачыць.
ЗоркалИт нГдзе не рабГЂ пасадкГ, ТолькГ зусГм нямнога не даляцеЂшы да
сГстэмы СГрыуса, Ин на нейкГ час спынГЂся Г чамусьцГ павярнуЂ назад.
НапэЂна, здарылася нешта непрадбачанае, калГ каманда прыняла такое рашэнне,
не выканаЂшы задання. Пасько стаЂ шукаць вахценны дзИннГк - можа, Ин
растлумачыць прычыну.
ГуказапГсы назГранняЂ дзяжурных Ин знайшоЂ у невялГкай скрынцы з
палГцамГ, уманцГраванай у сцяну побач з пультам. ДзИннГк быЂ звычайны,
падобны на тыя, якГя здаЂна вялГ на марскГх, а потым Г на касмГчных
караблях. Дата. Каардынаты. ПаказаннГ прыбораЂ. В нГводнага слова, якое
выказвала б эмоцыГ або давала якую-небудзь ацэнку падзеям.
Павольна круцГЂся дыск, на розныя галасы паведамляючы амаль адно Г тое
ж. Пасько слухаЂ, паступова трацячы ЂважлГвасць пад уплывам безлГчы
абстрактных для яго лГчбаЂ Г кодаЂ. В раптам адна фраза вярнула яго да
рэчаГснасцГ. У шлемафоне, падключаным да гуказдымальнГка, пачулася нешта
новае: "ПамИр Майкл. Цяпер нас толькГ трое".
У голасе адчувалася разгубленасць. Пасько паскорыЂ рух дыска. Праз
трыццаць запГсаЂ зноЂ: "Здаравяк Бент, непахГсны Бент не прачнуЂся. Не
разумею". Пасько стала не па сабе: столькГ адчаю было Ђ гэтых словах. А
пазней той самы касманаЂт зазначыЂ: "НепакоГць Ральф. Чаму на планетах
павГнны быць пачвары Ђ вобразе чалавека?.. А дадому так далИка".
ВГдаць, аЂтар запГсу быЂ моцны чалавек. Да канца плИнкГ Пасько не пачуЂ
больш нГводнай скаргГ. В гэтага моцнага чалавека, мабыць, таксама не стала.
ЗапГс абарваЂся, нГчога не паведамГЂшы пра пасадку. Значыць, выжыЂ толькГ
Ральф, той самы звар'яцелы Ральф?
Пасько ЂявГЂ сябе на месцы Бента Г таго, другога, што застаЂся з
Ральфам сам-насам, Г скалануЂся. НяЂжо Гх таксама напаткаЂ лИс Пунтуса Г
МарцалГса? Јн паклаЂ на месца плИнку, зачынГЂ скрынку Г, кГнуЂшы апошнГ
позГрк на пульт, выйшаЂ з рубкГ. АдчуваЂ, што больш ужо нГколГ не зможа
вярнуцца сюды. Такое вГдовГшча яму не пад сГлу. Але перш чым назаЂсИды
развГтацца з караблИм, Ин павГнен быЂ пайсцГ яшчэ на адно выпрабаванне -
наведаць каюту Ральфа. Јн не хацеЂ верыць, што космас можа давесцГ чалавека
да такога стану, Г пераканаць сябе Ђ гэтым яму было надзвычай важна.
ЗнайшоЂшы замкнИную каюту, Пасько спынГЂся, упэЂнены, што гэта Гменна Г
Исць жыллИ Ральфа. НевялГчкае памяшканне было захламлена. На падлозе кучай
ляжалГ старыя скафандры, пустыя балоны з-пад кГслароду, свГтэры касманаЂтаЂ.
Быццам Ральф нацягаЂ Гх сюды з усГх кают. Пасько прайшоЂ да стала - Ин, гэты
стол, бадай, з усяго Г заслугоЂваЂ тут увагГ. Гэта нават быЂ не стол -
масГЂны, стальны, Ин больш нагадваЂ сейф. Пасько пацГснуЂ плячыма, якГ ж
рэальны сэнс у такГм сховГшчы на касмГчным караблГ, дзе жыццИ кожнага
чалавека адкрыта перад другГмГ? В ЂсИ-такГ паводзГны Ральфа выяЂлялГ
адсутнасць цвярозага сэнсу. Можа, памГж ГмГ была сувязь? Пасько паспрабаваЂ
адкрыць сейф. Дзверцы не паддавалГся. КлючоЂ таксама нГдзе не было. ВГдаць,
Ральф трымаЂ Гх пры сабе. Пасько паласнуЂ па стальной сценцы сейфа
плазменным промнем.
Сейф адкрыЂся. У левай тумбе ляжалГ плИнкГ мГкрафГльмаЂ. КасмГчныя
войны, сустрэчы з пачварамГ на Гншых планетах, нашэсцГ чужынцаЂ на Зямлю.
Чытаючы гэтыя назвы, Пасько скрывГЂся, быццам узяЂ у рот нешта агГднае. А
некалГ ж людзГ Ђсур'Из ставГлГ такГя фГльмы. Але прычынай вар'яцтва яны
наЂрад цГ маглГ стаць, нават калГ б Ральф глядзеЂ Гх дзень пры днГ. Ды
наЂрад цГ для Гх захоЂвання ЂстанаЂлГвалГ на зоркалИце сейф.
Ля самага верху правай тумбы стала-сейфа Пасько выпадкова намацаЂ
невялГкую кнопку. НацГснуЂ Г адчуЂ, што аднекуль з глыбГнГ тумбы высоЂваецца
невялГкая шуфляда. Јн накГраваЂ на яе прамень святла Г ад здзГЂлення ледзь
не выпусцГЂ лГхтар. У шуфлядзе ляжаЂ пГсталет. ДаЂнГ, такГ цяпер на ЗямлГ
сустрэнеш хГба Ђ музеГ: бясшумны, здольны страляць хГмГчнымГ кулямГ. Гэтыя
кулГ, трапГЂшы Ђ ахвяру, выклГкалГ Гмгненную смерць, не пакГдаючы, аднак,
слядоЂ забойства. ЦГ не пасля такой кулГ не прачнуЂся Бент? Внакш навошта
было хаваць гэты пГсталет ад вачэй экГпажа?
Пасько пакорпаЂся Ђ паперах, накГданых у шуфлядку, Г раптам яму Ђ рукГ
трапГлася невялГчкая кнГжачка, пасведчанне, з выцГснутымГ на вокладцы
залацГстымГ лГтарамГ: "Служба бяспекГ".
Пра тую пару, калГ гэты зоркалИт стартаваЂ у прастору, Пасько ведаЂ
толькГ па кнГгах. Многае Ђ паводзГнах людзей таго часу яму здавалася
дзГЂным, невытлумачальным. В вось Ин нГбы сутыкнуЂся з самой гГсторыяй,
неразумнай, дзГкай. Яму стала балюча Г крыЂдна за тых людзей, што рыхтавалГ
Ђ дарогу "Тэхас". Вх мары былГ светлымГ, шчырымГ, Г не Гх вГна, што вынГк
атрымаЂся такГ жахлГвы. БылГ тады, вГдаць, яшчэ сГлы, якГя хацелГ спынГць
новае Ђ жыццГ. Яны не давяралГ экГпажу, яны хацелГ ад гэтай экспедыцыГ мець
нейкГя свае асобыя выгоды. Таму Г паслалГ з зоркалИтам свайго стаЂленГка,
даручыЂшы, вГдаць, яму сачыць за ЂсГмГ дзеяннямГ экГпажа.
За час блуканняЂ у Сусвеце, бо "Тэхас" чамусьцГ, павярнуЂшы ад СГрыуса,
абмГнуЂ Зямлю Г апынуЂся ледзь не Ђ процГлеглым баку прасторы, нешта
парушылася Ђ псГхГцы надзеленага асобымГ паЂнамоцтвамГ Ральфа. Јн паставГЂ
сябе над усГмГ, Г вось вынГк...
Пасько адчуЂ сябе разгубленым, знясГленым. НапэЂна, Г Пунтус з
МарцалГсам таксама не чакалГ нГчога дрэннага, не ведаючы пра атручаную
псГхГку Ральфа.
Пасько выйшаЂ з зоркалИта. Яму хацелася як мага хутчэй бегчы адсюль.
Але Ин яшчэ знайшоЂ у сабе сГлы, каб наладзГць аЂтаматычны запор у выхадным
люку. В толькГ адчуЂшы, як уздрыгнуЂ пад рукой замок, уздыхнуЂ з палИгкай.
Јн яшчэ пахаваЂ сваГх мИртвых таварышаЂ. ПавагаЂшыся, завалГЂ каменнямГ Г
цела Ральфа.
КапГтан, як Г перад адпраЂкай Пасько, сядзеЂ за сталом, стомлены, з
яшчэ больш суровым выразам твару. Јн доЂга маЂчаЂ, быццам раздумваЂ - пытаць
цГ не? Пасько сам сказаЂ:
- Абвал...
- А зоркалИт?
АдвИЂшы вочы Ђбок, Пасько адказаЂ:
- ЗагГнулГ Ђсе. - Пасля паЂзы дадаЂ: - Пасадку зрабГлГ аЂтаматы.
Дзюзавая частка разбГта.
КапГтан паглядзеЂ на яго, чакаючы, цГ не дадасць Ин што яшчэ. Не
дачакаЂшыся, цГха параГЂ:
- ВдзГ адпачнГ. ЗаЂтра старт...
Пасько падняЂся Г Ђжо з-за плячэй пачуЂ:
- Ты прабач мне. Я разумею, гэта нялИгка...
Пасько выйшаЂ, перакананы, што капГтан зрабГЂ усИ-такГ правГльна,
паслаЂшы да зоркалИта яго аднаго. В яшчэ, успомнГЂшы яго апошнюю фразу,
падумаЂ: "А капГтан, напэЂна, з самага пачатку пра многае здагадваЂся".
Last-modified: Sun, 26 Oct 2003 09:53:16 GMT