‚èæäà ñå êàê èäâà. ’àêà ïðàâß îáåì çà êàìúíèòå. …òî êàêúâ
(«Šîøíèöà»  - ïîäñêàçà Šîìîâ). „à, êîøíèöà. …äíà ïðú÷êà ñå çàêà÷à çà äðóãà,
äðóãàòà çà òðåòà, òðåòàòà ïî-íàòàòúê è ñòàâà... êîøíèöà. ‚èæäà ñå - êàê. î
ìíîãî  ïî-÷åñòî  ðàçìèøëßâàì  -  îòíîâî çàãúðìßõà êàìúíèòå - è îòãîâîðúò ñå
ïîëó÷àâà ãîòîâ. ˆìà êóï÷èíà ïðú÷êè è èçâåäíúæ - ãîòîâà êîøíèöà. ‡àùî?
     - ˆ  íà  òîçè âúïðîñ - êàçà Šîìîâ - ùå ìîãà äà òè îòãîâîðß ñàìî êîãàòî
óçíàß âñè÷êî çà òåáå.
     - ’îãàâà  óçíàâàé!  -  çàïîâßäà Œàë÷óãàíà. - “çíàâàé ïî-áúðçî! ‡àùî íå
óçíàåø?  ™å ðàçêàæà âñè÷êî ñàì. ˆìàøå êîðàá, ñàìî ÷å ïî-ãîëßì îò òâîß, ñåãà
òîé  ñå  å  ñìàëèë,  à  áåøå ìíîãî ãîëßì. ’îâà ãî çíàåø ñàì. ‘ëåä òîâà áåøå
òàêà.
     î  âúòðåøíàòà âðúçêà ñå ðàçíåñå ðàçêúñâàùî ïðàùåíå è òðßñúê è âåäíàãà
îò÷àßíî,  íà  íåòúðïèìî  âèñîêà  íîòà çàïèùß ìàëêî äåòå. ˆ ïðåç òîçè ïèñúê,
ïðåç  çàòèõâàùèß  òðßñúê,  óäàðèòå  è  çâúíà íà ÷óïåùî ñå ñòúêëî, ïðîõðèïòß
çàäúõâàù ñå ìúæêè ãëàñ:
     - Œàðè... Œàðè... Œà... ðè...
     „åòåòî  êðåùåøå,  êúñàøå  ñå îò ðåâ è èçâåñòíî âðåìå íå ñå ÷óâàøå íèùî
äðóãî.  ‘ëåä  òîâà  ñå ðàçäàäå íßêàêúâ øóì, ñïîäàâåí ñòîí. ßêîé ïúëçåøå ïî
ïîäà,  îñåßí  ñ  îòëîìêè  è ñ÷óïåíè ñòúêëà, íåùî ñå òúðêóëíà ñ äðúí÷åíå. „î
áîëêà ïîçíàòèßò æåíñêè ãëàñ ïðîñòåíà:
     - ˜óðà... Šúäå ñè, ˜óðà... îëè... Šàêâî ñå ñëó÷è? Šúäå ñè? €ç íèùî íå
âèæäàì, ˜óðà... Žòãîâîðè ìè, ˜óðà! Šàê áîëè! îìîãíè ìè, íå âèæäàì íèùî...
     ˆ âñè÷êî  òîâà  -  ïðåç  íåïðåêúñíàòèß  ïëà÷  íà  áåáåòî. îñëå æåíàòà
çàòèõíà,  ñëåä  èçâåñòíî  âðåìå  çàòèõíà è áåáåòî. îåõ âúçäóõ è îòêðèõ, ÷å
þìðóöèòå ìè ñà ñâèòè, à íîêòèòå ìè ñà ñå âïèëè äúëáîêî â äëàíèòå. —åëþñòèòå
ìè ñå áßõà âäúðâèëè.
     - ’àêà  áåøå  äúëãî  -  êàçà  òúðæåñòâåíî Œàë÷óãàíà. - €ç ñå óìîðèõ äà
ïëà÷à.  ‡àñïàõ.  Šîãàòî  ñå  ñúáóäèõ,  áåøå òúìíî, êàêòî è ïî-ðàíî. åøå ìè
ñòóäåíî.  ˆñêàõ  äà ßì. ’îëêîâà ñèëíî èñêàõ äà ßì è äà áúäå òîïëî, ÷å ñòàíà
òàêà.
     î  âúòðåøíàòà  âðúçêà  íàõëó ößë âîäîïàä îò çâóöè - ñúâñåì íåïîçíàòè.
àâíîìåðíî  íàðàñòâàùî áó÷åíå, ÷åñòî ùðàêàíå, íßêàêâè òúòíåæè, ïðèëè÷àùè íà
åõî;  áàñîâî,  íà  ãðàíèöàòà  íà  ÷óâàåìîñòòà  áúðáîðåíå; ïèùåíå, ñêúðöàíå,
áðúì÷åíå,  ìåòàëíè  óäàðè,  ïðàùåíå... ’îâà ïðîäúëæè äúëãî, íßêîëêî ìèíóòè.
‘ëåä òîâà èçâåäíúæ âñè÷êî ñòèõíà è ëåêî çàäúõâàéêè ñå, Œàë÷óãàíà êàçà:
     - å.  ’àêà  íå  ìîãà  äà ãî ðàçêàæà. ’àêà ùå ðàçêàçâàì òîëêîâà âðåìå,
êîëêîòî æèâåß. Šàêâî äà ïðàâß?
     - ˆ òåá íàõðàíèõà ëè òå? ‘òîïëèõà ëè òå? - ïîïèòà Šîìîâ ñ ðàâåí ãëàñ.
     - ‘òàíà  òàêà,  êàêòî  èñêàõ. ˆ îòòîãàâà âèíàãè áåøå òàêà, êàêòî ìè ñå
èñêàøå. „îêàòî íå äîëåòß ïúðâèßò êîðàá.
     - €  êàêâî  áåøå  òîâà?  -  ïîïèòà Šîìîâ è ñïîðåä ìåí ìíîãî ñïîëó÷ëèâî
èçèìèòèðà çâóêîâàòà êàøà, êîßòî íèå òîêó-ùî ÷óõìå.
     àóçà.
     - €,  ðàçáèðàì  - êàçà Œàë÷óãàíà. - ‘úâñåì íå óìååø, íî àç òå ðàçáðàõ.
î  íå ìîãà äà îòãîâîðß. àëè òè ñàìèßò íßìàø äóìè, çà äà ãî êàæåø. € çíàåø
ïîâå÷å  äóìè  îò ìåí. „àé ìè äóìè. ’è ìè äàäå ìíîãî öåííè äóìè, íî íå òåçè,
êîèòî ñà íóæíè.
     àóçà.
     - ’îâà êàêúâ öâßò èìàøå? - ïîïèòà Šîìîâ.
     - èêàêúâ. –âßò èìà, êîãàòî ãëåäàø ñ î÷è. ’àì íå ìîæå äà ñå ãëåäà.
     - Šúäå - òàì?
     - ðè ìåí. „úëáîêî. ‚ çåìßòà.
     - € êàê å òàì?
     - ðåêðàñíî  -  êàçà Œàë÷óãàíà. - “äîâîëñòâèå. —-÷åøèðñêè êîòàðàê. ðè
ìåí å íàé-äîáðå. ’àêà áåøå, äîêàòî íå äîéäîõà õîðàòà.
     - ’àì ëè ñïèø? - ïîïèòà Šîìîâ.
     - €ç  òàì  âñè÷êî. ‘ïß, ßì, ðàçìèøëßâàì. ’óê ñàìî èãðàß, çàùîòî îáè÷àì
äà  ãëåäàì  ñ  î÷è.  ˆ - òàì å òßñíî çà èãðà. Šàêòî âúâ âîäàòà, ñàìî ÷å ïî-
òßñíî.
     - î íàëè âúâ âîäàòà íå ìîæå äà ñå äèøà - êàçà Šîìîâ.
     - ‡àùî äà íå ìîæå? Œîæå. ˆ äà ñå èãðàå ìîæå. ‘àìî ÷å å òßñíî.
     àóçà.
     - ‘åãà óçíà ëè âñè÷êî çà ìåí? - îñâåäîìè ñå Œàë÷óãàíà.
     - å  -  ðåøèòåëíî îòãîâîðè Šîìîâ. - èùî íå óçíàõ çà òåá. ‘àì âèæäàø,
íèå ñå òåá íßìàìå îáùè äóìè. Œîæå áè òè èìàø ñâîè äóìè?
     - „óìè... - áàâíî ïîâòîðè Œàë÷óãàíà. - ’îâà å, êîãàòî ñå äâèæè óñòàòà,
à ñëåä  òîâà ñå ÷óâà ñ óøèòå. å. ’àêà å ñàìî ïðè õîðàòà. €ç çíàåõ, ÷å èìàì
äóìè,  çàùîòî  ïîìíß. î áèì-áîì-áðàìñåëèòå. Šàêâî å òîâà? å çíàß. î ñåãà
çíàß  çàùî  ñà  ìíîãî  îò  äóìèòå. î-ðàíî íå çíàåõ. åøå óäîâîëñòâèå äà ñå
ãîâîðè. ˆãðà.
     - ‘åãà çíàåø êàêâî çíà÷è äóìàòà «îêåàí» - ïðîèçíåñå Šîìîâ, - íî îêåàíà
ñè ãî âèæäàë è ïî-ðàíî. Šàê ãî íàðè÷àøå?
     àóçà.
     - ‘ëóøàì - êàçà Šîìîâ.
     - Šàêâî ñëóøàø? ‡àùî? àçîâàõ ãî. ’àêà íå ìîæå äà ñå ÷óå. ’î å âúòðå.
     - Œîæå áè ùå ìè ïîêàæåø? - êàçà Šîìîâ. - ˆìàø êàìúíè, ïðú÷êè...
     - Šàìúíèòå  è ïðú÷êèòå íå ñëóæàò çà òîâà, äà ïîêàçâàì ñ òßõ - êàêòî ìè
ñå  ñòîðè,  ñúðäèòî  çàßâè Œàë÷óãàíà. - Šàìúíèòå è ïðú÷êèòå ñà çà ðàçìèñúë.
€êî  âúïðîñúò  å  òåæúê  - êàìúíè è ïðú÷êè. €êî íå çíàåø êàêúâ å âúïðîñúò -
ëèñòà.  ’óê  èìà  ìíîãî  íàé-ðàçëè÷íè  íåùà. ‚îäà, ëåä - òîé ñå òîïè äîáðå,
çàòîâà...  -  Œàë÷óãàíà ïîìúë÷à. - ßìà äóìè - ñúîáùè òîé. - Œíîãî ðàçëè÷íè
íåùà. Šîñà... è äðóãè òàêèâà, çà êîèòî íßìà äóìè. î òîâà å òàì, ïðè ìåíå.
     —ó  ñå  ïðîäúëæèòåëíà  òåæêà âúçäèøêà. ‘ïîðåä ìåí áåøå ‚àíäåðõóçå. Œàß
èçâåäíúæ ïîïèòà:
     - € êîãàòî ñè äâèæèø ëèöåòî? Šàêâî å òîâà?
     - Œàì-ìà...  -  êàçà  Œàë÷óãàíà ñ íåæåí ìßóêàù ãëàñ. - ‹èöåòî, ðúöåòå,
òßëîòî  -  ïðîäúëæè òîé ñ ãëàñà íà Œàß - ñà ñúùî íåùà çà ðàçìèñúë. ’èß íåùà
ñà ìíîãî. „úëãî å äà ñå íàçîâàâàò âñè÷êèòå.
     àóçà.
     - Šàêâî äà ñå ïðàâè? - ïîïèòà Œàë÷óãàíà. - ˆçìèñëè ëè?
     - ˆçìèñëèõ - îòãîâîðè Šîìîâ. - ™å ìå âçåìåø ñúñ ñåáå ñè. ™å ïîãëåäíà è
âåäíàãà ùå ðàçáåðà ìíîãî. Œîæå áè äîðè âñè÷êî.
     - ‡à  òîâà  ìèñëèõ - êàçà Œàë÷óãàíà. - ‡íàß, ÷å èñêàø ïðè ìåí. €ç ñúùî
èñêàì,  íî  íå ìîãà. ’îâà å âúïðîñ! Šîãàòî èñêàì, âñè÷êî ìîãà. ‘àìî íå è çà
õîðàòà. å ãè èñêàì, à òå ñúùåñòâóâàò. ˆñêàì äà äîéäåø ïðè ìåí, íî íå ìîãà.
•îðàòà - òîâà å áåäà.
     - àçáèðàì - êàçà Šîìîâ. - ’îãàâà àç ùå òå âçåìà ïðè ìåí. ˆñêàø ëè?
     - Šúäå?
     - ðè  ìåí.  ’àì,  îòêúäåòî ñúì äîøúë. à ‡åìßòà, êúäåòî æèâåßò âñè÷êè
õîðà. ’àì ñúùî ìîãà äà óçíàß âñè÷êî çà òåá, è òî ìíîãî áúðçî.
     - î òîâà å äàëå÷å - ïðîãîâîðè Œàë÷óãàíà. - ˆëè íå ñúì òå ðàçáðàë?
     - „à, ìíîãî äàëå÷å å. - êàçà Šîìîâ. - î ìîßò êîðàá...
     - å! - îòãîâîðè Œàë÷óãàíà. - å ðàçáèðàø. å ìîãà äàëå÷. å ìîãà äîðè
ïðîñòî  äàëå÷  è  âå÷å  ñúâñåì íå ìîãà äàëå÷. ‚åäíúæ ñè èãðàåõ íà ëåäîâåòå.
‡àñïàõ.  ‘úáóäèõ  ñå  îò ñòðàõ. ƒîëßì ñòðàõ, îãðîìåí. „îðè ïî÷íàõ äà âèêàì.
”ðàãìåíò!  àð÷åòî ëåä áåøå îòïëóâàëî è âèæäàõ ñàìî âúðõîâåòå íà ïëàíèíàòà.
îìèñëèõ  ñè,  ÷å  îêåàíúò  å ïîãúëíàë çåìßòà. àçáèðà ñå, âúðíàõ ñå. Œíîãî
ñèëíî  èñêàõ  è ïàð÷åòî ëåä âåäíàãà òðúãíà îáðàòíî êúì áðåãà. î ñåãà çíàß,
÷å íå òðßáâà äà ñå îòäàëå÷àâàì. €ç íå ñàìî ñå ñòðàõóâàõ. åøå ìè çëå. Šàêòî
ïðè ãëàä, ñàìî ÷å ìíîãî ïî-çëå. å, ïðè òåá íå ìîãà.
     - …,  äîáðå  -  ïðîèçíåñå  Šîìîâ  ñ ïðåñèëåíî âåñåë ãëàñ. - ‘èãóðíî òè
îìðúçíà  äà  îòãîâàðßø  è äà ðàçêàçâàø. ‡íàß, ÷å îáè÷àø äà çàäàâàø âúïðîñè.
‡àäàâàé, ùå òè îòãîâàðßì.
     - å  -  êàçà  Œàë÷óãàíà.  -  ˆìàì ìíîãî âúïðîñè êúì òåá. ‡àùî êàìúêúò
ïàäà?  Šàêâî  å  ãîðåùàòà âîäà? ‡àùî ïðúñòèòå ñà äåñåò, à çà äà ñå ñìßòà, å
íóæåí  ñàìî  åäèí? Œíîãî âúïðîñè. î ñåãà íßìà äà ïèòàì. ‘åãà å ëîøî. ’è íå
ìîæåø  ïðè  ìåí,  àç  íå  ìîãà  ïðè òåá, ëèïñâàò äóìè. ‡íà÷è, íå ìîæåø óçíà
âñè÷êî  çà  ìåí.  ƒ-ãàòàíêà!  ‡íà÷è,  íå ìîæåø äà ñè îòèäåø. Œîëß òå: ìèñëè
êàêâî  äà  ñå  ïðàâè.  €êî  íå ìîæåø òè ñàìèßò äà ìèñëèø áúðçî, íåêà ìèñëßò
òâîèòå  ìàøèíè  -  ìèëèîí  ïúòè  ïî-áúðçî.  Žòèâàì ñè. å ìîæå äà ñå ìèñëè,
êîãàòî  ñå ðàçãîâàðß. Œèñëè ïî-áúðçî, çàùîòî ñå ÷óâñòâóâàì ïî-çëå îò â÷åðà.
€ â÷åðà áåøå ïî-çëå, îòêîëêîòî îíçè äåí.
     ‘ òðßñúê  ñå  çàòúðêàëß  êàìúê.  ‚àíäåðõóçå  ïàê òåæêî è ïðîäúëæèòåëíî
âúçäúõíà.  å  óñïßõ  äîðè  äà ìèãíà, à Œàë÷óãàíà âå÷å ñå íîñåøå êàòî âèõúð
ïðåç  ñòðîèòåëíàòà  ïëîùàäêà  êúì  õúëìîâåòå.  ‚èäßõ  êàê ïðåìèíà ïèñòàòà è
èçâåäíúæ èç÷åçíà, ñßêàø íå å ñúùåñòâóâàë. ˆ â òîçè ìîìåíò èç÷åçíàõà êàòî ïî
êîìàíäà ðàçíîöâåòíèòå ìóñòàöè íàä õðåáåòà.
     - ’àêà  -  êàçà  Šîìîâ.  -  èùî íå ìîæå äà ñå íàïðàâè. Ÿêîâ, ìîëß âè,
ïîäàéòå  ðàäèîãðàìà  íà ‘èäîðîâ, íåêà íè èçïðàòè îáîðóäâàíå, âèæäàì, ÷å áåç
ìåíòîñêîïà íßìà äà ìèíà.
     - „îáðå  -  îòãîâîðè ‚àíäåðõóçå. - î áèõ èñêàë äà âè îáúðíà âíèìàíèå,
ƒåíàäèé...  ðåç  âðåìå íà öåëèß ðàçãîâîð íèòî âåäíúæ íå ñå çàïàëè çåëåíàòà
ñâåòëèíà íà èíäèêàòîðà.
     - ‚èäßõ - ïðîãîâîðè Šîìîâ.
     - î  òîâà  ñà  íå  ïðîñòî  îòðèöàòåëíè  åìîöèè, ƒåíàäèé. ’îâà ñà ßðêî
èçðàçåíè îòðèöàòåëíè åìîöèè...
     å ÷óõ îòãîâîðà íà Šîìîâ.
     ‘òîßõ  íà  ïîñòà  ïðåç  ößëàòà âå÷åð è ïîëîâèíàòà íîù. Œàë÷óãàíà íå ñå
ïîßâè  ïîâå÷å  íèòî âå÷åðòà, íèòî ïðåç íîùòà ˆ ìóñòàöèòå íå ñå ïîßâèõà. Œàß
ñúùî.


                                ƒëàâà ñåäìà

                             ‚šŽ‘ˆ ˆ ‘šŒ…ˆŸ


     î  âðåìå  íà çàêóñêàòà Šîìîâ áåøå ìíîãî ðàçãîâîð÷èâ. ‘ïîðåä ìåí íå áå
ñïàë  íèêàê  ïðåç  íîùòà,  î÷èòå  ìó áßõà çà÷åðâåíè, áóçèòå - ïîñúðíàëè, íî
ñàìèßò  òîé  áå  âåñåë  è âúçáóäåí. àëèâàøå ñå ñúñ ñèëåí ÷àé è íè èçëàãàøå
ïðåäâàðèòåëíèòå ñè ñúîáðàæåíèß è èçâîäè.
     ‘ïîðåä  íåãî  íßìà  âå÷å íèêàêâî ñúìíåíèå, ÷å àáîðèãåíèòå ñà ïîäëîæèëè
îðãàíèçìà  íà ìîì÷åòî íà êîðåííè ïðîìåíè. ’å ñà ñå îêàçàëè óäèâèòåëíî ñìåëè
è çíàåùè   åêñïåðèìåíòàòîðè:   èçìåíèëè   ñà  ôèçèîëîãèßòà  ìó  è  ÷àñòè÷íî
àíàòîìèßòà, ðàçøèðèëè ñà íåâåðîßòíî àêòèâíàòà îáëàñò íà ìîçúêà, ñíàáäèëè ñà
ãî  ñúùî  è  ñ  íîâè ôèçèîëîãè÷íè ìåõàíèçìè, ÷èåòî ðàçâèòèå âúðõó áàçàòà íà
îáèêíîâåíèß ÷îâåøêè îðãàíèçúì, îò ãëåäíà òî÷êà íà ñúâðåìåííàòà çåìíà íàóêà,
çàñåãà å íåâúçìîæíî. –åëòà íà òåçè àíàòîìî-ôèçèîëîãè÷íè èçìåíåíèß ìîæå áè å
ñúâñåì  ïðîñòà:  àáîðèãåíèòå  ÷èñòî  è ïðîñòî ñà ñå ñòðåìèëè äà ïðèñïîñîáßò
áåçïîìîùíîòî ÷îâåøêî äåòå êúì ñúâúðøåíî íå÷îâåøêèòå óñëîâèß íà ñúùåñòâóâàíå
â òåõíèß ñâßò å å ñúâñåì ßñíî çàùî òàêà ñåðèîçíî ñà ñå íàìåñèëè â ðàáîòàòà
íà  öåíòðàëíàòà  íåðâíà  ñèñòåìà.  àçáèðà  ñå,  ìîæå  äà  ñå äîïóñíå, ÷å å
ñëó÷àéíî,  êàòî ñòðàíè÷íî ñëåäñòâèå íà àíàòîìî-ôèçèîëîãè÷íèòå èçìåíåíèß. î
íå å èçêëþ÷åíî è äà ñà èçïîëçâàëè öåëåíàñî÷åíî ðåçåðâèòå íà ÷îâåøêèß ìîçúê.
’îãàâà  âúçíèêâàò  êóï ïðåäïîëîæåíèß. àïðèìåð òå ñà ñå ìú÷èëè äà çàïàçßò ó
Œàë÷óãàíà  âñè÷êèòå  ìó  ñïîìåíè  è âïå÷àòëåíèß îò íàé-ðàííî äåòñòâî, çà äà
îáëåê÷àò  îáðàòíàòà  ìó  àäàïòàöèß,  â  ñëó÷àé  ÷å îòíîâî ïîïàäíå â ÷îâåøêî
îáùåñòâî.  àèñòèíà, Œàë÷óãàíà óäèâèòåëíî ëåêî ñå ñáëèæè ñ íàñ, òàêà ÷å íèå
íå  ìó  ñå  ñòðóâàìå  íèòî  èçðîäè,  íèòî  ÷óäîâèùà. î íå å èçêëþ÷åíî ñúùî
îãðîìíàòà  ïàìåò  íà  Œàë÷óãàíà  è  ôåíîìåíàëíîòî  ðàçâèòèå íà çâóêîâúçïðî-
èçâåæäàùèòå  ìó  öåíòðîâå  äà  å ïàê ñàìî ñòðàíè÷åí ðåçóëòàò îò ðàáîòàòà íà
àáîðèãåíèòå  âúðõó íåãîâèß ìîçúê. ‚úçìîæíî å àáîðèãåíèòå äà ñà èñêàëè ïðåäè
âñè÷êî  äà ñúçäàäàò ìåæäó ñåáå ñè è öåíòðàëíàòà íåðâíà ñèñòåìà íà Œàë÷óãàíà
óñòîé÷èâà  ïñèõè÷åñêà  âðúçêà.  ’îâà  å  íàé-âåðîßòíî,  òúé  êàòî  âðúçêàòà
ñúùåñòâóâà. ‚úâ âñåêè ñëó÷àé èíà÷å áè áèëî òðóäíî äà ñå îáßñíßò íßêîè ôàêòè
êàòî  ñïîíòàííàòà,  èçâúí ëîãèêàòà ïîßâà íà îòãîâîðèòå íà íåãîâèòå âúïðîñè,
àáñîëþòíîòî  èçïúëíåíèå  íà  âñè÷êè  îñúçíàòè  è äîðè íåîñúçíàòè æåëàíèß íà
Œàë÷óãàíà;  ïðèêîâàâàíåòî  íà Œàë÷óãàíà êúì òîçè ðàéîí íà ïëàíåòàòà. ‘ òîâà
áè ìîãëî äà ñå îáßñíè è ñèëíîòî ïñèõè÷íî íàïðåæåíèå, â êîåòî å èçïàäíàë ïðè
ïîßâßâàíåòî  íà  õîðà.  ‘àìèßò  òîé  íå  å  â ñúñòîßíèå äà îáßñíè ñ êàêâî â
ñúùíîñò  ìó  ïðå÷àò  õîðàòà.  Ž÷åâèäíî  íèå  ïðå÷èì  íå  íà íåãî. ðå÷èì íà
àáîðèãåíèòå. ˆ òàêà ñòèãàìå äî âúïðîñà çà ïðèðîäàòà íà àáîðèãåíèòå.
     ðîñòàòà  ëîãèêà  íè  êàðà  äà  ïðåäïîëîæèì,  ÷å  àáîðèãåíèòå  ñà  èëè
ìèêðîñêîïè÷íè,  èëè  ãèãàíòñêè  ñúùåñòâà  -  òàêà  èëè èíà÷å íåñúèçìåðèìè ñ
ôèçè÷åñêèòå  ðàçìåðè  íà  Œàë÷óãàíà. ˆìåííî ïî òàçè ïðè÷èíà òîé âúçïðèåìà è
òßõ,  è  ïðîßâèòå èì êàòî ñòèõèß, êàòî ÷àñò îò ïðèðîäàòà, îáêðúæàâàùà ãî îò
íàé-ðàííî äåòñòâî («Šîãàòî ãî ïîïèòàõ çà ìóñòàöèòå, Œàë÷óãàíà ñúîáùè ñúâñåì
ðàâíîäóøíî:  ìóñòàöèòå âèæäà çà ïðúâ ïúò, íî òîé âñåêè äåí âèæäà ïî íåùî çà
ïðúâ  ïúò.  å  ìîæà  äà ïîäáåðå äóìè çà îáîçíà÷àâàíå íà ïîäîáíè ßâëåíèß.»)
‹è÷íî  òîé,  Šîìîâ,  å  ñêëîíåí  äà  ïðåäïîëàãà,  ÷å àáîðèãåíèòå ñà íßêàêâè
èñïîëèíñêè  ñâðúõîðãàíèçìè, èçêëþ÷èòåëíî íåïðèëè÷àùè êàêòî íà õóìàíîèäíèòå,
òàêà è íà íåõóìàíîäíèòå ñòðóêòóðè, ñ êîèòî ÷îâåêúò ñå å ñðåùàë ïî-ðàíî. èå
çíàåì  ñåãà-çàñåãà  íèùîæíî ìàëêî çà òßõ. ‚èäßõìå ÷óäîâèùíè ñúîðúæåíèß (èëè
îáðàçóâàíèß)  íàä  õîðèçîíòà,  ïîßâßâàíåòî  è  èç÷åçâàíåòî  íà êîèòî ßâíî å
ñâúðçàíî  ñ  ïîñåùåíèßòà  íà Œàë÷óãàíà. —óõìå ñ íèùî íåàñîöèèðóåìèòå çâóöè,
êîèòî  âúçïðîèçâåæäàøå  Œàë÷óãàíà,  îïèñâàéêè  ñâîß  «äîì».  èå ðàçáðàõìå:
àáîðèãåíèòå  ñå  íàìèðàò  íà  èçêëþ÷èòåëíî  âèñîêî  íèâî  íà òåîðåòè÷íîòî è
ïðàêòè÷åñêîòî  çíàíèå,  àêî ñå ñúäè ïî òîâà, â êàêâî ñà óñïåëè äà ïðåâúðíàò
îáèêíîâåíîòî  ÷îâåøêî  áåáå.  ’îâà å âñè÷êî. ‡àñåãà äîðè âúïðîñèòå íè íå ñà
ìíîãî,  ìàêàð  ÷å  òå,  ðàçáèðà  ñå,  ñà ôóíäàìåíòàëíè. ‡àùî àáîðèãåíèòå ñà
ñïàñèëè è ñå ãðèæàò çà Œàë÷óãàíà, çàùî èçîáùî ñà ñå çàèíòåðåñóâàëè îò íåãî,
êàêâî  ãè  å  çàñßãàë  òîé?  Žòêúäå  ïîçíàâàò õîðàòà - à ãè ïîçíàâàò äîáðå,
îðèåíòèðàò  ñå  â  îñíîâèòå  íà ïñèõîëîãèßòà è ñîöèîëîãèßòà èì? ‡àùî òîãàâà
òàêà  èçáßãâàò îáùóâàíåòî ñ õîðàòà? Šàê äà ñå ñú÷åòàå ßâíî âèñîêîòî íèâî íà
çíàíèß  ñ  ïúëíàòà ëèïñà íà ñëåäè îò êàêâàòî è äà áèëî ðàçóìíà äåéíîñò? ˆëè
äíåøíîòî  ïëà÷åâíî  ñúñòîßíèå  íà  ïëàíåòàòà  å  ðåçóëòàò  èìåííî íà òàêàâà
äåéíîñò?  ˆëè  òàêà íè ñå ñòðóâà ñàìî îò íàøà ãëåäíà òî÷êà? …òî â ñúùíîñò è
âñè÷êè îñíîâíè âúïðîñè. ’îé, Šîìîâ, èìà èçâåñòíè ñúîáðàæåíèß ïî òîçè ïîâîä,
íî ñìßòà, ÷å îùå å ðàíî äà ãè ñïîäåëè.
     ‚úâ  âñåêè  ñëó÷àé  ßñíî å, ÷å íàïðàâåíîòî îòêðèòèå å îò ïúðâîñòåïåííà
âàæíîñò  è  òðßáâà  äà  ñå  ðåàëèçèðà,  íî  ðåàëèçèðàíåòî å âúçìîæíî ñàìî ñ
ïîñðåäíè÷åñòâîòî  íà  Œàë÷óãàíà.  ‘êîðî  ùå ïðèñòèãíå ìåíòîñêîïè÷íà è äðóãà
ñïåöòåõíèêà.  î  áèõìå ìîãëè äà ß èçïîëçóâàìå ñòîïðîöåíòîâî ñàìî â ñëó÷àé,
÷å  Œàë÷óãàíà  íè ñå äîâåðè íàïúëíî, è íåùî ïîâå÷å - ÷å èçïèòâà ñèëíà íóæäà
îò íàñ.
     - åøèõ,  ÷å  äíåñ  íßìà äà âëèçàì â êîíòàêò ñ íåãî - ïðîèçíåñå Šîìîâ,
îòìåñòâàéêè ïðàçíàòà ÷àøà. - „íåñ å âàø ðåä, ‘òàñ, âèå ùå ìó ïîêàæåòå âàøèß
’îì. Œàß, âèå ùå ïîèãðàåòå ñ íåãî íà òîïêà è ùå ãî ïîâîçèòå íà ãëàéäåðà. å
ñå  ñòåñíßâàéòå  îò  íåãî, ïðèßòåëè, ïî-âåñåëî, ïî-íåïðèíóäåíî! ðåäñòàâåòå
ñè, ÷å òîé å âàøåòî íàé-ìàëêî áðàò÷å-âóíäåðêèíä... Ÿêîâ, ùå âè ñå íàëîæè äà
ïîäåæóðèòå.  ‚  êðàß íà êðàèùàòà âèå ñàì ãî íàðåäèõòå... € àêî Œàë÷óãàíà ñå
äîáåðå  è  äî  âàñ,  íßêàê  ñè  ñúáåðåòå ñèëè è ìó ïîçâîëåòå äà âè ïîäðúïíå
áàêåíáàðäèòå - òîé ìíîãî ñå èíòåðåñóâà îò òßõ. € àç ùå ñå ïðèòàß êàòî ïàßê,
ùå  íàáëþäàâàì  è  ùå ðåãèñòðèðàì âñè÷êî òîâà. ‡àòîâà, ïðèßòåëè, ìîëß äà ñå
åêèïèðàòå  ñ  «òðåòî  îêî».  €êî  Œàë÷óãàíà ïîïèòà çà ìåí, êàæåòå ìó, ÷å àç
ðàçìèøëßâàì.  åéòå  ìó  ïåñíè,  ïîêàæåòå  ìó  êèíî...  ‘òàñ,  ïîêàæåòå  ìó
èç÷èñëèòåëíîòî  óñòðîéñòâî,  ðàçêàæåòå  ìó êàê äåéñòâóâà, îïèòàéòå ñå äà ñå
ñúðåâíîâàâàòå  ïî  ñìßòàíå  ñ  íåãî.  Œèñëß,  ÷å  òóê  âè  î÷àêâà  èçâåñòåí
ñþðïðèç...  ˆ  íåêà  òîé  ïîâå÷å  äà  ïèòà, êîëêîòî ñå ìîæå ïîâå÷å. Šîëêîòî
ïîâå÷å, òîëêîâà ïî-äîáðå. î ìåñòàòà ñè, ìîì÷åòà, ïî ìåñòàòà!
     ’îé ñêî÷è è áúðçî ñå îòäàëå÷è. ‘ïîãëåäàõìå ñå.
     - Šèáåðòåõíèê,  èìàø  ëè âúïðîñè? - ïîïèòà Œàß. îïèòà ñòóäåíî, ñúâñåì
íåäðóæåëþáíî.  ’îâà  áßõà  ïúðâèòå é äóìè ïðåç ößëàòà ñóòðèí. ’ß äîðè íå ìå
ïîçäðàâè äíåñ.
     - å,  êâàðòèðèåð - îòãîâîðèõ. - ßìàì âúïðîñè, êâàðòèðèåð. ‚èæäàì âè,
íî íåùî íå âè ÷óâàì.
     - ‚ñè÷êî òîâà, ðàçáèðà ñå, å äîáðå - çàìèñëåíî ïðîãîâîðè ‚àíäåðõóçå. -
å ìè å æàë çà áàêåíáàðäèòå. î!
     - ˆìåíî - êàçà Œàß, êàòî ñòàâàøå. - î!...
     - ˆñêàì  äà êàæà - ïðîäúëæè ‚àíäåðõóçå, - ÷å ñíîùè èìàøå ðàäèîãðàìà îò
ƒîðáîâñêè.  î  íàé-äåëèêàòíèß  íà÷èí,  íî ñúâñåì íåäâóñìèñëåíî, òîé ïîìîëè
Šîìîâ  äà  íå  ôîðñèðà  êîíòàêòà.  ˆ  îòíîâî  íàìåêâàøå,  ÷å ñ ðàäîñò áè ñå
ïðèñúåäèíèë êúì íàñ.
     - € Šîìîâ? - ïîïèòàõ àç.
     ‚àíäåðõóçå  âèðíà  ãëàâà è ïîãëàæäàéêè ëåâèß ñè áàêåíáàðä, ìå ïîãëåäíà
íàä íîñà ñè.
     - Šîìîâ  ñå  èçêàçà  íåïî÷òèòåëíî - ïðîäúëæè òîé. - “ñòíî, ðàçáèðà ñå.
Žòãîâîðúò ìó ïî ðàäèîòî áåøå â ñìèñúë, ÷å áëàãîäàðè çà ñúâåòà.
     - ˆ?  -  êàçàõ àç. Œíîãî ìè ñå èñêàøå äà âèäß ƒîðáîâñêè. èêîãà íå áßõ
ãî âèæäàë êàêòî òðßáâà.
     - ˆ òîâà å - êàçà ‚àíäåðõóçå è ñòàíà.
     €ç è Œàß òðúãíàõìå êúì àðñåíàëà. ’àì íàìåðèõìå è ñëîæèõìå íà ÷åëàòà ñè
øèðîêèòå  ïëî÷åñòè  îáðú÷è  ñ  «òðåòîòî  îêî»  - íàëè ãè çíàåòå, ïîðòàòèâíè
òåëåïðåäàâàòåëè  çà  åäèíè÷íè  ðàçóçíàâà÷è,  çà  äà ìîæå íåïðåêúñíàòî äà ñå
ïðåäàâà  âèçóàëíà  è  àêóñòè÷åñêà  èíôîðìàöèß,  âñè÷êî,  êîåòî âèæäà è ÷óâà
ñàìèßò  ðàçóçíàâà÷.  ðîñòî, íî îñòðîóìíî íåùî, ñúâñåì íàñêîðî çàïî÷íàõà äî
ãî  âêëþ÷âàò  â êîìïëåêòà îáîðóäâàíå çà …. àëîæè ñå ìàëêî äà ñå ïîìîòàåì,
äîêàòî  íàãëàñèì  îáðú÷èòå,  òàêà  ÷å äà íå ïðèòèñêàò ñëåïîî÷èßòà íè, äà íå
ïàäàò  íà  íîñà è îáåêòèâúò äà íå ñå åêðàíèðà îò êà÷óëêàòà. ðåç òîâà âðåìå
àç  ïóñêàõ  òâúðäå ñìåëè îñòðîóìèß. ‚ñßêàê ïðîâîêèðàõ Œàß äà ñå ïîøåãóâà ïî
ìîé  àäðåñ  è  èçîáùî ïðàâåõ êàêâî ëè íå, ñàìî è ñàìî äà ß ðàçäâèæà. ‚ñè÷êî
áåøå   íàïðàçíî   -  Œàß  ñè  îñòàíà  íà÷óìåðåíà,  ìúë÷åøå  èëè  îòãîâàðßøå
åäíîñðè÷íî.  ˆçîáùî  òîâà  ñå  ñëó÷âà  ñ íåß, îáõâàùàò ß ïðèñòúïè íà ìðà÷íî
íàñòðîåíèå  è  â òàêèâà ñëó÷àè å íàé-äîáðå äà íå ß çàêà÷à ÷îâåê. î ñåãà ìè
ñå  ñòðóâàøå, ÷å Œàß å íå ïðîñòî â ëîøî íàñòðîåíèå, à å ßäîñàíà è å ßäîñàíà
èìåííî  îò  ìåí,  êîé  çíàå çàùî ñå ÷óâñòâóâàõ âèíîâåí ïðåä íåß è ñúâñåì íå
ðàçáèðàõ êàêâî äà ïðàâß.
     ‘ëåä  òîâà  Œàß  òðúãíà  êúì êàþòàòà ñè äà òúðñè òîïêà, à àç ïóñíàõ íà
ñâîáîäà  ’îì  è  ãî  ïîäêàðàõ  êúì  ïèñòàòà. ‘ëúíöåòî âå÷å ñå áå èçäèãíàëî,
íîùíèßò  ñòóä  áå  íàìàëßë, íî âñå îùå áåøå ìíîãî ñòóäåíî. îñúò ìè âåäíàãà
çàìðúçíà.  Šàòî  äîïúëíåíèå,  îòêúì îêåàíà äóõàøå ëåê, íî ìíîãî çúë âåòðåö.
Œàë÷óãàíà íèêúäå íå ñå âèæäàøå.
     îäãîíèõ  ëåêî  ’îì ïî ïèñòàòà, çà äà ñå ïîðàçòúï÷å. ’îé áåøå ïîëàñêàí
îò  ïîäîáíî  âíèìàíèå è ïðåäàíî ìîëåøå çà çàïîâåäè. ‘ëåä òîâà ïðè íàñ äîéäå
Œàß  ñ òîïêà è çà äà íå çàìðúçíåì, ïåò ìèíóòè ïîèãðàõìå - ÷åñòíî êàçàíî, íå
áåç  óäîâîëñòâèå.  €ç  âñå  ñå  íàäßâàõ,  ÷å  Œàß  êàêòî  îáèêíîâåíî  ùå ñå
ðàçãîðåùè,  íî ïàê íàïðàçíî. ‚ êðàß íà êðàèùàòà òîâà ìè îìðúçíà è íàïðàâî ß
ïîïèòàõ êàêâî ñå å ñëó÷èëî. ’ß ñëîæè òîïêàòà íà ãðàïàâàòà ïîâúðõíîñò, ñåäíà
îòãîðå é, ïðèäúðïà êîæóõà ñè è êëþìíà.
     - ‚ñå ïàê êàêâî ñå å ñëó÷èëî? - ïîâòîðèõ.
     Œàß ìå ïîãëåäíà è ñå îáúðíà.
     - Œîæå áè âñå ïàê ùå îòãîâîðèø? - ïîïèòàõ å ïî-âèñîê ãëàñ.
     - ˆìà âåòðåö äíåñ - ïðîèçíåñå Œàß, êàòî ðàçñåßíî îãëåæäàøå íåáåòî.
     - Šàêâî? - ïîïèòàõ. - Šàêúâ âåòðåö?
     ’ß ïî÷óêà ñ ïðúñò ïî ÷åëîòî ñè îêîëî îáåêòèâà íà «òðåòîòî îêî» è êàçà:
     - å-ãëóï-ïå-÷î. å-íàñ ïå-íè ïå-ñëó-ïå-øàò.
     - å-òè  ïå-ñè  ïå-ãëóï-ïå-÷î.  å-òàì  ïå-è-ïå-ìà  ïå-òðàí-ïå-ñëà-ïå-
òîð...
     - ˆ òîâà å âßðíî - êàçà Œàß. - ‡àòîâà òè è êàçâàì: âåòðåö, çíà÷è.
     - „à - ïîòâúðäèõ. - ‚åòðåöúò ñè å âåòðåö.
     îñòîßõ,  ÷óâñòâóâàéêè  ñå  äßâîëñêè íåëîâêî, êàòî ñå ìú÷åõ äà èçìèñëß
íßêàêâà  íåóòðàëíà  òåìà  çà  ðàçãîâîð,  íî íèùî îñâåí ñúùèß òîçè âåòðåö íå
èçìèñëèõ è èçâåäíúæ ìè äîéäå íàóì, ÷å íå å ëîøà äà ñå ïîðàçõîäèì. ‚ ñúùíîñò
íèòî  âåäíúæ  íå ñúì õîäèë íàîêîëî - ïî÷òè ñåäìèöà ñúì òóê, à òàêà è íå ñúì
òúïêàë  òàçè çåìß, ñàìî íà åêðàíèòå ñúì ß âèæäàë. ðè òîâà èìàøå øàíñ äà ñå
íàòúêíåì íà Œàë÷óãàíà íßêúäå â õðàñòàëàöèòå, îñîáåíî àêî òîé ñàìèßò ïîèñêà,
è òîâà  áè  áèëî  íå  ñàìî  ïðèßòíî,  íî è ïîëåçíî çà ðàáîòàòà: äà çàâúðæåì
ðàçãîâîð  â ïðèâè÷íà çà íåãî îáñòàíîâêà. ˆçëîæèõ âñè÷êè òåçè ñúîáðàæåíèß íà
Œàß.  ’ß  ñòàíà ìúë÷åøêîì è òðúãíà êúì áëàòîòî, à àç, çàâðßë íîñ â êîæåíàòà
ßêà,  ñ ïúõíàòè äúëáîêî â äæîáà ðúöå, ñå çàòúòðèõ ñëåä íåß. ’îì, èçíåìîãâàù
îò  óñëóæëèâîñò, ñå îïèòà äà ñå ïðèñëàì÷è êúì ìåí, íî àç ìó çàïîâßäàõ äà ñè
ñòîè íà ìßñòîòî è äà ÷àêà ïî-íàòàòúøíè óêàçàíèß.
     àçáèðà  ñå,  íå ñå íàòèêàõìå â áëàòîòî, à òðúãíàõìå ïîêðàé íåãî, êàòî
ñå  ïðîìóøâàõìå  ïðåç õðàñòàëàöèòå. ’óê ðàñòèòåëíîñòòà áåøå æàëêà - áëåäíà,
àíåìè÷íà, ïîñúðíàëè ñèíêàâè ëèñòåíöà ñ ìåòàëè÷åñêè îòòåíúê, êðåõêè âúçëåñòè
êëîí÷åòà,  ïåòíèñòà  îðàíæåâà  êîðà.  •ðàñòèòå  ðßäêî  ñå èçäèãàõà äî ìîßòà
âèñî÷èíà,  òàêà  ÷å òóê ‚àíäåðõóçå åäâà ëè áè ðèñêóâàë áàêåíáàðäèòå ñè. îä
êðàêàòà  íè  ãúâêàâî  ïðóæèíèðàøå  äåáåëèßò  ñëîé  ïàäíàëè ëèñòà, ñìåñåíè ñ
ïßñúêà.   ‚  ñåí÷åñòèòå  ìåñòà  áëåñòåøå  ñêðåæ.  î  âúïðåêè  âñè÷êî  òàçè
ðàñòèòåëíîñò ïðåäèçâèêâàøå îïðåäåëåíî óâàæåíèå. àâßðíî é áåøå ìíîãî òðóäíî
äà  ðàñòå  òóê:  ïðåç íîùòà òåìïåðàòóðàòà ïàäàøå äî ìèíóñ äâàäåñåò ãðàäóñà,
ïðåç äåíß ðßäêî ñå ïîêà÷âàøå íàä íóëàòà, à ïîä êîðåíèòå - ñàìî ñîëåí ïßñúê.
å  ìèñëß,  ÷å  íßêîå  çåìíî  ðàñòåíèå áè ìîãëî äà ñå ïðèñïîñîáè êúì òàêèâà
íåðàäîñòíè  óñëîâèß. ˆ ìè áåøå ñòðàííî äà ñè ïðåäñòàâß, ÷å íßêúäå ñðåä òåçè
ïðåìðúçíàëè õðàñòè áðîäè, ñòúïâà ñ áîñèòå ñè ïåòè ïî çàñêðåæåíèß ïßñúê åäíî
ãîëî ÷îâå÷å.
     „îëîâèõ  íßêàêâî  äâèæåíèå  â  ãúñòèòå  õðàñòàëàöè  âäßñíî. ‘ïðßõ ñå è
èçâèêàõ:  «Œàë÷óãàíå!»  -  íî  íèêîé íå ñå îáàäè. Žáêðúæàâàøå íè çàìðúçíàëà
ëåäåíà  òèøèíà.  èòî øóìîëåíå íà ëèñòà, íèòî áðúì÷åíå íà íàñåêîìè - âñè÷êî
òîâà  ïðåäèçâèêâàøå  íåî÷àêâàíîòî  óñåùàíå,  ÷å  áëóæäàåì  ìåæäó  òåàòðàëíè
äåêîðè.  ‡àîáèêîëèõìå äúëãèß åçèê íà ìúãëàòà, ïîäàë ñå îò ãîðåùîòî áëàòî, è
çàïî÷íàõìå  äà  ñå  èçêà÷âàìå  ïî ñêëîíà íà õúëìà. ‚ ñúùíîñò òîâà áåøå åäíà
ïßñú÷íà  äþíà,  ïðèòèñíàòà  îò  õðàñòèòå.  Šîëêîòî ïî-âèñîêî ñå èçêà÷âàõìå,
òîëêîâà  ïßñú÷íàòà  ïîâúðõíîñò  ïîä  êðàêàòà  íè ñòàâàøå ïî-òâúðäà. Šàòî ñå
èçêà÷èõìå  íà  ãðåáåíà,  íèå  ñå îãëåäàõìå. Žáëàöè ìúãëà ñêðèâàõà êîðàáà îò
íàñ,  íî  ïèñòàòà  ñå âèæäàøå äîáðå. úáåñòàòà ïîâúðõíîñò áëåñòåøå âåñåëî è
ßðêî  íà  ñëúíöåòî,  îñòàâåíàòà  òîïêà  ñàìîòíî  ñå ÷åðíååøå â ñðåäàòà é, à
äåáåëèßò  ’îì  íåóâåðåíî  òúï÷åøå  îêîëî  íåß  -  ßâíî ðåøàâàøå íåïîñèëíàòà
çàäà÷à:  äàëè äà ìàõíå îò ïèñòàòà ñòðàíè÷íèß ïðåäìåò èëè, àêî ñå íàëîæè, äà
äàäå æèâîòà ñè çà òàçè çàáðàâåíà îò ÷îâåêà âåù.
     ˆ èçâåäíúæ  ïî  çàìðúçíàëèß ïßñúê çàáåëßçàõ ñëåäè - òúìíè âëàæíè ïåòíà
âúðõó  ñðåáðèñòèß  ñêðåæ.  Žòòóê å ìèíàë Œàë÷óãàíà, ìèíàë å ñúâñåì íàñêîðî.
‘åäßë  å  íà ãðåáåíà, à ñëåä òîâà å ñòàíàë è òðúãíàë íàäîëó ïî ñêëîíà, êàòî
ñå  å  îòäàëå÷àâàë  îò êîðàáà. ‚åðèãàòà îò ñëåäèòå âîäåøå êúì õðàñòàëàöèòå,
çàïúëíèëè  äúíîòî íà ïàäèíàòà ìåæäó äþíèòå. «Œàë÷óãàíå!» - èçâèêàõ îòíîâî è
òîé îòíîâî íå ñå îáàäè. ’îãàâà çàïî÷íàõ äà ñå ñïóñêàì â ïàäèíàòà.
     ‚åäíàãà  ãî  îòêðèõ.  Œîì÷åòî  ëåæåøå  ïî î÷è, ïðîñíàëî ñå â ößë ðúñò,
ïðèòèñíàëî  áóçà êúì çåìßòà è îáõâàíàëî ãëàâà ñ ðúöåòå ñè. ˆçãëåæäàøå ìíîãî
ñòðàííî  è íåâåðîßòíî, íèêàê íå ñå âïèñâàøå â ëåäåíèß ïåéçàæ. ðîòèâîðå÷åøå
ìó. ‚ ïúðâèß ìèã äîðè ñå èçïëàøèõ äà íå ñå å ñëó÷èëî íåùî. ’âúðäå ñòóäåíî è
íåïðèâåòëèâî  áåøå  òóê.  Šëåêíàõ  äî  íåãî,  ïîâèêàõ  ãî è ñëåä êàòî íå ìè
îòãîâîðè,  ãî  ïëåñíàõ  ëåêî ïî ãîëèß ìóñêóëåñò çàäíèê. „îêîñâàõ ñå çà ïðúâ
ïúò  äî  íåãî  è  åäâà íå èçâèêàõ îò èçíåíàäà: ñòîðè ìè ñå, ÷å å ãîðåù êàòî
þòèß.
     - ’îé èçìèñëè ëè? - ïîïèòà Œàë÷óãàíà, áåç äà âäèãíå ãëàâà.
     - ’îé ðàçìèøëßâà - êàçàõ. - ‚úïðîñúò å òðóäåí.
     - € êàê ùå ðàçáåðà êàêâî å èçìèñëèë?
     - ’è ùå äîéäåø è òîé âåäíàãà ùå òè êàæå.
     - Œàì-ìà - èçâåäíúæ êàçà ìàë÷óãàíà.
     îãëåäíàõ. Œàß ñòîåøå äî íàñ.
     - Œàì-ìà - ïîâòîðè Œàë÷óãàíà, áåç äà ïîìðúäíå.
     - „à, çâúí÷åíöå - êàçà Œàß. åøå ïðåáëåäíßëà.
     Œàë÷óãàíà ñåäíà - ïðåëß ñå îò ëåãíàëî â ñåäíàëî ïîëîæåíèå.
     - Šàæè îùå âåäíúæ! - ïîèñêà òîé.
     - „à,   çâúí÷åíöå  -  êàçà  Œàß.  åøå  ïðåáëåäíßëà,  ðßçêî  èçïúêâàõà
ëóíè÷êèòå é.
     - ”åíîìåíàëíî!  - ïðîèçíåñå Œàë÷óãàíà, êàòî ß ãëåäàøå îòäîëó íàãîðå. -
Šðå÷åòàëöå.
     îêàøëßõ ñå.
     - —àêàõìå òå, Œàë÷óãàíå - êàçàõ.
     ‡àïî÷íà  äà  ãëåäà  ìåíå. ‘ ãîëßìî óñèëèå èçäúðæàõ ïîãëåäà ìó. ‚ñå ïàê
ëèöåòî ìó áåøå ñòðàøíè÷êî.
     - ‡àùî ñè ìå ÷àêàë?
     - …,  êàê  çàùî... - îîáúðêàõ ñå, íî âåäíàãà ìè õðóìíà. - ‘êó÷àåì áåç
òåá. ‹îøî íè å áåç òåá. ßìà óäîâîëñòâèå, ðàçáèðàø ëè?
     Œàë÷óãàíà  ñêî÷è  è  âåäíàãà  ïàê ñåäíà. Œíîãî íåóäîáíî ñåäíà - íå áèõ
ñåäßë òàêà è äâå ñåêóíäè.
     - ‹îøî ëè òè å áåç ìåí?
     - „à - îòâúðíàõ ðåøèòåëíî.
     - ”åíîìåíàëíî - ïðîãîâîðè òîé. - à òåá òè å ëîøî áåç ìåí, íà ìåí ìè å
ëîøî áåç òåá. ƒ-ãàòàíêà!
     - —å  çàùî  äà å ãàòàíêà? - êàçàõ ñ îãîð÷åíèå. - ƒàòàíêà ùåøå äà áúäå,
àêî  íå  ìîæåõìå  äà ñìå çàåäíî. € ñåãà ñå ñðåùíàõìå, ìîæåì äà ñè èãðàåì...
…òî, òè îáè÷àø äà èãðàåø, íî âèíàãè ñè èãðàë ñàì...
     - å  -  âúçðàçè  Œàë÷óãàíà. - ‘àìî â íà÷àëîòî èãðàåõ ñàì. € ñëåä òîâà
èãðàåõ  êðàé  åçåðîòî è âèäßõ âúâ âîäàòà èçîáðàæåíèåòî ñè. ˆñêàõ äà èãðàß ñ
íåãî, íî òî ñå ðàçïàäíà. ’îãàâà ìíîãî ìè ñå ïðèèñêà äà èìàì èçîáðàæåíèß, çà
äà ñè èãðàß ñ òßõ. ˆ ñòàíà òàêà.
     ’îé  ñêî÷è  è  ëåêî  ïîáßãíà â êðúã, êàòî îñòàâßøå ñâîèòå íåîáèêíîâåíè
ôàíòîìè - ÷åðíè, áåëè, æúëòè, ÷åðâåíè, à ñëåä òîâà ñåäíà ïî ñðåäàòà è ãîðäî
ñå  îãëåäà.  ’ðßáâà  äà ñå êàæå, ÷å òîâà áåøå èñòèíñêî çðåëèùå: åäíî ãîëßìî
ìîì÷å íà ïßñúêà è îêîëî íåãî äóçèíà ðàçíîöâåòíè ñòàòóè â ðàçëè÷íè ïîçè.
     - ”åíîìåíàëíî  -  êàçàõ  è  ïîãëåäíàõ Œàß, ïðèêàíâàéêè ß äà âçåìå ïîíå
íßêàêâî  ó÷àñòèå  â  ðàçãîâîðà.  åøå  ìè íåóäîáíî, ÷å ïðåç ößëîòî âðåìå àç
ãîâîðß,  à  òß ìúë÷è. î íå êàçà íèùî, ïðîñòî ãëåäàøå íàìóñåíî, à ôàíòîìèòå
ñå  ëþëååõà  âúëíîîáðàçíî  è  áàâíî  ñå  òîïßõà,  êàòî èçëú÷âàõà ìèðèçìà íà
àìîíßê.
     - ‚ñå  èñêàì  äà ïîïèòàì - ñúîáùè Œàë÷óãàíà - çàùî ñå óâèâàòå? Šàêâî å
òîâà? - ïîäñêî÷è êúì ìåí è ìå äðúïíà çà ïåøîâåòå íà êîæóõà.
     - „ðåõà - îòâúðíàõ.
     - „ðåõà - ïîâòîðè òîé. - ‡àùî?
     àçêàçàõ  ìó  çà  äðåõèòå.  å ñúì Šîìîâ. Žòêàêòî ñå ïîìíß, íå ñúì ÷åë
ëåêöèè,  îñîáåíî  çà äðåõèòå. î áåç ëúæëèâà ñêðîìíîñò ùå êàæà: ëåêöèßòà ìè
èìàøå óñïåõ.
     - ‚ñè÷êè õîðà ëè ñà ñ äðåõè? - ïîïèòà ïîðàçåíèßò Œàë÷óãàí.
     - ‚ñè÷êè - êàçàõ, çà äà ïðèêëþ÷à òîçè âúïðîñ. å áåøå ìíîãî ßñíî êàêâî
â ñúùíîñò ãî ó÷óäâà.
     - î õîðàòà ñà ìíîãî! Šîëêî ñà?
     - åòíàäåñåò ìèëèàðäà.
     - åòíàäåñåò  ìèëèàðäà  -  ïîâòîðè  òîé,  âäèãíà ïðúñòà ñè áåç íîêúò è
çàïî÷íà  äà ãî ñâèâà è èçïðàâß. - åòíàäåñåò ìèëèàðäà! - êàçà è ñå âãëåäà â
ïðèçðà÷íèòå  îñòàíêè  íà  ôàíòîìèòå.  Ž÷èòå  ìó  ïîòúìíßõà. - ˆ âñè÷êè ñà ñ
äðåõè... € îùå êàêâî?
     - å ðàçáèðàì.
     - Šàêâî îùå ïðàâßò?
     îåõ  äúëáîêî  âúçäóõ  è  çàïî÷íàõ  äà  ðàçêàçâàì êàêâî ïðàâßò õîðàòà.
‘òðàííî  å,  ðàçáèðà  ñå,  íî  äîòîãàâà  íßêàê  íå ñå áßõ çàìèñëßë íàä òîçè
âúïðîñ.  îß  ñå,  ÷å  Œàë÷óãàíà îñòàíà ñ âïå÷àòëåíèåòî, ÷å ÷îâå÷åñòâîòî ñå
çàíèìàâà  ãëàâíî  ñ  êèáåðíåòè÷íà  òåõíèêà. ‚ïðî÷åì ðåøèõ, ÷å êàòî íà÷àëî è
òîâà íå å ëîøî. àèñòèíà, Œàë÷óãàíà íå ñå ìßòàøå êàêòî ïî âðåìå íà ëåêöèèòå
íà Šîìîâ è íå ñå ñâèâàøå íà âúçåë, íî âñå ïàê ñëóøàøå êàòî îìàãüîñàí. ˆ ùîì
ñâúðøèõ,  ñúâñåì  îáúðêàí  è  îò÷àßí,  ÷å  íå  ìîãà  äà ìó äàì ïðåäñòàâà çà
èçêóñòâîòî, âåäíàãà ìè çàäàäå íîâ âúïðîñ.
     - ’îëêîâà ìíîãî ðàáîòà - êàçà. - ‡àùî ñòå äîøëè òóê?
     - Œàß, ðàçêàæè ìó - ïîìîëèõ ñ ïðåñèïíàë ãëàñ. - îñúò ìè çàìðúçíà...
     Œàß ìå ïîãëåäíà îò÷óæäåíî, íî âñå ïàê çàïî÷íà âßëî è ñïîðåä ìåí ñúâñåì
íåèíòåðåñíî  äà  ðàçêàçâà çà òîêó-ùî ïðîâàëåíèß ïðîåêò «îåâ êîâ÷åã». å ñå
ñäúðæàõ,  ïðåêúñíàõ  ß,  êàòî  ñå  îïèòâàõ  äà  îöâåòß ëåêöèßòà ñ æèâîïèñíè
ïîäîáíîñòè,  çàåõ  ñå äà ß ïîïðàâßì è â êðàß íà êðàèùàòà èçâåäíúæ ñå îêàçà,
÷å ïàê ñàìî àç ãîâîðß. ‘ìåòíàõ çà íåîáõîäèìî äà çàâúðøà ðàçêàçà ñè ñ ïîóêà.
     - ‘àì  âèæäàø  -  êàçàõ. - èå áßõìå çàïî÷íàëè ãîëßìî äåëî, íî âåäíàãà
ùîì  ðàçáðàõìå,  ÷å  òâîßòà ïëàíåòà å çàåòà, âåäíàãà ñå îòêàçàõìå îò íàøåòî
íà÷èíàíèå.
     - ‡íà÷è, õîðàòà óìåßò äà ïîçíàâàò ãàêâî ùå ñòàíå? - ïîïèòà Œàë÷óãàíà. -
î òîâà å íåòî÷íî. €êî õîðàòà óìååõà, îòäàâíà ùßõà äà ñè îòèäàò îòòóê.
     å ñå ñåòèõ êàêâî äà îòãîâîðß. ’åìàòà ìè ñå ñòîðè íåñèãóðíà.
     - ‘ëóøàé,  Œàë÷óãàíå  - çàïî÷íàõ áîäðî, - õàéäå äà îòèäåì äà ïîèãðàåì.
™å âèäèø êîëêî å èíòåðåñíî äà ñå èãðàå ñ õîðàòà.
     Œàë÷óãàíà ìúë÷åøå. îãëåäíàõ ñâèðåïî Œàß: êàêâî, íàèñòèíà, íå ìîãà ïúê
äà ïîåìà âúðõó ñåáå ñè öåëèß êîíòàêò!
     - „à  îòèäåì  äà  ïîèãðàåì,  Œàë÷óãàíå  -  ïîäêðåïè  ìå  áåç  âñßêàêúâ
åíòóñèàçúì Œàß. - ˆëè, àêî èñêàø, äà òå ïîâîçß íà ëåòàòåëíàòà ìàøèíà?
     - ’è  ùå  ëåòèø âúâ âúçäóõà - ïîäõâàíàõ àç - è âñè÷êî ùå áúäå îòäîëó -
ïëàíèíèòå, áëàòàòà, àéñáåðãúò...
     - å  -  êàçà  Œàë÷óãàíà. - „à ëåòß - òîâà å îáèêíîâåíî óäîâîëñòâèå. ˆ
ñàì ìîãà.
     îäñêî÷èõ.
     - Šàê - ñàì?
     î  ëèöåòî  ìó  ïðåìèíà  ìèãíîâåíà  òðúïêà,  ðàìåíåòå ìó ñå âäèãíàõà è
îòïóñíàõà.
     - ßìà äóìè - êàçà. - Šîãàòî ïîèñêàì - ëåòß...
     - €ìè òîãàâà ëèòâàé! - ïðîãîâîðèõ.
     - ‘åãà íå èñêàì - êàçà òîé íåòúðïåëèâî. - ‘åãà çà ìåí å óäîâîëñòâèå äà
ñúì ñ âàñ. - ‘êî÷è. - ˆñêàì äà èãðàß! - îáßñíè. - Šúäå?
     - •àéäå äà òè÷àìå êúì êîðàáà - ïðåäëîæèõ.
     ’îé  èçïóñíà  ñúðöåðàçäèðàòåëåí  âèê  è  åõîòî  íå  óñïß äà çàãëúõíå â
äþíèòå,  à  íèå  âå÷å ñå íîñåõìå, íàäïðåâàðâàéêè ñå, ïðåç õðàñòàëàêà. Œàß ß
èçêëþ÷èõ ñúâñåì îò ñìåòêàòà: äà ïðàâè, êàêâîòî èñêà.
     Œàë÷óãàíà  ñå  ïëúçãàøå ìåæäó õðàñòèòå êàòî ñëúí÷åâî çàé÷å. ‘ïîðåä ìåí
òîé  íå äîêîñíà íèòî åäíî êëîí÷å è èçîáùî íèòî âåäíúæ íå ñòúïè íà çåìßòà. ‚
ñâîß  êîæóõ  ñ  åëåêòðè÷åñêî  îòîïëåíèå àç öåïåõ íàïðàâî êàòî ïßñú÷åí òàíê,
âñè÷êî ïðàùåøå íàîêîëî ìè. ðåç ößëîòî âðåìå ñå îïèòâàõ äà ãî äîãîíß è ïðåç
ößëîòî  âðåìå  ìå  îáúðêâàõà ôàíòîìèòå, êîèòî òîé îñòàâßøå ñëåä ñåáå ñè. à
êðàß íà õðàñòàëàöèòå Œàë÷óãàíà ìå äî÷àêà è êàçà:
     - ’àêà  ñëó÷âà  ëè òè ñå? ‘úáóæäàø ñå è ñè ïðèïîìíßø, ñßêàø òîêó-ùî ñè
âèäßë íåùî. îíßêîãà òîâà ìè å äîáðå ïîçíàòî. àïðèìåð, êàê ëåòß. îíßêîãà -
ñúâñåì íîâî, òàêîâà, êàêâîòî ïî-ðàíî íå ñúì âèæäàë.
     - „à, ñëó÷âà ñå - ïðîãîâîðèõ, êàòî ñè ïîåìàõ äúõ. - ’îâà ñå êàçâà ñúí.
‘ïèø è ñúíóâàø.
     ’ðúãíàõìå áàâíî. ßêúäå çàä íàñ â õðàñòàëàêà øóìîëåøå Œàß.
     - Žòêúäå èäâà? - ïîïèòà Œàë÷óãàíà. - Šàêâî å òîâà - ñúíèùà?
     - åñúùåñòâóâàùè  êîìáèíàöèè  îò  ïðåæèâåíè âïå÷àòëåíèß - èçäåêëàìèðàõ
àç.
     Œàë÷óãàíà  åñòåñòâåíî  íå  ìå ðàçáðà è ìè ñå íàëîæè äà èçíåñà îùå åäíà
ãîëßìà  ëåêöèß - çà òîâà, êàêâî ïðåäñòàâëßâàò ñúíèùàòà, êàê âúçíèêâàò, çàùî
ñà íóæíè è êîëêî çëå áè ñå ÷óâñòâóâàë ÷îâåê, àêî òå íå ñúùåñòâóâàõà.
     - —åøèðñêè  êîòàðàê!  î àç òàêà è íå ðàçáðàõ çàùî ñúíóâàì òîâà, êîåòî
íèêîãà ïî-ðàíî íå ñúì âèæäàë.
     Œàß íè íàñòèãíà è ìúë÷àëèâî òðúãíà ñ íàñ.
     - àïðèìåð? - ïîïèòàõ.
     - îíßêîãà   ñúíóâàì,  ÷å  ñúì  îãðîìåí-îãðîìåí,  ÷å  ðàçìèøëßâàì,  ÷å
âúïðîñèòå èäâàò ïðè ìåí åäèí ñëåä äðóã, ìíîãî ßðêè, óäèâèòåëíè è àç íàìèðàì
îòãîâîðèòå  èì,  óäèâèòåëíè  îòãîâîðè, è çíàß ìíîãî äîáðå êàê îò âúïðîñà ñå
îáðàçóâà îòãîâîð. ’îâà å íàé-ãîëßìîòî óäîâîëñòâèå - äà çíàåø êàê îò âúïðîñà
ñå  îáðàçóâà  îòãîâîð.  î  êîãàòî ñå ñúáóäß, íå ñè ñïîìíßì íèòî âúïðîñèòå,
íèòî îòãîâîðèòå. ‘ïîìíßì ñè ñàìî óäîâîëñòâèåòî.
     - Œ-äà - êàçàõ óêëîí÷èâî. - ˆíòåðåñåí ñúí. î íå ìîãà äà òè ãî îáßñíß.
îïèòàé Šîìîâ. Œîæå áè òîé ùå ãî îáßñíè.
     - Šîìîâ... Šàêâî å òîâà - Šîìîâ?
     àëîæè   ìè  ñå  äà  ìó  ðàçêðèß  íàøàòà  ñèñòåìà  íà  èìåíàòà.  ßõìå
çàîáèêîëèëè  áëàòîòî è ïðåä íàñ ñå îòêðè êîðàáúò è ïèñòàòà. Šîãàòî ñâúðøèõ,
Œàë÷óãàíà áåç âñßêàêâà âðúçêà êàçà:
     - ‘òðàííî. èêîãà íå ñúì ñå ÷óâñòâóâàë òàêà.
     - Šàê?
     - „à ñè ïîèñêàì íåùî è äà íå ìîãà.
     - € êàêâî èñêàø?
     - ˆñêàì äà ñå ðàçäâîß. ‘åãà ñúì åäèí, íî æåëàß äà ñòàíåì äâàìà.
     - …, áðàò - êàçàõ ìó, - íßìà êàêâî äà èñêàø. ’à òîâà å íåâúçìîæíî.
     - € àêî áåøå âúçìîæíî? „îáðî ëè å èëè ëîøî?
     - ‹îøî,  ðàçáèðà  ñå  - îòâúðíàõ. - å ìè å ñúâñåì ßñíî êàêâî èñêàø äà
êàæåø...  Œîæå  äà  ñå  ðàçêúñàø  íà äâå. ’îâà ïúê å ìíîãî ëîøî. Œîæå äà ñå
ðàçáîëååø:  íàðè÷à  ñå  ðàçäâîåíèå íà ëè÷íîñòòà. ‘úùî å ëîøî, íî ìîæå äà ñå
ïîïðàâè.
     - îëè ëè? - ïîïèòà Œàë÷óãàíà.
     ‘òúïèõìå  íà  ãðàïàâàòà  ïîâúðõíîñò  íà  ïèñòàòà.  ’îì âå÷å ñå äâèæåøå
íàñðåùà  íè,  êàòî  ðèòàøå  ïðåä  ñåáå  ñè  òîïêàòà  è  ðàäîñòíî ìèãàøå ñúñ
ñèãíàëíèòå ñè îãíüîâå.
     - ðåñòàíè äà ìèñëèø çà òîâà - êàçàõ. - ’è è êàòî ößë ñè äîáðå.
     - å,  íå ñúì äîáðå - âúçðàçè Œàë÷óãàíà, íî â òîçè ìîìåíò íàëåòß ’îì è
çàáàâëåíèåòî çàïî÷íà.
     Œàë÷óãàíà  ñèïåøå  âúïðîñè  êàòî äúæä. å óñïßâàõ äà îòãîâàðßì. ’îì íå
óñïßâàøå  äà  èçïúëíßâà  êîìàíäèòå.  ’îïêàòà  íå  óñïßâàøå äà ñå äîêîñíå äî
çåìßòà. ‘àìî Œàë÷óãàíà óñïßâàøå âñè÷êî.
     îãëåäíàòî  îòñòðàíè,  òîâà  íàâßðíî  èçãëåæäàøå  ìíîãî  âåñåëî. úê è
íàèñòèíà   íè  áåøå  âåñåëî,  äîðè  Œàß  íàé-ïîñëå  ñå  ðàçãîðåùè.  ‘èãóðíî
ïðèëè÷àõìå  íà ðàçëóäóâàëè ñå äåöà, èçáßãàëè îò óðîöèòå íà áðåãà íà îêåàíà.
‚ íà÷àëîòî  ñå  ÷óâñòâóâàøå èçâåñòíà íåëîâêîñò, äàâàõìå ñè ñìåòêà, ÷å íå ñå
ðàçâëè÷àìå,  à  ðàáîòèì,  ÷å  âñßêî  íàøå äâèæåíèå ñå ñëåäè, ÷å ìåæäó íàñ è
Œàë÷óãàíà  îñòàíà íåùî òåæêî, íåäîèçêàçàíî, íî ïî-êúñíî íßêàê çàáðàâèõìå çà
âñè÷êî òîâà. Žñòàíà ñàìî òîïêàòà, êîßòî ëåòè ïðàâî â ëèöåòî òè, è âúçòîðãúò
îò  óñïåøíèß óäàð, è ßäúò êúì íåñðú÷íèß ’îì, è ïèùåíåòî â óøèòå îò þíàøêèòå
ïðîâèêâàíèß,  è  ðåçêèßò,  îòðèâèñò  ñìßõ íà Œàë÷óãàíà - òîãàâà çà ïðúâ ïúò
÷óõìå ñìåõà ìó, çàõëàñíàò, ñúâñåì äåòñêè...
     ’îâà  áåøå  ñòðàííà  èãðà.  Œàë÷óãàíà  èçìèñëßøå ïðàâèëàòà â äâèæåíèå.
Žêàçà  ñå íåâåðîßòíî èçäðúæëèâ è õàçàðòåí, íå èçïóñêàøå íèòî åäèí ñëó÷àé äà
äåìîíñòðèðà   ïðåä  íàñ  ôèçè÷åñêèòå  ñè  ïðåèìóùåñòâà,  íàêàðà  íè  äà  ñå
ñúðåâíîâàâàìå  è  íßêàê îò ñàìî ñåáå ñè ñòàíà òàêà, ÷å çàïî÷íà äà èãðàå ñàì
ñðåùó  òðèìà  íè  è  ïðåç  ößëîòî  âðåìå ãóáåõìå íèå. Žòíà÷àëî ïîáåæäàâàøå,
çàùîòî   ìó  îòñòúïâàõìå.  ‘ëåä  òîâà  ïîáåæäàâàøå,  çàùîòî  íå  ðàçáèðàõìå
ïðàâèëàòà  ìó.  îñëå  óñâîèõìå  ïðàâèëàòà,  íî  íà  ìåí  è  Œàß íè ïðå÷åõà
êîæóñèòå.  àé-ñåòíå  ðåøèõìå, ÷å ’îì å ìíîãî íåñðú÷åí è ãî ïðîãîíèõìå. Œàß
ñå  óâëå÷å è çàèãðà ñ ïúëíà ïàðà, àç ñúùî ïîëàãàõ ìàêñèìàëíè óñèëèß, íî ïàê
ãóáåõìå   òî÷êà  ñëåä  òî÷êà.  å  ìîæåõìå  äà  íàïðàâèì  íèùî  ñðåùó  òîâà
ìúëíèåíîñíî  äßâîë÷å,  êîåòî  îòèãðàâàøå âñßêàêâè òîïêè, ñàìîòî òî ïîäàâàøå
ìíîãî ñèëíî è òî÷íî, íåãîäóâàùî êðåùåøå, àêî òîïêàòà ñå çàäúðæè â ðúöåòå íè
ïîâå÷å îò ñåêóíäà, è ñúâñåì íè îáúðêâàøå ñ ôàíòîìèòå ñè èëè, êîåòî áåøå ïî-
ëîøî,  ñ  ìàíèåðà  ñè  äà èç÷åçâà çà ìèã îò ïîãëåäà íè è äà ñå ïîßâßâà ñúùî
òàêà ìèãíîâåíî íà ñúâñåì äðóãî ìßñòî. àçáèðà ñå, íå ñå ïðåäàâàõìå - îò íàñ
èçëèçàøå  ïàðà,  çàäúõâàõìå  ñå,  ïîòßõìå ñå, ïîñêàðâàõìå ñå, íî ñå áîðèõìå
äîêðàé. ˆ èçâåäíúæ âñè÷êî ñâúðøè.
     Œàë÷óãàíà ñïðß, ïðîñëåäè òîïêàòà ñ ïîãëåä è ñåäíà íà ïßñúêà.
     - ’îâà  áåøå  äîáðå  -  êàçà òîé. - èêîãà íå ñúì çíàåë, ÷å ìîæå äà òè
áúäå òàêà äîáðå.
     - Šàêâî? - èçâèêàõ çàäúõàí. - “ìîðè ëè ñå, Œàë÷óãàíå?
     - å.  ‘ïîìíèõ  ñè. å ìîãà äà çàáðàâß. å ïîìàãà. èêàêâî óäîâîëñòâèå
íå  ïîìàãà. îâå÷å íå ìå âèêàé äà èãðàß. ‡ëå ñå ÷óâñòâóâàì, à ñåãà ìè å îùå
ïî-çëå.  Šàæè  ìó  äà ìèñëè ïî-áúðçî. ™å ñå ðàçêúñàì íà äâå, àêî íå èçìèñëè
áúðçî.  ‚ñè÷êî âúòðå ìå áîëè. ˆñêàì äà ñå ðàçêúñàì, íî ñå ñòðàõóâàì. ‡àòîâà
íå ìîãà. €êî çàïî÷íå ìíîãî äà áîëè, ùå ïðåñòàíà äà ñå ñòðàõóâàì. åêà ìèñëè
áúðçî.
     - …,  êàêâè ãè ïðèêàçâàø, Œàë÷óãàíå! - êàçàõ ìó ðàçñòðîåí. å ðàçáèðàõ
ìíîãî  äîáðå  êàêâî  ñòàâà  ñ  íåãî, íî âèæäàõ, ÷å äåéñòâèòåëíî ìó å çëå. -
ˆçáèé  òîâà  îò  ãëàâàòà  ñè.  ðîñòî  íå ñè ñâèêíàë ñ õîðàòà. ’ðßáâà äà ñå
ñðåùàìå ïî-÷åñòî, ïîâå÷å äà èãðàåì...
     - å - îòâúðíà Œàë÷óãàíà è ñêî÷è. - ßìà ïîâå÷å äà äîéäà.
     - î  çàùî?  -  èçâèêàõ.  -  àëè  áåøå  äîáðå!  ™å áúäå îùå ïî-äîáðå.
‘úùåñòâóâàò è äðóãè èãðè, íå ñàìî ñ òîïêà... ‘ îáðú÷, ñ êðèëà!
     ’îé áàâíî ñè òðúãíà.
     - ‘úùåñòâóâà  è  øàõ! - ãîâîðåõ áúðçî çàä ãúðáà ìó. - ‡íàåø ëè êàêâî å
øàõ? àé-âåëèêàòà èãðà, îò õèëßäà ãîäèíè ñå èãðàå!...
     ‘ïðß  ñå.  ‡àïî÷íàõ áúðçî è âäúõíîâåíî äà ìó îáßñíßâàì êàêâî å øàõúò -
îáèêíîâåíèßò øàõ, øàõúò ñ òðè èçìåðåíèß, øàõúò ñ í-èçìåðåíèß... ’îé ñòîåøå,
ñëóøàøå  è  ãëåäàøå âñòðàíè. ‘âúðøèõ çà øàõà è çàïî÷íàõ çà ïîêåðà. ’ðåñêàâî
ñè ïðèïîìíßõ âñè÷êè èãðè, êîèòî çíàåõ.
     - „à - ïðîèçíåñå Œàë÷óãàíà. - ™å äîéäà.
     ˆ áåç  äà  ñå ñïèðà ïîâå÷å, çàêðåòà, åäâà âëà÷åéêè êðàêà, êúì áëàòîòî.
ƒëåäàõìå   èçâåñòíî   âðåìå   ìúë÷àëèâî   ñëåä   íåãî,  ïîñëå  Œàß  èçâèêà:
«Œàë÷óãàíå!»,  ñêî÷è  îò  ìßñòîòî ñè, äîãîíè ãî è òðúãíà ðåäîì ñ íåãî. ‚çåõ
êîæóõà  ñè,  îáëßêîõ  ñå, ãðàáíàõ è Œàèíèß êîæóõ è íåðåøèòåëíî òðúãíàõ ñëåä
òßõ.   ˆçïèòâàõ   íßêàêâî   íåïðèßòíî  ÷óâñòâî,  à  íå  çíàåõ  îò  êàêâî  å
ïðåäèçâèêàíî.  “æ  âñè÷êî  ñâúðøè äîáðå: Œàë÷óãàíà îáåùà äà ñå âúðíå, çíà÷è
âñå  ïàê  ñå  å ïðèâúðçàë êúì íàñ, çíà÷è áåç íàñ ñå ÷óâñòâóâà ìíîãî ïî-çëå,
îòêîëêîòî  ñ íàñ... «™å ñâèêíå - ïîâòàðßõ íà ñåáå ñè. - èùî, ùå ñâèêíå...»
‚èäßõ,  ÷å  Œàß  ñå  ñïðß,  à Œàë÷óãàíà çàêðåòà ïî-íàòàòúê. Œàß ñå îáúðíà è
îáõâàíàëà ñ ðúöå ðàìåíåòå ñè, ïîáßãíà êúì ìåí. îäàäîõ é êîæóõà è ïîïèòàõ:
     - …, êàêâî?
     - ‚ñè÷êî å íàðåä - êàçà òß. Ž÷èòå é áßõà ïðîçðà÷íè è íßêàê îò÷àßíè.
     - Œèñëß, ÷å â êðàß íà êðàèùàòà... - çàïî÷íàõ è ñïðßõ. - Œàß - êàçàõ, -
òà òè ñè èçãóáèëà «òðåòîòî îêî»!
     - å ñúì ãî èçãóáèëà - îòâúðíà Œàß.


                                 ƒëàâà îñìà

                             ‘šŒ…ˆŸ ˆ …˜…ˆŸ


     Œàë÷óãàíà  ñå  îòäàëå÷àâàøå îò êîðàáà íà çàïàä ïîêðàé áðåãîâàòà ëèíèß,
ïðàâî  ïðåç  äþíèòå è õðàñòàëàöèòå. Žòíà÷àëî «òðåòîòî îêî» ãî çàèíòåðåñóâà.
‘ïèðàøå  ñå,  ñâàëßøå  îáðú÷à, âúðòåøå ãî â ðúöå è òîãàâà íà ïðèåìíèß åêðàí
ïðè  íàñ  ñå  ìßðâàøå  òó áëåäíîòî íåáå, òó ãúëúáîâîçåëåíîòî ëèöå-ìàñêà, òó
çàñêðåæåíèßò ïßñúê. ‘ëåä òîâà îñòàâè îáðú÷à íà ñïîêîéñòâèå. å çíàß äàëè ñå
äâèæåøå  íå  òàêà,  êàêòî  îáèêíîâåíî,  èëè áå ñëîæèë îáðú÷à íåïðàâèëíî, íî
èçãëåæäàøå  êàòî ÷å ëè îáåêòèâúò ãëåäà íå íàïðàâî, ïî ïîñîêà íà äâèæåíèåòî,
à ìàëêî  âäßñíî.  î  åêðàíà  ïîòðåïåðâàõà  è  ïðîïëóâàõà åäíîîáðàçíè äþíè,
çàìðúçíàëèòå  õðàñòè,  ïîíßêîãà  ñå ìßðêàõà ñèâîñèíêàâèòå ïëàíèíñêè âúðõîâå
èëè èçâåäíúæ ñå ïîßâßâàøå ÷åðíèßò îêåàí ñ áëåñòßùèòå íà õîðèçîíòà àéñáåðãè.
     ‘ïîðåä  ìåí  Œàë÷óãàíà ñå äâèæåøå áåç îïðåäåëåíà öåë - ïðîñòî ñêèòàøå,
íàêúäåòî  ìó  âèäßò î÷èòå, ñàìî ïî-äàëå÷å îò íàñ. ßêîëêî ïúòè ñå èçêà÷è íà
ãðåáåíèòå  íà  äþíèòå  è  ïîãëåäíà  êúì íàñ. à ïðèåìíèß åêðàí ñå ïîßâßâàøå
îñëåïèòåëíî  áåëèßò  êîðïóñ  íà  íàøèß  …-2, ñðåáðèñòàòà ëåíòà íà ïèñòàòà,
îðàíæåâèßò ’îì, ñàìîòíî ñâðßë ñå äî ñòåíàòà íà íåäîñòðîåíàòà ìåòåîðîëîãè÷íà
ñòàíöèß.  î  íà  îáçîðíèß  åêðàí  òàêà  è  íå  ìîæàõìå  äà  îòêðèåì êúäå å
Œàë÷óãàíà.
     ‘ëåä  îêîëî  ÷àñ  Œàë÷óãàíà  èçâåäíúæ  ðßçêî  ñâè  êúì ïëàíèíèòå. ‘åãà
ñëúíöåòî  ñâåòåøå  ïðàâî â îáåêòèâà è âèäèìîñòòà ñå âëîøàâàøå. „þíèòå ñêîðî
ñâúðøèõà,  Œàë÷óãàíà  áðîäåøå  èç  ðßäêà  ãîðà,  ñðåä ðàçêðèâåíè ñòâîëîâå ñ
îòäåëèëà  ñå  îò òßõ ïåòíèñòà êîðà, ïðåêðà÷âàéêè èçãíèëèòå êëîíêè, ñòúïâàøå
ïî  êàôßâàòà,  ïðîñìóêàíà  îò ëåäåíàòà âëàãà çåìß. ‚åäíúæ ñå ïîêà÷è íà åäèí
ñàìîòåí âàë÷åñò ãðàíèòåí êàìúê, ïîñòîß, êàòî ñå îãëåæäàøå, ñëåä òîâà ñêî÷è,
âäèãíà  îò  çåìßòà  äâå  ÷åðíè,  ëåïêàâè  îò âëàãà êëîí÷åòà, è ïðîäúëæè ïî-
íàòàòúê.  êàòî  ãè  ïî÷óêâàøå  åäíî  â  äðóãî.  Žòíà÷àëî  ïî÷óêâàíåòî  áåøå
áåçðåäíî,  ïîñëå  ñå  ïîßâè  ðèòúì,  à  êúì  ðèòúìà ñå ïðèìåñâàøå íåùî êàòî
áðúì÷åíå èëè áó÷åíå. ‡âóêúò, íåïðåêúñíàò è íåïðèßòåí, ñòàâàøå âñå ïî-âèñîê.
î  âñßêà âåðîßòíîñò áðúì÷åøå è áó÷åøå Œàë÷óãàíà - ìîæå áè òîâà áåøå ïåñåí,
à ìîæå áè è ðàçãîâîð ñúñ ñàìèß ñåáå ñè.
     ’àêà  áðîäåøå  òîé,  êàòî áðúì÷åøå è áó÷åøå, à ìåæäó äúðâåòàòà âñå ïî-
÷åñòî  ñå  ïîßâßâàõà êàìåííè ñèïåè, îáðàñëè ñ ìúõ âàë÷åñòè êàìúíè, ãðàìàäíè
ñêàëíè  îòëîìêè.  à åêðàíà ñå ïîßâè åçåðî. åç äà ñïèðà, Œàë÷óãàíà âëåçå â
íåãî,  çà  ìîìåíò  âèäßõìå  ðàçâúëíóâàíàòà  âîäà,  ñëåä  íåãî èçîáðàæåíèåòî
ïîòúìíß è èç÷åçíà - Œàë÷óãàíà ñå ãìóðíà.
     Žñòàíà ïîä âîäàòà ìíîãî äúëãî, âå÷å ìèñëåõ, ÷å å ïîòîïèë ïðåäàâàòåëß è
ïîâå÷å  íèùî íßìà äà âèäèì, íî ñëåä äåñåòèíà ìèíóòè èçîáðàæåíèåòî îòíîâî ñå
ïîßâè,  ìúòíî,  ðàçìèòî,  íà ñòðóè. Žòíà÷àëî íå ðàçëè÷àâàõìå ïî÷òè íèùî, íî
ñêîðî  â  äßñíàòà ÷àñò íà åêðàíà ñå ïîêàçà åäíà äëàí, íà êîßòî ïîäñêà÷àøå è
ñå èçâèâàøå óðîäëèâà ïàíòèàíñêà ðèáêà.
     Šîãàòî  îáåêòèâúò  íà  «îêîòî»  îêîí÷àòåëíî ñå èç÷èñòè, Œàë÷óãàíà âå÷å
òè÷àøå.  ‘òâîëîâåòå íà äúðâåòàòà ñå íîñåõà ñðåùó íàñ è â ïîñëåäíàòà ñåêóíäà
ñå  ïëúçâàõà  ñòðåìèòåëíî òó íàäßñíî, òó íàëßâî. ’îé áßãàøå ìíîãî áúðçî, íî
íèå  íå  ÷óâàõìå íèòî òðîïîòà, íèòî äèøàíåòî ìó - ñàìî âßòúðúò øóìåøå è çàä
ïëåòåíèöàòà  îò  ãîëè  êëîíè  ñå  ìßðêàøå  ñëúíöåòî.  ˆçâåäíúæ  ñòàíà  íåùî
íåîáßñíèìî: Œàë÷óãàíà ñïðß êàòî çàêîâàí ïðåä åäèí ñèâ âàë÷åñò êàìúê è ïúõíà
äî  ëàêòè  ðúöåòå  ñè  â íåãî. å çíàß, ìîæå áè òàì èìàøå äîáðå çàìàñêèðàíà
äóïêà.  î  ñïîðåä  ìåí íßìàøå. Šîãàòî ñëåä íßêîëêî ñåêóíäè èçâàäè ðúöå, òå
áßõà  ÷åðíè  è  áëåñòßùè,  ÷åðíîòî  è  áëåñòßùîòî ñå ñòè÷àøå îò êðàèùàòà íà
ïðúñòèòå  è  òåæêî,  ñ  îò÷åòëèâî  ìîêðî  ïëßñêàíå, êàïåøå íà çåìßòà. îñëå
ðúöåòå èç÷åçíàõà îò ïîãëåäà íè è Œàë÷óãàíà ïîáßãíà ïî-íàòàòúê.
     ‘ïðß ïðåä íßêàêâî ÷óäíîâàòî ñúîðúæåíèå, ïðèëè÷àùî íà íàêëîíåíà êóëà, è
àç  îòíà÷àëî  äîðè  íå  ðàçáðàõ,  ÷å òîâà å ðàçáèòèßò êîðàá «åëèêàí». ‘åãà
âèäßõ  ñ  î÷èòå  ñè  êîëêî ñòðàøíî áåøå ïîñòðàäàë ïðè ïàäàíåòî è êàêâî áåøå
ñòàíàëî  ñ íåãî ïðåç äúëãèòå ãîäèíè, ïðåêàðàíè íà òàçè ïëàíåòà. ƒëåäêàòà íå
áåøå îò ïðèßòíèòå. Œåæäóâðåìåííî Œàë÷óãàíà áàâíî ñå ïðèáëèæè, õâúðëè ïîãëåä
êúì  çååùàòà  äóïêà  íà  ëþêà  -  çà ìîìåíò åêðàíúò ñå ïîòîïè â íåïðîãëåäíà
òúìíèíà,  -  ñëåä êîåòî âñå òàêà áàâíî îáèêîëè íåùàñòíèß êîðàá. Žòíîâî ñïðß
ïðåä  ëþêà,  âäèãíà  ðúêà  è ïðèëåïè ÷åðíàòà ñè äëàí ñ ðàçïåðåíè ïðúñòè êúì
ðàçßäåíèß  îò  åðîçèß  áîðä.  ‘òîß  òàêà  îêîëî  ìèíóòà  è íèå îòíîâî ÷óõìå
íåãîâîòî  áðúì÷åíå  è  áó÷åíå,  è ìè ñå ñòîðè, ÷å ïîä ðàçïåðåíèòå ïðúñòè ñå
ïîßâèõà  ñòðóéêè  ñèíêàâ äèì. à ìúðòâàòà ïî÷åðíßëà îáøèâêà ßñíî ñå âèæäàøå
îò÷åòëèâ ðåëåôåí îòïå÷àòúê - äëàí ñ ðàçïåðåíè ïðúñòè.
     - …õ òè, ìîé ùóðåö íà îãíèùåòî - ïðîèçíåñå ñî÷åí áàðèòîí.
     - ‡âúí÷åíöå!... - îòêëèêíà íåæåí æåíñêè ãëàñ.
     - ‡èêà! - ïî÷òè øåïíåøêîì ïðîãîâîðè áàðèòîíúò. - ‡èêàíêà!
     ‡àïëàêà áåáå.
     Žòïå÷àòúêúò  îò  ðúêàòà  ðßçêî  ñå  èçìåñòè âñòðàíè è èç÷åçíà. ‘åãà íà
åêðàíà  ñå  âèæäàøå  ïëàíèíñêè ñêëîí - íàáðàçäåí îò ïóêíàòèíè ãðàíèò, ñòàðè
ñèïåè, íàòðîøåíè îñòðè êàìúíè, êîèòî áëåñòßõà ñ î÷óïåíèòå ñè ðúáîâå, õèëàâà
òâúðäà  òðåâà,  äúëáîêè, íåïðîíèöàåìî ÷åðíè ïðîëîì