Daniil Harms. Proza, scenki, nabroski
|tot fajl -- chast' elektronnogo teksta sobraniya sochinenij Daniila
Harmsa, podgotovlennogo dlya nekommercheskogo ispol'zovaniya S. Vinickim.
Sobranie nahoditsya na seti po adresu
"http://www.geocities.com/Athens/8926/Kharms.html".
Teksty dayutsya po izdaniyam: "Sobranie sochinenij v 3-h tt." pod red. V.
Sazhina (1997, 1998); "Sochineniya v 2-h tt." (1994); "Pol£t v nebesa" (1990);
"Gorlo bredit britvoyu" (1991); "Menya nazyvayut kapucinom. Nekotorye
proizvedeniya D. I. Harmsa". Poryadok tekstov proizvolen, datirovki chasto
uslovny. Predstavleny vse "zakonchennye" proizvedeniya i pochti vse nabroski. V
chasti tekstov avtorskie orfografiya i punktuaciya sohraneny, a v ostal'nyh
tekstah privedeny k obshcheprinyatoj norme sovremennogo yazyka.
--------
1. Odnazhdy Andrej Vasil'evich shel po ulice i poteryal chasy. Vskore posle
etogo on umer. Ego otec, gorbatyj, pozhiloj chelovek celuyu noch' sidel v
cilindre i szhimal levoj rukoj trostochku s kryuchkovatoj ruchkoj. Raznye mysli
poseshchali ego golovu, v tom chisle i takaya: zhizn' -- eto Kuznica.
2. Otec Andreya Vasil'evicha po imeni Grigorij Antonovich, ili vernee
Vasilij Antonovich, obnyal Mariyu Mihajlovnu i nazval ee svoej vladychicej. Ona
zhe molchala i s nadezhdoj glyadela vpered i vverh. I tut zhe parshivyj gorbun
Vasilij Antonovich reshil unichtozhit' svoj gorb.
3. Dlya etoj celi Vasilij Antonovich sel v sedlo i prihal k professoru
Mamaevu. Professor Mamaev sidel v sadu i chital knigu. Na vse pros'by Vasiliya
Antonovicha professor Mamaev otvechal odnim slovom: "Uspeetsya." Togda Vasilij
Antonovich poshel i leg v hirurgicheskoe otdelenie.
4. Fel'dshera i sestry miloserdiya polozhili Vasiliya Antonovicha na stol i
pokryli prostynej. Tut v komnatu voshel sam professor Mamaev. "Vas pobrit'?"
-- sprosil professor. "Net, otrezh'te mne moj gorb",-- skazal Vasilij
Antonovich.
Nachalas' operaciya. No konchilas' ona neudachno, potomu chto odna sestra
miloserdiya pokryla svoe lico kletchatoj tryapochkoj i nichego ne videla, i ne
mogla podavat' nuzhnyh instrumentov. A fel'dsher zavyazal sebe rot i nos, i emu
nechem bylo dyshat', i k koncu operacii on zadohnulsya i upal zamertvo na pol.
No samoe nepriyatnoe -- eto to, chto professor Mamaev vtoropyah zabyl snyat' s
pacienta prostynyu i otrezal emu vmesto gorba chto-to drugoe,-- kazhetsya
zatylok. A gorb tol'ko potykal hirurgicheskim instrumentom.
5. Pridya domoj, Vasilij Antonovich do teh por ne mog uspokoit'sya, poka v
dom ne vorvalis' ispancy i ne otrubili zatylok kuharke Andryushke.
6. Uspokoivshis', Vasilij Antonovich poshel k drugomu doktoru, i tot
bystro otrezal emu gorb.
7. Potom vse poshlo ochen' prosto. Mariya Ivanovna razvelas' s Vasiliem
Antonovichem i vyshla zamuzh za Bubnova.
8. Bubnov ne lyubil svoej novoj zheny. Kak tol'ko ona uhodila iz doma,
Bubnov pokupal sebe novuyu shlyapu i vse vremya zdorovalsya so svoej sosedkoj
Annoj Moiseevnoj. No vdrug u Anny Moiseevny slomalsya odin zub, i ona ot boli
shiroko otkryla rot. Bubnov zadumalsya o svoej biografii.
9. Otec Bubnova, po imeni Fy, polyubil mat' Bubnova, po imeni Hnyu.
Odnazhdy Hnyu sidela na plite i sobirala griby, kotorye rosli okolo nee. No on
neozhidanno skazal tak:
-- Hnyu, ya hochu, chtoby u nas rodilsya Bubnov.
Hnyu sprosila:
-- Bubnov? Da, da?
-- Tochno tak, vashe siyatel'stvo,-- otvetil Fy.
10. Hnyu i Fy seli ryadom i stali dumat' o raznyh smeshnyh veshchah i ochen'
dolgo smeyalis'.
11. Nakonec, u Hnyu rodilsya Bubnov.
<pervaya polovina 1931>
--------
Ol'ga Forsh podoshla k Alekseyu Tolstomu i chto-to sdelala.
Aleksej Tolstoj tozhe chto-to sdelal.
Tut Konstantin Fedin i Valentin Stenich vyskochili na dvor i prinyalis'
razyskivat' podhodyashchij kamen'. Kamnya oni ne nashli, no nashli lopatu. |toj
lopatoj Konstantin Fedin s®ezdil Ol'ge Forsh po morde.
Togda Aleksej Tolstoj razdelsya golym i, vyjdya na Fontanku, stal rzhat'
po-loshadinomu. Vse govorili: "Vot rzhet krupnyj sovremennyj pisatel'." I
nikto Alekseya Tolstogo ne tronul.
<1934>
* Napisano Harmsom po sluchayu 1-go s®ezda Soyuza Pisatelej SSSR -- S. V.
--------
Andrej Sem£novich plyunul v chashku s vodoj. Voda srazu pochernela. Andrej
Sem£novich soshchuril glaza i pristal'no posmotrel v chashku. Voda byla ochen'
cherna. U Andrej Sem£novicha zabilos' serdce.
V eto vremya prosnulas' sobaka Andreya Sem£novicha. Andrej Sem£novich
podoshel k oknu i zadumalsya.
Vdrug chto-to bol'shoe i temnoe proneslos' mimo lica Andreya Sem£novicha i
vyletelo v okno. |to vyletela sobaka Andreya Sem£novicha i poneslas' kak
vorona na kryshu protivopolozhnogo doma. Andrej Sem£novich sel na kortochki i
zavyl.
V komnatu vbezhal tovarishch Popugaev.
-- CHto s vami? Vy bol'ny? -- sprosil tovarishch Popugaev.
Andrej Ivanovich molchal i ter lico rukami.
Tovarishch Popugaev zaglyanul v chashku, stoyavshuyu na stole.
-- CHto eto tut u Vas nalito? -- sprosil on Andreya Ivanovicha.
-- Ne znayu,-- skazal Andrej Ivanovich.
Popugaev mgnovenno ischez. Sobaka opyat' vletela v okno, legla na svoe
prezhnee mesto i zasnula.
Andrej Ivanovich podoshel k stolu i vylil iz chashki pochernevshuyu vodu. I na
dushe u Andreya Ivanovicha stalo svetlo.
<21 avgusta 1934>
--------
Abram Dem'yanovich Pentopasov gromko vskriknul i prizhal k glazam platok.
No bylo pozdno. Pepel i myagkaya pyl' zalepila glaza Abrama Dem'yanovicha. S
etogo vremeni glaza Abrama Dem'yanovicha nachali bolet', postepenno pokrylis'
oni protivnymi bolyachkami, i Abram Dem'yanovich oslep.
Slepogo invalida Abrama Dem'yanovicha vytolkali so sluzhby i naznachili emu
mizernuyu pensiyu v 36 rublej v mesyac.
Sovershenno ponyatno, chto etih deneg ne hvatalo na zhizn' Abramu
Dem'yanovichu. Kilo hleba stoilo rubl' desyat' kopeek, a luk-porej stoil 48
kopeek na rynke.
I vot invalid truda stal vse chashche prikladyvat'sya k vygrebnym yamam.
Trudno bylo slepomu sredi vsej sheluhi i gryazi najti s®edobnye otbrosy.
A na chuzhom dvore i samu-to pomojku najti nelegko. Glazami-to ne vidat',
a sprosit': gde tut u vas pomojnaya yama? -- kak-to nelovko.
Ostavalos' tol'ko nyuhat'.
Nekotorye pomojki tak pahnut, chto za verstu slyshno, drugie, kotorye s
kryshkoj, sovershenno najti nevozmozhno.
Horosho, esli dvornik dobryj popadetsya, a drugoj tak shuganet, chto vsyakij
appetit propadet.
Odnazhdy Abram Dem'yanovich zalez na chuzhuyu pomojku, a ego tam ukusila
krysa, i on vylez obratno. Tak v tot den' i ne el nichego.
No vot kak-to utrom u Abrama Dem'yanovicha chto-to otskochilo ot pravogo
glaza.
Abram Dem'yanovich poter etot glaz i vdrug uvidel svet. A potom i ot
levogo glaza chto-to otskochilo, i Abram Dem'yanovich prozrel. S etogo dnya Abram
Dem'yanovich poshel v goru.
Vsyudu Abrama Dem'yanovicha narashvat.
A v Narkomtyazhprome, tak tam Abrama Dem'yanovicha chut' ne na rukah nosili.
I stal Abram Dem'yanovich velikim chelovekom.
<1936>
--------
-- Est' li chto-nibud' na zemle, chto imelo by znachenie i moglo by dazhe
izmenit' hod sobytij ne tol'ko na zemle, no i v drugih mirah? -- sprosil ya
svoego uchitelya.
-- Est',-- otvetil mne moj uchitel'.
-- CHto zhe eto? -- sprosil ya.
-- |to...-- nachal moj uchitel' i vdrug zamolchal.
YA stoyal i napryazhenno zhdal ego otveta. A on molchal.
I ya stoyal i molchal.
I on molchal.
I ya stoyal i molchal.
I on molchal.
My oba stoim i molchim.
Ho-lya-lya!
My oba stoim i molchim.
He-le-le!
Da, da, my oba stoim i molchim.
<16-17 iyulya 1936>
--------
YA podnyal pyl'. Deti bezhali za mnoj i rvali na sebe odezhdu. Stariki i
staruhi padali s krysh. YA svistel, ya gromyhal, ya lyazgal zubami i stuchal
zheleznoj palkoj. Rvanye deti mchalis' za mnoj i, ne pospevaya, lomali v
strashnoj speshke svoi tonkie nogi. Stariki i staruhi skakali vokrug menya. YA
nessya vpered! Gryaznye, rahitichnye deti, pohozhie na griby-poganki, putalis'
pod moimi nogami. Mne bylo trudno bezhat'. YA pominutno spotykalsya i raz dazhe
chut' ne upal v myagkuyu kashu iz barahtayushchihsya na zemle starikov i staruh. YA
prygnul, oborval neskol'kim pogankam golovy i nastupil na zhivot hudoj
staruhi, kotoraya pri etom hrustnula i tiho proiznesla: "Zamuchili!" YA, ne
oglyadyvayas', pobezhal dal'she. Teper' pod moimi nogami byla chistaya i rovnaya
mostovaya. Redkie fonari osveshchali mne put'. YA podbezhal k bane. Privetlivyj
bannyj ogonek uzhe mel'kal peredo mnoj, i bannyj, uyutnyj, no dushnyj, par uzhe
lez mne v nozdri, ushi i rot. YA, ne razdevayas', probezhal skvoz' predbannik,
potom mimo kranov, shaek i nar, pryamo k polke. Goryachee beloe oblako okruzhilo
menya. YA slyshu slabyj, no nastojchivyj zvon. YA, kazhetsya, lezhu.
...I vot tut-to moguchij otdyh ostanovil moe serdce.
<1 fevralya 1939>
--------
Gospodin nevysokogo rosta s kamushkom v glazu podoshel k dveri tabachnoj
lavki i ostanovilsya. Ego chernye, lakirovannye tufli siyali u kamennoj
stupenechki, vedushchej v tabachnuyu lavku. Noski tufel' byli napravleny vovnutr'
magazina. Eshche dva shaga, i gospodin skrylsya by za dver'yu. No on pochemu-to
zaderzhalsya, budto narochno dlya togo, chtoby podstavit' golovu pod kirpich,
upavshij s kryshi. Gospodin dazhe snyal shlyapu, obnaruzhiv svoj lysyj cherep, i,
takim obrazom, kirpich udaril gospodina pryamo po goloj golove, prolomil
cherepnuyu kost' i zastryal v mozgu. Gospodin ne upal. Net, on tol'ko
poshatnulsya ot strashnogo udara, vynul iz karmana platok, vyter im lico,
zaleplennoe krovavymi mozgami, i, povernuvshis' k tolpe, kotoraya mgnovenno
sobralas' vokrug etogo gospodina, skazal:
-- Ne bespokojtes', gospoda: u menya byla uzhe privivka. Vot vidite -- u
menya v pravom glazu torchit kamushek. |to tozhe byl odnazhdy sluchaj. YA uzhe
privyk k etomu. Teper' mne vse tryn-trava!
I s etimi slovami gospodin nadel shlyapu i ushel kuda-to v storonu,
ostaviv smushch£nnuyu tolpu v polnom nedoumenii.
<1939-1940>
--------
Kogda ya vizhu cheloveka, mne hochetsya udarit' ego po morde. Tak priyatno
bit' po morde cheloveka!
YA sizhu u sebya v komnate i nichego ne delayu.
Vot kto-to prishel ko mne v gosti, on stuchitsya v moyu dver'.
YA govoryu: "Vojdite!" On vhodit i govorit: "Zdravstvujte! Kak horosho,
chto ya zastal vas doma!" A ya ego stuk po morde, a potom eshch£ sapogom v
promezhnost'. Moj gost' padaet navznich' ot strashnoj boli. A ya emu kablukom po
glazam! Deskat', nechego shlyat'sya, kogda ne zvali!
A to eshch£ tak. YA predlagayu gostyu vypit' chashku chaya. Gost' soglashaetsya,
saditsya k stolu, p'et chaj i chto-to rasskazyvaet. YA delayu vid, chto slushayu ego
s bol'shim interesom, kivayu golovoj, ahayu, delayu udivlennye glaza i smeyus'.
Gost', pol'shchennyj moim vnimaniem, rashoditsya vse bol'she i bol'she.
YA spokojno nalivayu polnuyu chashku kipyatka i pleshchu kipyatkom gostyu v mordu.
Gost' vskakivaet i hvataetsya za lico. A ya emu govoryu: "Bol'she net v dushe
moej dobrodeteli. Ubirajtes' von!" I ya vytalkivayu gostya.
<1939>
--------
Ne hvastayas', mogu skazat', chto, kogda Volodya udaril menya po uhu i
plyunul mne v lob, ya tak ego shvatil, chto on etogo ne zabudet. Uzhe potom ya
bil ego primusom, a utyugom ya bil ego vecherom. Tak chto umer on sovsem ne
srazu. |to ne dokazatel'stvo, chto nogu ya otorval emu eshch£ dnem. Togda on byl
eshche zhiv. A Andryushu ya ubil prosto po inercii, i v etom ya sebya ne mogu
obvinit'. Zachem Andryusha s Elizavetoj Antonovnoj popalis' mne pod ruku? Im
bylo ni k chemu vyskakivat' iz-za dveri. Menya obvinyayut v krovozhadnosti,
govoryat, chto ya pil krov', no eto neverno: ya podlizyval krovyanye luzhi i pyatna
-- eto estestvennaya potrebnost' cheloveka unichtozhit' sledy svoego, hotya by i
pustyashnogo, prestupleniya. A takzhe ya ne nasiloval Elizavetu Antonovnu.
Vo-pervyh, ona uzhe ne byla devushkoj, a vo-vtoryh, ya imel delo s trupom, i ej
zhalovat'sya ne prihoditsya. CHto iz togo, chto ona vot-vot dolzhna byla rodit'? YA
i vytashchil rebenka. A to, chto on voobshche ne zhilec byl na etom svete, v etom uzh
ne moya vina. Ne ya otorval emu golovu, prichinoj tomu byla ego tonkaya sheya. On
byl sozdan ne dlya zhizni sej. |to verno, chto ya sapogom razmazal po polu ih
sobachku. No eto uzh cinizm obvinyat' menya v ubijstve sobaki, kogda tut ryadom,
mozhno skazat', unichtozheny tri chelovecheskie zhizni. Rebenka ya ne schitayu. Nu
horosho: vo vsem etom (ya mogu soglasit'sya) mozhno usmotret' nekotoruyu
zhestokost' s moej storony. No schitat' prestupleniem to, chto ya sel i
isprazhnilsya na svoi zhertvy,-- eto uzhe, izvinite, absurd. Isprazhnyat'sya --
potrebnost' estestvennaya, a, sledovatel'no, i otnyud' ne prestupnaya. Takim
obrazom, ya ponimayu opaseniya moego zashchitnika, no vse zhe nadeyus' na polnoe
opravdanie.
<1940>
--------
* Istoriya pervonachal'no vhodila v cikl "Sluchai".
Odnazhdy odin chelovek soskochil s tramvaya, da tak neudachno, chto popal pod
avtomobil'. Dvizhenie ulichnoe ostanovilos', i milicioner prinyalsya vyyasnyat',
kak proizoshlo neschast'e. SHofer dolgo chto-to ob®yasnyal, pokazyvaya pal'cem na
kolesa avtomobilya. Milicioner oshchupal eti kolesa i zapisal v svoyu knizhechku
nazvanie ulicy. Vokrug sobralas' dovol'no mnogochislennaya tolpa.
Kakoj-to chelovek s tusklymi glazami vse vremya svalivalsya s tumby.
Kakaya-to dama vse oglyadyvalas' na druguyu damu, a ta, v svoyu ochered', vse
oglyadyvalas' na pervuyu damu. Potom tolpa razoshlas', i ulichnoe dvizhenie vnov'
vosstanovilos'.
Grazhdanin s tusklymi glazami eshch£ dolgo svalivalsya s tumby, no, nakonec,
i on, otchayavshis', vidno, utverdit'sya na tumbe, leg prosto na trotuar. V eto
vremya kakoj-to chelovek, nesshij stul, so vsego razmahu ugodil pod tramvaj.
Opyat' prishel milicioner, opyat' sobralas' tolpa, i ostanovilos' ulichnoe
dvizhenie. I grazhdanin s tusklymi glazami opyat' nachal svalivat'sya s tumby. Nu
a potom vse stalo horosho, i dazhe Ivan Sem£novich Karpov zavernul v stolovuyu.
10 yanvarya 1935
--------
Odin chelovek nebol'shogo rosta skazal: "YA soglasen na vse, tol'ko by
byt' kapel'ku povyshe". Tol'ko on eto skazal, kak smotrit -- pered nim
volshebnica. A chelovek nebol'shogo rosta stoit i ot straha nichego skazat' ne
mozhet.
"Nu?" -- govorit volshebnica. A chelovek nebol'shogo rosta stoit i molchit.
Volshebnica ischezla. Tut chelovek nebol'shogo rosta nachal plakat' i kusat' sebe
nogti. Snachala na rukah nogti sgryz, a potom na nogah.
___
CHitatel', vdumajsya v etu basnyu, i tebe stanet ne po sebe.
--------
Dva cheloveka razgovorilis'. Prichem odin chelovek zaikalsya na glasnyh, a
drugoj na glasnyh i soglasnyh.
Kogda oni konchili govorit', stalo ochen' priyatno -- budto potushili
primus.
--------
Anton Gavrilovich Nemeckij begaet v halate po komnate. On razmahivaet
korobochkoj, pokazyvaet na nee pal'cem i ochen', ochen' rad.
Anton Gavrilovich zvonit v kolokol'chik, vhodit sluga i prinosit kadku s
zemlej.
Anton Gavrilovich dostaet iz korobochki bob i sazhaet ego v kadku. Sam zhe
Anton Gavrilovich delaet rukami zamechatel'nye dvizheniya. Iz kadki rastet
derevo.
<1931?>
--------
Anton Mihajlovich plyunul, skazal "eh", opyat' plyunul, opyat' skazal "eh",
opyat' plyunul, opyat' skazal "eh" i ushel. I Bog s nim. Rasskazhu luchshe pro Il'yu
Pavlovicha.
Il'ya Pavlovich rodilsya v 1883 godu v Konstantinopole. Eshche malen'kim
mal'chikom ego perevezli v Peterburg, i tut on okonchil nemeckuyu shkolu na
Kirochnoj ulice. Potom on sluzhil v kakom-to magazine, potom eshch£ chego-to
delal, a v nachale revolyucii emigriroval za granicu. Nu i Bog s nim. YA luchshe
rasskazhu pro Annu Ignat'evnu.
No pro Annu Ignat'evnu rasskazat' ne tak-to prosto. Vo-pervyh, ya o nej
pochti nichego ne znayu, a vo-vtoryh, ya sejchas upal so stula i zabyl, o chem
sobiralsya rasskazyvat'. YA luchshe rasskazhu o sebe.
YA vysokogo rosta, neglupyj, odevayus' izyashchno i so vkusom, ne p'yu, na
skachki ne hozhu, no k damam tyanus'. I damy ne izbegayut menya. Dazhe lyubyat,
kogda ya s nimi gulyayu. Serafima Izmajlovna neodnokratno priglashala menya k
sebe, i Zinaida YAkovlevna tozhe govorila, chto ona vsegda rada menya videt'. No
vot s Marinoj Petrovnoj u menya vyshel zabavnyj sluchaj, o kotorom ya i hochu
rasskazat'. Sluchaj vpolne obyknovennyj, no vse zhe zabavnyj, ibo Marina
Petrovna blagodarya mne sovershenno oblysela, kak ladon'. Sluchilos' eto tak:
prishel ya odnazhdy k Marine Petrovne, a ona trah! -- i oblysela. Vot i vse.
<9 -- 10 iyunya 1941>
--------
Grigor'ev (udaryaya Sem£nova po morde):
Vot vam i zima nastala. Pora pechi topit'. Kak po-vashemu?
Sem£nov:
Po-moemu, esli otnestis' ser'ezno k vashemu zamechaniyu, to, pozhaluj,
dejstvitel'no, pora zatopit' pechku.
Grigor'ev (udaryaya Sem£nova po morde):
A kak po-vashemu, zima v etom godu budet holodnaya ili t£playa?
Sem£nov:
Pozhaluj, sudya po tomu, chto leto bylo dozhdlivoe, to zima vsegda
holodnaya.
Grigor'ev (udaryaya Sem£nova po morde):
A vot mne nikogda ne byvaet holodno.
Sem£nov:
|to sovershenno pravil'no, chto vy govorite, chto vam ne byvaet holodno. U
vas takaya natura.
Grigor'ev (udaryaya Sem£nova po morde):
YA ne zyabnu.
Sem£nov:
Oh!
Grigor'ev (udaryaya Sem£nova po morde):
CHto oh?
Sem£nov (derzhas' za shcheku):
Oh! Lico bolit!
Grigor'ev:
Pochemu bolit? (I s etimi slovami hvat' Sem£nova po morde).
Sem£nov (padaya so stula):
Oh! Sam ne znayu!
Grigor'ev (udaryaya Sem£nova nogoj po morde):
U menya nichego ne bolit.
Sem£nov:
YA tebya, sukin syn, otuchu drat'sya (probuet vstat').
Grigor'ev (udaryaya Sem£nova po morde):
Tozhe, uchitel' nashelsya!
Sem£nov (valitsya na spinu):
Svoloch' parshivaya!
Grigor'ev:
Nu ty, vybiraj vyrazheniya polegche!
Sem£nov (silyas' podnyat'sya):
YA, brat, dolgo terpel. No hvatit.
Grigor'ev (udaryaya Sem£nova kablukom po morde):
Govori, govori! Poslushaem.
Sem£nov (valitsya na spinu):
Oh! <...>
--------
Myshinu skazali:
-- |j, Myshin, vstavaj!
Myshin skazal:
-- Ne vstanu,-- i prodolzhal lezhat' na polu.
Togda k Myshinu podoshel Kalugin i skazal:
-- Esli ty, Myshin, ne vstanesh', ya tebya zastavlyu vstat'.
-- Net,-- skazal Myshin, prodolzhaya lezhat' na polu.
K Myshinu podoshla Selizneva i skazala:
-- Vy, Myshin, vechno valyaetes' na polu v koridore i meshaete nam hodit'
vzad i vpered.
-- Meshal i budu meshat',-- skazal Myshin.
-- Nu, znaete,-- skazal Korshunov, no ego perebil Kalugin i skazal:
-- Da chego tut dolgo razgovarivat'! Zvonite v miliciyu.
Pozvonili v miliciyu i vyzvali milicionera.
CHerez polchasa prishel milicioner s dvornikom.
-- CHego u vas tut? -- sprosil milicioner.
-- Polyubujtes',-- skazal Korshunov, no ego perebil Kalugin i skazal:
-- Vot. |tot grazhdanin vse vremya lezhit tut na polu i meshaet nam hodit'
po koridoru. My ego i tak i etak...
No tut Kalugina perebila Selizneva i skazala:
-- My ego prosili ujti, a on ne uhodit.
-- Da,-- skazal Korshunov.
Milicioner podoshel k Myshinu.
-- Vy, grazhdanin, zachem tut lezhite? -- skazal milicioner.
-- Otdyhayu,-- skazal Myshin.
-- Zdes', grazhdanin, otdyhat' ne goditsya,-- skazal milicioner.-- Vy
gde, grazhdanin, zhivete?
-- Tut,-- skazal Myshin.
-- Gde vasha komnata? -- sprosil milicioner.
-- On propisan v nashej kvartire, a komnaty ne imeet,-- skazal Kalugin.
-- Obozhdite, grazhdanin,-- skazal milicioner,-- ya sejchas s nim govoryu.
Grazhdanin, gde vy spite?
-- Tut,-- skazal Myshin.
-- Pozvol'te,-- skazal Korshunov, no ego perebil Kalugin i skazal:
-- On dazhe krovati ne imeet i valyaetsya na golom polu.
-- Oni davno na nego zhaluyutsya,-- skazal dvornik.
-- Sovershenno nevozmozhno hodit' po koridoru,-- skazala Selizneva.-- YA
ne mogu vechno shagat' cherez muzhchinu. A on narochno nogi vytyanet, da eshch£ ruki
vytyanet, da eshch£ na spinu lyazhet i glyadit. YA s raboty ustalaya prihozhu, mne
otdyh nuzhen.
-- Prisovokuplyayu,-- skazal Korshunov, no ego perebil Kalugin i skazal:
-- On i noch'yu zdes' lezhit. Ob nego v temnote vse spotykayutsya. YA cherez
nego odeyalo svoe razorval.
Selizneva skazala:
-- U nego vechno iz karmana kakie-to gvozdi vyvalivayutsya. Nevozmozhno po
koridoru bosoj hodit', togo i glyadi nogu naporesh'.
-- Oni davecha hoteli ego kerosinom pozhech',-- skazal dvornik.
-- My ego kerosinom oblili,-- skazal Korshunov, no ego perebil Kalugin i
skazal:
-- My ego tol'ko dlya straha oblili, a podzhech' i ne sobiralis'.
-- Da ya by ne pozvolila v svoem prisutstvii zhivogo cheloveka zhech',--
skazala Selizneva.
-- A pochemu etot grazhdanin v koridore lezhit? -- sprosil vdrug
milicioner.
-- Zdras'te pozhalujsta! -- skazal Korshunov, no Kalugin ego perebil i
skazal:
-- A potomu chto u nego net drugoj zhilploshchadi: vot v etoj komnate ya
zhivu, v toj -- vot oni, v etoj -- vot on, a uzh Myshin tut, v koridore zhivet.
-- |to ne goditsya,-- skazal milicioner.-- Nado, chtoby vse na svoej
zhilploshchadi lezhali.
-- A u nego net drugoj zhilploshchadi, kak v koridore,-- skazal Kalugin.
-- Vot imenno,-- skazal Korshunov.
-- Vot on vechno tut i lezhit,-- skazala Selizneva.
-- |to ne goditsya,-- skazal milicioner i ushel vmeste s dvornikom.
Korshunov podskochil k Myshinu.
-- CHto? -- zakrichal on.-- Kak vam eto po vkusu prishlos'?
-- Podozhdite,-- skazal Kalugin i, podojdya k Myshinu, skazal: -- Slyshal,
chego govoril milicioner? Vstavaj s polu!
-- Ne vstanu,-- skazal Myshin, prodolzhaya lezhat' na polu.
-- On teper' narochno i dal'she budet vechno tut lezhat',-- skazala
Selizneva.
-- Opredelenno,-- skazal s razdrazheniem Kalugin.
I Korshunov skazal:
-- YA v etom ne somnevayus'. Parfaitement!
<8 noyabrya 1940>
--------
SHashkin (stoya posredine sceny):
U menya sbezhala zhena. Nu chto zhe tut podelaesh'? Vse ravno, koli sbezhala,
tak uzh ne vernesh'. Nado byt' filosofom i mudro vosprinimat' vsyakoe sobytie.
Schastliv tot, kto obladaet mudrost'yu. Vot Kurov etoj mudrost'yu ne obladaet,
a ya obladayu. YA v Publichnoj biblioteke dva raza knigu chital. Ochen' umno tam
obo vsem napisano.
YA vsem interesuyus', dazhe yazykami. YA znayu po-francuzski schitat' i znayu
po-nemecki zhivot. Der magen. Vot kak! So mnoj dazhe hudozhnik Kozlov druzhit.
My s nim vmeste pivo p'em. A Kurov chto? Dazhe na chasy smotret' ne umeet. V
pal'cy smorkaetsya, rybu vilkoj est, spit v sapogah, zubov ne chistit... t'fu!
CHto nazyvaetsya -- muzhik! Ved' s nim pokazhis' v obshchestve: vyshibut von, da eshch£
i matom pokroyut -- ne hodi, mol, s muzhikom, koli sam intelligent.
Ko mne ne podkopaesh'sya. Davaj grafa -- pogovoryu s grafom. Davaj barona
-- i s baronom pogovoryu. Srazu dazhe ne pojmesh', kto ya takoj est'.
Nemeckij yazyk, eto ya, verno, ploho znayu: zhivot -- der magen. A vot
skazhut mne: "Der magen fin del' mun",-- a ya uzhe i ne znayu, chego eto takoe. A
Kurov tot i "der magen" ne znaet. I ved' s takim durnem ubezhala! Ej, vidite
li, von chego nado! Menya ona, vidite li, za muzhchinu ne schitaet. "U tebya,--
govorit,-- golos babij!" An i ne babij, a detskij u menya golos! Tonkij,
detskij, a vovse ne babij! Dura takaya! CHego ej Kurov dalsya? Hudozhnik Kozlov
govorit, chto s menya sadis' da kartinu pishi.
<1939--1940>
* Variant okonchaniya v knige "Menya nazyvayut kapucinom" -- S. V.
...I ved' s takim durnem ubezhat'! Suka! Istinno chto suka! Ej, vidite
li, von chego nado! Ona menya, vidite li, za muzhchinu ne schitaet. A chem ya
vinovat, chto menya eshch£ v detstve oskopili? Ved' ne sam zhe ya sebe eto samoe
otrezal! "U tebya,-- govorit,-- golos babij!" An i ne babij, a detskij u menya
golos! Tonkij, detskij, a vovse ne babij! Dura takaya! CHego ej Kurov dalsya?
Hudozhnik Kozlov govorit, chto s menya sadis' da kartinu pishi: istinnyj,
govorit, kostrat. |to znachit pochti papa rimskij. A ona ot menya k Kurovu!
Smehota!
--------
Kogda zhena uezzhaet kuda-nibud' odna, muzh begaet po komnate i ne nahodit
sebe mesta.
Nogti u muzha strashno otrastayut, golova tryasetsya, a lico pokryvaetsya
melkimi chernymi tochkami.
Kvartiranty uteshayut pokinutogo muzha i kormyat ego svinym zel'cem. No
pokinutyj muzh teryaet appetit i preimushchestvenno p'et pustoj chaj.
V eto vremya ego zhena kupaetsya v ozere i sluchajno zadevaet nogoj
podvodnuyu koryagu. Iz-pod koryagi vyplyvaet shchuka i kusaet zhenu za pyatku. ZHena
s krikom vyskakivaet iz vody i bezhit k domu. Navstrechu zhene bezhit hozyajskaya
dochka. ZHena pokazyvaet hozyajskoj dochke poranennuyu nogu i prosit ee
zabintovat'.
Vecherom zhena pishet muzhu pis'mo i podrobno opisyvaet svoe zloklyuchenie.
Muzh chitaet pis'mo i volnuetsya do takoj stepeni, chto ronyaet iz ruk
stakan s vodoj, kotoryj padaet na pol i razbivaetsya.
Muzh sobiraet oskolki stakana i ranit imi sebe ruku.
Zabintovav poranennyj palec, muzh saditsya i pishet zhene pis'mo. Potom
vyhodit na ulicu, chtoby brosit' pis'mo v pochtovuyu kruzhku.
No na ulice muzh nahodit papirosnuyu korobku, a v korobke 30 000 rublej.
Muzh ekstrenno vypisyvaet zhenu obratno, i oni nachinayut schastlivuyu zhizn'.
--------
ZHil-byl odin chelovek, zvali ego Sem£nov.
Poshel odnazhdy Sem£nov gulyat' i poteryal nosovoj platok.
Sem£nov nachal iskat' nosovoj platok i poteryal shapku.
Nachal iskat' shapku i poteryal kurtku. Nachal kurtku iskat' i poteryal
sapogi.
-- Nu,-- skazal Sem£nov,-- etak vse rasteryaesh'. Pojdu luchshe domoj.
Poshel Sem£nov domoj i zabludilsya.
-- Net,-- skazal Sem£nov,-- luchshe ya syadu i posizhu.
Sel Sem£nov na kamushek i zasnul.
--------
Starik, ne znaya zachem, poshel v les. Potom vernulsya i govorit:
-- Staruha, a staruha!
Staruha tak i povalilas'. S teh por vse zajcy zimoj belye.
--------
Odnomu francuzu podarili divan, chetyre stula i kreslo.
Sel francuz na stul u okna, a samomu hochetsya na divane polezhat'.
Leg francuz na divan, a emu uzhe na kresle posidet' hochetsya.
Vstal francuz s divana i sel na kreslo, kak korol', a u samogo mysli v
golove uzhe takie, chto na kresle-to bol'no pyshno. Luchshe poproshche, na stule.
Peresel francuz na stul u okna, da tol'ko ne siditsya francuzu na etom
stule, potomu chto v okno kak-to duet.
Francuz peresel na stul vozle pechki i pochuvstvoval, chto on ustal.
Togda francuz reshil lech' na divan i otdohnut', no, ne dojdya do divana,
svernul v storonu i sel na kreslo.
-- Vot gde horosho! -- skazal francuz, no sejchas zhe pribavil: -- A na
divane-to, pozhaluj, luchshe.
--------
Znamenityj chtec Anton Isaakovich SH. -- to samoe istoricheskoe lico,
kotoroe vystupalo v sentyabre mesyace 1940 goda v Litejnom lektorii,-- lyubilo
pered svoimi koncertami polezhat' chasok-drugoj i otdohnut'. Lyazhet ono,
byvalo, na kushet i skazhet:
-- Budu spat',-- a samo ne spit.
Posle koncertov ono lyubilo pouzhinat'.
Vot ono pridet domoj, rassyadetsya za stolom i govorit svoej zhene:
-- A nu, golubushka, sostryapaj-ka mne chto-nibud' iz lapshi.
I poka zhena ego stryapaet, ono sidit za stolom i knigu chitaet.
ZHena ego horoshen'kaya, v kruzhevnom perednichke, s sumochkoj v rukah, a v
sumochke kruzhevnoj platochek i vatrushechnyj medal'onchik lezhat, zhena ego begaet
po komnate, kabluchkami stuchit, kak babochki, a ono skromno za stolom sidit,
uzhina dozhidaetsya.
Vse tak skladno i prilichno. ZHena emu chto-nibud' priyatnoe skazhet, a ono
golovoj kivaet. A zhena porh k bufetiku i uzhe ryumochkami tam zvenit.
-- Nalej-ka, dushechka, mne ryumochku,-- govorit ono.
-- Smotri, golubchik, ne spejsya,-- govorit emu zhena.
-- Avos', pupochka, ne sop'yus',-- govorit ono, oprokidyvaya ryumochku v
rot.
A zhena grozit emu pal'chikom, a sama bokom cherez dveri na kuhnyu bezhit.
Vot v takih priyatnyh tonah ves' uzhin prohodit. A potom oni spat'
zakladyvayutsya.
Noch'yu, esli im muhi ne meshayut, oni spyat spokojno, potomu chto uzh ochen'
oni lyudi horoshie!
<1940>
--------
Dva cheloveka upali s kryshi pyatietazhnogo doma, novostrojki. Kazhetsya,
shkoly. Oni s®ehali po kryshe v sidyachem polozhenii do samoj kromki i tut nachali
padat'.
Ih padenie ran'she vseh zametila Ida Markovna. Ona stoyala u okna v
protivolozhnom dome i smorkalas' v stakan. I vdrug ona uvidela, chto kto-to s
kryshi protivopolozhnogo doma nachinaet padat'. Vglyadevshis', Ida Markovna
uvidela, chto eto nachinayut padat' srazu celyh dvoe. Sovershenno rasteryavshis',
Ida Markovna sodrala s sebya rubashku i nachala etoj rubashkoj skoree protirat'
zapotevshee okonnoe steklo, chtoby luchshe razglyadet', kto tam padaet s kryshi.
Odnako soobraziv, chto, pozhaluj, padayushchie mogut uvidet' ee goloj i nevest'
chego pro nee podumat', Ida Markovna otskochila ot okna za pletenyj trenozhnik,
na kotorom stoyal gorshok s cvetkom.
V eto vremya padayushchih s krysh uvidela drugaya osoba, zhivushchaya v tom zhe
dome, chto i Ida Markovna, no tol'ko dvumya etazhami nizhe. Osobu etu tozhe zvali
Ida Markovna. Ona, kak raz v eto vremya, sidela s nogami na podokonnike i
prishivala k svoej tufle pugovku. Vzgyanuv v okno, ona uvidela padayushchih s
kryshi. Ida Markovna vzvizgnula i, vskochiv s podokonnika, nachala speshno
otkryvat' okno, chtoby luchshe uvidet', kak padayushchie s kryshi udaryatsya ob zemlyu.
No okno ne otkryvalos'. Ida Markovna vspomnila, chto ona zabila okno snizu
gvozdem, i kinulas' k pechke, v kotoroj ona hranila instrumenty: chetyre
molotka, doloto i kleshchi.
Shvativ kleshchi, Ida Markovna opyat' podbezhala k oknu i vydernula gvozd'.
Teper' okno legko raspahnulos'. Ida Markovna vysunulas' iz okna i uvidela,
kak padayushchie s kryshi so svistom podletali k zemle.
Na ulice sobralas' uzhe nebol'shaya tolpa. Uzhe razdavalis' svistki, i k
mestu ozhidaemogo proisshestviya ne spesha podhodil malen'kogo rosta milicioner.
Nosatyj dvornik suetilsya, rastalkivaya lyudej i poyasnyaya, chto padayushchie s kryshi
mogut vdarit' sobravshihsya po golovam.
K etomu vremeni uzhe obe Idy Markovny, odna v plat'e, a drugaya golaya,
vysunuvshis' v okno, vizzhali i bili nogami.
I vot nakonec, rasstaviv ruki i vypuchiv glaza, padayushchie s kryshi
udarilis' ob zemlyu.
Tak i my inogda, upadaya s vysot dostignutyh, udaryaemsya ob unyluyu klet'
nashej budushchnosti.
<7 sentyabrya 1940>
--------
ZHil-byl chelovek, zvali ego Kuznecov. Odnazhdy slomalas' u nego
taburetka. On vyshel iz doma i poshel v magazin kupit' stolyarnogo kleya, chtoby
skleit' taburetku.
Kogda Kuznecov prohodil mimo nedostroennogo doma, sverhu upal kirpich i
udaril Kuznecova po golove.
Kuznecov upal, no srazu zhe vskochil na nogi i poshchupal svoyu golovu. Na
golove u Kuznecova vskochila ogromnaya shishka.
Kuznecov pogladil shishku rukoj i skazal:
-- YA grazhdanin Kuznecov, vyshel iz doma i poshel v magazin, chtoby...
chtoby... chtoby... Ah, chto zhe eto takoe! YA zabyl, zachem ya poshel v magazin!
V eto vremya s kryshi upal vtoroj kirpich i opyat' stuknul Kuznecova po
golove.
-- Ah! -- vskriknul Kuznecov, shvatilsya za golovu i nashchupal na golove
vtoruyu shishku.
-- Vot tak istoriya! -- skazal Kuznecov.-- YA grazhdanin Kuznecov, vyshel
iz doma i poshel v... poshel v... poshel v ... kuda zhe ya poshel? YA zabyl, kuda ya
poshel!
Tut sverhu na Kuznecova upal tretij kirpich. I na golove Kuznecova
vskochila tret'ya shishka.
-- Aj-aj-aj! -- zakrichal Kuznecov, hvatayas' za golovu.-- YA grazhdanin
Kuznecov, vyshel iz... vyshel iz... vyshel iz pogreba? Net. Vyshel iz bochki?
Net! Otkuda zhe ya vyshel?
S kryshi upal chetvertyj kirpich, udaril Kuznecova po zatylku, i na
zatylke u Kuznecova vskochila chetvertaya shishka.
-- Nu i nu! -- skazal Kuznecov, pochesyvaya zatylok.-- YA... ya... ya... Kto
zhe ya? Nikak ya zabyl, kak menya zovut? Vot tak istoriya! Kak zhe menya zovut?
Vasilij Petuhov? Net. Nikolaj Sapogov? Net. Pantelej Rysakov? Net. Nu kto zhe
ya?
No tut s kryshi upal pyatyj kirpich i tak stuknul Kuznecova po zatylku,
chto Kuznecov okonchatel'no pozabyl vse na svete i, kriknuv "O-go-go!",
pobezhal po ulice.
___
Pozhalujsta! Esli kto-nibud' vstretit na ulice cheloveka, u kotorogo na
golove pyat' shishek, to napomnite emu, chto zovut ego Kuznecov i chto emu nuzhno
kupit' stolyarnogo kleya i pochinit' lomanuyu taburetku.
<1 noyabrya 1935>
--------
Kogda dva cheloveka igrayut v shahmaty, mne vsegda kazhetsya, chto odin
drugogo okolpachivaet. I ya do nekotoroj stepeni prav, potomu chto tot, kto
proigral, mozhet schitat'sya okolpachennym. Osobenno, esli oni igrali na den'gi.
Voobshche mne protivna vsyakaya igra na den'gi. YA zapreshchayu igrat' v svoem
prisutstvii.
Kogda ya vhozhu kuda-nibud', gde v tot moment vedetsya igra, vse
momental'no stushevyvyutsya.
Vse-taki ya figura udivitel'naya, hotya ya i ne lyublyu ochen' chasto govorit'
ob etom.
YA dolgo izuchal zhenshchin i teper' mogu skazat', chto znayu ih na pyat' s
plyusom.
Prezhde vsego zhenshchina lyubit, chtoby ee ne zamechali. Pust' ona stoit pered
toboj ili stonet, a ty delaj vid, chto nichego ne slyshish' i ne vidish', i vedi
sebya tak, budto i net nikogo v komnate. |to strashno razzhigaet zhenskoe
lyubopytstvo. A lyubopytnaya zhenshchina sposobna na vse.
YA drugoj raz narochno polezu v karman s tainstvennym vidom, a zhenshchina
tak i ustavitsya glazami, mol, deskat', chto eto takoe? A ya voz'mu i vynu iz
karmana narochno kakoj-nibud' podstakannik. ZHenshchina tak i vzdrognet ot
lyubopytstva. Nu, znachit, i popalas' rybka v set'!
--------
Teper' vse znayut, kak opasno glotat' kamni.
Odin dazhe moj znakomyj sochinil takoe vyrazhenie: "Kaveo", chto znachit:
"Kamni vnutr' opasno". I horosho sdelal. "Kaveo" legko zapomnit', i kak
potrebuetsya, tak i vspomnish' srazu.
A sluzhil etot moj znakomyj istopnikom pri parovoze. To po severnoj
vetvi ezdil, a to v Moskvu. Zvali ego Nikolaj Ivanovich Serpuhov, a kuril on
papirosy "Raketa", 35 kop. korobka, i vsegda govoril, chto ot nih on men'she
kashlem stradaet, a ot pyatirublevyh, govorit, ya vsegda zadyhayus'.
I vot sluchilos' odnazhdy Nikolayu Ivanovichu popast' v Evropejskuyu
gostinicu, v restoran. Sidit Nikolaj Ivanovich za stolikom, a za sosednim
stolikom inostrancy sidyat i yabloki zhrut.
Vot tut-to Nikolaj Ivanovich i skazal sebe: "Interesno,-- skazal sebe
Nikolaj Ivanovich,-- kak chelovek ustroen".
Tol'ko eto on sebe skazal, otkuda ni voz'mis', poyavlyaetsya pered nim feya
i govorit:
-- CHego tebe, dobryj chelovek, nuzhno?
Nu, konechno, v restorane proishodit dvizhenie, otkuda, mol, eta
neizvestnaya damochka voznikla. Inostrancy tak dazhe yabloki zhrat' perestali.
Nikolaj-to Ivanovich i sam ne na shutku struhnul i govorit prosto tak,
chtoby otvyazat'sya:
-- Izvinite,-- govorit,-- osobogo takogo nichego mne ne trebuetsya.
-- Net,-- govorit neizvestnaya damochka,-- ya,-- govorit,-- chto
nazyvaetsya, feya. Odnim momentom chto ugodno smasteryu.
Tol'ko vidit Nikolaj Ivanovich, chto kakoj-to grazhdanin v seroj pare
vnimatel'no k ih razgovoru prislushivaetsya. A v otkrytye dveri metrodotel'
bezhit, a za nim eshch£ kakoj-to sub®ekt s papiroskoj vo rtu.
"CHto za chert! -- dumaet Nikolaj Ivanovich,-- neizvestno chto poluchaetsya".
A ono i dejstvitel'no neizvestno chto poluchaetsya. Metrodotel' po stolam
skachet, inostrancy kovry v trubochku zakatyvayut, i voobshche chert ego znaet! Kto
vo chto gorazd!
Vybezhal Nikolaj Ivanovich na ulicu, dazhe shapku v razdevalke iz hraneniya
ne vzyal, vybezhal na ulicu Lassalya i skazal sebe: "Ka ve O! Kamni vnutr'
opasno! I chego-chego tol'ko na svete ne byvaet!"
A pridya domoj, Nikolaj Ivanovich tak skazal zhene svoej:
-- Ne pugajtes', Ekaterina Petrovna, i ne volnujtes'. Tol'ko net v mire
nikakogo ravnovesiya. I oshibka-to vsego na kakie-nibud' poltora kilogramma na
vsyu vselennuyu, a vse zhe udivitel'no, Ekaterina Petrovna, sovershenno
udivitel'no!
VSE.
<18 sentyabrya 1934>
--------
Otvechaet odin drugomu:
-- Ne vidal ya ih.
-- Kak zhe ty ih ne vidal,-- govorit drugoj,-- kogda sam zhe na nih shapki
nadeval?
-- A vot,-- govorit odin,-- shapki na nih nadeval, a ih ne vidal.
-- Da vozmozhno li eto? -- govorit drugoj s dlinnymi usami.
-- Da,-- govorit pervyj,-- vozmozhno,-- i ulybaetsya sinim rtom.
Togda drugoj, kotoryj s dlinnymi usami, pristaet k sinerozhemu, chtoby
tot ob®yasnil emu, kak eto tak vozmozhno -- shapki na lyudej nadet', a samih
lyudej ne zametit'. A sinerozhij otkazyvaetsya ob®yasnyat' usatomu, i kachaet
svoej golovoj, i usmehaetsya svoim sinim rtom.
-- Ah ty d'yavol ty etakij,-- govorit emu usatyj.-- Morochish' ty menya
starika! Otvechaj mne i ne zavorachivaj mne mozgi: videl ty ih ili ne videl?
Usmehnulsya eshch£ raz drugoj, kotoryj sinerozhij, i vdrug ischez, tol'ko
odna shapka ostalas' v vozduhe viset'.
-- Ah, tak vot kto ty takoj! -- skazal usatyj starik i protyanul ruku za
shapkoj, a shapka ot ruki v storonu. Starik za shapkoj, a shapka ot nego, ne
daetsya v ruki stariku.
Letit shapka po Nekrasovskoj ulice mimo bulochnoj, mimo ban'. Iz pivnoj
narod vybegaet, na shapku s udiyleniem smotrit i obratno v pivnuyu uhodit.
A starik bezhit za shapkoj, ruki vpered vytyanul, rot otkryl; glaza u
starika osteklyaneli, usy boltayutsya, a volosy per'yami torchat vo vse storony.
Dobezhal starik do Litejnoj, a tam emu napererez uzhe milicioner bezhit i
eshch£ kakoj-to grazhdanin v serom kostyumchike. Shvatili oni bezumnogo starika i
poveli ego kuda-to.
<21 iyulya 1938>
--------
ZHila-byla chetveronogaya vorona. Sobstvenno govorya, u nee bylo pyat' nog,
no ob etom govorit' ne stoit.
Vot odnazhdy kupila sebe chetveronogaya vorona kofe i dumaet: "Nu vot,
kupila ya sebe kofe, a chto s nim delat'?"
A tut, kak na bedu, probegala mimo lisa. Uvidala ona voronu i krichit
ej:
-- |j,-- krichit,-- ty, vorona!
A vorona lise krichit:
-- Sama ty vorona!
A lisa vorone krichit:
-- A ty, vorona, svin'ya!
Tut vorona ot obidy rassypala kofe. A lisa proch' pobezhala. A vorona
slezla na zemlyu i poshla na svoih chetyreh, ili tochnee, pyati nogah v svoj
parshivyj dom.
<13 fevralya 1938>
--------
Nashla Masha grib, sorvala ego i ponesla na rynok. Na rynke Mashu udarili
po golove, da eshch£ obeshchali udarit' ee po nogam. Ispugalas' Masha i pobezhala
proch'.
Pribezhala Masha v kooperativ i hotela tam za kassu spryatat'sya. A
zaveduyushchij uvidel Mashu i govorit:
-- CHto eto u tebya v rukah?
A Masha govorit:
-- Grib.
Zaveduyushchij govorit:
-- Ish' kakaya bojkaya! Hochesh', ya tebya na mesto ustroyu?
Masha govorit:
-- A ne ustroish'.
Zaveduyushchij govorit:
-- A vot ustroyu! -- i ustroil Mashu kassu vertet'.
Masha vertela, vertela kassu i vdrug umerla. Prishla miliciya, sostavila
protokol i velela zaveduyushchemu zaplatit' shtraf -- 15 rublej.
Zaveduyushchij govorit:
-- Za chto zhe shtraf?
A miliciya govorit:
-- Za ubijstvo.
Zaveduyushchij ispugalsya, zaplatil poskoree shtraf i govorit:
-- Unesite tol'ko poskoree etu mertvuyu kassirshu.
A prodavec iz fruktovogo otdela govorit:
-- Net, eto nepravda, ona byla ne kassirsha. Ona tol'ko ruchku v kasse
vertela. A kassirsha von sidit.
Miliciya govorit:
-- Nam vse ravno: skazano unesti kassirshu, my ee i unesem.
Stala miliciya k kassirshe podhodit'.
Kassirsha legla na pol za kassu i govorit:
-- Ne pojdu.
Miliciya govorit:
-- Pochemu zhe ty, dura, ne pojdesh'?
Kassirsha govorit:
-- Vy menya zhivoj pohoronite.
Miliciya stala kassirshu s pola podnimat', no nikak podnyat' ne mozhet,
potomu chto kassirsha ochen' polnaya.
-- Da vy ee za nogi,-- govorit prodavec iz fruktovogo otdela.
-- Net,-- govorit zaveduyushchij,-- eta kassirsha mne vmesto zheny sluzhit. A
potomu proshu vas, ne ogolyajte ee snizu.
Kassirsha govorit:
-- Vy slyshite? Ne smejte menya snizu ogolyat'.
Miliciya vzyala kassirshu pod myshki i volokom vyperla ee iz kooperativa.
Zaveduyushchij velel prodavcam pribrat' magazin i nachat' torgovlyu.
-- A chto my budem delat' s etoj pokojnicej? -- govorit prodavec iz
fruktovogo otdela, pokazyvaya na Mashu.
-- Batyushki,-- govorit zaveduyushchij,-- da ved' my vse pereputali! Nu,
dejstvitel'no, chto s pokojnicej delat'?
-- A kto za kassoj sidet' budet? -- sprashivaet prodavec.
Zaveduyushchij za golovu rukami shvatilsya. Raskidal kolenom yabloki po
prilavku i govorit:
-- Bezobrazie poluchilos'!
-- Bezobrazie,-- govorit horom prodavcy.
Vdrug zaveduyushchij pochesal usy i govorit:
-- He-he! Ne tak-to legko menya v tupik postavit'! Posadim pokojnicu za
kassu, mozhet, publika i ne razberet, kto za kassoj sidit.
Posadili pokojnicu za kassu, v zuby ej papirosku vstavili, chtoby ona na
zhivuyu bol'she pohodila, a v ruki dlya pravdopodobnosti dali ej grib derzhat'.
Sidit pokojnica za kassoj, kak zhivaya, tol'ko cvet lica ochen' zelenyj, i
odin glaz otkryt, a drugoj sovershenno zakryt.
-- Nichego,-- govorit zaveduyushchij,-- sojdet.
A publika uzhe v dveri stuchit, volnuetsya. Pochemu kooperativ ne
otkryvayut? Osobenno odna hozyajka v shelkovom manto raskrichalas': tryaset
koshelkoj i kablukom uzhe v dvernuyu ruchku nacelilas'. A za hozyajkoj kakaya-to
starushka s navolochkoj na golove, krichit, rugaetsya i zaveduyushchego kooperativom
nazyvaet skvalyzhnikom.
Zaveduyushchij otkryl dveri i vpustil publiku. Publika pobezhala srazu v
myasnoj otdel, a potom tuda, gde prodaetsya sahar i perec. A starushka pryamo v
rybnyj otdel poshla, no po doroge vzgyanula na kassirshu i ostanovilas'.
-- Gospodi,-- govorit,-- s nami krestnaya sila!
A hozyajka v shelkovom manto uzhe vo vseh otdelah pobyvala i nesetsya pryamo
k kasse. No tol'ko na kassirshu vzgyanula, srazu ostanovilas', stoit molcha i
smotrit. A prodavcy tozhe molchat i smotryat na zaveduyushchego. A zaveduyushchij iz-za
prilavka vyglyadyvaet i zhdet, chto dal'she budet.
Hozyajka v shelkovom manto povernulas' k prodavcam i govorit:
-- |to kto u vas za kassoj sidit?
A prodavcy molchat, potomu chto ne znayut, chto otvetit'.
Zaveduyushchij tozhe molchit.
A tut narod so vseh storon sbegaetsya. Uzhe na ulice tolpa. Poyavilis'
dvorniki. Razdalis' svistki. Odnim slovom, nastoyashchij skandal.
Tolpa gotova byla hot' do samogo vechera stoyat' okolo kooperativa, no
kto-to skazal, chto v Ozernom pereulke iz okna staruhi vyvalivayutsya. Togda
tolpa vozle kooperativa poredela, potomu chto mnogie pereshli v Ozernyj
pereulok.
<31 avgusta 1936>
--------
U odnoj malen'koj devochki na nosu vyrosli dve golubye lenty. Sluchaj
osobenno redkij, ibo na odnoj lente bylo napisano "Mars", a na drugoj --
"YUpiter".
<1935>
--------
Mne dali poshchechinu.
YA sidel u okna. Vdrug na ulice chto-to svistnulo. YA vysunulsya na ulicu
iz okna i poluchil poshchechinu.
YA spryatalsya opyat' v dom. I vot teper' na moej shcheke gorit, kak ran'she
govorili, nesmyvaemyj pozor.
Takuyu bol' obidy ya ispytal ran'she tol'ko odin raz. |to bylo tak. Odna
prekrasnaya dama, nezakonnaya doch' korolya, podarila mne roskoshnuyu tetrad'.
|to byl dlya menya nastoyashchij prazdnik: tak horosha byla tetrad'! YA srazu
sel i nachal pisat' tuda stihi. No kogda eta dama, nezakonnaya doch' korolya,
uvidala, chto ya pishu v etu tetrad' chernoviki, ona skazala:
-- Esli by ya znala, chto vy syuda budete pisat' svoi bezdarnye chernoviki,
nikogda by ne podarila ya vam etoj tetradi. YA ved' dumala, chto eta tetrad'
vam posluzhit dlya spisyvaniya tuda umnyh i poleznyh fraz, vychitannyh vami iz
razlichnyh knig.
YA vyrval iz tetradi napisannye mnoj listki i vernul tetrad' dame.
I vot teper', kogda mne dali poshchechinu cherez okno, ya oshchutil znakomoe mne
chuvstvo. |to bylo to zhe chuvstvo, kakoe ya ispytal, kogda vernul prekrasnoj
dame ee roskoshnuyu tetrad'.
<12 oktyabrya 1938>
--------
Bibikov zalez na goru, zadumalsya i svalilsya pod goru. CHechency podnyali
Bibikova i opyat' postavili ego na goru. Bibikov poblagodaril chechencev i
opyat' svalilsya pod otkos. Tol'ko ego i videli.
Teper' na goru zalez Augenapfel', posmotrel v binokl' i uvidel
vsadnika.
-- |j! -- zakrichal Augenapfel'.-- Gde tut poblizosti duhan?
Vsadnik skrylsya pod goroj, potom pokazalsya vozle kustov, potom skrylsya
za kustami, potom pokazalsya v doline, potom skrylsya pod goroj, potom
pokazalsya na sklone gory i pod®ehal k Augenapfelyu.
-- Gde tut poblizosti duhan? -- sprosil Augenapfel'.
Vsadnik pokazal sebe na ushi i rot.
-- Ty chto, gluhonemoj? -- sprosil Augenapfel'.
Vsadnik pochesal zatylok i pokazal sebe na zhivot.
-- CHto takoe? -- sprosil Augenapfel'.
Vsadnik vynul iz karmana derevyannoe yabloko i raskusil ego popolam.
Tut Augenapfelyu stalo ne po sebe, i on nachal pyatit'sya.
A vsadnik snyal s nogi sapog da kak kriknet:
-- Haa-gallaj!
Augenapfel' skakanul kuda-to vbok i svalilsya pod otkos.
V eto vremya Bibikov, vtorichno svalivshijsya pod otkos eshch£ ran'she
Augenapfelya, prishel v sebya i nachal podnimat'sya na chetveren'ki. Vdrug
chuvstvuet: na nego sverhu kto-to padaet. Bibikov otpolz v storonu, posmotrel
ottuda i vidit: lezhit kakoj-to grazhdanin v kletchatyh bryukah. Bibikov sel na
kamushek i stal zhdat'.
A grazhdanin v kletchatyh bryukah polezhal ne dvigayas' chasa chetyre, a potom
podnyal golovu i sprashivaet neizvestno kogo:
-- |to chej duhan?
-- Kakoj tam duhan? |to ne duhan,-- otvechaet Bibikov.
-- A vy kto takoj? -- sprashivaet chelovek v kletchatyh bryukah.
-- YA al'pinist Bibikov. A vy kto?
-- A ya al'pinist Augenapfel'.
Takim obrazom Bibikov i Augenapfel' poznakomilis' drug s drugom.
<1-2 sentyabrya 1936>
--------
Odnazhdy odin professor s®el chego-to, da ne to, i ego nachalo rvat'.
Prishla ego zhena i govorit:
-- Ty chego?
A professor govorit:
-- Nichego.
ZHena obratno ushla.
Professor leg na ottomanku, polezhal, otdohnul i na sluzhbu poshel.
A na sluzhbe emu syurpriz, zhalovan'e skostili: vmesto 650 rub. vsego
tol'ko 500 ostavili.
Professor tuda-syuda -- nichego ne pomogaet. Professor i k direktoru, a
direktor ego v sheyu. Professor k buhgalteru, a buhgalter govorit:
-- Obratites' k direktoru.
Professor sel na poezd i poehal v Moskvu.
Po doroge professor shvatil gripp. Priehal v Moskvu, a na platformu
vylezti ne mozhet.
Polozhili professora na nosilki i otnesli v bol'nicu.
Prolezhal professor v bol'nice ne bol'she chetyreh dnej i umer.
Telo professora sozhgli v krematorii, pepel polozhili v banochku i poslali
ego zhene.
Vot zhena professora sidit i kofe p'et. Vdrug zvonok. CHto takoe?
-- Vam posylka.
ZHena obradovalas', ulybaetsya vo ves' rot, pochtal'onu poltinnik v ruku
suet i skoree posylku raspechatyvaet.
Smotrit, a v posylke banochka s peplom i zapiska: "Vot vse, chto ostalos'
ot Vashego supruga".
ZHena professora ochen' rasstroilas', poplakala chasa tri i poshla banochku
s peplom horonit'. Zavernula ona banochku v gazetu i otnesla v sad imeni 1-oj
pyatiletki, b. Tavricheskij.
Vybrala zhena professora allejku poglushe i tol'ko hotela banochku v zemlyu
zaryt', vdrug idet storozh.
-- |j,-- krichit storozh,-- ty chego tut delaesh'?
ZHena professora ispugalas' i govorit:
-- Da vot hotela lyagushek v banochku izlovit'.
-- Nu,-- govorit storozh,-- eto nichego, tol'ko smotri: po trave hodit'
vospreshchaetsya.
Kogda storozh ushel, zhena professora zaryla banochku v zemlyu, nogoj vokrug
pritoptala i poshla po sadu pogulyat'.
A v sadu k nej kakoj-to matros pristal.
-- Pojdem da pojdem,-- govorit,-- spat'.
Ona govorit:
-- Zachem zhe dnem spat'?
A on opyat' svoe: spat' da spat'. I dejstvitel'no, zahotelos'
professorshe spat'.
Idet ona po ulicam, a ej spat' hochetsya. Vokrug lyudi begayut, kakie-to
sinie, da zelenye, a ej vse spat' hochetsya. Idet ona i spit. I vidit son,
budto idet k nej navstrechu Lev Tolstoj i v rukah nochnoj gorshok derzhit. Ona
ego sprashivaet: "CHto zhe eto takoe?" A on pokazyvaet ej pal'cem na gorshok i
govorit:
-- Vot,-- govorit,-- tut ya koe-chto nadelal i teper' nesu vsemu svetu
pokazyvat'. Pust',-- govorit,-- vse smotryat.
Stala professorsha tozhe smotret' i vidit, budto eto uzhe ne Tolstoj, a
saraj, a v sarae sidit kurica.
Stala professorsha kuricu lovit', a kurica zabilas' pod divan i ottuda
uzhe krolikom vyglyadyvaet.
Polezla professorsha za krolikom pod divan i prosnulas'. Prosnulas'.
Smotrit: dejstvitel'no lezhit ona pod divanom.
Vylezla professorsha iz-pod divana, vidit -- komnata ee sobstvennaya. A
vot i stol stoit s nedopitym kofem. Na stole zapiska lezhit: "Vot vse, chto
ostalos' ot Vashego supruga".
Vsplaknula professorsha eshch£ raz i sela holodnyj kofe dopivat'.
Vdrug zvonok. CHto takoe?
-- Poedemte.
-- Kuda? -- sprashivaet professorsha.
-- V sumasshedshij dom,-- otvechayut lyudi.
Professorsha stala krichat' i upirat'sya, no lyudi shvatili ee i otvezli v
sumasshedshij dom.
I vot sidit sovershenno normal'naya professorsha na kojke v sumasshedshem
dome, derzhit v rukah udochku i lovit na polu kakih-to nevidimyh rybok.
|ta professorsha -- tol'ko zhalkij primer togo, kak mnogo v zhizni
neschastnyh, kotorye zanimayut v zhizni ne to mesto, kotoroe im zanimat'
sleduet.
<21 avgusta 1936>
--------
YA rodilsya v kamyshe. Kak mysh'. Moya mat' menya rodila i polozhila v vodu. I
ya poplyl.
Kakaya-to ryba s chetyr'mya usami na nosu kruzhilas' okolo menya. YA
zaplakal. I ryba zaplakala.
Vdrug my uvideli, chto plyvet po vode kasha. My s®eli etu kashu i nachali
smeyat'sya.
Nam bylo ochen' veselo, my plyli po techeniyu i vstretili raka. |to byl
drevnij, velikij rak, on derzhal v svoih kleshnyah topor.
Za rakom plyla golaya lyagushka.
-- Pochemu ty vsegda golaya? -- sprosil ee rak.-- Kak tebe ne stydno?
-- Zdes' nichego net stydnogo,-- otvetila lyagushka.-- Zachem nam stydit'sya
svoego horoshego tela, dannogo nam prirodoj, kogda my ne stydimsya svoih
merzkih postupkov, sozdannyh nami samimi?
-- Ty govorish' pravil'no,-- skazal rak.-- I ya ne znayu, kak tebe na eto
otvetit'. YA predlagayu sprosit' ob etom cheloveka, potomu chto chelovek umnee
nas. My zhe umny tol'ko v basnyah, kotorye pishet pro nas chelovek, tak chto i
tut vyhodit, chto opyat'-taki umen chelovek, a ne my.-- No tut rak uvidel menya
i skazal:
-- Da i plyt' nikuda ne nado, potomu chto vot on -- chelovek.
Rak podplyl ko mne i sprosil:
-- Nado li stesnyat'sya svoego gologo tela? Ty chelovek i otvet' nam.
-- YA chelovek i otvechu vam: ne nado stesnyat'sya svoego gologo tela.
<1934?>
--------
Starichok chesalsya obeimi rukami. Tam, gde nel'zya bylo dostat' obeimi,
starichok chesalsya odnoj, no zato bystro-bystro. I pri etom bystro migal
glazami.
___
Hvilishchevskij el klyukvu, starayas' ne morshchit'sya. On zhdal, chto vse skazhut:
"Kakaya sila haraktera!" No nikto ne skazal nichego.
___
Bylo slyshno, kak sobaka obnyuhivala dver'. Hvilishchevskij zazhal v kulake
zubnuyu shchetku i tarashchil glaza, chtoby luchshe slyshat'. "Esli sobaka vojdet,--
podumal Hvilishchevskij, ya udaryu ee etoj kostyanoj ruchkoj pryamo v visok!"
___
... Iz korobki vyshli kakie-to puzyri. Hvilishchevskij na cypochkah udalilsya
iz komnaty i tiho prikryl za soboj dver'. "CHert s nej! -- skazal sebe
Hvilishchevskij.-- Menya ne kasaetsya, chto v nej lezhit. V samom dele! CHert s
nej!"
___
Hvilishchevskij hotel kriknut': "Ne pushchu!" No yazyk kak-to podvernulsya i
vyshlo: "ne pustyu". Hvilishchevskij prishchuril pravyj glaz i s dostoinstvom vyshel
iz zaly. No emu vs£-taki pokazalos', chto on slyshal, kak hihiknul Cukkerman.
___
Iz parovoznoj truby shel par, ili tak nazyvaemyj dym. I naryadnaya ptica,
vletaya v etot dym, vyletala iz nego obsosannoj i pomyatoj.
<1933-1934>
___
Odin tolstyj chelovek pridumal sposob pohudet'. I pohudel. K nemu stali
pristavat' damy, rassprashivaya ego, kak on dobilsya togo, chto pohudel. No
pohudevshij otvechal damam, chto muzhchine hudet' k licu, a damam ne k licu, chto,
mol, damy dolzhny byt' polnymi. I on byl gluboko prav.
___
Solovej pel v sadu. I baryshnya Katya mechtatel'no smotrela v okno.
Kakaya-to bukashka zapolzla k baryshne Kate na sheyu, no ej bylo len'
poshevelit'sya i sognat' bukashku rukoj.
___
Govoryat, skoro vsem babam obrezhut zadnicy i pustyat ih gulyat' po
Volodarskoj.
|to neverno! Babam zadnic rezat' ne budut.
___
Esli gosudarstvo upodobit' chelovecheskomu organizmu, to v sluchae vojny,
ya hotel by zhit' v pyatke.
___
Na vid emu bylo let 36, a na samom dele, bez malogo 38.
___
Odin chelovek s malyh let do glubokoj starosti spal vsegda na spine so
skreshch£nnymi rukami. V konce koncov on i umer. Posemu -- spi na boku.
___
On govorit na shesti izvestnyh i shesti nezvestnyh yazykah.
___
Stihi nado pisat' tak, chto esli brosit' stihotvorenie v okno, to steklo
razob'etsya.
___
Odin chelovek leg spat' veruyushchim, a prosnulsya neveruyushchim.
Po schastiyu, v komnate etogo cheloveka stoyali desyatichnye medicinskie
vesy, i chelovek imel obyknovenie kazhdyj den' utrom i vecherom vzveshivat'
sebya. I vot, lozhas' nakanune spat', chelovek vzvesil sebya i uznal, chto vesit
4 puda 21 funt. A na drugoj den', vstav neveruyushchim, chelovek vzvesil sebya i
uznal, chto vesit uzhe vsego tol'ko 4 puda 13 funtov. "Sledovatel'no,-- reshil
etot chelovek,-- moya vera vesila priblizitel'no vosem' funtov."
___
Nenavizhu lyudej, kotorye sposobny progovorit' bolee 7 minut podryad.
Net nichego skuchnee na svete, chem esli kto-nibud' rasskazyvaet svoj son,
ili o tom, kak on byl na vojne, ili o tom, kak ezdil na yug.
Mnogoslovie -- mat' bezdarnosti!
___
CHelovek s glupym licom s®el antrekot, iknul i umer. Oficianty vynesli
ego v koridor vedushchij k kuhne i polozhili ego na pol vdol' steny, prikryv
gryaznoj skatert'yu.
Brabonatov
Senerifaktov
Kul'dyhonin
Amgustov
CHercherikov
Holbin
Akintenter'
Zumin
Gatet
Lyupin
Sipavskij
Ukivakin
___
Na zamechanie: "Vy napisali s oshibkoj" otvetstvuj: "Tak vsegda vyglyadit
v moem napisanii."
___
Horoshen'kie zhenshchiny v sadah ne gulyayut.
___
U Kapitoshki slishkom ploskaya spina.
___
Smeshny staruhi v dlinnyh yubkah i s dlinnymi nosami.
___
Ploho, kogda u kukly slishkom tonkie nozhki.
___
Scena s drakoj Soyala.
Kukly ne smotryat drug na druga.
___
Samovar zadom nes£t.
___
S uzhasom zhd£sh' muzyku.
___
Vash doktor pohozh na golovy s ochkami, vystavlennye v opticheskih
magazinah.
___
...V nash vek aviacii i besprovolochnogo elektrichestva...
___
Na ulice vstretilis' dve damy, poklonilis' drug drugu i razoshlis'. A
potom vstretilis' dva grazhdanina i, posmotrev drug na druga iz-pod opushchennyh
kozyr'kov, razoshlis', pristukivaya nogami po paneli.
Tri baby luchshe, chem odna, tak zhe, kak vosem' rublej luchshe, chem odin
rubl'.
<1937 - 1938>
___
YA ne lyublyu detej, starikov, staruh, i blagorazumnyh pozhilyh.
___
Esli skazat' pro kakogo-nibud' cheloveka, chto on na bukvu H, to vse
pojmut, chto eto znachit. A ya etogo ne zhelayu ponimat' principial'no.
___
Travit' detej -- eto zhestoko. No chto-nibud' ved' nado zhe s nimi delat'!
___
YA uvazhayu tol'ko molodyh, zdorovyh i pyshnyh zhenshchin. K ostal'nym
predstavitelyam chelovechestva ya otnoshus' podozritel'no.
___
Staruh, kotorye nosyat v sebe blagorazumnye mysli, horosho by lovit'
arkanom.
___
Vsyakaya morda blagorazumnogo fasona vyzyvaet vo mne nepriyatnoe oshchushchenie.
___
CHto takoe cvety? U zhenshchin mezhdu nog pahnet znachitel'no luchshe. To i to
priroda, a potomu nikto ne smeet vozmushchat'sya moim slovam.
___
On byl tak gryazen, chto odnazhdy, rassmatrivaya svoi nogi, on nash£l mezhdu
pal'cev zasohshego klopa, kotorogo, vidno, nosil v sapoge uzhe neskol'ko dnej.
___
V predislovii k knige opisat' kakoj-to syuzhet, a potom skazat', chto
avtor dlya svoej knigi vybral sovershenno drugoj syuzhet.
___
Nado sochinit' zakon ili tablicu, po kotoroj chisla rosli by
neob®yasnimymi neperiodicheskimi intervalami.
___
Nado vvesti v russkij yazyk opyat' usech£nnye prilagatel'nye.
___
El segodnya anglijskij vanil'nyj muss i ostalsya im dovolen.
___
Rassmatrival elektricheskuyu lampochku i ostal'sya eyu dovolen.
___
Kupalsya v Ekaterininskom prudu i ostalsya etim dovolen.
___
Velichina tvorca opredelyaetsya ne kachestvom ego tvorenij, a libo
kolichestvom (veshchej, sily ili razlichnyh elementov), libo chistotoj.
Dostoevskij ogromnym kolichestvom nablyudenij, polozhenij, nervnoj sily i
chuvstv dostig izvestnoj chistoty. A etim dostig i velichiya.
___
Odin monah vosh£l v sklep k pokojnikam i kriknul: "Hristos voskrese!" A
oni emu vse horom: "Voistinu voskrese!"
<ser.-- II pol. 1930-h>
--------
(iz zapisnoj knizhki)
Nado brosit' kurit', chtoby hvastat'sya svoej siloj voli.
Priyatno, ne pokuriv nedelyu i uverivshis' v sebe, chto sumeesh' uderzhat'sya
ot kureniya, prijti v obshchestvo Lipavskogo, Olejnikova i Zabolockogo, chtoby
oni sami obratili vnimanie na to, chto ty celyj vecher ne kurish'. I na vopros
ih: pochemu ty ne kurish'? -- otvetit', skryvaya v sebe strashnoe hvastovstvo: ya
brosil kurit'.
Velikij chelovek ne dolzhen kurit'.
Horosho i praktichno, chtoby izbavit'sya ot poroka kureniya, ispol'zovat'
porok hvastovstva.
Vinolyubie, chrevougodie i hvastovstvo men'shie poroki, nezheli kurenie.
Kuryashchij muzhchina nikogda ne nahoditsya na vysote svoego polozheniya, a
kuryashchaya zhenshchina sposobna polozhitel'no na vse. A potomu brosim, tovarishchi,
kurit'.
<1933>
* L. S. Lipavskij (1904-1941, psevdonim L. Savel'ev) -- avtor
istoriko-revolyucionnyh knig dlya shkol'nikov. Blizkij znakomyj Harmsa. Pogib
na fronte.
--------
Trudno skazat' chto-nibud' o Pushkine tomu, kto nichego o nem ne znaet.
Pushkin velikij poet. Napoleon menee velik, chem Pushkin. I Bismark po
sravneniyu s Pushkinym nichto. I Aleksandr I, i II, i III -- prosto puzyri po
sravneniyu s Pushkinym. Da i vse lyudi po sravneniyu s Pushkinym puzyri, tol'ko
po sravneniyu s Gogolem Pushkin sam puzyr'.
A potomu vmesto togo, chtoby pisat' o Pushkine, ya luchshe napishu vam o
Gogole.
Hotya Gogol' tak velik, chto o nem i pisat'-to nichego nel'zya, poetomu ya
budu vse-taki pisat' o Pushkine.
No posle Gogolya pisat' o Pushkine kak-to obidno. A o Gogole pisat'
nel'zya. Poetomu ya uzh luchshe ni o kom nichego ne napishu.
<1936>
--------
Kar'era Ivana YAkovlevicha Antonova
|to sluchilos' eshch£ do revolyucii.
Odna kupchiha zevnula, a k nej v rot zaletela kukushka.
Kupec pribezhal na zov svoej suprugi i, momental'no soobraziv, v chem
delo, postupil samym ostroumnym sposobom.
S teh por on stal izvesten vsemu naseleniyu goroda i ego vybrali v
senat.
No prosluzhiv goda chetyre v senate, neschastnyj kupec odnazhdy vecherom
zevnul, i emu v rot zaletela kukushka.
Na zov svoego muzha pribezhala kupchiha i postupila samym ostroumnym
sposobom.
Slava o ee nahodchivosti rasprostranilas' po vsej gubernii, i kupchihu
povezli v stolicu pokazat' metropolitu.
Vyslushivayaya dlinnyj rasskaz kupchihi, metropolit zevnul, i emu v rot
zaletela kukushka.
Na gromkij zov metropolita pribezhal Ivan YAkovlevich Grigor'ev i postupil
samym ostroumnym sposobom.
Za eto Ivana YAkovlevicha Grigor'va pereimenovali v Ivana YAkovlevicha
Antonova i predstavili caryu.
I vot teper' stanovitsya yasnym, kakim obrazom Ivan YAkovlevich Antonov
sdelal sebe kar'eru.
<8 yanvarya 1935>
--------
Vse lyudi lyubyat den'gi: i gladyat ih, i celuyut, i k serdcu prizhimayut, i
zavorachivayut ih v krasnye tryapochki, i nyan'chat ih, kak kuklu. A nekotorye
zaklyuchayut denznak v ramku, veshayut ego na stenu i poklonyayutsya emu kak ikone.
Nekotorye kormyat svoi den'gi: otkryvayut im rty i suyut tuda samye zhirnye
kuski svoej pishchi.
V zharu nesut den'gi v holodnyj pogreb, a zimoj, v lyutye morozy, brosayut
den'gi v pechku, v ogon'.
Nekotorye prosto razgovarivayut so svoimi den'gami, ili chitayut im vsluh
interesnye knigi, ili poyut im priyatnye pesni.
YA zhe ne otdayu den'gam osobogo vnimaniya i prosto noshu iz v koshel'ke ili
v bumazhnike i po mere nadobnosti trachu ih. SHibejya!
--------
-- Vidite li,-- skazal on,-- ya videl, kak vy s nimi katalis' tret'ego
dnya na lodke. Odin iz nih sidel na rule, dvoe grebli, a chetvertyj sidel
ryadom s vami i govoril. YA dolgo stoyal na beregu i smotrel, kak grebli te
dvoe. Da, ya mogu smelo utverzhdat', chto oni hoteli utopit' vas. Tak grebut
tol'ko pered ubijstvom.
Dama v zheltyh perchatkah posmotrela na Klopova.
-- CHto eto znachit? -- skazala ona.-- Kak eto tak mozhno osobenno gresti
pered ubijstvom? I potom, kakoj smysl im topit' menya?
Klopov rezko povernulsya k dame i skazal:
-- Vy znaete, chto takoe mednyj vzglyad?
-- Net,-- skazala dama, nevol'no otodvigayas' ot Klopova.
-- Aga,-- skazal Klopov.-- Kogda tonkaya farforovaya chashka padaet so
shkapa i letit vniz, to v tot moment, poka ona eshch£ letit po vozduhu, vy uzhe
znaete, chto ona kosnetsya pola i razletitsya na kuski. A ya znayu, chto esli
chelovek vzglyanul na drugogo cheloveka mednym vzglyadom, to uzh rano ili pozdno
on neminuemo ub'et ego.
-- Oni smotreli na menya mednym vzglyadom? -- sprosila dama v zheltyh
perchatkah.
-- Da, sudarynya,-- skazal Klopov i nadel shlyapu.
Nekotoroe vremyaya oba molchali.
Klopov sidel, opustiv nizko golovu.
-- Prostite menya,-- vdrug skazal on tiho.
Dama v zheltyh perchatkah s udivleniem smotrela na Klopova i molchala.
-- |to vse nepravda,-- skazal Klopov.-- YA vydumal pro mednyj vzglyad
sejchas, vot tut, sidya s vami na skamejke. YA, vidite li, razbil segodnya svoi
chasy, i mne vse predstavlyaetsya v mrachnom svete.
Klopov vynul iz karmana platok, razvernul ego i protyanul dame razbitye
chasy.
-- YA nosil ih shestnadcat' let. Vy ponimaete, chto eto znachit? Razbit'
chasy, kotorye shestnadcat' let tikali u menya vot tut pod serdcem? U vas est'
chasy?
* Rasskaz ne zakonchen. V rukopisi nazvaniya ne imeet.
--------
Novyj talantlivyj pisatel'
Andrej Andreevich pridumal rasskaz.
V starinnom zamke zhil princ, strashnyj p'yanica. A zhena etogo princa,
naoborot, ne pila dazhe chayu, tol'ko vodu i moloko pila. A muzh ee pil vodku i
vino, a moloka ne pil. Da i zhena ego, sobstvenno govorya, tozhe vodku pila, no
skryvala eto. A muzh byl besstydnik i ne skryval. "Ne p'yu moloka, a vodku
p'yu!" -- govoril on vsegda. A zhena tihon'ko, iz-pod fartuka, vynimala
banochku i hlop, znachit, vypivala. Muzh ee, princ, govorit: "Ty by i mne
dala". A zhena, princessa, govorit: "Net, samoj malo. Hyu!" -- "Ah ty",
govorit princ, "ledya!" I s etimi slovami hvat' zhenu ob pol! ZHena sebe vsyu
haryu rasshibla, lezhit na polu i plachet. A princ v mantiyu zavernulsya i ushel k
sebe na bashnyu. Tam u nego kletki stoyali. On, vidite li, tam kur razvodil.
Vot prishel princ na bashnyu, a tam kury krichat, pishchi trebuyut. Odna kurica dazhe
rzhat' nachala. "Nu ty,-- govorit ej princ,-- shantokler! Molchi, poka po zubam
ne popalo!" Kurica slov ne ponimaet i prodolzhaet rzhat'. Vyhodit, znachit, chto
kurica na bashne shumit, princ, znachit, materno rugaetsya, a zhena vnizu, na
polu lezhit -- odnim slovom, nastoyashchij sodom.
Vot kakoj rasskaz vydumal Andrej Andreevich. Uzhe po etomu rasskazu mozhno
sudit', chto Andrej Andreevich krupnyj talant. Andrej Andreevich ochen' umnyj
chelovek. Ochen' umnyj i ochen' horoshij!
<12 i 30 oktyabrya 1938>
--------
Vsestoronnee issledovanie
Ermolaev:
YA byl u Blinova, on pokazal mne svoyu silu. Nichego podobnogo ya nikogda
ne videl. |to sila zverya! Mne stalo strashno. Blinov podnyal pis'mennyj stol,
raskachal ego i otbrosil ot sebya metra na chetyre.
Doktor:
Interesno bylo by issledovat' eto yavlenie. Nauke izvestny takie fakty,
no prichiny ih neponyatny. Otkuda takaya myshechnaya sila, uchenye eshch£ skazat' ne
mogut. Poznakom'te menya s Blinovym: ya dam emu issledovatel'skuyu pilyulyu.
Ermolaev:
A chto eto za pilyulya, kotoruyu vy sobiraetes' dat' Blinovu?
Doktor:
Kakaya pilyulya? YA ne sobirayus' davat' emu pilyulyu.
Ermolaev:
No vy zhe sami tol'ko tol'ko chto skazali, chto sobiraetes' dat' emu
pilyulyu.
Doktor:
Net, net, vy oshibaetes'. Pro pilyulyu ya ne govoril.
Ermolaev:
Nu uzh izvinite, ya-to slyshal, kak vy skazali pro pilyulyu.
Doktor:
Net.
Ermolaev:
CHto net?
Doktor:
Ne govoril!
Ermolaev:
Kto ne govoril?
Doktor:
Vy ne govorili.
Ermolaev:
CHego ya ne govoril?
Doktor:
Vy, po-moemu, chego-to nedogovarivaete.
Ermolaev:
YA nichego ne ponimayu. CHego ya nedogovarivayu?
Doktor:
Vasha rech' ochen' tipichna. Vy proglatyvaete slova, nedogovarivaete
nachatoj mysli, toropites' i zaikaetes'.
Ermolaev:
Kogda zhe ya zaikalsya? YA govoryu dovol'no gladko.
Doktor:
Vot v etom-to i est' vasha oshibka. Vidite? Vy dazhe ot napryazheniya
nachinaete pokryvat'sya krasnymi pyatnami. U vas eshch£ ne poholodeli ruki?
Ermolaev:
Net. A chto?
Doktor:
Tak. |to moe predpolozhenie. Mne kazhetsya, vam uzhe tyazhelo dyshat'. Luchshe
syad'te, a to vy mozhete upast'. Nu vot. Teper' vy otdohnite.
Ermolaev:
Da zachem zhe eto?
Doktor:
Tss. Ne napryagajte golosovyh svyazok. Sejchas ya vam postarayus' oblegchit'
vashu uchast'.
Ermolaev:
Doktor! Vy menya pugaete.
Doktor:
Druzhochek milyj! YA hochu vam pomoch'. Vot voz'mite eto. Glotajte.
Ermolaev:
Oj! Fu! Kakoj sladkij otvratitel'nyj vkus! CHto eto vy mne dali?
Doktor:
Nichego, nichego. Uspokojtes'. |to sredstvo vernoe.
Ermolaev:
Mne zharko i vse kazhetsya zelenogo cveta.
Doktor:
Da, da, da, druzhochek milyj, sejchas vy umrete.
Ermolaev:
CHto vy govorite? Doktor! Oj, ne mogu! Doktor! CHto vy mne dali? Oj,
doktor!
Doktor:
Vy proglotili issledovateskuyu pilyulyu.
Ermolaev:
Spasite. Oj. Spasite. Oj. Dajte dyshat'. Oj. Spas... Oj. Dyshat'...
Doktor:
Zamolchal. I ne dyshit. Znachit, uzhe umer. Umer, ne najdya na zemle otvetov
na svoi voprosy. Da, my, vrachi, dolzhny vsestoronne issledovat' yavlenie
smerti.
<21 iyunya 1937>
--------
Bylo u Natashi dve konfety. Potom ona odnu konfetu s®ela, i ostalas'
odna konfeta. Natasha polozhila konfetu pereyu soboj na stol i zaplakala.
Vdrug smotrit -- lezhit pered nej na stole opyat' dve konfety.
Natasha s®ela odnu konfetu i opyat' zaplakala.
Natasha plachet, a sama odnim glazom na stol smotrit, ne poyavilas' li
vtoraya konfeta. No vtoraya konfeta ne poyavlyalas'.
Natasha perestala plakat' i stala pet'. Pela, pela i vdrug umerla.
Prishel Natashin papa, vzyal Natashu i otnes ee k upravdomu.
-- Vot,-- govorit Natashin papa,-- zasvidetel'stvujte smert'.
Upravdom podul na pechat' i prilozhil ee k Natashinomu lbu.
-- Spasibo,-- skazal Natashin papa i pones Natashu na kladbishche.
A na kladbishche byl storozh Matvej, on vsegda sidel u vorot i nikogo na
kladbishche ne puskal, tak chto pokojnikov prihodilos' horonit' pryamo na ulice.
Pohoronil papa Natashu na ulice, snyal shapku, polozhil ee na tom meste,
gde zaryl Natashu, i poshel domoj.
Prishel domoj, a Natasha uzhe doma sidit. Kak tak? Da ochen' prosto:
vylezla iz-pod zemli i domoj pribezhala.
Vot tak shtuka! Papa tak rasteryalsya, chto upal i umer.
Pozvala Natasha upravdoma i govorit:
-- Zasvidetel'stujte smert'.
Upravdom podul na pechat' i prilozhil ee k listku bumagi, a potom na etom
zhe listke bumagi napisal: "Sim udostoveryaetsya, chto takoj-to dejstvitel'no
umer".
Vzyala Natasha bumazhku i ponesla ee na kladbishche horonit'. A storozh Matvej
govorit Natashe:
-- Ni za chto ne pushchu.
Natasha govorit:
-- Mne by tol'ko etu bumazhku pohoronit'.
A storozh govorit:
-- Luchshe ne prosi.
Zaryla Natasha bumazhku na ulice, polozhila na to mesto, gde zaryla
bumazhku, svoi nosochki i poshla domoj.
Prihodit domoj, a papa uzhe doma sidit i sam s soboj na malen'kom
bil'yardike s metallicheskimi sharikammi igraet.
Natasha udivilas', no nichego ne skazala i poshla k sebe v komnatu rasti.
Rosla, rosla i cherez chetyre goda stala vzrosloj baryshnej. A Natashin
papa sostarilsya i sognulsya. No oba kak vspomnyat, kak oni drug druga za
pokojnikov prinyali, tak povalyatsya na divan i smeyutsya. Drugoj raz minut
dvadcat' smeyutsya.
A sosedi, kak uslyshat smeh, tak srazu odevayutsya i v kinematograf
uhodyat. A odin raz ushli, tak i bol'she ne vernulis'. Kazhetsya, pod avtomobil'
popali.
<1 sentyabrya 1936>
--------
-- Pejte uksus, gospoda,-- skazal SHuev.
Emu nikto nichego ne otvetil.
-- Gospoda! -- kriknul SHuev.-- YA predlagayu vam vypit' uksusu!
S kresla podnyalsya Makaronov i skazal:
-- YA privetstvuyu mysl' SHueva. Davajte pit' uksus.
Rastopyakin skazal:
-- YA ne budu pit' uksusa.
Tut nastupilo molchanie, i vse nachali smotret' na SHueva. SHuev sidel s
kamennym licom. Bylo neyasno, chto dumaet on.
Proshlo minuty tri. Suchkov kashlyanul v kulak. Ryvin pochesal rot. Kaltaev
popravil svoj galstuk. Makaronov podvigal ushami i nosom. A Rastopyakin,
otkinuvshis' na spinku kresla, smotrel kak by ravnodushno v kamin.
Proshlo eshch£ minut sem' ili vosem'.
Ryvin vstal i na cypochkah vyshel iz komnaty.
Kaltaev posmotrel emu vsled.
Kogda dver' za Ryvinym zakrylas', SHuev skazal:
-- Tak. Buntovshchik ushel. K chortu buntovshchika!
Vse s udivleniem pereglyanulis', a Rastopyakin podnyal golovu i ustavilsya
na SHueva.
SHuev strogo skazal:
-- Kto buntuet,-- tot negodyaj!
Suchkov ostorozhno, pod stolom, pozhal plechami.
-- YA za to, chtoby pit' uksus,-- negromko skazal Makaronov i
vyzhidatel'no posmotrel na SHueva.
Rastopyakin iknul i, smutivshis', pokrasnel kak devica.
-- Smert' buntovshchikam! -- kriknul Suchkov, oskaliv svoi chernovatye zuby.
--------
Pushkov skazal:
-- ZHenshchina -- eto stanok lyubvi.
I tut zhe poluchil po morde.
-- Za chto? -- sprosil Pushkov.
No, ne poluchiv otveta na svoj vopros prodolzhal:
-- YA dumayu tak: k zhenshchine nado podkatyvat'sya snizu. ZHenshchiny eto lyubyat i
tol'ko delayut vid, chto oni etogo ne lyubyat.
Tut Pushkova opyat' stuknuli po morde.
-- Da chto zhe eto takoe, tovarishchi! YA togda i govorit' ne budu,-- skazal
Pushkov.
No, podozhdav s chetvert' minuty, prodolzhal:
-- ZHenshchina ustroena tak, chto ona vsya myagkaya i vlazhnaya.
Tut Pushkova opyat' stuknuli po morde.Pushkov poproboval sdelat' vid, chto
on etogo ne zametil i prodolzhal:
-- Esli zhenshchinu ponyuhat'...
No tut Pushkova tak sil'no trahnuli po morde, chto on shvatilsya za shcheku i
skazal:
-- Tovarishchi, v takih usloviyah sovershenno nevozmozhno provesti lekciyu.
Esli eto budet eshch£ povtoryat'sya, ya zamolchu.
Pushkov podozhal chetvert' minuty i prodolzhal:
-- Na chem my ostanovilis'? Ah da! Tak vot. ZHenshchina lyubit smotret' na
sebya. Ona saditsya pered zerkalom sovershenno golaya...
Na etom slove Pushkov opyat' poluchil po morde.
-- Golaya,-- povtoril Pushkov.
Trah! -- otvesili emu po morde.
-- Golaya! -- kriknul Pushkov.
Trah! -- poluchil po morde.
-- Golaya! ZHenshchina golaya! Golaya baba! -- krichal Pushkov.
Trah! Trah! Trah! -- poluchil Pushkov po morde.
-- Golaya baba s kovshom v rukah! -- krichal Pushkov.
Trah! Trah! -- sypalis' na Pushkova udary.
-- Babij hvost! -- krichal Pushkov, uvertyvayas' ot udarov.-- Golaya
monashka!
No tut Pushkova udarili s takoj siloj, chto on poteryal soznanie i kak
podkoshennyj ruhnul na pol.
<12 avgusta 1940>
--------
Serov, hudozhnik, poshel na Obvodnoj kanal. Zachem on tuda poshel? Pokupat'
rezinu. Zachem emu rezina? CHtoby sdelat' sebe rezinku. A zachem emu rezinka? A
chtoby ee rastyagivat'. Vot. CHto eshche? A eshch£ vot chto: hudozhnik Serov polomal
svoi chasy. CHasy horosho hodili, a on ih vzyal i polomal. CHego eshche? A bolee
nichego. Nichego, i vs£ tut! I svoe poganoe rylo kuda ne nado ne suj! Gospodi
pomiluj!
ZHila-byla starushka. ZHila, zhila i sgorela v pechke. Tuda ej i doroga!
Serov, hudozhnik, po krajnej mere tak rassudil...
|h! Napisat' by eshch£, da chernil'nica kuda-to ischezla.
<22 oktyabrya 1938>
--------
Odnazhdy Antonina Alekseevna udarila svoego muzha sluzhebnoj pechat'yu i
vypachkala emu lob pechatnoj kraskoj.
Sil'no oskorblennyj Petr Leonidovich, muzh Antoniny Alekseevny, zapersya v
vannoj komnate i nikogo tuda ne puskal.
Odnako zhil'cy kommunal'noj kvartiry, imeya sil'nu nuzhdu projti tuda, gde
sidel Petr Leonidovich, reshili siloj vzlomat' zapertuyu dver'.
Vidya, chto ego delo proigrano, Petr Leonidovich vyshel iz vannoj komnaty
i, projdya k sebe, leg na krovat'.
No Antonina Alekseevna reshila presledovat' svoego muzha do konca. Ona
narvala melkih bumazhek i posypala imi lezhashchego na krovati Petra
Leonidovicha...
Vzbeshennyj Petr Leonidovich vyskochil v koridor i prinyalsya tam rvat'
oboi.
Tut vybezhali zhil'cy i, vidya, chto delaet neschastnyj Petr Leonidovich,
nakinulis' na nego i razodrali na nem zhiletku.
Petr Leonidovich vybezhal v zhakt.
V eto vremya Antonina Alekseevna razdelas' dogola i spryatalas' v sunduk.
CHerez desyat' minut vernulsya Petr Leonidovich, vedya za soboj upravdoma.
Ne najdya zheny v komnate, upravdom i Petr Leonidovich reshili
vospol'zovat'sya svobodnym pomeshcheniem i vypit' vodochki. Petr Leonidovich
vzyalsya sbegat' za etim napitkom na ugol.
Kogda Petr Leonidovich ushel, Antonina Alekseevna vylezla iz sunduka i
predstala v golom vide pered upravdomom.
Potryasennyj upravdom vskochil so stula i podbezhal k oknu, no, vidya
moshchnoe slozhenie molodoj dvadcatishestiletnej zhenshchiny, vdrug prishel v dikij
vostorg.
Tut vernulsya Petr Leonidovich s litrom vodki.
Uvidya, chto tvoritsya v ego komnate, Petr Leonidovich nahmuril brovi.
No ego supruga Antonina Alekseevna pokazala emu sluzhebnuyu pechat', i
Petr Leonidovich uspokoilsya.
Antonina Alekseevna vyskazala zhelanie prinyat' uchastie v popojke, no
obyazatel'no v golom vide, da eshch£ vdobavok sidya na stole, na kotorom
predpolagalos' razlozhit' zakusku k vodke.
Muzhchiny seli na stul'ya, Antonina Alekseevna sela na stol, i popojka
nachalas'.
Nel'zya nazvat' eto gigienichnym, esli molodaya golaya zhenshchina sidit na tom
zhe stole, gde edyat. K tomu zhe Antonina Alekseevna byla zhenshchinoj dovol'no
polnogo slozheniya i ne osobenno chistoplotnoj, tak chto bylo voobshche chort znaet
chto.
Skoro, odnako, vse napilis' i zasnuli: muzhchiny na polu, a Antonina
Alekseevna na stole.
I v kommunal'noj kvartire vodvorilas' tishina.
<22 yanvarya 1935>
--------
U odnogo starichka iz nosa vyskochil malen'kij sharik i upal na zemlyu.
Starichok nagnulsya, chtoby podnyat' etot sharik, i tut u nego iz glaza vyskochila
malen'kaya palochka i tozhe upala na zemlyu. Starichok ispugalsya i, ne znaya, chto
delat', poshevelil gubami. V eto vremya u starichka izo rta vyskochil malen'kij
kvadratik. Starichok shvatil rot rukoj, no tut u starichka iz rukava vyskochila
malen'kaya myshka. Starichku ot straha sdelalos' nehorosho, i on, chtoby ne
upast', sel na kortochki. No tut v starichke chto-to hrustnulo, i on, kak
myagkaya plyushevaya shuba, povalilsya na zemlyu. Tut u starichka iz proreshki
vyskochil dlinnen'kij prutik, i na samom konce etogo prutika sidela tonen'kaya
ptichka. Starichok hotel kriknut', no u nego odna chelyust' zashla za druguyu, i
on vmesto togo, chtoby kriknut', tol'ko slabo iknul i zakryl odin glaz.
Drugoj glaz u starichka ostalsya otkrytym i, perestav dvigat'sya i blestet',
stal nepodvizhnym i mutnym, kak u mertvogo cheloveka. Tak nastigla kovarnaya
smert' starichka, ne znavshego svoego chasa.
--------
O yavleniyah i sushchestvovaniyah N 1
Hudozhnik Mikkel' Anzhelo saditsya na grudu kirpichej i, podperev golovu
rukami, nachinaet dumat'.
Vot prohodit mimo petuh i smotrit na hudozhnika Mikkelya Anzhelo svoimi
kruglymi zolotistymi glazami. Smotrit i ne migaet.
Tut hudozhnik Mikkel' Anzhelo podnimaet golovu i vidit petuha. Petuh ne
otvodit glaz, ne migaet i ne dvigaet hvostom.
Hudozhnik Mikkel' Anzhelo opuskaet glaza i zamechaet, chto glaza chto-to
shchiplet. Hudozhnik Mikkel' Anzhelo tret glaza rukami. A petuh ne stoit uzh
bol'she, ne stoit, a uhodit, uhodit za saraj, za saraj na ptichij dvor, na
ptichij dvor k svoim kuram.
I hudozhnik Mikkel' Anzhelo podnimaetsya s grudy kirpichej, otryahivaet so
shtanov krasnuyu, kirpichnuyu pyl', brosaet v storonu remeshok i idet k svoej
zhene.
Po doroge hudozhnik Mikkel' Anzhelo vstrechaet Komarova, hvataet ego za
ruku i krichit:
-- Smotri!
Komarov smotrit i vidit shar.
"CHto eto?" -- shepchet Komarov.
A s neba grohochet: "|to shar".
-- Kakoj takoj shar? -- shepchet Komarov.
A s neba grohot: "SHar gladkopoverhnostnyj!"
Komarov i hudozhnik Mikkel' Anzhelo sadyatsya v travu, i sidyat oni v trave,
kak griby. Oni derzhat drug druga za ruki i smotryat na nebo.
A na nebe vyrisovyvaetsya ogromnaya lozhka. CHto zhe eto takoe? Nikto etogo
ne znaet. Lyudi begut i zastrevayut v svoih domah. I dveri zapirayut i okna. No
razve eto pomozhet? Kuda tam! Ne pomozhet eto.
YA pomnyu, kak v 1884-tom godu pokazalas' na nebe obyknovennaya kometa
velichinoj s parohod. Ochen' bylo strashno. A tut lozhka! Kuda komete do takogo
yavleniya.
Zapirayut okna i dveri!
Razve eto mozhet pomoch'? Protiv nebesnogo yavleniya doskoj ne
zagorodish'sya.
U nas v dome zhivet Nikolaj Ivanovich Stupin, u nego teoriya, chto vse dym.
A po-moemu ne vse dym. Mozhet, i dyma-to nikakogo net. Nichego, mozhet byt',
net. Est' odno tol'ko razdelenie. A mozhet byt', i razdeleniya-to nikakogo
net. Trudno skazat'.
Govoryat, odin znamenityj hudozhnik, rassmatrival petuha. Rassmatrival,
rassmatrival i prishel k ubezhdeniyu, chto petuha ne sushchestvuet.
Hudozhnik skazal ob etom svoemu priyatelyu, a priyatel' davaj smeyat'sya. Kak
zhe, govorit, ne sushchestvuet, kogda, govorit, on vot tut vot stoit i ya,
govorit, ego otchetlivo nablyudayu.
A velikij hudozhnik opustil togda golovu i kak stoyal, tak i sel na grudu
kirpichej.
VSE.
<18 sentyabrya 1934>
--------
O yavleniyah i sushchestvovaniyah N 2
Vot butylka s vodkoj, tak nazyvaemyj spirtuoz. A ryadom vy vidite
Nikolaya Ivanovicha Serpuhova.
Vot iz butylki podnimayutsya spirtuoznye pary. Poglyadite, kak dyshit nosom
Nikolaj Ivanovich Serpuhov. Vidno, emu eto ochen' priyatno, i glavnym obrazom
potomu chto spirtuoz.
No obratite vnimanie na to, chto za spinoj Nikolaya Ivanovicha net nichego.
Ne to chtoby tam ne stoyal shkap ili komod, ili voobshche chto-nibud' takoe, a
sovsem nichego net, dazhe vozduha net. Hotite ver'te, hotite ne ver'te, no za
spinoj Nikolaya Ivanovicha net dazhe bezvozdushnogo prostranstva, ili, kak
govoritsya, mirovogo efira. Otkrovenno govorya, nichego net.
|togo, konechno, i voobrazit' sebe nevozmozhno.
No na eto nam naplevat', nas interesuet tol'ko spirtuoz i Nikolaj
Ivanovich Serpuhov.
Vot Nikolaj Ivanovich beret rukoj butylku so spirtuozom i podnosit ee k
svoemu nosu. Nikolaj Ivanovich nyuhaet i dvigaet rtom, kak krolik.
Teper' prishlo vremya skazat', chto ne tol'ko za spinoj Nikolaya Ivanovicha,
no vperedi, tak skazat' pered grud'yu i voobshche krugom, net nichego. Polnoe
otsutstvie vsyakogo sushchestvovaniya, ili, kak ostrili kogda-to: otstutstvie
vsyakogo prisutstviya.
Odnako davajte interesovat'sya tol'ko spirtuozom i Nikolaem Ivanovichem.
Predstav'te sebe, Nikolaj Ivanoviya zaglyadyvaet vo vnutr' butylki so
spirtuozom, potom podnosit ee k gubam, zaprokidyvaet butylku donyshkom vverh
i vypivaet, predstav'te sebe, ves' spirtuoz.
Vot lovko! Nikolaj Ivanovich vypil spirtuoz i pohlopal glazami. Vot
lovko! Kak eto on!
A my teper' dolzhny skazat' vot chto: sobstvenno govorya, ne tol'ko za
spinoj Nikolaya Ivanovicha, ili speredi i vokrug tol'ko, a takzhe i vnutri
Nikolaya Ivanovicha nichego ne bylo, nichego ne sushchestvovalo.
Ono, konechno, moglo byt' tak, kak my tol'ko chto skazali, a sam Nikolaj
Ivanovich mog pri etom voshititel'no sushchestvovat'.|to, konechno, verno. No,
otkrovenno govorya, vsya shtuka v tom, chto Nikolaj Ivanovich ne sushchestvoval i ne
sushchestvuet. Vot v chem shtuka-to.
Vy sprosite: "A kak zhe butylka so spirtuozom? Osobenno, kuda vot delsya
spirtuoz, esli ego vypil nesushchestvuyushchij Nikolaj Ivanovich? Butylka, skazhem,
ostalas', a gde zhe spirtuoz? Tol'ko chto byl, a vdrug ego i net. Ved' Nikolaj
Ivanovich ne sushchestvuet, govorite vy. Vot kak zhe eto tak?"
Tut my i sami teryaemsya v dogadkah.
A vprochem, chto zhe eto my govorim? Ved' my skazali, chto kak vnutri, tak
i snaruzhi Nikolaya Ivanovicha nichego ne sushchestvuet. A raz ni vnutri, ni
snaruzhi nichego ne sushchestvuet, to znachit, i butylki ne sushchestvuet. Tak ved'?
No s drugoj storony, obratite vnimanie na sleduyushchee: esli my govorim,
chto nichego ne sushchestvuet ni iznutri, ni snaruzhi, to yavlyaetsya vopros: iznutri
i snaruzhi chego? CHto-to, vidno, vse zhe sushchestvuet? A mozhet, i ne sushchestvuet.
Togda dlya chego zhe my govorim iznutri i snaruzhi?
Net, tut yavno tupik. I my sami ne znaem, chto skazat'.
Do svidaniya.
Daniil Dandan
<18 sentyabrya 1934>
--------
I
Odna muha udarila v lob begushchego mimo gospodina, proshla skvoz' ego
golovu i vyshla iz zatylka. Gospodin, po familii Dernyatin, byl ves'ma
udivlen: emu pokazalos', chto v ego mozgah chto-to prosvistelo, a na zatylke
lopnula kozhica i stalo shchekotno. Dernyatin ostanovilsya i podumal: "CHto by eto
znachlo? Ved' sovershenno yasno ya slyshal v mozgah svist. Nichego takogo mne v
golovu ne prihodilo, chtoby ya mog ponyat', v chem tut delo. Vo vsyakom sluchae,
oshchushchenie redkostnoe, pohozhee na kakuyu-to golovnuyu bolezn'. No bol'she ob etom
ya dumat' ne budu, a budu prodolzhat' svoj beg. S etimi myslyami gospodin
Dernyatin pobezhal dal'she, no kak on ni bezhal, togo uzhe vse-taki ne
poluchilos'. Na goluboj dorozhke Dernyatin ostupilsya nogoj i edva ne upal,
prishlos' dazhe pomahat' rukami v vozduhe. "Horosho, chto ya ne upal, -- podumal
Dernyatin,- a to razbil by svoi ochki i perestal by videt' napravlenie putej".
Dal'she Dernyatin poshel shagom, opirayas' na svoyu trostochku. Odnako odna
opasnost' sledovala za drugoj. Dernyatin zapel kakuyu-to pesen', chtoby
rasseyat' svoi nehoroshie mysli. Pesen' byla veseloj i zvuchnoj, takaya, chto
Dernyatin uvleksya ej i zabyl dazhe, chto on idet po goluboj dorozhke, po kotoroj
v eti chasy dnya ezdili drugoj raz avtomobili s golovokruzhitel'noj bystrotoj.
Golubaya dorozhka byla ochen' uzen'kaya, i otskochit' v storonu ot avtomobilya
bylo dovol'no trudno. Potomu ona schitalas' opasnym putem. Ostorozhnye lyudi
vsegda hodili po goluboj dorozhke s opaskoj, chtoby ne umeret'. Tut smert'
podzhidala peshehoda na kazhdom shagu, to v vide avtomobilya, to v vide lomovika,
a to v vide telegi s kamennym uglem. Ne uspel Dernyatin vysmorkat'sya, kak na
nego katil ogromnyj avtomobil'. Dernyatin kriknul: "Umirayu!" -- i prygnul v
storonu. Trava rasstupilas' pered nim, i on upal v syruyu kanavku. Avtomobil'
s grohotom proehal mimo, podnyav na kryshe flag bedstvennyh polozhenij. Lyudi v
avtomobile byli uvereny, chto Dernyatin pogib, a potomu snyali svoi golovnye
ubory i dal'she ehali uzhe prostovolosye. "Vy ne zametili, pod kakie kolesa
popal etot strannik, pod perednie ili pod zadnie?" -- sprosil gospodin,
odetyj v muftu, to est' ne v muftu, a v bashlyk. "U menya,-- govorival etot
gospodin,-- zdorovo zastuzheny shcheki i ushnye mochki, a potomu ya hozhu vsegda v
etom bashlyke". Ryadom s gospodinom v avtomobile sidela dama, interesnaya svoim
rtom. "YA,-- skazala dama,-- volnuyus', kak by nas ne obvinili v ubijstve
etogo putnika".-- "CHto? CHto?" -- sprosil gospodin, ottyagivaya s uha bashlyk.
Dama povtorila svoe opasenie. "Net,-- skazal gospodin v bashlyke,-- ubijstvo
karaetsya tol'ko v teh sluchayah, kogda ubityj podoben tykve. My zhe net. My zhe
net. My ne vinovaty v smerti putnika. On sam kriknul: umirayu! My tol'ko
svideteli ego vnezapnoj smerti". Madam Anet ulybnulas' interesnym rtom i
skazala pro sebya: "Anton Antonovich, vy lovko vyhodite iz bedy". A gospodin
Dernyatin lezhal v syroj kanave, vytyanuv svoi ruki i nogi. A avtomobil' uzhe
uehal. Uzhe Dernyatin ponyal, chto on umer. Smert' v vide avtomobilya minovala
ego. On vstal, pochistil rukavom svoj kostyum, poslyunyavil pal'cy i poshel po
goluboj dorozhke nagonyat' vremya. Vremya na devyat' s polovinoj minut ubezhalo
vpered, i Dernyatin shel, nagonyaya minuty.
II
Sem'ya Rundadarov zhila v dome u tihoj reki Svirechki. Otec Rundadarov,
Platon Il'ich, lyubil znaniya vysokih poletov: Matematika, Trojnaya filosofiya,
Geografiya |dema, knigi Vintviveka, uchenie o smertnyh tolchkah i nebesnaya
ierarhiya Dionisiya Areopagita byli nailyubimejshie nauki Platona Il'icha. Dveri
doma Rundadarov byli otkryty vsem strannikam, posetivshim svyatye tochki nashej
planety. Rasskazy o letayushchih holmah, prinosimye oborvancami iz Nikitinskoj
slobody, vstrechalis' v dome Rundadarov s ozhivleniem i napryazhennym vnimaniem.
Platonom Il'ichom hranilis' dlinnye spiski o detalyah letaniya bol'shih i malkih
holmov. Osobenno otlichalsya ot vseh inyh vzletov vzlet Kapustinskogo holma.
Kak izvestno, Kapustinskij holm vzletel noch'yu, chasov v 5, vyvorotiv s kornem
kedr. Ot mesta vzleta k nebu holm podnimalsya ne po serpovidnomu puti, kak
vse prochie holmy, a po pryamoj linii, sdelav malen'kie kolebaniya lish' na
vysote 15-16 kilometrov. I veter, duyushchij v holm, proletal skvoz' nego, ne
sgonyaya ego s puti. Budto holm kremnevyh porod poteryal svojstvo
nepronicaemosti. Skvoz' holm, naprimer, proletela galka. Proletela, kak
skvoz' oblako. Ob etom utverzhdayut neskol'ko svidetelej. |to protivorechilo
zakonam letayushchih holmov, no fakt ostavalsya faktom, i Platon Il'ich zanes ego
v spisok detalej Kapustinskogo holma. Ezhednevno u Rundadarov sobiralis'
pochetnye gosti i obsuzhdalis' priznaki zakonov alogicheskoj cepi. Sredi
pochetnyh gostej byli: professor zheleznyh putej Mihail Ivanovich Dundukov,
igumen Mirinos II i plehariziast Stefan Dernyatin. Gosti sobiralis' v nizhnej
gostinoj, sadilis' za prodolgovatyj stol, na stol stavilos' obyknovennoe
koryto s vodoj. Gosti, razgovarivaya, poplevyvali v koryto: takov byl obychaj
v sem'e Rundadarov. Sam Platon Il'ich sidel s knutikom. Vremya ot vremeni on
mochil ego v vode i hlestal im po pustomu stulu. |to nazyvalos' "shumet'
instrumentom". V devyat' chasov poyavlyalas' zhena Platona Il'icha, Anna Malyaevna,
i vela gostej k stolu. Gosti eli zhidkie i tverdye blyuda, potom podpolzali na
chetveren'kah k Anne Malyaevne, celovali ej ruchku i sadilis' pit' chaj. Za chaem
igumen Mirinos II rasskazyval sluchaj, proisshedshij chetyrnadcat' let tomu
nazad. Budto on, igumen, sidel kak-to na stupen'kah svoego kryl'ca i kormil
utok. Vdrug iz doma vyletela muha, pokruzhilas' i udarila igumena v lob.
Udarila v lob i proshla naskvoz' golovy, i vyshla iz zatylka, i uletela opyat'
v dom. Igumen ostalsya sidet' na kryl'ce s voshishchennoj ulybkoj, chto
nakonec-to voochiyu uvidel chudo. Ostal'nye gosti, vyslushav Mirinosa II,
udarili sebya chajnymi lozhkami po gubam i po kadyku v znak togo, chto vecher
okonchen. Posle razgovor prinimal frivol'nyj harakter. Anna Malyaevna uhodila
iz komnaty, a gospodin plehariziast Dernyatin zagovarival na temu "ZHenshchina i
cvety". Byvalo i tak, chto nekotorye iz gostej ostavalis' nochevat'. Togda
sdvigalos' neskol'ko shkapov, i na shkapy ukladyvali Mirinosa II. Professor
Dundukov spal v stolovoj na royale, a gospodin Dernyatin lozhilsya v krovat' k
rundadarskoj prisluge Mashe. V bol'shinstve zhe sluchaev gosti rashodilis' po
domam. Platon Il'ich sam zapiral za nimi dver' i shel k Anne Malyaevne. Po reke
Svirechke plyli s pesnyami nikitinskie rybaki. I pod rybackie pesni zasypala
sem'ya Rundadarov.
III
Platon Il'ich Rundadar zastryal v dveryah svoej stolovoj. On up£rsya
loktyami v kosyaki, nogami vros v derevyannyj porog, glaza vykatil i stoyal.
<1929 -- 1930>
--------
Mama, papa i prisluga po nazvaniyu Natasha sideli za stolom i pili.
Papa byl nesomnenno zabuldyga. Dazhe mama smotrela na nego svysoka. No
eto ne meshalo pape byt' ochen' horoshim chelovekom. On ochen' dobrodushno smeyalsya
i kachalsya na stule. Gornichnaya Natashe, v nakolke i perednichke, vse vremya
nevozmozhno smeyalas'. Papa veselil vseh svoej borodoj, no gornichnaya Natasha
konfuzlivo opuskala glaza, izobrazhaya, chto ona stesnyaetsya.
Mama, vysokaya zhenshchina s bol'shoj pricheskoj, govorila loshadinym golosom
Mamin golos trubil v stolovoj, otzyvayas' na dvore i v drugih komnatah.
Vypiv po pervoj ryumochke, vse na sekundu zamolchali i poeli kolbasy.
Nemnogo pogodya vse opyat' zagovorili.
Vdrug, sovershenno neozhidanno, v dver' kto-to postuchal. Ni papa, ni
mama, ni gornichnaya Natasha ne mogli dogadat'sya, kto eto stuchit v dveri.
-- Kak eto stranno,-- skazal papa.-- Kto by tam mog stuchat' v dver'?
Mama sdelala soboleznuyushchee lico i ne v ochered' nalila sebe vtoruyu
ryumochku, vypila i skazal:
-- Stranno.
Papa nichego ne skazal plohogo, no nalil sebe tozhe ryumochku, vypil i
vstal iz-za stola.
Rostom byl papa nevysok. Ne v primer mame. Mama byla vysokoj, polnoj
zhenshchinoj s loshadinym golosom, a papa byl prosto ee suprug. V dobavlenie ko
vsemu prochemu papa byl vesnushchat.
On odnim shagom podoshel k dveri i sprosil:
-- Kto tam?
-- YA,-- skazal golos za dver'yu.
Tut zhe otkrylas' dver' i voshla gornichnaya Natasha, vsya smushch£nnaya i
rozovaya. Kak cvetok. Kak cvetok.
Papa sel.
Mama vypila eshche.
Gornichnaya Natasha i drugaya, kak cvetok, zardelis' ot styda. Papa
posmotrel na nih i nichego ne skazal, a tol'ko vypil, takzhe kak i mama.
CHtoby zaglushit' nepriyatnoe zhzhenie vo rtu, papa vskryl banku konservov s
rakovym pashtetom. Vse byli ochen' rady, eli do utra. No mama molchala, sidya na
svoem meste. |to bylo ochen' nepriyatno.
Kogda papa sobiralsya chto-to spet', stuknulo okno. Mama vskochila s
ispuga i zakrichala, chto ona yasno vidit, kak s ulicy v okno kto-to zaglyanul.
Drugie uveryali mamu, chto eto nevozmozhno, tak kak ih kvartira v tret'em
etazhe, i nikto s ulmcy v okno posmotret' ne mozhet,-- dlya etogo nuzhno byt'
velikanom ili Goliafom.
No mame vzbrela v golovu krepkaya mysl'. Nichto na svete ne moglo ee
ubedit', chto v okno nikto ne smotrel.
CHtoby uspokoit' mamu, ej nalili eshch£ odnu ryumochku. Mama vypila ryumochku.
Papa tozhe nalil sebe i vypil.
Natasha i gornichnaya, kak cvetok, sideli, potupiv glaza ot konfuza.
-- Ne mogu byt' v horoshem nastroenii, kogda na nas smotryat s ulicy
cherez okno,-- krichala mama.
Papa byl v otchayanii, ne znaya, kak uspokoit' mamu. On sbegal dazhe vo
dvor, pytayas' zaglyanut' ottuda hotya by v okno vtorogo etazha. Konechno, on ne
smog dotyanut'sya. No mamu eto niskol'ko ne ubedilo. Mama dazhe ne videla, kak
papa ne mog dotyanut'sya do okna vsego lish' vtorogo etazha.
Okonchatel'no rasstroennyj vsem etim, papa vihrem vletel v stolovuyu i
zalpom vypil dve ryumochki, naliv ryumochku i mame. Mama vypila ryumochku, no
skazala, chto p'et tol'ko v znak togo, chto ubezhdena, chto v okno kto-to
posmotrel.
Papa dazhe rukami razvel.
-- Vot,-- skazal on mame i, podojdya k oknu, rastvoril nastezh' obe ramy.
V okno popytalsya vlezt' kakoj-to chelovek v gryaznom vorotnichke i s nozhom
v rukah. Uvidya ego, papa zahlopnul ramu i skazal:
-- Nikogo net tam.
Odnako chelovek v gryaznom vorotnichke stoyal za oknom i smotrel v komnatu
i dazhe otkryl okno i voshel.
Mama byla strashno vzvolnovanna. Ona grohnulas' v isteriku, no, vypiv
nemnogo predlozhennogo ej papoj i zakusiv gribkom, uspokoilas'.
Vskore i papa prishel v sebya. Vse opyat' seli k stolu i prodolzhali pit'.
Papa dostal gazetu i dolgo vertel ee v rukah, ishcha, gde verh i gde niz.
No skol'ko on ni iskal, tak i ne nashel, a potomu otlozhil gazetu v storonu i
vypil ryumochku.
-- Horosho,-- skazal papa,-- no ne hvataet ogurcov.
Mama neprilichno zarzhala, otchego gornichnye sil'no skonfuzilis' i
prinyalis' rassmatrivat' uzor na skaterti.
Papa vypil eshch£ i vdrug, shvativ mamu, posadil ee na bufet.
U mamy vzbilas' sedaya pyshnaya pricheska, na lice prostupili krasnye
pyatna, i, v obshchem, rozha byla vozbuzhdennaya.
Papa podtyanul svoi shtany i nachal tost.
No tut otkrylsya v polu lyuk, i ottuda vylez monah.
Gornichnye tak perekonfuzilis', chto odnu nachalo rvat'. Natasha derzhala
svoyu podrugu za lob, starayas' skryt' bezobrazie.
Monah, kotoryj vylez iz-pod pola, pricelilsya kulakom v papino uho, da
kak tresnet!
Papa tak i shlepnulsya na stul, ne okonchiv tosta.
Togda monah podoshel k mame i udaril ee kak-to snizu -- ne to rukoj, ne
to nogoj.
Mama prinyalas' krichat' i zvat' na pomoshch'.
A monah shvatil za shivorot obeih gornichnyh i, pomotav imi po vozduhu,
otpustil.
Potom, nikem ne zamechennyj, monah skrylsya opyat' pod pol i zakryl za
soboyu lyuk.
Ochen' dolgo ni mama, ni papa, ni gornichnaya Natasha ne mogli prijti v
sebya. No potom, otdyshavshis' i privedya sebya v poryadok, oni vse vypili po
ryumochke i seli za stol zakusit' shinkovannoj kapustkoj.
Vypiv eshch£ po ryumochke, vse posideli, mirno beseduya.
Vdrug papa pobagrovel i prinyalsya krichat'.
-- CHto! CHto! -- krichal papa.-- Vy schitaete menya za melochnogo cheloveka!
Vy smotrite na menya kak na neudachnika! YA vam ne prizhival'shchik! Sami vy
negodyai!
Mama i gornichnaya Natasha vybezhali iz stolovoj i zaperlis' na kuhne.
-- Poshel, zabuldyga! Poshel, chertovo kopyto! -- sheptala mama v uzhase
okonchatel'no skonfuzhennoj Natashe.
A papa sidel v stolovoj do utra i oral, poka ne vzyal papku s delami,
odel beluyu furazhku i skromno poshel na sluzhbu.
<31 maya 1929>
--------
YA govoril sebe, chto ya vizhu mir. No ves' mir nedostupen moemu vzglyadu, i
ya videl tol'ko chasti mira. I vse, chto ya videl, ya nazyval chastyami mira. I ya
nablyudal svojstva etih chastej, i, nablyudaya svojstva chastej, ya delal nauku. YA
ponimal, chto est' umnye svojstva chastej i est' ne umnye svojstva v teh zhe
chastyah. YA delil ih i daval im imena. I v zavisimosti ot ih svojstv, chasti
mira byli umnye i ne umnye.
I byli takie chasti mira, kotorye mogli dumat'. I eti chasti smotreli na
drugie chasti i na menya. I vse chasti byli pohozhi drug na druga, i ya byl pohozh
na nih.
YA govoril: chasti grom.
CHasti govorili: puk vremeni.
YA govoril: YA tozhe chast' treh povorotov.
CHasti otvechali: My zhe malen'kie tochki.
I vdrug ya perestal videt' ih, a potom i drugie chasti. I ya ispugalsya,
chto ruhnet mir.
No tut ya ponyal, chto ya ne vizhu chastej po otdel'nosti, a vizhu vse zaraz.
Snachala ya dumal, chto eto NICHTO. No potom ponyal, chto eto mir, a to, chto ya
videl ran'she, byl ne mir.
I ya vsegda znal, chto takoe mir, no, chto ya videl ran'she, ya ne znayu i
sejchas.
I kogda chasti propali, to ih umnye svojstva perestali byt' umnymi, i ih
neumnye svojstva perestali byt' neumnymi. I ves' mir perestal byt' umnym i
neumnym.
No tol'ko ya ponyal, chto ya vizhu mir, kak ya perestal ego videt'. YA
ispugalsya, dumaya, chto mir ruhnul. No poka ya tak dumal, ya ponyal, chto esli by
ruhnul mir, to ya by tak uzhe ne dumal. I ya smotrel, ishcha mir, no ne nahodil
ego.
A potom i smotret' stalo nekuda.
Togda ya ponyal, chto, pokuda bylo kuda smotret',-- vokrug menya byl mir. A
teper' ego net. Est' tol'ko ya.
A potom ya ponyal, chto ya i est' mir.
No mir -- eto ne ya.
Hotya v to zhe vremya ya mir.
A mir ne ya.
A ya mir.
A mir ne ya.
A ya mir.
A mir ne ya.
A ya mir.
I bol'she ya nichego ne dumal.
30 maya 1930
--------
Ivan YAkovlevich Bobov prosnulsya v samom priyatnom nastroenii duha. On
vyglyanul iz-pod odeyala i srazu uvidel potolok. Potolok byl ukrashen bol'shim
serym pyatnom s zelenovatymi krayami. Esli smotret' na pyatno pristal'no, odnim
glazom, to pyatno stanovitsya pohozhe na nosoroga, zapryazhennogo v tachku, hotya
drugie nahodili, chto ono bol'she pohodit na tramvaj, na kotorom verhom sidit
velikan,-- a vprochem, v etom pyatne mozhno bylo usmotret' ochertaniya dazhe
kakogo-to goroda. Ivan YAkovlevich posmotrel na potolok, no ne v to mesto, gde
bylo pyatno, a tak, neizvestno kuda; pri etom on ulybnulsya i soshchuril glaza.
Potom on vytarashchil glaza i tak vysoko podnyal brovi, chto lob slozhilsya, kak
garmoshka, i chut' sovsem ne ischez, esli by Ivan YAkovlevich ne soshchuril glaza
opyat', i vdrug, budto ustydivshis' chego-to, natyanul odeyalo sebe na golovu. On
sdelal eto tak bystro, chto iz-pod drugogo konca odeyala vystavilis' golye
nogi Ivana YAkovlevicha, i sejchas zhe na bol'shoj palec levoj nogi sela muha.
Ivan YAkovlevich podvigal etim pal'cem, i muha pereletela i sela na pyatku.
Togda Ivan YAkovlevich shvatil odeyalo obeimi nogami, odnoj nogoj on podcepil
odeyalo snizu, a druguyu nogu vyvernul i prizhal eyu odeyalo sverhu, i takim
obrazom styanul odeyalo so svoej golovy. "SHish",-- skazal Ivan YAkovlevich i
nadul shcheki. Obyknovenno, kogda Ivanu YAkovlevichu chto-nibud' udavalos' ili,
naoborot, sovsem ne vyhodilo, Ivan YAkovlevich vsegda govoril "shish" --
razumetsya, ne gromko i vovse ne dlyaya togo, chtoby kto-nibud' eto slyshal, a
tak, pro sebya, samomu sebe. I vot, skazav "shish", Ivan YAkovlevich sel na
krovat' i protyanul ruku k stulu, na kotorom lezhali ego bryuki, rubashka i
prochee bel'e. Bryuki Ivan YAkovlevich lyubil nosit' polosatye. No raz,
dejstvitel'no, nigde nel'zya bylo dostat' polosatyh bryuk. Ivan YAkovlevich i v
"Leningradodezhde" byl, i v Univermage, i v Gostinom dvore, i na
Petrogradskoj storone oboshel vse magaziny. Dazhe kuda-to na Ohtu s®ezdil, no
nigde polosatyh bryuk ne nashel. A starye bryuki Ivana YAkovlevicha iznosilis'
uzhe nastol'ko, chto odet' ih stalo nevozmozhno. Ivan YAkovlevich zashival ih
neskol'ko raz, no nakonec i eto perestalo pomogat'. Ivan YAkovlevich oboshel
vse magaziny i, opyat' ne najdya nigde polosatyh bryuk, reshil nakonec kupit'
kletchatye. No i kletchatyh bryuk nigde ne okazalos'. Togda Ivan YAkovlevich
reshil kupit' sebe serye bryuki, no i seryh nigde sebe ne nashel. Ne nashlis'
nigde i chernye bryuki, godnye na rost Ivana YAkovlevicha. Togda Ivan YAkovlevich
poshel pokupat' sinie bryuki, no, poka on iskal chernye, propali vsyudu i sinie
i korichnevye. I vot, nakonec, Ivanu YAkovlevichu prishlos' kupit' zelenye bryuki
s zheltymi krapinkami. V magazine Ivanu YAkovlevichu pokazalos', chto bryuki ne
ochen' uzh yarkogo cveta i zheltaya krapinka vovse ne rezhet glaz. No, pridya
domoj, Ivan YAkovlevich obnaruzhil, chto odna shtanina i tochno budto blagorodnogo
ottenka, no zato drugaya prosto biryuzovaya, i zheltaya krapinka tak i gorit na
nej. Ivan YAkovlevich poproboval vyvernut' bryuki na druguyu storonu, no tam obe
poloviny imeli tyagotenie perejti v zheltyj cvet s zelenymi goroshinami i imeli
takoj veselyj vid, chto, kazhis', vynesi takie shtany na estradu posle seansa
kinematografa, i nichego bol'she ne nado: publika polchasa budet smeyat'sya. Dva
dnya Ivan YAkovlevich ne reshalsya nadet' novye bryuki, no kogda starye
razodralis' tak, chto izdali mozhno bylo videt', chto i kal'sony Ivana
YAkovlevicha trebuyut pochinki, prishlos' nadet' novye bryuki. Pervyj raz v novyh
bryukah Ivan YAkovlevich vyshel ochen' ostorozhno. Vyjdya iz pod®ezda, on posmotrel
ran'she v obe storony i, ubedivshis', chto nikogo poblizosti net, vyshel na
ulicu i bystro zashagal po napravleniyu k svoej sluzhbe. Pervym povstrechalsya
yablochnyj torgovec s bol'shoj korzinoj na golove. On nichego ne skazal, uvidya
Ivana YAkovlevicha, i tol'ko, kogda Ivan YAkovlevich proshel mimo, ostanovilsya, i
tak kak korzina ne pozvolila povernut' golovu, to yablochnyj torgovec
povernulsya ves' sam i posmotrel vsled Ivanu YAkovlevichu,-- mozhet byt',
pokachal by golovoj, esli by opyat'-taki ne vse ta zhe korzina. Ivan YAkovlevich
bodro shel vpered, schitaya svoyu vstrechu s torgovcem horoshim predznamenovaniem.
On ne videl manevra torgovca i uteshal sebya, chto bryuki ne tak uzh brosayutsya v
glaza. Teper' navstrechu Ivanu YAkovlevichu shel takoj zhe sluzhashchij, kak i on, s
portfelem pod myshkoj. Sluzhashchij shel bystro, zrya po storonam ne smotrel, a
bol'she sebe pod nogi. Polravnyavshis' s Ivanom YAkovlevichem, sluzhashchij skol'znul
vzgyadom po bryukam Ivana YAkovlevicha i ostanovilsya. Ivan YAkovlevich ostanovilsya
tozhe. Sluzhashchij smotrel na Ivana YAkovlevicha, a Ivan YAkovlevich na sluzhashchego.
-- Prostite,-- skazal sluzhashchij,-- vy ne mozhete skazat' mne, kak projti
v storonu etogo... gosudarstvennogo... birzhi?
-- |to vam nado idti po mostovoj... po mostu... net, nado idti tak, a
potom tak,-- skazal Ivan YAkovlevich.
Sluzhashchij skazal spasibo i bystro ushel, a Ivan YAkovlevich sdelal
neskol'ko shagov vpered, no, uvidev, chto teper' navstrechu emu idet ne
sluzhashchij, a sluzhashchaya, opustil golovu i perebezhal na druguyu storonu ulicy. Na
sluzhbu Ivan YAkovlevich prishel s opozdaniem i ochen' zloj. Sosluzhivcy Ivana
YAkovlevicha, konechno, obratili vnimanie na zelenye bryuki so shtaninami raznogo
ottenka, no, vidno, dogadalis', chto eto -- prichina zlosti Ivana YAkovlevicha,
i rassprosami ego ne bespokoili. Dve nedeli muchilsya Ivan YAkovlevich, hodya v
zelenyh bryukah, poka odin iz ego sosluzhivcev, Apollon Maksimovich SHilov ne
predlozhil Ivanu YAkovlevichu kupit' polosatye bryuki samogo Apollona
Maksimovicha, budto by ne nuzhnye Apollonu Maksimovichu.
<1934 -- 1937>
--------
Aleksej Alekseevich Alekseev byl nastoyashchim rycarem. Tak, naprimer,
odnazhdy, uvidya iz tramvaya, kak odna dama zapnulas' o tumbu i vyronila iz
koshelki steklyannyj kolpak dlya nastol'noj lampy, kotoryj tut zhe i razbilsya,
Aleksej Alekseevich, zhelaya pomoch' etoj dame, reshil pozhertvovat' soboj i,
vyskochiv iz tramvaya na polnom hodu, upal i raskroil sebe o kamen' vsyu rozhu.
V drugoj raz, vidya, kak odna dama, perelezaya cherez zabor, zacepilas' yubkoj
za gvozd' i zastryala tak, chto, sidya verhom na zabore, ne mogla dvinut'sya ni
vzad ni vpered, Aleksej Alekseevich nachal tak volnovat'sya, chto ot volneniya
vydavil sebe yazykom dva perednih zuba. Odnim slovom, Aleksej Alekseevich byl
samym nastoyashchim rycarem, da i ne tol'ko po otnosheniyu k damam. S nebyvaloj
legkost'yu Aleksej Alekseevich mog pozhertvovat' svoej zhizn'yu za Veru, Carya i
Otechestvo, chto i dokazal v 14-m godu, v nachale germanskoj vojny, s krikom
"Za Rodinu!" vybrosivshis' na ulicu iz okna tret'ego etazha. Kakim-to chudom
Aleksej Alekseevich ostalsya zhiv, otdelavshis' tol'ko neser'eznymi ushibami, i
vskore, kak stol' redkostno-revnostnyj patriot, byl otoslan na front.
Na fronte Aleksej Alekseevich otlichalsya nebyvalo vozvyshennymi chuvstvami
i vsyakij raz, kogda proiznosil slova "styag", "fanfara" ili dazhe prosto
"epolety", po licu ego bezhala sleza umileniya.
V 16-m godu Aleksej Alekseevich byl ranen v chresla i udalen s fronta.
Kak invalid I kategorii Aleksej Alekseevich ne sluzhil i, pol'zuyas'
svobodnym vremenem, izlagal na bumage svoi patrioticheskie chuvstva.
Odnazhdy, beseduya s Konstantinom Lebedevym, Aleksej Alekseevich skazal
svoyu lyubimuyu frazu: "YA postradal za Rodinu i razbil svoi chresla, no
sushchestvuyu siloj ubezhdeniya svoego zadnego podsoznaniya".
-- I durak! -- skazal emu Konstantin Lebedev.-- Naivysshuyu uslugu rodine
okazhet tol'ko LIBERAL.
Pochemu-to eti slova gluboko zapali v dushu Alekseya Alekseevicha, i vot v
17-m godu on uzhe nazyvaet sebya "liberalom, chreslami svoimi postradavshim za
otchiznu".
Revolyuciyu Aleksej Alekseevich vosprinyal s vostorgom, nesmotrya dazhe na
to, chto byl lishen pensii. Nekotoroe vremya Konstantin Lebedev snabzhal ego
trostnikovym saharom, shokoladom, konservirovannym salom i pshennoj krupoj.
No, kogda Konstantin Lebedev vdrug neizvestno kuda propal, Alekseyu
Alekseevichu prishlos' vyjti na ulicu i prosit' podayaniya. Snachala Aleksej
Alekseevich protyagival ruku i govoril: "Podajte, Hrista radi, chreslami svoimi
postradavshemu za rodinu". No eto uspeha ne imelo. Togda Aleksej Alekseevich
zamenil slovo "rodinu" slovom "revolyuciyu". No i eto uspeha ne imelo. Togda
Aleksej Alekseevich sochinil revolyucionnuyu pesnyu i, zavidya na ulice cheloveka,
sposobnogo, po mneniyu Alekseya Alekseevicha, podat' milostynyu, delal shag
vpered i, gordo, s dostoinstvom, otkinuv nazad golovu, nachinal pet':
Na barrikady
my vse pojdem!
Za svobodu
my vse pokalechimsya i umrem!
I liho, po-pol'ski pritopnuv kablukom Aleksej Alekseevich protyagival
shlyapu i govoril: "Podajte milostynyu, Hrista radi". |to pomogalo, i Aleksej
Alekseevich redko ostavalsya bez pishchi.
Vse shlo horosho, no vot v 22-m godu Aleksej Alekseevich poznakomilsya s
nekim Ivanom Ivanovichem Puzyrevym, torgovavshim na Sennom rynke podsolnechnym
maslom. Puzyrev priglasil Alekseya Alekseevicha v kafe, ugostil ego nastoyashchim
kofeem i sam, chavkaya pirozhnymi, izlozhil kakoe-to slozhnoe predpriyatie, iz
kotorogo Aleksej Alekseevich ponyal tol'ko, chto i emu nado chto-to delat', za
chto i budet poluchat' ot Puzyreva cennejshie produkty pitaniya. Aleksej
Alekseevich soglasilsya, i Puzyrev tut zhe, v vide pooshchreniya, peredal emu pod
stolom dva cibika chaya i pachku papiros "Radzha".
S etogo dnya Aleksej Alekseevich kazhdoe utro prihodil na rynok k Puzyrevu
i, poluchiv ot nego kakie-to bumagi s krivymi podpisyami i beschislennymi
pechatyami, bral sanochki, esli eto proishodilo zimoj, ili, esli eto
proishodilo letom,-- tachku i otpravlyalsya, po ukazaniyu Puzyreva, po raznym
uchrezhdeniyam, gde, pred®yaviv bumagi, poluchal kakie-to yashchiki, kotorye gruzil
na svoi sanochki ili telezhku i vecherom otvozil ih Puzyrevu na kvartiru. No
odnazhdy, kogda Aleksej Alekseevich podkatil svoi sanochki k puzyrevskoj
kvartire, k nemu podoshli dva cheloveka, iz kotoryh odin byl v voennoj shineli,
i sprosili ego: "Vasha familiya -- Alekseev?" Potom Alekseya Alekseevicha
posadili v avtomobil' i uvezli v tyur'mu.
No doprosah Aleksej Alekseevich nichego ne ponimal i vse tol'ko govoril,
chto on postradal za revolyucionnuyu rodinu. No, nesmotrya na eto, byl
prigovoren k desyati godam ssylki v severnye chasti svoego otechestva.
Vernuvshis' v 28-m godu obratno v Leningrad, Aleksej Alekseevich zanyalsya svoim
prezhnim remeslom i, vstav na uglu pr. Volodarskogo, zakinul s dostoinstvom
golovu, pritopnul kablukom i zapel:
Na barrikady
my vse pojdem!
Za svobodu
my vse pokalechimsya i umrem.
No ne uspel on propet' eto i dva raza, kak byl uvezen v krytoj mashine
kuda-to po napravleniyu k Admiraltejstvu. Tol'ko ego i videli.
Vot kratkaya povest' zhizni doblestnogo rycarya i patriota Alekseya
Alekseevicha Alekseeva.
<1934 -- 1936>
--------
Na kryshe odnogo doma sideli dva chertezhnika i eli grechnevuyu kashu.
Vdrug odin iz chertezhnikov radostno vskriknul i dostal iz karmana
dlinnyj nosovoj platok. Emu prishla v golovu blestyashchaya ideya -- zavyazat' v
konchik platka dvadcatikopeechnuyu monetku i shvyrnut' vse eto s kryshi vniz na
ulicu, i posmotret', chto iz etogo poluchitsya.
Vtoroj chertezhnik, bystro uloviv ideyu pervogo, doel grechnevuyu kashu,
vysmorkalsya i, oblizav sebe pal'cy, prinyalsya nablyudat' za pervym
chertezhnikom.
Odnako vnimanie oboih chertezhnikov bylo otvlecheno ot opyta s platkom i
dvadcatikopeechnoj monetkoj. Na kryshe, gde sideli oba chertezhnika, proizoshlo
sobytie, ne mogushchee byt' nezamechennym.
Dvornik Ibragim prikolachival k trube dlinnuyu palku s vycvetshim flagom.
CHertezhniki sprosili Ibragima, chto eto znachit, na chto Ibragim otvechal:
"|to znachit, chto v gorode prazdnik".-- "A kakoj zhe prazdnik, Ibragim?" --
sprosili chertezhniki.
"A prazdnik takoj, chto nash lyubimyj poet sochinil novuyu poemu",-- skazal
Ibragim.
I chertezhniki, ustyzhennye svoim neznaniem, rastvorilis' v vozduhe.
<9 yanvarya 1935>
--------
Sen'ka stuknul Fed'ku po morde i spryatalsya pod komod.
Fed'ka dostal kochergoj Sen'ku iz-pod komoda i otorval emu pravoe uho.
Sen'ka vyvernulsya iz ruk Fed'ki i s otorvannym uhom v rukah pobezhal k
sosedyam.
No Fed'ka dognal Sen'ku i dvinul ego saharnicej po golove.
Sen'ka upal i, kazhetsya, umer.
Togda Fed'ka ulozhil veshchi v chemodan i uehal vo Vladivostok.
Vo Vladivostoke Fed'ka stal portnym: sobstvenno govorya, on stal ne
sovsem portnym, potomu chto shil tol'ko damskoe bel'e, preimushchestvenno
pantalony i byustgal'tery. Damy ne stesnyalis' Fed'ki, pryamo pri nem podnimali
svoi yubki, i Fed'ka snimal s nih merku.
Fed'ka, chto nazyvaetsya, nasmotrelsya vidov.
Fed'ka -- gryaznaya lichnost'.
Fed'ka -- ubijca Sen'ki.
Fed'ka -- sladostrastnik.
Fed'ka -- obzhora, potomu chto on kazhdyj vecher s®edal po dvenadcat'
kotlet. U Fed'ki vyros takoj zhivot, chto on sdelal sebe korset i stal ego
nosit'.
Fed'ka -- bessovestnyj chelovek: on otnimal na ulice u vstrechnyh detej
den'gi, on podstavlyal starichkam podnozhku i pugal staruh, zanosya nad nimi
ruku, a kogda ispugannaya staruha sharahalas' v storonu, Fed'ka delal vid, chto
podnyal ruku tol'ko dlya togo, chtoby pochesat' sebe golovu.
Konchilos' tem, chto k Fed'ke podoshel Nikolaj, stuknul ego po morde i
spryatalsya pod shkap.
Fed'ka dostal Nikolaya iz-pod shkapa kochergoj i razorval emu rot.
Nikolaj s razorvannym rtom pobezhal k sosedyam, no Fed'ka dognal ego i
udaril ego pivnoj kruzhkoj. Nikolaj upal i umer.
A Fed'ka sobral svoi veshchi i uehal iz Vladivostoka.
<21 noyabrya 1937>
--------
Vospominaniya odnogo mudrogo starika
YA byl ochen' mudrym starikom.
Teper' ya uzhe ne to, schitajte dazhe, chto menya net. No bylo vremya, kogda
lyuboj iz vas prishel by ko mne, i kakaya by tyazhest' ni tomila ego dushu, kakie
by grehi ni terzali ego mysli, ya by obnyal ego i skazal: "Syn moj, utesh'sya,
ibo nikakaya tyazhest' dushi tvoej ne tomit i nikakih grehov ne vizhu ya v tele
tvoem", i on ubezhal by ot menya schastlivyj i radostnyj.
YA byl velik i silen. Lyudi, vstrechaya menya na ulice, sharahalis' v
storonu, i ya prohodil skvoz' tolpu, kak utyug.
Mne chasto celovali nogi, no ya ne protestoval, ya znal, chto dostoin
etogo. Zachem lishat' lyudej radosti pochtit' menya? YA dazhe sam, buduchi
chrezvychajno gibkim v tele, poproboval pocelovat' sebe svoyu sobstvennuyu nogu.
YA sel na skamejku, vzyal v ruki svoyu pravuyu nogu i podtyanul ee k licu. Mne
udalos' pocelovat' bol'shoj palec na noge. YA byl schastliv. YA ponyal schast'e
drugih lyudej.
Vse preklonyalis' peredo mnoj! I ne lyudi, dazhe zveri, dazhe raznye
bukashki polzali peredo mnoj i vilyali svoimi hvostami. A koshki! Te prosto
dushi vo mne ne chayali i, kakim-to obrazom scepivshis' lapami drug s drugom,
bezhali peredo mnoj, kogda ya shel po lestnice.
V to vremya ya byl dejstvitel'no ochen' mudr i vse ponimal. Ne bylo takoj
veshchi, pered kotoroj ya vstal by v tupik. Odna minuta napryazheniya moego
chudovishchnogo uma -- i samyj slozhnyj vopros razreshalsya naiprostejshim obrazom.
Menya dazhe vodili v Institut mozga i pokazyvali uchenym professoram. Te
elektrichestvom izmerili moj um i prosto opupeli."My nikogda nichego podobnogo
ne vidali",-- skazali oni.
YA byl zhenat, no redko videl svoyu zhenu. Ona boyalas' menya: kolosal'nost'
moego uma podavlyala ee. Ona ne zhila, a trepetala, i esli ya smotrel na nee,
ona nachinala ikat'. My dolgo zhili s nej vmeste, no potom ona, kazhetsya,
kuda-to ischezla: tochno ne pomnyu.
Pamyat' -- eto voobshche yavlenie strannoe. Kak trudno byvaet chto-nibud'
zapomnit' i kak legko zabyt'! A to i tak byvaet: zapomnish' odno, a vspomnish'
sovsem drugoe. Ili: zapomnish' chto-nibud' s trudom, no ochen' krepko, i potom
nichego vspomnit' ne smozhesh'. Tak tozhe byvaet. YA by vsem sovetoval porabotat'
nad svoej pamyat'yu.
YA byl vsegda spravedliv i zrya nikogo ne bil, potomu chto, kogda
kogo-nibud' b'esh', to vsegda zhaleesh', i tut mozhno pereborshchit'. Detej,
naprimer, nikogda ne nado bit' nozhom ili voobshche chem-nibud' zheleznym. A
zhenshchin, naoborot: nikogda ne sleduet bit' nogoj. ZHivotnye, te, govoryat,
vynoslivee. No ya proizvodil v etom napravlenii opyty i znayu, chto eto ne
vsegda tak.
Blagodarya svoej gibkosti ya mog delat' to, chego nikto ne mog sdelat'.
Tak, naprimer, mne udalos' odnazhdy dostat' rukoj iz ochen' izvilistoj fanovoj
truby zaskochivshuyu tuda ser'gu moego brata. YA mog, naprimer, spryatat'sya v
sravnitel'no nebol'shuyu korzinku i zakryt' za soboj kryshku.
Da, konechno, ya byl fenomenalen!
Moj brat byl polnaya moya protivopolozhnost': vo-pervyh, on byl vyshe
rostom, a vo-vtoryh,-- glupee.
My s nim nikogda ne druzhili. Hotya, vprochem, druzhili, i dazhe ochen'. YA
tut chto-to naputal: my imenno s nim ne druzhili i vsegda byli v ssore. A
possorilis' my s nim tak. YA stoyal: tam vydavali sahar, i ya stoyal v ocheredi i
staralsya ne slushat', chto govoryat krugom. U menya nemnozhechko bolel zub, i
nastroenie bylo nevazhnoe. Na ulice bylo ochen' holodno, potomu chto vse stoyali
v vatnyh shubah i vse-taki merzli. YA tozhe stoyal v vatnoj shube, no sam ne
ochen' merz, a merzli moi ruki, potomu chto to i delo prihodilos' vynimat' ih
iz karmana i popravlyat' chemodan, kotoryj ya derzhal, zazhav nogami, chtoby on ne
propal. Vdrug menya udaril kto-to po spine. YA prishel v neopisuemoe
negodovanie i s bystrotoj molnii stal obdumyvat', kak nakazat' obidchika. V
eto vremya menya udarili po spine vtorichno. YA ves' nastorozhilsya, no reshil
golovu nazad ne povorachivat' i sdelat' vid, budto ya nichego ne zametil. YA
tol'ko na vsyakij sluchaj vzyal chemodan v ruku. Proshlo minut sem', i menya v
tretij raz udarili po spine. Tut ya povernulsya i uvidel pered soboj vysokogo
pozhilogo cheloveka v dovol'no ponoshennoj, no vse zhe horoshej vatnoj shube.
-- CHto vam ot menya nuzhno? -- sprosil ya ego strogim i dazhe slegka
metallicheskim golosom.
-- A ty chego ne oborachivaesh'sya, kogda tebya oklikayut? -- skazal on.
YA zadumalsya nad smyslom ego slov, kogda on opyat' otkryl rot i skazal:
-- Da ty chto? Ne uznaesh', chto li, menya? Ved' ya tvoj brat.
YA opyat' zadumalsya nad ego slovami, a on snova otkryl rot i skazal:
-- Poslushaj-ka, brat. U menya ne hvataet na sahar chetyreh rublej, a iz
ocheredi uhodit' obidno. Odolzhi-ka mne pyaterku, i my s toboj potom
rasschitaemsya.
YA stal razdumyvat' o tom, pochemu bratu ne hvataet chetyreh rublej, no on
shvatil menya za rukav i skazal:
-- Nu tak kak zhe: odolzhish' ty svoemu bratu nemnogo deneg? -- I s etimi
slovami on sam rastegnul mne moyu vatnuyu shubu, zalez ko mne vo vnutrennij
karman i dostal moj koshelek.
-- Vot,-- skazal on,-- ya, brat, voz'mu u tebya vzajmy nekotoruyu summu, a
koshelek, vot smotri, ya kladu tebe obratno v pal'to.-- I on sunul koshelek v
naruzhnyj karman moej shuby.
YA byl, konechno, udivlen, tak neozhidanno vstretiv svoego brata.
Nekotoroe vremya ya pomolchal, a potom sprosil ego:
-- A gde zhe ty byl do sih por?
-- Tam,-- otvechal mne brat i pokazal kuda-to rukoj.
YA zadumalsya: gde eto "tam", no brat podtolknul menya v bok i skazal:
-- Smotri: v magazin nachali puskat'.
Do dverej magazina my shli vmeste, no v magazine ya okazalsya odin, bez
brata. YA na minutu vyskochil iz ocheredi i vyglyanul cherez dver' na ulicu. No
brata nigde ne bylo.
Kogda ya hotel opyat' zanyat' v ocheredi svoe mesto, menya tuda ne pustili i
dazhe postepenno vytolkali na ulicu. YA sderzhivaya gnev na plohie poryadki,
otpravilsya domoj. Doma ya obnaruzhil, chto moj brat iz®yal iz moego koshel'ka vse
den'gi. Tut ya strashno rasserdilsya na brata, i s teh por my s nim nikogda
bol'she ne mirilis'.
YA zhil odin i puskal k sebe tol'ko teh, kto prihodil ko mne za sovetom.
No takih bylo mnogo, i vyhodilo tak, chto ya ni dnem, ni noch'yu ne znal pokoya.
Inogda ya ustaval do takoj stepeni, chto lozhilsya na pol i otdyhal. YA lezhal na
polu do teh por, poka mne ne delalos' holodno, togda ya vskakival i nachinal
begat' po komnate, chtoby sogret'sya. Potom ya opyat' sadilsya na skamejku i
daval sovety vsem nuzhdayushchimsya.
Oni vhodili ko mne drug za drugom, inogda dazhe ne otkryvaya dverej. Mne
bylo veselo smotret' na ih muchitel'nye lica. YA govoril s nimi, a sam edva
sderzhival smeh.
Odin raz ya ne vyderzhal i rassmeyalsya. Oni s uzhasom kinulis' bezhat', kto
v dver', kto v okno, a kto i pryamo skvoz' stenu.
Ostavshis' odin, ya vstal vo ves' svoj moguchij rost, otkryl rot i skazal:
-- Printimpram.
No tut vo mne chto-to hrustnulo, i s teh por, mozhete schitat', chto menya
bol'she net.
<1936?>
--------
Faol skazal: "My greshim i tvorim dobro vslepuyu. Odin stryapchij ehal na
velosipede i vdrug, doehav do Kazanskogo Sobora, ischez. Znaet li on, chto
dano bylo sotvorit' emu: dobro ili zlo? Ili takoj sluchaj: odin artist kupil
sebe shubu i yakoby sotvoril dobro toj starushke, kotoraya, nuzhdayas', prodavala
etu shubu, no zato drugoj starushke, a imenno svoej materi, kotoraya zhila u
artista i obyknovenno spala v prihozhej, gde artist veshal svoyu novuyu shubu, on
sotvoril po vsej vidimosti zlo, ibo ot novoj shuby stol' nevynosimo pahlo
kakim-to formalinom i naftalinom, chto starushka, mat' togo artista, odnazhdy
ne smogla prosnut'sya i umerla. Ili eshch£ tak: odin grafolog nadryzgalsya vodkoj
i natvoril takoe, chto tut, pozhaluj, i sam polkovnik Dibich ne razobral by,
chto horosho, a chto ploho. Greh ot dobra otlichit' ochen' trudno".
Myshin, zadumavshis' nad slovami Faola, upal so stula.
-- Ho-ho,-- skazal on, lezha na polu,-- che-che.
Faol prodolzhal: "Voz'mem lyubov'. Budto horosho, a budto i ploho. S odnoj
storony, skazano: vozlyubi, a, s drugoj storony, skazano: ne baluj. Mozhet,
luchshe vovse ne vozlyubit'? A skazano: vozlyubi. A vozlyubish' -- nabaluesh'. CHto
delat'? Mozhet vozlyubit', da ne tak? Togda zachem zhe u vseh narodov odnim i
tem zhe slovom izobrazhaetsya vozlyubit' i tak i ne tak? Vot odin artist lyubil
svoyu mat' i odnu moloden'kuyu polnen'kuyu devicu. I lyubil on ih raznymi
sposobami. I otdaval device bol'shuyu chast' svoego zarabotka. Mat' chasten'ko
golodala, a devica pila i ela za troih. Mat' artista zhila v prihozhej na
polu, a devica imela v svoem rasporyazhenii dve horoshie komnaty. U devicy bylo
chetyre pal'to, a u materi odno. I vot artist vzyal u svoej materi eto odno
pal'to i pereshil iz nego device yubku. Nakonec, s devicej artist balovalsya, a
so svoej mater'yu -- ne balovalsya i lyubil ee chistoj lyubov'yu. No smerti materi
artist pobaivalsya, a smerti devicy -- artist ne pobaivalsya. I kogda umerla
mat', artist plakal, a kogda devica vyvalilas' iz okna i tozhe umerla, artist
ne plakal i zavel sebe druguyu devicu. Vyhodit, chto mat' cenitsya, kak uniki,
vrode redkoj marki, kotoruyu nel'zya zamenit' drugoj".
-- SHo-sho,-- skazal Myshin, lezha na polu.-- Ho-ho.
Faol prodolzhal:
"I eto nazyvaetsya chistaya lyubov'! Dobro li takaya lyubov'? A esli net, to
kak zhe vozlyubit'? Odna mat' lyubila svoego rebenka. |tomu rebenku bylo dva s
polovinoj goda. Mat' nosila ego v sad i sazhala na pesochek. Tuda zhe prinosili
detej i drugie materi. Inogda na pesochke nakaplivalos' do soroka malen'kih
detej. I vot odnazhdy v etot sad vorvalas' beshenaya sobaka, kinulas' pryamo k
detyam i nachala ih kusat'. Materi s voplyami kinulis' k svoim detyam, v tom
chisle i nasha mat'. Ona, zhertvuya soboj, podskochila k sobake i vyrvala u nee
iz pasti, kak ej kazalos', svoego rebenka. No, vyrvav rebenka, ona uvidela,
chto eto ne ee rebenok, i mat' kinula ego obratno sobake, chtoby shvatit' i
spasti ot smerti lezhashchego tut zhe ryadom svoego rebenka. Kto otvetit mne:
sogreshila li ona ili sotvorila dobro?"
-- Syu-syu,-- skazal Myshin, vorochayas' na polu.
Faol prodolzhal:"Greshit li kamen'? Greshit li derevo? Greshit li zver'?
Ili greshit tol'ko odin chelovek?"
-- Mlyam-mlyam,-- skazal Myshin, prislushivayas' k slovam Faola,-- shup-shup.
Faol prodolzhal: "Esli greshit tol'ko odin chelovek, to znachit, vse grehi
mira nahodyatsya v samom cheloveke. Greh ne vhodit v cheloveka, a tol'ko
vyhoditiz nego. Podobno pishche: chelovek s®edaet horoshee, a vybrasyvaet iz sebya
nehoroshee. V mire net nichego nehoroshego, tol'ko to, chto proshlo skvoz'
cheloveka, mozhet stat' nehoroshim".
-- Umnyaf,-- skazal Myshin, starayas' pripodnyat'sya s pola.
Faol prodolzhal: "Vot ya govoril o lyubvi, ya govoril o teh sostoyaniyah
nashih, kotorye nazyvayutsya odnim slovom `lyubov''. Oshibka li eto yazyka, ili
vse eti sostoyaniya ediny? Lyubov' materi k rebenku, lyubov' syna k materi i
lyubov' muzhchiny k zhenshchine -- byt' mozhet, eto vse odna lyubov'?"
-- Opredelenno,-- skazal Myshin, kivaya golovoj.
Faol skazal: "Da, ya dumayu, chto sushchnost' lyubvi ne menyaetsya ot togo, kto
kogo lyubit. Kazhdomu cheloveku otpushchena izvestnaya velichina lyubvi. I kazhdyj
chelovek ishchet, kuda by ee prilozhit', ne skidyvaya svoih fyuzelyazhek. Ras krytie
tajn perestanovok i melkih svojstv nashej dushi, podobnoj meshku opilok..."
-- Hvat'! -- kriknul Myshin, vskakivaya s pola.-- Sgin'!
I Faol rassypalsya, kak plohoj sahar.
<1940>
--------
Pronin skazal:
-- U vas ochen' krasivye chulki.
Irina Mazer skazala:
-- Vam nravyatsya moi chulki?
Pronin skazal:
-- O, da. Ochen'.- I shvatilsya za nih rukoj.
Irina skazala:
-- A pochemu vam nravyatsya moi chulki?
Pronin skazal:
-- Oni ochen' gladkie.
Irina podnyala svoyu yubku i skazala:
-- A vidite, kakie oni vysokie?
Pronin skazal:
-- Oj, da, da.
Irina skazala:
-- No vot tut oni uzhe konchayutsya. Tut uzhe idet golaya noga.
-- Oj, kakaya noga! -- skazal Pronin.
-- U menya ochen' tolstye nogi,-- skazala Irina.-- A v bedrah ya ochen'
shirokaya.
-- Pokazhite,-- skazal Pronin.
-- Nel'zya,-- skazala Irina,-- ya bez pantolon.
Pronin opustilsya pered nej na koleni.
Irina skazala:
-- Zachem vy vstali na koleni?
Pronin poceloval ee nogu chut' povyshe chulka i skazal:
-- Vot zachem.
Irina skazala:
-- Zachem vy podnimaete moyu yubku eshch£ vyshe? YA zhe vam skazala, chto ya bez
pantalon.
No Pronin vse-taki podnyal ee yubku i skazal:
-- Nichego, nichego.
-- To est' kak eto tak, nichego? -- skazala Irina.
No tut v dver' kto-to postuchal. Irina bystro odernula svoyu yubku, a
Pronin vstal s pola i podoshel k oknu.
-- Kto tam? -- sprosila Irina cherez dveri.
-- Otkrojte dver',- skazal rezkij golos.
Irina otkryla dver', i v komnatu voshel chelovek v chernom pal'to i v
vysokih sapogah. Za nim voshli dvoe voennyh, nizshih chinov, s vintovkami v
rukah, a za nimi voshel dvornik. Nizshie chiny vstali okolo dveri, a chelovek v
chernom pal'to podoshel k Irine Mazer i skazal:
-- Vasha familiya?
-- Mazer,-- skazala Irina.
-- Vasha familiya? -- sprosil chelovek v chernom pal'to, obrashchayas' k
Proninu.
Pronin skazal:
-- Moya familiya Pronin.
-- U vas oruzhie est'? -- sprosil chelovek v chernom pal'to.
-- Net,-- skazal Pronin.
-- Syad'te syuda,-- skazal chelovek v chernom pal'to, ukazyvaya Proninu na
stul.
Pronin sel.
-- A vy,-- skazal chelovek v chernom pal'to, obrashchayas' k Irine,--
naden'te vashe pal'to. Vam pridetsya s nami poehat'.
-- Zachem? -- skazal Irina.
CHelovek v chernom pal'to ne otvetil.
-- Mne nuzhno pereodet'sya,-- skazala Irina.
-- Net,-- skazal chelovek v chernom pal'to.
-- No mne nuzhno eshch£ koe-chto na sebya nadet',-- skazala Irina.
-- Net,-- skazal chelovek v chernom pal'to.
Irina molcha nadela svoyu shubku.
-- Proshchajte,-- skazala ona Proninu.
-- Razgovory zapreshcheny,-- skazal chelovek v chernom pal'to.
-- A mne tozhe ehat' s vami? -- sprosil Pronin.
-- Da,-- skazal chelovek v chernom pal'to.-- Odevajtes'.
Pronin vstal, snyal s veshalki svoe pal'to i shlyapu, odelsya i skazal:
-- Nu, ya gotov.
-- Idemte,-- skazal chelovek v chernom pal'to.
Nizshie chiny i dvornik zastuchali podmetkami.
Vse vyshli v koridor.
CHelovek v chernom pal'to zaper dver' Irininoj komnaty i zapechatal ee
dvumya burymi pechatyami.
-- Daesh' na ulicu,-- skazal on.
I vse vyshli iz kvartiry, gromko hlopnuv naruzhnoj dver'yu.
<1940>
--------
Teper' ya rasskazhu o tom, kak ya rodilsya, kak ya ros i kak obnaruzhilis' vo
mne pervye priznaki geniya. YA rodilsya dvazhdy. Proizoshlo eto vot kak.
Moj papa zhenilsya na moej mame v 1902 godu, no menya moi roditeli
poizveli na svet tol'ko v konce 1905 goda, potomu chto papa pozhelal, chtoby
ego rebenok rodilsya obyazatel'no na Novyj god. Papa rasschital, chto zachatie
dolzhno proizojti 1-go aprelya i tol'ko v etot den' pod®ehal k mame s
predlozheniem zachat' rebenka.
Pervyj raz papa pod®ehal k moej mame 1- go aprelya 1903-go goda. Mama
davno zhdala etogo momenta i strashno obradovalas'. No papa, kak vidno, byl v
ochen' shutlivom nastroenii i ne uderzhalsya i skazal mame: "S pervym aprelya!"
Mama strashno obidelas' i v etot den' ne podpustila papu k sebe.
Prishlos' zhdat' do sleduyushchego goda.
V 1904 godu, 1-go aprelya, papa nachal opyat' pod®ezzhat' k mame s tem zhe
predlozheniem. No mama, pomnya proshlogodnij sluchaj, skazala, chto teper' ona
uzhe bol'she ne zhelaet ostavat'sya v glupom polozhenii, i opyat' ne podpustila k
sebe papu. Skol'ko papa ni busheval, nichego ne pomoglo.
I tol'ko god spustya udalos' moemu pape ulomat' moyu mamu i zachat' menya.
Itak moe zachatie proizoshlo 1-go aprelya 1905 goda.
Odnako vse papiny rasschety ruhnuli, potomu chto ya okazalsya nedonoskom i
rodilsya na chetyre mesyaca ran'she sroka.
Papa tak razbushevalsya, chto akusherka, prinyavshaya menya, rasteryalas' i
nachala zapihivat' menya obratno, otkuda ya tol'ko chto vylez.
Prisutstvuyushchij pri etom odin nash znakomyj, student Voenno-Medicinskoj
Akademii, zayavil, chto zapihat' menya obratno ne udastsya. Odnako nesmotrya na
slova studenta, menya vse zhe zapihali, no, pravda, kak potom vyyasnilos',
zapihat'-to zapihali, da vtoropyah ne tuda.
Tut nachalas' strashnaya sumatoha.
Roditel'nica krichit: "Podavajte mne moego rebenka!" A ej otvechayut:
"Vash, govoryat, rebenok nahoditsya vnutri vas". "Kak! -- krichit
roditel'nica.-- Kak rebenok vnutri menya, kogda ya ego tol'ko chto rodila!"
"No,-- govoryat roditel'nice,-- mozhet byt' vy oshibaetes'?" "Kak! --
krichit roditel'nica,-- oshibayus'! Razve ya mogu oshibat'sya! YA sama videla, chto
rebenok tol'ko chto vot tut lezhal na prostyne!" "|to verno,-- govoryat
roditel'nice.-- No, mozhet byt', on kuda-nibud' zapolz". Odnim slovom, i sami
ne znayut, chto skazat' roditel'nice.
A roditel'nica shumit i trebuet svoego rebenka.
Prishlos' zvat' opytnogo doktora. Opytnyj doktor osmotrel roditel'nicu i
rukami razvel, odnako vse zhe soobrazil i dal roditel'nice horoshuyu porciyu
anglijskoj soli. Roditel'nicu proneslo, i takim obrazom ya vtorichno vyshel na
svet.
Tut opyat' papa razbushevalsya,-- deskat', eto, mol, eshch£ nel'zya nazvat'
rozhdeniem, chto eto, mol, eshch£ ne chelovek, a skoree napolovinu zarodysh, i chto
ego sleduet libo opyat' obratno zapihat', libo posadit' v inkubator.
I oni posadili menya v inkubator.
<25 sentyabrya 1935>
--------
V inkubatore ya prosidel chetyre mesyaca. Pomnyu tol'ko, chto inkubator byl
steklyayannyj, prozrachnyj i s gradusnikom. YA sidel vnutri inkubatora na vate.
Bol'she ya nichego ne pomnyu.
CHerez chetyre mesyaca menya vynuli iz inkubatora. |to sdelali kak raz 1-go
yanvarya 1906 goda. Takim obrazom, ya kak by rodilsya v tretij raz. Dnem moego
rozhdeniya stali schitat' imenno 1 yanvarya.
<1935>
--------
VOSTRYAKOV smotrit v okno na ulicu:
Smotryu v okno i vizhu sneg.
Kartina zimnyaya davno dushe znakoma.
Kakoj-to glupyj chelovek
Stoit v pod®ezde protivopolozhnogo doma.
On derzhit pachku knig pod myshkoj
On kurit trubku s mednoj kryshkoj.
Teper' on bystrymi shagami
Dorogu perehodit vdrug,
Vot on ischez v okonnoj rame.
(Stuk v dver'.)
Teper' ya slyshu v dveri stuk.
Kto tam? GOLOS ZA DVERXYU:
Otkrojte. Telegramma. VOSTRYAKOV:
Vret. CHuvstvuyu, chto eto lozh'.
I vovse tam ne telegramma.
YA serdcem chuyu ostryj nozh.
Otkryt' il' ne otkryt'? GOLOS ZA DVERXYU:
Otkrojte!
CHego vy medlite? VOSTRYAKOV:
Postojte!
Vy sun'te mne pod dver' poslan'e.
Zamok poloman. Do svidan'ya. GOLOS ZA DVERXYU:
Vam nuzhno v knige raspisat'sya.
Otkrojte mne skoree dver'.
Menya vam nechego boyat'sya,
Skorej otkrojte. YA ne zver'. VOSTRYAKOV (priotkryvaya dver'):
Vojdite. Gde vy? CHto takoe?
(Smotrit za dver'.)
Kuda zhe on propal? On ne mog daleko ujti. Spryatat'sya tut negde. Kuda zhe
on delsya? Ulica sovsem pustaya. Bozhe moj! I na snegu net sledov! Znachit,
nikto k moej dveri ne podhodil. Kto zhe stuchal? Kto govoril so mnoj cherez
dver'?
(Zakryvaet dver'.)
<1937 -- 1938>
--------
YA dolgo dumal, otkuda na ulice vzyalsya tigr. Dumal, dumal, dumal, dumal,
dumal, dumal, dumal, dumal... V eto vremya veter dunul, i ya zabyl, o chem ya
dumal. Tak ya i ne znayu, otkuda na ulice vzyalsya tigr.
--------
Filosof!
1. Pishu Vam v otvet na Vashe pis'mo, kotoroe Vy sobiraetes' napisat' mne
v otvet na moe pis'mo, kotoroe ya napisal Vam.
2. Odin skripach kupil sebe magnit i pones ego domoj. Po doroge na
skripacha napali huligany i sbili s nego shapku. Veter podhvatil shapku i pones
ee po ulice.
3. Skripach polozhil magnit na zemlyu i pobezhal za shapkoj. SHapka popala v
luzhu azotnoj kisloty i tam istlela.
4. A huligany tem vremenem shvatili magnit i skrylis'.
5. Skripach vernulsya domoj bez pal'to i shapki, potomu chto shapka istlela
v azotnoj kislote, i skripach, rasstroennyj poterej svoej shapki, zabyl pal'to
v tramvae.
6. Konduktor togo tramvaya otnes pal'to na baraholku i tam obmenyal na
smetatanu, krupu i pomidory.
7. Test' konduktora ob®elsya pomidorami i umer. Trup testya konduktora
polozhili v pokojnickuyu, no potom ego pereputali i vmesto testya konduktora
pohoronili kakuyu-to starushku.
8. Na mogile starushki postavili belyj stolb s nadpis'yu: "Anton
Sergeevich Kondrat'ev".
9. CHerez odinnadcat' let etot stolb istochili chervi, i on upal. A
kladbishchenskij storozh raspilil etot stolb na chetyre chasti i szheg ego v svoej
plite. A zhena kladbishchenskogo storozha na etom ogne svarila sup iz cvetnoj
kapusty.
10. No kogda sup byl uzhe gotov, so steny upala muha pryamo v kastryulyu s
etim supom. Sup otdali nishchemu Timofeyu.
11. Nishchij Timofej poel supa i rasskazal nishchemu Nikolayu pro dobrotu
kladbishchenskogo storozha.
12. Na drugoj den' nishchij Nikolaj prishel k kladbishchenskomu storozhu i stal
prosit' milostynyu. No kladbishchenskij storozh nichego ne dal Nikolayu i prognal
proch'.
13. Nishchij Nikolaj ochen' obozlilsya i podzheg dom kladbishchenskogo storozha.
14. Ogon' perekinulsya s doma na cerkov', i cerkov' sgorela.
15. Povelos' dlitel'noe sledstvie, no prichinu pozhara ustanovit' ne
udalos'.
16. Na tom meste, gde byla cerkov', postroili klub i v den' otkrytiya
kluba ustroili koncert, na kotorom vystupal skripach, kotoryj chetyrnadcat'
let nazad poteryal svoe pal'to.
17. A sredi slushatelej sidel syn odnogo iz teh huliganov, kotorye
chetyrnadcat' let tomu nazad sbili shapku s etogo skripacha.
18. Posle koncerta oni poehali domoj v odnom tramvae. No v tramvae,
kotoryj ehal za nimi, vagonovozhatym byl tot samyj konduktor, kotoryj
kogda-to prodal pal'to skripacha na baraholke.
19. I vot oni edut pozdno vecherom po gorodu: vperedi -- skripach i syn
huligana, a za nimi vagonovozhatyj, byvshij konduktor.
20. Oni edut i ne znayut, kakaya mezhdu nimi svyaz', i ne uznayut do samoj
smerti.
<14 sentyabrya 1937>
--------
Kak ya rastrepal odnu kompaniyu
1.
Odnazhdy ya prishel v Gosizdat i vstretil v Gosizdate Evgeniya L'vovicha
SHvarca, kotoryj, kak vsegda, byl odet ploho, no s pretenziej na chto-to.
Uvidya menya, SHvarc nachal ostrit', tozhe, kak vsegda, neudachno.
YA ostril znachitel'no udachnee i skoro v umstvennom otnoshenii polozhil
SHvarca na obe lopatki.
Vse vokrug zavidovali moemu ostroumiyu, no nikakih mer ne predprinimali,
tak kak bukval'no dohli ot smeha. V osobennosti zhe dohli ot smeha Nina
Vladimirovna Gernet i David Efimovich Rahmilovich, dlya blagozvuchiya nazyvavshij
sebya YUzhinym.
Vidya, chto so mnoj shutki plohi, SHvarc nachal sbavlyat' svoj ton i,
nakonec, oblozhiv menya prosto matom, zayavil, chto v Tiflise Zabolockogo znayut
vse, a menya pochti nikto.
Tut ya obozlilsya i skazal, chto ya bolee istorichen, chem SHvarc i
Zabolockij, chto ot menya ostanetsya v istorii svetloe pyatno, a oni bystro
zabudutsya.
Pochuvstvovav moe velichie i krupnoe mirovoe znachenie, SHvarc postepenno
zatrepetal i priglasil menya k sebe na obed.
2.
YA reshil rastrepat' odnu kompaniyu, chto i delayu.
Nachnu s Valentiny Efimovny. |ta nehozyajstvennaya osoba priglashaet nas k
sebe i vmesto edy podaet k stolu kakuyu-to kislyatinu. YA lyublyu poest' i znayu
tolk v ede. Menya kislyatinoj ne provedesh'! YA dazhe v restoran drugoj raz
zahozhu i smotryu, kakaya tam eda. I terpet' ne mogu, kogda s etoj osobennost'yu
moego haraktera ne schitayutsya.
Teper' perehozhu k Leonidu Savel'evichu Lipavskomu. On ne postesnyalsya
skazat' mne v lico, chto ezhemesyachno sochinyaet desyat' myslej.
Vo-pervyh, vret. Sochinyaet ne desyat', a men'she.
A vo-vtoryh, ya bol'she sochinyayu. YA ne schital, skol'ko ya sochinyayu v mesyac,
no dolzhno byt' bol'she, chem on....
YA vot, naprimer, ne tychu vsem v glaza, chto obladayu, mol, kolossal'nym
umom. U menya est' vse dannye schitat' sebya velikim chelovekom. Da, vprochem, ya
sebya takim i schitayu.
Potomu-to mne i obidno, i bol'no nahodit'sya sredi lyudej, nizhe menya
postavlennyh po umu, prozorlivosti i talantu, i ne chuvstvovat' k sebe
dolzhnogo uvazheniya.
Pochemu, pochemu ya luchshe vseh?
3.
Teper' ya vse ponyal: Leonid Savel'evich -- nemec. U nego dazhe est'
nemeckie privychki. Posmotrite, kak on est. Nu, chistyj nemec, da i tol'ko!
Dazhe po nogam vidno, chto on nemec.
Ne hvastayas', mogu skazat', chto ya ochen' nablyudatel'nyj i ostroumnyj.
Vot, naprimer, esli vzyat' Leonida Savel'evicha, YUliya Berzina i Vol'fa
|rliha i postavit' ih vmeste na paneli, to mozhno skazat' "mal mala men'she".
Po-moemu, eto ostroumno, potomu chto v meru smeshno.
I vse-taki Leonid Savel'evich -- nemec! Obyazatel'no pri vstreche skazhu
emu eto.
YA ne schitayu sebya osobenno umnym chelovekom i vse-taki dolzhen skazat',
chto ya umnee vseh. Mozhet byt', na Marse est' i umnee menya, no na zemle ne
znayu.
Vot, govoryat, Olejnikov ochen' umnyj. A po-moemu, on umnyj, da ne ochen'.
On otkryl, naprimer, chto esli napisat' shest' i perevernut', to poluchitsya
devyat'. A po-moemu, eto neumno.
Leonid Savel'evich sovershenno prav, kogda govorit, chto um cheloveka --
eto ego dostoinstvo. A esli uma net, znachit, i dostoinstva net. YAkov
Sem£novich vozrazhaet Leonidu Savel'evichu i govorit chto um cheloveka -- eto ego
slabost'. A po-moemu, eto uzhe paradoks. Pochemu zhe um eto slabost'? Vovse
net! Skoree krepost'. YA tak dumayu.
My chasto sobiraemsya u Leonida Savel'evicha i govorim ob etom.
Esli podnimaetsya spor, to pobeditelem spora vsegda ostayus' ya. Sam ne
znayu pochemu.
Na menya pochemu-to vse glyadyat s udivleniem. CHto by ya ni sdelal, vse
nahodyat, chto eto udivitel'no. A ved' ya dazhe i ne starayus'. Vse samo soboj
poluchaetsya.
Zabolockij kak-to skazal, chto mne prisushche upravlyat' sferami. Dolzhno
byt', poshutil. U menya i v myslyah nichego podobnogo ne bylo.
V Soyuze pisatelej menya schitayut pochemu-to angelom.
Poslushajte, druz'ya! Nel'zya zhe v samom dele peredo mnoj tak
preklonyat'sya. YA takoj zhe, kak i vy vse, tol'ko luchshe.
4.
YA slyshal takoe vyrazhenie: "Lovi moment!" Legko skazat', no trudno
sdelat'. Po-moemu, eto vyrazhenie bessmyslenno. I dejstvitel'no, nel'zya
prizyvat' k nevozmozhnomu.
Govoryu ya eto s polnoj uverennost'yu, potomu chto sam na sebe vse ispytal.
YA lovil moment, no ne pojmal i tol'ko slomal chasy. Teper' ya znayu, chto eto
nevozmozhno.
Tak zhe nevozmozhno "Lovit' epohu", potomu chto eto takoj zhe moment,
tol'ko pobol'she.
Drugoe delo, esli skazat': "Zapechetlevajte to, chto proishodit v etot
moment". |to sovsem drugoe delo.
Vot naprimer: Raz, dva, tri! Nichego ne proizoshlo! Vot ya zapechatlel
moment, v kotoryj nichego ne proizoshlo.
YA skazal ob etom Zabolockomu. Tomu eto ochen' ponravilos', i on celyj
den' sidel i schital: raz, dva, tri! I otmechal, chto nichego ni proizoshlo.
Za takim zanyatiem zastal Zabolockogo SHvarc. I SHvarc tozhe
zainteresovalsya etim original'nym sposobom zapechatlevat' to, chto proishodit
v nashu epohu, potomu, chto ved' iz momentov skladyvaetsya epoha. No proshu
obratit' vnimanie, chto rodonachal'nikom etogo metoda yavlyayus' ya. Opyat' ya!
Prosto udivitel'no!
To, chto drugim daetsya s trudom, mne daetsya s legkost'yu!
YA dazhe letat' umeyu. No ob etom rasskazyvat' ne budu, potomu chto vse
ravno nikto ne poverit.
5.
Kogda dva cheloveka igrayut v shahmaty, mne vsegda kazhetsya, chto odin
drugogo okolpachivaet. Osobenno esli oni igrayut na den'gi.
Voobshche zhe mne protivna vsyakaya igra na den'gi. YA zapreshchayu igrat' v moem
prisutstvii.
A kartezhnikov ya by kaznil. |to samyj pravil'nyj metod bor'by s
azartnymi igrami. Vmesto togo, chtoby igrat' v karty, luchshe by sobralis', da
pochitali by drug drugu morali.
A vprochem, morali skuchno. Interesnee uhazhivat' za zhenshchinami.
ZHenshchiny menya interesovali vsegda. Menya vsegda volnovali zhenskie nozhki,
v osobennosti vyshe kolen.
Mnogie schitayut zhenshchin porochnymi sushchestvami. A ya niskol'ko! Naoborot,
dazhe schitayu ih chem-to ochen' priyatnymi.
Polnen'kaya, moloden'kaya zhenshchina! CHem zhe ona porochna? Vovse ne porochna!
...Vse, chto govorit Leonid Savel'evich, uzhe kogda-nibud' ran'she govoril
ya.
Da i ne tol'ko Leonid Savel'evich.
Vsyakij rad podhvatit' hotya by obryvki moih myslej. Mne eto dazhe smeshno.
Naprimer, vchera pribezhal ko mne Olejnikov i govorit, chto sovershenno
zaputalsya v voprosah zhizni. YA dal emu koe-kakie sovety i otpustil. On ushel
oschastlivlennyj i v nailuchshem svoem nastroenii.
Lyudi vidyat vo mne podderzhku, povtoryayut moi slova, udivlyayutsya moim
postupkam, a deneg mne ne platyat.
Glupye lyudi! Nesite mne pobol'she deneg, i vy uvidite, kak ya budu etim
dovolen.
6.
Teper' ya skazhu neskol'ko slov ob Aleksandre Ivanoviche.1
|to boltun i azartnyj igrok. No za chto ya ego cenyu, tak eto za to, chto
on mne pokoren.
Dnyami i nochami dezhurit on peredo mnoj i tol'ko i zhdet s moej storony
nameka na kakoe-nibud' prikazanie. Stoit mne tol'ko podat' etot namek, i
Aleksandr Ivanovich letit kak veter ispolnyat' moyu volyu. Za eto ya kupil emu
tufli i skazal: "Na, nosi!" Vot on ih i nosit.
Kogda Aleksandr Ivanovich prihodit v Gosizdat, to vse smeyutsya i govoryat
mezhdu soboj, chto Aleksandr Ivanovich prishel za den'gami.
Konstantin Ignat'evich Drovackij pryachetsya pod stol. |to ya govoryu v
allegoricheskom smysle.
Bol'she vsego Aleksandr Ivanovich lyubit makarony. Est on ih vsegda s
tolchenymi suharyami, s®edaet pochti chto celoe kilo, a mozhet byt', i gorazdo
bol'she.
S®ev makarony, Aleksandr Ivanovich govorit, chto ego toshnit, i lozhitsya na
divan. Inogda makarony vyhodyat obratno.
Myaso Aleksandr Ivanovich ne est i zhenshchin ne lyubit. Hotya, inogda lyubit.
Kazhetsya, dazhe ochen' chasto.
No zhenshchiny, kotoryh lyubit Aleksandr Ivanovich, na moj vkus, vse
nekrasivye, a potomu budem schitat', chto eto dazhe i ne zhenshchiny.
Esli ya chto-nibud' govoryu, znachit, eto pravil'no. Sporit' so mnoj nikomu
ne sovetuyu, vse ravno on ostanetsya v durakah, potomu chto ya vsyakogo
peresporyu.
Da i ne vam tyagat'sya so mnoyu. Eshche i ne takie probovali. Vseh ulozhil!
Darom, chto s vidu i govorit'-to ne umeyu, a kak zavedu, tak i ne ostanovish'.
Kak-to raz zavel u Lipavskih i poshel! Vseh do smerti zagovoril. Potom
zashel k Zabolockim i tam vseh zagovoril. Potom poshel k SHvarcam i tam vseh
zagovoril. Potom domoj prishel i doma eshche polnochi govoril!
<1933-1934>
1 Aleksandr Ivanovich Vvedenskij, blizkij drug Harmsa, odin iz
osnovatelej OB|RIU (vmeste s Harmsom i Zabolockim). Rasstrelyan pri
otstuplenii Krasnoj Armii iz Har'kova v 1941 godu.
--------
O tom, kak menya posetili vestniki
V chasah chto-to stuknulo, i ko mne prishli vestniki. YA ne srazu ponyal,
chto ko mne prishli vestniki. Snachala ya podumal, chto poportilis' chasy. No tut
ya uvidel, chto chasy prodolzhayut idti i, po vsej veroyatnosti, pravil'no
pokazyvayut vremya. Togda ya reshil, chto v komnate skvoznyak. I vdrug ya udivilsya:
chto zhe eto za yavlenie, kotoromu nepravil'nyj hod chasov i skvoznyak v komnate
odinakovo mogut sluzhit' prichinoj? Razdumyvaya ob etom, ya sidel na stule okolo
divana i smotrel na chasy. Minutnaya strelka stoyala na devyati, a chasovaya okolo
chetyr£h, sledovatel'no, bylo bez chetverti chetyre. Pod chasami visel otryvnoj
kalendar', i listki kalendarya kolyhalis', kak budto v komnate dul sil'nyj
veter. Serdce mo£ stuchalo, i ya boyalsya poteryat' soznanie.
-- Nado vypit' vody,-- skazal ya. Ryadom so mnoj na stolike stoyal kuvshin
s vodoj. YA protyanul ruku i vzyal etot kuvshin.
-- Voda mozhet pomoch',-- skazal ya i stal smotret' na vodu.
Tut ya ponyal, chto ko mne prishli vestniki, no ya ne mogu otlichit' ih ot
vody. YA boyalsya pit' etu vodu, potomu chto po oshibke mog vypit' vestnika. CHto
eto znachit? |to nichego ne znachit. Vypit' mozhno tol'ko zhidkost'. A vestniki
razve zhidkost'? Znachit, ya mogu vypit' vodu, tut nechego boyat'sya. No ya ne mogu
najti vody. YA hodil po komnate i iskal e£. YA poproboval sunut' v rot
remeshok, no eto byla ne voda. YA sunul v rot kalendat' -- eto tozhe ne voda. YA
plyunul na vodu i stal iskat' vestnikov. No kak ih najti? Na chto oni pohozhi?
YA pomnil, chto ne mog otlichit' ih ot vody, znachit, oni pohozhi na vodu. No na
chto pohozha voda? YA stoyal i dumal. Ne znayu, skol'ko vremeni stoyal ya i dumal,
no vdrug ya vzdrognul.
-- Vot voda! -- skazal ya sebe.
No eto byla ne voda, eto prosto zachesalos' u menya uho.
YA stal sharit' pod shkapom i pod krovat'yu, dumaya hotya by tam najti vodu
ili vestnika. No pod shkapom ya nash£l sredi pyli tol'ko myachik, progryzennyj
sobakoj, a pod krovat'yu kakie-to steklyannye oskolki.
Pod stulom ya nash£l nedoedennuyu kotletu. YA s®el e£, i mne stalo legche.
Veter uzhe pochti ne dul, a chasy spokojno tikali, pokazyvaya pravil'noe vremya:
bez chetverti chetyre.
-- Nu, znachit, vestniki uzhe ushli,-- skazal ya sebe i nachal
pereodevat'sya, chtoby idti v gosti.
<22 avgusta 1937>
--------
Lichnoe perezhevanie odnogo muzykanta
Menya nazvali izvergom.
A razve eto ne tak?
Net, eto ne tak. Dokazatel'stv ya privodit' ne budu.
___
YA slyshal, kak moya zhena govorila v telefonnuyu trubku kakomu-to Mihyuse,
chto ya glup.
YA sidel v eto vremya pod krovat'yu i menya ne bylo vidno.
O! chto ya ispytyval v etot moment!
YA hotel vyskochit' i kriknut': "Net, ya ne glup!"
Voobrazhayu, chto by tut bylo!
___
YA opyat' sidel pod krovat'yu i ne byl viden.
No zato mne-to bylo vidno, chto etot samyj Mihyusya prodelal s moej zhenoj.
___
Segodnya moya zhena opyat' prinimala etogo Mihyusyu.
YA nachinayu dumat', chto ya, v glazah zheny, perehozhu na zadnij plan.
Mihyusya dazhe lazal v yashchikah moego pis'mennogo stola.
YA sam sidel pod krovat'yu i ne byl viden.
___
YA sidel opyat' pod krovat'yu i ne byl viden.
ZHena i Mihyusya govorili obo mne v samyh nepriyatnyh vyrazheniyah.
YA ne vyterpel i kriknul im, chto oni vs£ vrut.
___
Vot uzhe pyatyj den', kak menya izbili, a kosti vs£ eshch£ noyut.
<1935-1936>
--------
Petya vhodit v restoran i prisazhivaetsya k stoliku. Oficiant prinosit
kartochku i klad£t e£ pered Petej. Petya vybiraet "b£f-bui" i govorit
oficiantu:
Petya:
Dajte mne, esli mozhno, b£f-bui.
Oficiant:
CHego izvolite?
Petya:
Esli mozhno, b£f-bui.
Oficiant:
Kak vy skazali?
Petya (krasneya):
YA govoryu, mne b£f-bui.
Oficiant (vypryamlyayas'):
CHto prikazhete?
Petya (ispuganno):
Dajte mne b£f...
(Oficiant vypryamlyaetsya, Petya vzdragivaet i zamolkaet. Nekotoroe vremya -
molchanie.)
Oficiant:
CHto prikazhete podat'?
Petya:
YA by hotel, esli mozhno...
Oficiant:
CHego izvolite?
Petya:
B£f-bui, b£f-bui.
Oficiant:
Kak?
Petya:
B£f...
Oficiant:
B£f?
Petya (radostno):
Bui!
Oficiant (s udivleniem):
Bui?
Petya (kivaya golovoj):
B£f-bui. B£f-bui.
Oficiant (zadumchivo):
B£f-bui?
Petya:
Esli mozhno.
(Oficiant stoit zadumavshis' nekotoroe vremya, potom uhodit. Petya pridvigaet
stul k stolu i sobiraetsya zhdat'. CHerez nekotoroe vremya poyavlyaetsya vtoroj
oficiant, podhodit k Pete i klad£t pered nim kartochku. Petya s udivleniem
smotrit na oficianta.)
<1935-1936>
--------
SH£l tramvaj, skryvaya pod vidom dvuh fonarej zhabu. V n£m vs£
prisposobleno dlya sideniya i stoyaniya. Pust' bezuprechen budet ego hvost i
lyudi, sidyashchie v n£m, i lyudi, idushchie k vyhodu. Sredi nih popadayutsya zveri
inogo soderzhaniya. Takzhe i te samcy, kotorym ne hvatilo mesta v vagone, lezut
v drugoj vagon. Da nu ih, vprochem, vseh! Delo v tom, chto sh£l dozhdik, no ne
ponyat' srazu: ne to dozhdik, ne to strannik. Razber£m po otdel'nosti: sudya po
tomu, chto esli stoyat' v pidzhake, to spustya korotkoe vremya on promoknet i
oblipnet telo -- sh£l dozhd'. No sudya po tomu, chto esli kriknut': kto id£t?--
otkryvalos' okno v pervom etazhe, ottuda vysovyvalas' golova, prinadlezhashchaya
komu ugodno, tol'ko ne cheloveku, postigshemu istinu, chto voda osvezhaet i
oblagorazhivaet cherty lica,-- i svirepo otvechala: vot ya tebya etim (s etimi
slovami v okne pokazalos' chto-to pohozhee odnovremenno na kavalerijskij sapog
i na topor) dvazhdy dvinu, tak zhivo vs£ pojm£sh'! Sudya po etomu, sh£l skorej
strannik, esli ne brodyaga, vo vsyakom sluchae takoj gde-to nahodilsya
poblizosti, mozhet byt', za oknom.
<1930>
--------
Menya nazyvayut kapucinom. YA za eto, komu sleduet, ushi oborvu, a poka chto
ne da£t mne pokoya slava ZHan-ZHaka Russo. Pochemu on vs£ znal? I kak detej
pelenat', i kak devic zamuzh vydavat'! YA by tozhe hotel tak vs£ znat'. Da ya
uzhe vs£ znayu, no tol'ko v znaniyah svoih ne uveren. O detyah ya tochno znayu, chto
ih ne nado vovse pelenat', ih nado unichtozhat'. Dlya etogo ya by ustroil v
gorode central'nuyu yamu i brosal by tuda detej. A chtoby iz yamy ne shla von'
razlozheniya, e£ mozhno kazhduyu nedelyu zalivat' negashenoj izvest'yu. V tu zhe yamu
ya stolknul by vseh nemeckih ovcharok. Teper' o tom, kak vydavat' devic zamuzh.
|to, po-moemu, eshch£ proshche. YA by ustroil obshchestvennyj zal, gde by, skazhem, raz
v mesyac sobiralas' vsya molod£zh'. Vse, ot 17 do 35 let, dolzhny razdet'sya
golymi i prohazhivat'sya po zalu. Esli kto komu ponravilsya, to takaya para
uhodit v ugolok i tam rassmatrivaet sebya uzhe detal'no. YA zabyl skazat', chto
u vseh na shee dolzhna viset' kartochka s imenem, familiej i adresom. Potom
tomu, kto prish£lsya po vkusu, mozhno poslat' pis'mo i zavyazat' bolee tesnoe
znakomstvo. Esli zhe v eti dela vmeshivaetsya starik ili staruha, to predlagayu
zarubat' ih toporom i volochit' tuda zhe, kuda i detej, v central'nuyu yamu.
YA by napisal eshch£ ob imeyushchihsya vo mne znaniyah, no, k sozhaleniyu, dolzhen
idti v magazin za mahorkoj. Idya na ulicu, ya vsegda beru s soboj tolstuyu,
suchkovatuyu palku.
Beru ya e£ s soboj, chtoby kolotit' eyu detej, kotorye podvorachivayutsya mne
pod nogi. Dolzhno byt', za eto prozvali menya kapucinom. No podozhdite,
svolochi, ya vam obderu eshch£ ushi!
<12 oktyabrya 1938>
--------
<Istinnyj lyubitel' prirody>
...<on dyshit> rtom i razduvaet zhivot, tak chto u nego nachitaet bolet'
pod klyuchicami. Vot on shodit s mosta i id£t po lugam. Vot on vidit malen'kij
cvetochek i, stav na chetveren'ki, nyuhaet i celuet ego. Vot on lozhitsya na
zemlyu i slushaet kakie-to shorohi. On polzaet po zemle, ne zhaleya svoego
plat'ya. On polzaet i plachet ot schast'ya. On schastliv, ibo priroda ego v
zemle.
Istinnyj lyubitel' prirody vsegda pronyuhaet malejshie priznaki prirody.
Dazhe v gorode, glyadya na tupuyu loshadinuyu mordu, on vidit beskonechnye stepi,
repejnik i pyl', i v ushah ego zvenyat bubency. On, zazhmuriv glaza, tryas£t
golovoj i uzh ne znaet sam, loshad' on ili chelovek. On rzh£t, b'£t kopytom,
mashet voobrazhaemym hvostom, skalit svoi loshadinye zuby i, na maner loshadi,
portit vozduh.
Ne daj mne Bog vstretit'sya s lyubitelem prirody.
<1939-1940>
* neokoncheno -- S. V.
--------
Prav byl imperator Aleksandr Vil'berdat, otgorazhivaya v gorodah osoboe
mesto dlya detej i ih materej, gde im prebyvat' tol'ko i razreshalos'.
Beremennye baby tozhe sazhalis' tuda zhe, za zagorodku, i ne oskorblyali svoim
gnusnym vidom vzorov mirnogo naseleniya.
Velikij imperator Aleksandr Vil'berdat ponimal sushchnost' detej ne huzhe
flamandskogo hudozhnika Tenirsa, on znal, chto deti -- eto, v luchshem sluchae,
zhestokie i kapriznye starichki. Sklonnost' k detyam -- pochti to zhe, chto
sklonnost' k zarodyshu, a sklonnost' k zarodyshu -- pochti to zhe, chto
sklonnost' k isprazhneniyam.
Nerazumno hvastat'sya: "YA -- horoshij chelovek, potomu chto lyublyu zarodysh
ili potomu chto lyublyu isprazhnyat'sya." Tochno tak zhe nerazumno hvastat'sya: "YA --
horoshij chelovek, potomu chto lyublyu detej."
Velikogo imperatora Aleksandra Vil'berdata pri vide reb£nka tut zhe
nachinalo rvat', no eto niskol'ko ne meshalo emu byt' ochen' horoshim chelovekom.
YA znal odnu damu, kotoraya govorila, chto ona soglasna perenochevat' v
konyushne, v hlevu so svin'yami, v lisyatnike, gde ugodno -- tol'ko ne tam, gde
pahnet det'mi. Da, poistine, eto samyj otvratitel'nyj zapah, ya by dazhe
skazal: samyj oskorbitel'nyj.
Dlya vzroslogo cheloveka oskorbitel'no prisutstvie detej. I vot, vo
vremena velikogo imperatora Aleksandra Vil'berdata pokazat' vzroslomu
cheloveku reb£nka schitalos' naivysshim oskorbleniem. |to schitalos' huzhe, chem
plyunut' cheloveku v lico, da eshch£ popast', skazhem, v nozdryu. Za "oskorblenie
reb£nkom" polagalas' krovavaya duel'.
<1936 -- 1938>
--------
"Odin chelovek gnalsya za drugim, togda kak tot, kotoryj ubegal, v svoyu
ochered', gnalsya za tret'im, kotoryj, ne chuvstvuya za soboj pogoni, prosto sh£l
bystrym shagom po mostovoj."
<14 avgusta 1940>
--------
"Perechin sel na knopku, i s etogo momenta ego zhizn' rezko peremenilas'.
Iz zadumchivogo, tihogo cheloveka Perechin stal formennym negodyaem. On otpustil
sebe usy i v dal'nejshem podstrigal ih chrezvychajno neakkuratno, takim
obrazom, odin ego us byl vsegda dlinnee drugogo. Da i rosli u nego usy
kak-to koso. Smotret' na Perechina stalo nevozmozhno. K tomu zhe on eshch£
otvratitel'no podmigival glazom i d£rgal shchekoj. Nekotoroe vremya Perechin
ogranichivalsya melkimi podlostyami: spletnichal, donosil, obschityval tramvajnyh
konduktorov, platya im za proezd samoj melkoj mednoj monetoj i vsyakij raz
nedodavaya dvuh, a to i tr£h kopeek."
<14 avgusta 1940>
--------
Byl dom, napolnennyj staruhami. Staruhi celyj den' shatalis' po domu i
bili muh bumazhnymi funtikami. Vseh staruh v etom dome bylo tridcat' shest'.
Samaya bojkaya staruha po familii YUfleva komandovala drugimi staruhami.
Neposlushnyh staruh ona shchipala za plechi ili podstavlyala im podnozhku, i oni
padali i razbivali svoi rozhi. Staruha Zvyakina, nakazannaya YUflevoj, upala tak
neudachno, chto slomala svoi obe chelyusti. Prishlos' vyzvat' doktora. Tot
prishel, nadel halat i, osmotrev Zvyakinu, skazal, chto ona slishkom stara,
chtoby mozhno bylo rasschityvat' na ispravlenie ee chelyustej. Zatem doktor
poprosil dat' emu molotok, stamesku, kleshchi i verevku. Staruhi dolgo nosilis'
po domu, ne znaya, kak vyglyadyat kleshchi i stameska, prinosili doktoru vse, chto
kazalos' im pohozhim na instrumenty. Doktor dolgo rugalsya, no nakonec,
poluchiv vse trebuemye predmety, poprosil vseh udalit'sya. Staruhi, sgoraya ot
lyubopytstva, udalilis' s bol'shim neudovol'stviem. "Nu-s", - skazal doktor i,
shvativ Zvyakinu, krepko svyazal ee verevkoj. Potom doktor, ne obrashchaya
vnimaniya na gromkie kriki i voj Zvyakinoj, pristavil k ee chelyusti stamesku i
sil'no udaril po stameske molotkom. Zvyakina zavyla hriplym basom. Razdrobiv
stameskoj chelyusti Zvyakinoj, doktor shvatil kleshchi i, zacepiv imi zvyakinskie
chelyusti, vyrval ih. Zvyakina vyla, krichala i hripela, oblivayas' krov'yu. A
doktor brosil kleshchi i vyrvannye zvyakinskie chelyusti na pol, snyal halat, vyter
ob nego svoi ruki i, podojdya k dveri, otkryl ee. Staruhi s vizgom vvalilis'
v komnatu i vypuchennymi glazami ustavilis', kto na Zvyakinu, a kto na
okrovavlennye kuski, valyavshiesya na polu. Doktor protolkalsya mezhdu staruhami
i ushel. Staruhi kinulis' k Zvyakinoj. Zvyakina zatihla i, vidno, nachala
umirat'. YUfleva stoyala tut zhe, smotrela na Zvyakinu i gryzla semechki. Staruha
Byashechina skazala: "Vot, YUfleva, kogda-nibud' i my s toboj usopnem". YUfleva
lyagnula Byashechinu, no ta vovremya uspela otskochit' v storonu.
-- Pojdemte zhe, staruhi! -- skazala Byashechina.-- CHego nam tut delat'?
Pust' YUfleva so Zvyakinoj vozitsya, a my pojdemte muh bit'.
I staruhi dvinulis' iz komnaty.
YUfleva, prodolzhaya luzgat' semechki, stoyala poseredine komnaty i smotrela
na Zvyakinu. Zvyakina zatihla i lezhala nepodvizhno. Mozhet byt', ona umerla.
Odnako na etom avtor zakanchivaet povestvovanie, tak kak ne mozhet
otyskat' svoej chernil'nicy.
<21 iyunya 1940 goda>
--------
YA sidel na kryshe Gosizdata i nablyudal, vse li v poryadke, potomu chto
edva chego ne dosmotrish', kak chego-nibud' da sluchitsya. Nel'zya gorod ostavlyat'
bez prizora. A kto za gorodom smotret' budet, kak ne ya? Esli gde besporyadok
kakoj, tak sejchas zhe my ego i prekratim.
Sustav dozornyh na kryshe Gosizdata
Pervoe pravilo: Dozornym mozhet byt' muzhchina oberiutskogo
veroispovedaniya, obladayushchij nizhesleduyushchimi primetami:
1) Rosta umerennogo.
2) Smel.
3) Dal'nozorok.
4) Golos zychnyj i vlastnyj.
5) Moguch i bez obinyakov.
6) Umet' ulavlivat' uhom vsyakie zvuki i ne tyagotit'sya skukoj.
7) Kuryashchij ili, v krajnem sluchae, nekuryashchij.
Vtoroe pravilo (chto on dolzhen delat'):
1) Dozornyj dolzhen sidet' na samoj verhnej tochke kryshi i, ne zhaleya sil,
userdno smotret' po storonam, dlya chego predpisyvaetsya ne perestavaya vrashchat'
golovu sleva napravo i naoborot, dovodya ee v obe storony do otkaza
pozvonkov.
2) Dozornyj dolzhen sledit' za poryadkom v gorode, kak-to:
a) CHtoby lyudi hodili ne kak popalo, a tak, kak im predpisano samim
Gospodom Bogom.
b) CHtoby lyudi ezdili tol'ko na takih ekipazhah, kotorye dlya etogo
special'no prisposobleny.
s) CHtoby lyudi ne hodili po krysham, karnizam, frontonam i drugim
vozvyshennostyam.
Primechanie: Plotnikam, malyaram i drugim dvornikam dozvolyaetsya.
Tret'e pravilo (chto dozornyj ne dolzhen delat'):
1) Ezdit' po kryshe verhom.
2) Zaigryvat' s damami.
3) Vstavlyat' svoi slova v razgovory prohozhih.
4) Gonyat'sya za vorob'yami ili perenimat' ih privychki.
5) Obzyvat' milicionerov faraonami.
6) (...)
7) Skorbet'.
CHetvertoe pravilo (pravo dozornogo):
Dozornyj imeet pravo
1) Pet'
2) Strelyat' v kogo popalo
3) Vydumyvat' i sochinyat', a takzhe zapisyvat' i negromko chitat', ili
zapominat' naizust'.
4) Osmatrivat' panoramu.
5) Upodoblyat' zhizn' vnizu muravejniku.
6) Rassuzhdat' o knigopechatanii.
7) Prinosit' s soboj postel'.
Pyatoe pravilo: Dozornyj obyazan k pozharnym otnosit'sya s pochteniem.
vs£
CHleny-uchrediteli: Daniil Harms
Boris Levin (Podpisi)
Pomogal: Vladimirov (podpis')
22 maya 1920 goda
--------
YUrij Vladimirov. Fizkul'turnik
Ivan Sergeevich zhil v Leningrade, on byl holostoj, rabotal kontorshchikom,
no on byl osobennyj. On umel prohodit' skvoz' steny.
Drugie -- cherez dver', a emu vse ravno -- on cherez stenu, kak cherez
pustoe mesto.
Na imeninah u Niny Nikolaevny vse pokazyvali sebya -- kto zhongliroval,
kto fokusy pokazyval, kto prosto ostril. No Ivan Sergeevich srazu vseh
pereshchegolyal. On vzyal i poshel na stenu -- raz -- i proshel naskvoz'.
Vse ego hvalili, on imel uspeh. Brat hozyajki byl ochen' hmuryj, no kogda
zahochet -- obhoditel'nyj chelovek. On srazu stal s Ivanom Sergeichem vezhlivyj,
besedoval i sprashival:
-- Vy cherez kakie steny predpochitaete, cherez kirpichnye ili cherez
derevyannye?
-- Mne vse ravno -- skazal Ivan Sergeich -- da-s.
U Oli on imel sumasshedshij uspeh -- ona visela u nego na ruke i sheptala:
-- Otchego vy ne artist? Vy mogli by v kino vystupat'.-- I zaigryvala.--
A skvoz' menya mozhete projti?
-- CHto vy,-- igrivo otvechayut Ivan Sergeich,-- gde uzh nam-s.-- I pozhimal
lokotok.
Tut i poshlo.
Ivan Sergeich voznessya v goru i dazhe zhenilsya na Olechke.
-- Skazhite, Ivan Sergeich,-- skazal emu neznakomyj pochtal'on v pivnoj,--
chto vy umeete delat'? Dlya chego vy zhivete na svete?
-- YA,-- skazal Ivan Sergeich,-- umeyu prohodit' skvoz' steny.
-- Kak-s? -- udivilsya pochtal'on.
-- Tak-s,-- skazal Ivan Sergeich i s etimi slovami -- shast' skvoz' stenu
tuda i nazad.
-- Tak,-- skazal pochtal'on,-- vizhu, no eto ne est' nauchnoe reshenie
voprosa, eto chistaya sluchajnost'.
Ivan Sergeich ochen' ogorchilsya i poshel domoj.
Doma bylo vse po-staromu. Ivan Sergeich voshel v dver' i skazal zhene:
-- Prohozhdenie skvoz' steny chistaya sluchajnost'. Gde cel' zhizni?
U zheny listom zheleza s kryshi otorvalo uho, i ona stala umirat'.
No Ivan Sergeich vse dumal o nauchnom reshenii i celi.
Potom on plyunul na eto i poshel posmotret' zhenu.
-- CHort s nej, s etoj cel'yu zhizni,-- ob®yasnyal on ej,-- ya opyat' budu
hodit' skvoz' steny i vse.
No zhena uzhe pomerla, i ee nado bylo pohoronit'.
Ivan Sergeich ne zhenilsya vo vtoroj raz, on ostalsya holostym, nanyal sebe
kuharku i velel ej gotovit' obed, on bol'she vsego lyubil vareniki s tvorogom.
A sam vse hodil skvoz' steny.
Tak shli molodye i srednie gody Ivana Sergeicha. On sostarilsya, vystupila
sedina.
Odin raz on zadumalsya i zastryal levoj nogoj v stene.
Prishel upravdom, stenu prishlos' razbirat'.
-- Dovol'no,-- skazal upravdom,-- ostav'te vashi shtuki, etak vse steny
lomat' pridetsya.
I voobshche s nim po rasseyannosti stali sluchat'sya neschast'ya.
Odin raz v gostyah on proshel skvoz' stenu iz stolovoj v gostinuyu, a s
toj storony, v gostinoj stoyala vaza. On ee pri prohozhdenii stolknul, razbil,
poluchilsya skandal.
A konchil on tragicheski. On byl v chetvertom etazhe i poshel skvoz' stenu,
da ne tu, vyshel na ulicu, da i svalilsya s chetvertogo etazha, razbilsya i umer.
Tak konchilas' bescel'naya zhizn' leningradskogo fizkul'turnika Ivana
Sergeicha.
<Konec 1929 -- nachalo 1930 goda>
--------
Teternik (vhodya i zdorovayas'):
Zdravstvujte! Zdravstvujte! Zdravstvujte! Zdravstvujte!
Kamushkov:
Vy odnako ne ochen' tochny. My zhdem vas uzhe poryadochno.
Grek:
Da-da-da. My vas podzhidaem.
Lampov:
Nu govori, chego opozdal?
Teternik (smotrya na chasy):
Da razve ya opozdal? Da, voobshche-to est'... Nu ladno!
Kamushkov:
Horosho. YA prodolzhayu.
Grek:
Da-da-da. Davajte, pravda.
Vse rassazhivayutsya po svoim mestam i zamolkayut.
Kamushkov:
Ne govorya po neskol'ku raz ob odnom i tom zhe, skazhu: my dolzhny vydumat'
nazvanie.
Grek i Lampov:
Slyshali!
Kamushkov (peredraznivaya):
Slyshali! Vot i nuzhno nazvanie vydumat'. Grek!
Grek vstaet.
Kamushkov:
Kakoe ty vydumal nazvanie?
Grek:
Nypyrsytet.
Kamushkov:
Ne goditsya. Nu podumaj sam -- chto zhe eto za nazvanie takoe? Ne zvuchit,
nichego ne znachit, glupoe.-- Da vstan' ty kak sleduet! -- Nu teper' govori:
pochemu ty predlozhil eto glupoe nazvanie?
Grek:
Da-da-da. Nazvanie, verno, ne goditsya.
Kamushkov:
Sam ponimaesh'. Sadis'.-- Lyudi, nado vydumat' horoshee nazvanie. Lampov!
(Lampov vstaet.) Kakoe nazvanie ty predlagaesh'?
Lampov:
Predlagayu: "Krakovyak". Ili "Studen'", ili "Moj Savok". CHto? ne
nravitsya? Nu togda: "Vershina vsego", "Glicirinovyj otec", "Mortira i
svecha"...
Kamushkov (mahaya rukami):
Sadis'! Sadis'!..
26 dekabrya 1929 goda
--------
Raznica v roste muzha i zheny
Muzh:
YA vyporol svoyu doch', a sejchas budu porot' zhenu.
ZHena i doch' (iz-za dveri):
Bebebebebe! Mememememe!
Muzh:
Ivan! Kamerdiner Ivan!
Vhodit Ivan. U Ivana net ruk.
Ivan:
Tak tochno!
Muzh:
Gde tvoi ruki, Ivan?!
Ivan:
V gody vojny utratil ih v pylu srazheniya!
<1933-1914>
--------
ZHurnal "Tapir" osnovan Daniilom Ivanovichem Harmsom. Sotrudnichat' v
zhurnale mozhet vsyakij chelovek, dostigshij sovershennoletiya, no pravo priema ili
otkloneniya materiala prinadlezhit vsecelo odnomu Daniilu Ivanovichu Harmsu.
Sotrudnichat' v zhurnale mogut takzhe i pokojniki iz koih glavnymi i
pochetnymi budut
1) Koz'ma Petrovich Prutkov i
2) Gustav Mejrink.
V zhurnale "Tapir" ne dopuskayutsya veshchi soderzhaniya:
1) Antireligioznogo
2) Liberal'nogo
3) Antialkogol'nogo
4) Politicheskogo
5) Satiricheskogo
6) Parodijnogo
ZHelayushchim sotrudnichat' v "Tapire" sleduet zapomnit', chto kazhdaya veshch'
dolzhna udovletvoryat' shesti usloviyam zapreshcheniya i byt' takoj velichiny, chtoby
umeshchalas' na dvuh stolbcah odnoj zhurnal'noj stranicy. Vybor stranicy
proizvoditsya D. I. Harmsom.
Oplata:
I proza: za 1 stran.-- 1 rub., za 1 kolonku -- 50 kop., za 1/4 kol.--
25 kop.
II stihi: 2 kop. za strochku.
ZHurnal iz pomeshcheniya kvartiry D. I. Harmsa ne vynositsya. Za prochtenie
nomera "Tapira" chitatel' platit D. I. Harmsu 5 kopeek. Den'gi postupayut v
kassu D. I. Harmsa. Ob etih den'gah D. I. Harms nikomu otcheta ne otdaet.
Za D. I. Harmsom sohranyaetsya pravo povysheniya i ponizheniya gonorara za
prinyatie v zhurnal veshchi, a takzhe povysheniya i ponizheniya platy za prochtenie
nomera, no s usloviem, chto vsyakoe takoe povyshenie i ponizhenie budet
ogovoreno v nomere predydushchem:
ZHelayushchie mogut zakazat' D. I. Harmsu kopiyu s "Tapira".
I-aya kop. s odnogo ¹ -- stoit 100 rub.
II-aya kop.-- 150, III -- 175, IV -- 200 i t.d.
--------
Na naberezhnoj nashej reki sobralos' ochen' mnogo narodu. V reke tonul
komandir polka Sepunov. On zahlebyvalsya, vyskakival iz vody po zhivot, krichal
i opyat' tonul v vode. Rukami on kolotil vo vse storony i opyat' krichal, chtob
ego spasli.
Narod stoyal na beregu i mrachno smotrel.
-- Utonet,-- skazal Kuz'ma.
-- YAsno, chto utonet,-- podtverdil chelovek v kartuze.
I dejstvitel'no, komandir polka utonul.
Narod nachal rashodit'sya.
<1-6 iyunya 1929>
--------
Nekij inzhener zadalsya cel'yu vystroit' poper£k Peterburga ogromnuyu
kirpichnuyu stenu. On obdumyvaet, kak eto sovershit', ne spit nochami i
rassuzhdaet. Postepenno obrazuetsya kruzhok myslitelej-inzhenerov i
vyrabatyvaetsya plan postrojki steny. Stenu resheno stroit' noch'yu, da tak,
chtoby v odnu noch' vs£ i postroit', chtoby ona yavilas' vsem syurprizom.
Sozyvayutsya rabochie. Id£t raspredelenie. Gorodskie vlasti otvodyatsya v
storonu, i nakonec nasta£t noch', kogda eta stena dolzhna byt' postroena. O
postrojke steny izvestno tol'ko chetyr£m chelovekam. Rabochie i inzhenery
poluchayut tochnoe rasporyazhenie, gde komu vstat' i chto sdelat'. Blagodarya
tochnomu rasch£tu, stenu uda£tsya vystroit' v odnu noch'. Na drugoj den' v
Peterburge perepoloh. I sam izobretatel' steny v unynii. Na chto etu stenu
primenit', on i sam ne znal.
<1929-1930>
--------
Ivan Grigor'evich Kantov sh£l, opirayas' na palku i perestupaya vazhno,
po-gusinomu. On shel po Gusevu pereulku i n£s pod myshkoj gusya.
-- Kuda id£sh'? -- okliknul Ivana Grigor'evicha Ponomar£v.
-- Tuda vot -- skazal Ivan Grigor'evich Kantov.
-- Mozhno i mne s toboj idti? -- sprosil Ponomar£v.
-- Mozhno,-- skazal Ivan Grigor'evich Kantov.
Oba prishli na rynok.
Okolo rynka sidela sobaka i zevala.
-- Posmotri, Kantov, kakaya sobaka,-- skazal Ponomar£v.
-- Ochen' smeshnaya,-- skazal Kantov.
-- |j, sobachka, pojdi syuda! -- kriknul Ponomar£v i pocokal zubami.
Sobaka perestala zevat' i poshla k Ponomar£vu snachala obyknovenno, potom
ochen' tiho, potom polzkom, potom na zhivote, a potom perevernulas' bryuhom
vverh i na spine podpolzla k Ponomarevu.
-- Ochen' skromnaya sobachka,-- skazal Ponomar£v,-- YA voz'mu e£ sebe.
<Konec dekabrya 1929 -- 2 yanvarya 1930>
--------
I.
My lezhali na krovati. Ona k stenke na gorke lezhala, a ya k stoliku
lezhal. Obo mne mozhno skazat' tol'ko dva slova: torchat ushi. Ona znala vs£.
II.
Vilka eto? ili angel? ili sto rublej? Nona eto. Vilka mala. Angel
vysok. Den'gi davno konchilis'. A Nona -- eto ona. Ona odna Nona. Bylo shest'
Non, i ona odna iz nih.
III.
Podoshla sobaka v malen'koj shapochke. SHagi razdavalis' i kupalis'. Muha
otkryvala okna. Davajte posmotrim v okno!
IV.
Nam v okne nichego ne vidat'. Tebe chto-nibud' vidat'? Mne nichego ne
vidat', a tebe? Mne vidat' lyzhi. A kto na lyzhah? Soldat na lyzhah, i remen' u
nego cherez plecho, a sam on ne podpoyasan.
1930
--------
Davajte posmotrim v okno: tam uvidim rel'sy, idushchie v odnu i v druguyu
storonu. Po rel'sam hodyat tramvai. V tramvayah sidyat lyudi i schitayut po
pal'cam, skol'ko futov oni proehali, ibo plata za proezd vzymaetsya po futam.
Teper' posmotrim v trubu: tam zametim nebol'shuyu lep£shechku, to svetluyu, to
t£mnuyu. Gospoda, eto ne lep£shechka, a shar.
V eto vremya na doshchechke stoyali tri predmeta: grafin, bolid i chelovek v
sinem galstuke.
Grafin skazal: Gospoda zhe, posmotrim v memeckuyu zemlyu.
Gde? -- ruhnul bolid.
Na tom share, kotoryj viden v trubu,-- skazal grafin. |tot shar est'
zemlya.
CHelovek: YA zhitel' zemli.
Bolid: YA zhitel' prostranstva.
Grafin: A ya zhitel' raya.
Vse tri zamolchali i mimo nih nikto ne proshel, ne proehal i ne proletel.
Grafin skazal:
-- O CHe! O CHelo! O CHeloche! skazhi mne kak u vas zhivut? CHto delayut?
CHelovek skazal, otkryvaya rot:
YA chelovek s Zemli. Vy eto vse znaete. YA ne memec. YA sosed memcev -- ya
russkij. Menya zovut Grigor'ev. Hotite ya vam vs£ rasskazhu?
Iz vody vyshli tri muzhika i kriknuli, topnuv nogami:
Pozhalujsto!
CHelovek nachal:
Vot ya prihozhu v kooperativ i govoryu: dajte mne von tu banochku s
kil'kami. A mne govoryat: Kilek net, eto pustye banki. YA im govoryu: Da chto zhe
eto vy golovy morochite. A oni mne otvechayut: |to ne ot nas. A ot kogo zhe? |to
ot nedostatka produktov, potomu chto ves' parnokopytnyj skot ugnali kirgizy.
A ovoshchi est'? -- sprosil ya. Net i ovoshchej. Raskupili. Molchi Grigor'ev.
CHelovek zakonchil:
YA Grigor'ev zamolchal
S etih por nesu trubu
YA smotryu v ne£ smotryu
vizhu dym gryadushchih trub.
vs£.
1930
--------
Edet tramvaj. V tramvae edut 8 passazhirov. Troe sidyat: dvoe sprava i
odin sleva. A pyatero stoyat i derzhatsya za kozhanye veshalki: dvoe stoyat sprava,
a troe sleva. Sidyashchie gruppy smotryat drug na druga, a stoyashchie stoyat drug k
drugu spinoj. Sboku na skamejke stoit konduktorsha. Ona malen'kogo rosta i
esli by ona stoyala na polu, ej by ne dostat' signal'noj ver£vki. Tramvaj
edet i vse kachayutsya.
V oknah proplyvayut Birzhevoj most, Neva i sunduk. Tramvaj
ostanavlivaetsya, vse padayut vper£d i horom proiznosyat: "Sukin syn!"
Konduktorsha krichit: "Marsovo pole!"
V tramvae vhodit novyj passazhir, i gromko govorit: "Prodvin'tes',
pozhalujsta!" Vse stoyat molcha i nepodvizhno. "Prodvin'tes', pozhalujsta!" --
krichit novyj passazhir. "Projdite vpered, vperedi svobodno!" -- krichit
konduktorsha. Vperedi stoyashchij passazhir basom govorit, ne povorachivaya golovy i
prodolzhaya glyadet' v okno: "A kuda tut prodvinesh'sya, chto li, na tot svet".
Novyj passazhir: "Razreshite projti". Stoyashchie passazhiry lezut na koleni
sidyashchim i novyj pasazhir prohodit po svobodnomu tramvayu do serediny, gde i
ostanavlivaetsya. Ostal'nye passazhiry opyat' zanimayut prezhnee polozhenie. Novyj
passazhir lezet v karman, dostaet koshel£k, vynimaet den'gi i prosit
passazhirov peredat' den'gi konduktorshe. Konduktorsha ber£t den'gi i
vozvrashchaet obratno bilet.
<Dekabr' 1930>
--------
Bobrov sh£l po doroge i dumal: pochemu, esli v sup nasypat' pesku, to sup
stanovitsya nevkusnym.
Vdrug on uvidel, chto na doroge sidit ochen' malen'kaya devochka, derzhit v
rukah chervyaka, i gromko plachet.
-- O chem ty plachesh'? -- sprosil Bobrov malen'kuyu devochku.
-- YA ne plachu, a poyu,-- skazala malen'kaya devochka.
-- A zachem zhe ty tak po£sh'? -- sprosil Bobrov.
-- CHtoby chervyaku veselo bylo,-- skazala devochka,-- a zovut menya Natasha.
-- Ah vot kak? -- udivilsya Bobrov.
-- Da, vot kak,-- skazala devochka,-- do svidanie,-- vskochila na
velosiped i uehala.
-- Takaya malen'kaya, a uzhe na velosipedah kataetsya,-- podumal Bobrov.
<1930>
--------
V odnom gorode, no ya ne skazhu v kakom, zhil chelovek, zvali ego Foma
Petrovich Pepermaldeev. Rosta on byl obyknovennogo, odevalsya prosto i
nezametno, bol'shej chast'yu hodil v seroj tolstovke i temno-sinih bryukah, na
nosu nosil kruglye metallicheskie ochki, volosy zach£syval na probor, usy i
borodu bril i v obshchem byl chelovekom sovershenno nezametnym.
YA dazhe ne znayu, chem on zanimalsya: to li sluzhil gde-to na pochte, to li
rabotal kem-to na lesopil'nom zavode. Znayu tol'ko, chto kazhdyj den' on
vozvrashchalsya domoj v polovine shestogo i lozhilsya na divan otdohnut' i pospat'
chasok. Potom vstaval, kipyatil v elektricheskom chajnike vodu i sadilsya pit'
chaj s pshenichnym hlebcem.
<1930-1931>
--------
V byvshej Arhangel'skoj gubernii, nyne Avtonomnoj oblasti Komi, est'
mesto, nazyvaemoe Prestol. Tut reka Pechora, prinimaya v sebya vody rek Izhma i
Kosmy so zvonom stukaetsya v levyj bereg i povorachivaetsya k severu. Pochemu
eto mesto nazyvaetsya prestol. neizvestno. No sudya po tomu, chto nemnogo yuzhnee
techet malen'kaya rechka, vernee rucheek po imeni Prestanka, a eshch£ yuzhnee stoit
holmik po imeni Prestik, nazvanie Prestol vryad li proishodit ot slova
prestol, no dolzhno byt' i Prestol i Prestanka i Prestik proishodyat ot
kakogo-to tret'ego slova, nachinayushchegosya zvukom prest.
Ot Prestola k yugu idet gornaya cep', dlinoj v poltorasta kilometrov. Na
yuge gornaya cep' rasshiryaetsya, potom rasceplyaetsya na dve cepi, bezhit tak na
protyazhenii pyatidesyati kilometrov i snova smykaetsya. Takim obrazom, gornaya
petlya okruzhaet soboj kotlovinu dlinoj v 38, a shirinoj v 14 kilometrov.
Na zapadnom hrebte vozvyshaetsya gora Pok-yu-iz. S etoj gory mozhno
oglyadet' vsyu kotlovinu.
Kotlovina sostoit iz chetyreh sosnovyh lesochkov i malen'koj pustyn'ki.
<1930-1933>
--------
Kak stranno, kak eto nevyrazimo stranno, chto za stenoj, vot etoj
stenoj, na polu sidit chelovek, vytyanuv dlinnye nogi v ryzhih sapogah i so
zlym licom.
Stoit tol'ko probit' v stene dyrku i posmotret' v ne£ i srazu budet
vidno, kak sidit etot zloj chelovek.
No ne nado dumat' o n£m. CHto on takoe? Ne est' li on chastica mertvoj
zhizni, zaletevshaya k nam iz voobrazhaemyh pustot? Kto by on ni byl, Bog s nim.
22 iyunya 1931 goda
--------
Da, segodnya ya videl son o sobake.
Ona lizala kamen', a potom pobezhala k reke i stala smotret' v vodu.
Ona tam videla chto-nibud'?
Zachem ona smotrit v vodu?
YA zakuril papirosu. Ostalos' eshch£ tol'ko dve.
YA vykuryu ih, i bol'she u menya net.
I deneg net.
Gde ya budu segodnya obedat'?
Utrom ya mogu vypit' chaj: u menya est' eshch£ sahar i bulka. No papiros uzhe
ne budet. I obedat' negde.
Nado skoree vstavat'. Uzhe polovina tret'ego.
YA zakuril vtoruyu papirosu i stal dumat', kak by mne segodnya poobedat'.
Foma v sem' chasov obedaet v Dome Pechati. Esli pridti v Dom Pechati rovno
v sem' chasov, vstretit' tam Fomu i skazat' emu: "Slushaj, Foma Antonych, ya
hotel by, chtoby ty nakormil menya segodnya obedom. YA dolzhen byl poluchit'
segodnya den'gi, no v sberegatel'noj kasse net deneg". Mozhno zanyat' desyatku u
professora. No professor, pozhaluj, skazhet: "Pomilujte, ya vam dolzhen, a vy
zanimaete. No sejchas u menya net desyati. YA mogu dat' vam tol'ko tri". Ili
net, professor skazhet: "U menya sejchas net ni kopejki". Ili net, professor
skazhet ne tak, a tak: "Vot vam rubl', i bol'she ya vam nichego ne dam. Stupajte
i kupite sebe spichek".
YA dokuril papirosu i nachal odevat'sya.
Zvonil Volodya. Tat'yana Aleksandrovna skazala pro menya, chto ona ne mozhet
ponyat', chto vo mne ot Boga i chto ot duraka.
YA nadel sapogi. Na pravom sapoge otletaet podmetka.
Segodnya voskresenie.
YA idu po Litejnomu mimo knizhnyh magazinov. Vchera ya prosil o chude.
Da-da, vot esli by sejchas proizoshlo chudo.
Nachinaet idti polusneg-poludozhd'. YA ostanavlivayus' u knizhnogo magazina
i smotryu na vitrinu. YA prochityvayu desyat' nazvanij knig i sejchas zhe ih
zabyvayu.
YA lezu v karman za papirosami, no vspominayu, chto u menya ih bol'she net.
YA delayu nadmennoe lico i bystro idu k Nevskomu, postukivaya trostochkoj.
Dom na uglu Nevskogo krasitsya v otvratitel'nuyu zheltuyu krasku.
Prihoditsya svernut' na dorogu. Menya tolkayut vstrechnye lyudi. Oni vse nedavno
priehali iz dereven' i ne umeyut eshch£ hodit' po ulicam. Ochen' trudno otlichit'
ih gryaznye kostyumy i lica. Oni topchutsya vo vse storony, rychat i tolkayutsya.
Tolknuv nechayanno drug druga, oni ne govoryat "prostite", a krichat drug drugu
brannye slova.
Na Nevskom strashnaya tolcheya na panelyah. Na doroge zhe dovol'no tiho.
Izredka proezzhayut gruzoviki i gryaznye legkovye avtomobili.
Tramvai hodyat perepolnennye. Lyudi visyat na podnozhkah. V tramvae vsegda
stoit rugan'. Vse govoryat drug drugu "ty". Kogda otkryvaetsya dverca, to iz
vagona na ploshchadku veet teplyj i vonyuchij vozduh. Lyudi vskakivayut i
soskakivayut v tramvaj na hodu. No etogo delat' eshch£ ne umeyut, i skachut zadom
napered. CHasto kto-nibud' sryvaetsya i s revom i rugan'yu letit pod tramvajnye
kolesa. Milicionery svistyat v svistochki, ostanavlivayut vagony i shtrafuyut
prygnuvshih na hodu. No kak tol'ko tramvaj trogaetsya, begut novye lyudi i
skachut na hodu, hvatayas' levoj rukoj za poruchni.
Segodnya ya prosnulsya v dva chasa dnya. YA lezhal na krovati do treh, ne v
silah vstat'. YA obdumyval svoj son: pochemu sobaka posmotrela v reku i chto
ona tam uvidela. YA uveryal sebya, chto eto ochen' vazhno -- obdumat' son do
konca. Noya ne mog vspomnit', chto ya videl dal'she vo sne, i ya nachinal dumat' o
drugom.
Vchera vecherom ya sidel za stolom i mnogo kuril. Peredo mnoj lezhala
bumaga, chtoby napisat' chto-to. No ya ne znal, chto mne nado napisat'. YA dazhe
ne znal, dolzhny byt' eto stihi, ili rasskaz, ili rassuzhdenie. YA nichego ne
napisal i leg spat'. No ya dolgo ne spal. Mne hotelos' uznat', chto ya dolzhen
byl napisat'. YA perechislyal v ume vse vidy slovesnogo iskusstva, no ya ne
uznal svoego vida. |to moglo byt' odno slovo, a mozhet byt', ya dolzhen byl
napisat' celuyu knigu. YA prosil Boga o chude, chtoby ya ponyal, chto mne nuzhno
napisat'. No mne nachinalo hotet'sya kurit'. U menya ostavalos' vsego chetyre
papirosy. Horosho by hot' dve, net, tri ostavit' na utro.
YA sel na krovat' i zakuril.
YA prosil Boga o kakom-to chude.
Da-da, nado chudo. Vse ravno kakoe chudo.
YA zazheg lampu i posmotrel vokrug. Vse bylo po-prezhnemu.
No nichego i ne dolzhno bylo izmenit'sya v moej komnate.
Dolzhno izmenit'sya chto-to vo mne.
YA vzglyanul na chasy. Tri chasa sem' minut. Znachit, spat' ya dolzhen po
krajnej mere do poloviny dvenadcatogo. Skorej spat'!
YA potushil lampu i leg.
Net, ya dolzhen lech' na levyj bok.
YA leg na levyj bok i stal zasypat'.
YA smotryu v okno i vizhu, kak dvornik metet ulicu.
YA stoyu radom s dvornikom i govoryu emu, chto, prezhde, chem napisat'
chto-libo, nado znat' slova, kotorye nado napisat'.
Po moej noge skachet bloha.
YA lezhu licom na podushke s zakrytymi glazami i starayus' zasnut'. No
slyshu, kak skachet bloha, i slezhu za nej. Esli ya shevel'nus', ya poteryayu son.
No vot ya dolzhen podnyat' ruku i pal'cem kosnut'sya lba. YA podnimayu ruku i
kasayus' pal'cem lba. I son proshel.
Mne hochetsya perevernut'sya na pravyj bok, no ya dolzhen lezhat' na levom.
Teper' bloha hodit po spine. Sejchas ona ukusit.
YA govoryu: Oh, oh.
Zakrytymi glazami ya vizhu, kak bloha skachet po prostyne, zabiraetsya v
skladochku i tam sidit smirno, kak sobachka.
YA vizhu vsyu moyu komnatu, no ne sboku, ne sverhu, a vsyu srazu, zaraz. Vse
predmety oranzhevye.
YA ne mogu zasnut'. YA starayus' ni o chem ne dumat'. YA vspominayu, chto eto
nevozmozhno, i starayus' ne napryagat' mysli. Pust' dumaetsya o chem ugodno. Vot
ya dumayu ob ogromnoj lozhke i vspominayu basnyu o tatarine, kotoryj videl vo sne
kisel', no zabyl vzyat' v son lozhku. A potom uvidel lozhku, no zabyl...
zabyl... zabyl... |to ya zabyl, o chem ya dumal. Uzh ne splyu li ya? YA otkryl dlya
proverki glaza.
Teper' ya prosnulsya. Kak zhal', ved' ya uzhe zasypal i zabyl, chto eto mne
tak nuzhno. YA dolzhen snova starat'sya zasnut'. Skol'ko usilij propalo zrya. YA
zevnul.
Mne stalo len' zasypat'.
YA vizhu pered soboj pechku. V temnote ona vyglyadit temno-zelenoj. YA
zakryvayu glaza. No pechku videt' prodolzhayu. Ona sovershenno temno-zelenaya. I
vse predmety v komnate temno-zelenye. Glaza u menya zakryty, no ya morgayu, ne
otkryvaya glaz.
"CHelovek prodolzhaet morgat' s zakrytymi glazami,-- dumayu ya.-- Tol'ko
spyashchij ne morgaet".
YA vizhu svoyu komnatu i vizhu sebya, lezhashchego na krovati. YA pokryt odeyalom
pochti s golovoj. Edva tol'ko torchit lico.
V komnate vs£ serogo tona.
|to ne cvet, eto tol'ko shema cveta. Veshchi zagruntovany dlya krasok. No
kraski snyaty. No eta skatert' na stole hot' i seraya, a vidno, chto ona na
samom dele golubaya. I etot karandash hot' i seryj, a na samom dele on zheltyj.
-- Zasnul,-- slyshu ya golos.
25 oktyabrya 1931 goda, voskresenie
--------
K odnomu iz domov, raspolozhennyh na odnoj iz obyknovennyh Leningradskih
ulic, podosh£l obyknovennyj s vidu molodoj chelovek, v obyknovennom ch£rnom
dvubortnom pidzhake, prostom sinem vyazanom galstuke i malen'koj fetrovoj
shapochke korichnevogo cveta. Nichego osobennogo v etom molodom cheloveke ne
bylo, razve tol'ko to, chto plechi ego byli nemnogo uzki, a nogi nemnogo
dlinny, da kuril on ne papirosu, a trubku; i dazhe devicy, stoyavshie pod
vorotnej, skazali emu vsled: "tozhe amerikanec!" No molodoj chelovek sdelal
vid, chto ne slyhal etogo zamechaniya i spokojno vosh£l v pod®ezd. Vojdya v
pod®ezd, on sunul trubku v karman, snyal s golovy shapochku, no sejchas zhe nadel
e£ opyat', potom vosh£l po lestnice, shagaya cherez dve stupen'ki, na tretij
etazh. Tut on podosh£l u dveri, na kotoroj visela bumazhka, a na bumazhke bylo
napisano zhirnymi pechatnymi bukvami: "YAkov Ivanovich 8iton". Bukvy byli
narisovany ch£rnoj tush'yu, ochen' tshchatel'no, no raspolozheny byli krivo. I slovo
8iton nachinalos' ne s bukvy F, a s 8ity, kotoraya byla pohozha na koleso s
odnoj perekladinoj.
Molodoj chelovek podosh£l k dveri sovsem vplotnuyu, tak, chto kosnulsya e£
kolenyami, vynul francuzskij klyuch i otper im zamok. Iz kvartiry poslyshalsya
vizglivyj sobachij laj, no kogda molodoj chelovek vosh£l v prihozhuyu, k nemu
podbezhali dve malen'kie chernye sobachki, i tknuvshis' nosami v ego nogi,
zamolchali i veselo ubezhali po koridoru. Molodoj chelovek molcha prosh£l v svoyu
komnatu, na dveryah kotoroj bylo takzhe napisano: "YAkov Ivanovich 8iton".
Molodoj chelovek zakryl za soboj dver', povesil shlyapu na kryuk i sel v kreslo
vozle stola. Nemnogo pogodya on zakuril trubku i prinyalsya chitat' kakuyu-to
knigu. Potom on sel za stol, na kotorom lezhali zapisnye knizhki i listy
chistoj bumagi, stoyala vysokaya lampa s zel£nym abazhurom, podnosik s
razlichnymi chernil'nicami, hrustal'nyj stakan s karandashami i per'yami i
kruglaya derevyannaya pepel'nica. Tak, nichego ne delaya, on prosidel za stolom
chasa tri i dazhe po licu ne bylo vidno, chtoby on o ch£m-nibud' dumal. CHasov v
dvenadcat' on l£g spat'. V krovati on eshch£ s chas perelistyval kakuyu-to knigu,
a potom otlozhil e£ v storonu i potushil svet.
Na drugoj den' YAkov Ivanovich prosnulsya v 10 chasov. Ryadom s krovat'yu, na
stule stoyal telefon i zvonil. YAkov Ivanovich vzyal trubku.
-- YA slushayu,-- skazal YAkov Ivanovich.-- Zdravstvujte, Vera Nikitishna.
Spasibo, chto vy menya razbudili...
<1931>
--------
Vot ya sizhu na stule. A stul stoit na polu. A pol pridelan k domu. A dom
stoit na zemle. A zemlya tyanetsya vo vse storony, i napravo, i nalevo, i
vpered i nazad. A konchaetsya ona gde-nibud'?
Ved' ne mozhet zhe byt', chtob nigde ne konchalas'! Obyazatel'no gde-nibud'
da konchaetsya! A dal'she chto? Voda? A zemlya po vode plavaet? Tak ran'she lyudi i
dumali. I dumali, chto tam, gde voda konchaetsya, tam ona vmeste s nebom
shoditsya.
I dejstvitel'no, esli vstat' na parohode v more, gde nichego ne meshaet
krugom smotret', to tak i kazhetsya, chto gde-to ochen' daleko nebo opuskaetsya
vniz i shoditsya s vodoyu.
A nebo kazalos' lyudyam bol'shim tv£rdym kupolom, sdelannym iz chego-to
prozrachnogo, vrode stekla. No togda eshch£ stekla ne znali i govorili, chto nebo
sdelano iz hrustalya. I nazyvali nebo tverd'yu, I dumali lyudi, chto nebo ili
tverd' est' samoe prochnoe, samoe neizmennoe. Vs£ mozhet izmenit'sya, a tverd'
ne izmenitsya. I do sih por, kogda my hotim skazat' pro chto-nibud', chto ne
dolzhno menyat'sya, my govorim: eto nado utverdit'.
I videli lyudi, kak po nebu dvizhutsya solnce i luna, a zv£zdy stoyat
nepodvizhno. Stali lyudi k zvezdam vnimatel'nee priglyadyvat'sya i zametili, chto
zv£zdy raspolozheny na nebe figurami. Vot sem' zvezd raspolozheny v vide
kastryuli s ruchkoj, vot tri zvezdy pryamo odna za drugoj stoyat kak po linejke.
Nauchilis' lyudi odnu zvezdu ot drugoj otlichat' i uvideli, chto zvezdy tozhe
dvizhutsya, no tol'ko vse zaraz, budto oni k nebu prikrepleny i vmeste s samim
nebom dvizhutsya. I reshili lyudi, chto nebo vokrug zemli vertitsya.
Razdelili togda lyudi vs£ nebo na otdel'nye zv£zdnye figury i kazhduyu
figuru nazvali sozvezdiem i kazhdomu sozvezdiyu svo£ imya dali.
No tol'ko vidyat lyudi, chto ne vse zvezdy vmeste s nebom dvigayutsya, a
est' i takie, kotorye mezhdu drugimi zvezdami bluzhdayut. I nazvali lyudi takie
zvezdy planetami.
<1931>
--------
Mozhno li do Luny dokinut' kamnem
Byla strashno t£mnaya noch'. Zv£zdy, pravda, siyali, da ne svetili. Nichego
nel'zya bylo razglyadet'. Mozhet byt', tut ryadom derevo stoit, a mozhet byt',
lev, a mozhet byt'. slon, a mozhet byt', i nichego net. No vot vzoshla luna i
stalo svetlo. Togda stalo vozmozhnym razglyadet' skalu, a v skale peshcheru, a
nalevo pole, a napravo rechku, a za rechkoj les.
Iz peshchery vylezli na chetverinkah dve obez'yany, potom podnyalis', vstali
na zadnie nogi i poshli valkoj pohodkoj, razmahivaya dlinnymi rukami.
<1931>
--------
V 2 chasa dnya na Nevskom prospekte ili, vernee, na prospekte 25-go
Oktyabrya nichego osobennogo ne sluchilos'. Net-net, tot chelovek vozle "Kolizeya"
ostanovilsya prosto sluchajno. Mozhet byt', u nego razvyazalsya sapog ili, mozhet
byt', on hochet zakurit'. Ili net, sovsem ne to! On prosto priezzhij i ne
znaet kuda idti. No gde zhe ego veshchi? Da net, postojte, vot on podnimaet
zachem-to golovu, budto hochet posmotret' v tretij etazh, dazhe v chetvertyj,
dazhe v pyatyj. Net, smotrite, on prosto chihnul i teper' idet dal'she. On
nemnozhechko sutul i derzhit plechi pripodnyatymi. Ego zelenoe pal'to razduvaetsya
ot vetra. Vot on svernul na Nadezhdinskuyu i propal za uglom.
Vostochnyj chelovek, chistil'shchik sapog, posmotrel emu vsled i razgladil
rukoj svoi pyshnye chernye usy.
Ego pal'to dlinnoe, plotnoe, sirenevogo cveta ne to v kletku, ne to v
polosku, ne to, chert poderi, v goroshinu.
<1931>
--------
Voronin (vbegaya):
Ostanovka istorii!
Lyudi begut po ulice!
Na Neve strelyayut iz pushek!
Stepanov (podskakivaya na stule):
Kotoroe segodnya chislo?
Voronin:
Devyatnadcatoe marta!
Stepanov (padaya na pol):
Prospal! Prospal!
<1933>
--------
Tut vse nachali govorit' po-svoemu.
Hvilishchevskij podosh£l k derevu i pocarapal koru. Iz kory vybezhal muravej
i upal na zemlyu. Hvilishchevskij nagnulsya, no murav'ya ne bylo vidno.
V eto vremya Fakirov hodil vzad i vper£d. Lico Fakirova bylo strogo,
dazhe grozno. Fakirov staralsya hodit' po pryamym, a kogda dohodil do doma. to
delal srazu rezkij povorot.
Hvishchilevskij vs£ eshch£ stoyal u dereva i smotrel na koru skvoz' pensne
svoimi blizorukimi glazami. SHeya Hvishchilevskogo byla tonkaya i morshchinistaya.
Tut vse nachali govorit' o chislah. Hvishchilevskij uveryal, chto emu izvestno
takoe chislo, chto esli ego napisat' po kitajski sverhu vniz, to ono budet
pohozhe na bulochnika.
-- Erunda,-- skazal Fakirov,-- pochemu na bulochnika?
-- A vy isprobujte i togda sami ubedites',-- skazal Hvishchilevskij,
proglotiv slyunu, otchego ego vorotnichok podprygnul, a galstuk s®ehal na
storonu.
-- Nu, kakoe zhe chislo? -- sprosil Fakirov, dostavaya karandash.
-- Pozvol'te, eto chislo ya derzhu v tajne,-- skazal Hvishchilevskij.
Neizvestno, chem by eto vs£ konchilos', no tut vosh£l Uemov i prin£s mnogo
novostej.
Fakirov sidel v svo£m sinem barhatnom zhilete i kuril trubku.
CHisla, takaya vazhnaya chast' prirody! I rost i dejstvie, vs£ chislo.
A slovo, eto sila.
CHislo i slovo,-- nasha mat'.
5 oktyabrya <1933-1934>
--------
Kak izvestno, u polupoeta Borisa Pasternaka byla sobaka po imeni
Balagan. I vot odnazhdy, kupayas' v ozere, Boris Pasternak skazal
stolpivshemusya na beregu narodu:
-- Von smotrite, pod osinoj
Roet zemlyu Balagan!
S teh por etot ekspromt izvestnogo polupoeta sdelalsya pogovorkoj.
<Sentyabr' 1934?>
--------
Malyar sel v lyul'ku i skazal: "Vot do toj zazubriny dotyanite i stop".
Petrov i Komarov vzyalis' za kanat.
-- Valyaj! -- skazal malyar i lyul'ka poskakala vverh.
Malyar otpihivalsya ot steny nogami. Lyul'ka s malyarom otkachivalas' i
opyat' letela k stene. A malyar opyat' otpihivalsya ot steny nogami.
Petrov i Komarov tyanuli za kanat. To Petrov, to Komarov. Poka odin
tyanul, drugoj na vsyakij sluchaj derzhal svobodnyj konec kanata. Malyar
podnimalsya vs£ vyshe. V pervom etazhe byl kooperativ. Malyar podnyalsya do
vyveski i upersya nogoj v bukvu O.
V eto vremya Komarov povis na kanate i lyul'ka s malyarom ostanovilas'
protiv okna vo vtorom etazhe.
Malyar podzhal nogi, chtoby ne vysadit' imi okonnogo stekla, no v eto
vremya na kanate povis Petrov, i malyar ochutilsya v prostenke mezhdu vtorym i
tret'im etazhom. Na stene bylo napisano melom: "Van'ka bolvan, a Natashka
dura".
-- Ish' ty! -- skazal malyar i pokrutil golovoj.-- I syuda ved', cherti,
zabralis'!
No na kanate povis opyat' Komarov i malyar uvidel pered soboj otkrytoe
okno, a v okne komnatu. V komnate stoyali dva cheloveka, odin v pidzhake, a
drugoj, kazhetsya, bez pidzhaka. Tot, kotoryj byl v pidzhake, shvatil togo,
kotoryj byl, kazhetsya, bez pidzhaka, i dushil ego.
No v eto vremya na kanate povis Petrov i malyar uvidel pered soboj rzhavyj
karniz.
-- Stoj! -- zakrichal malyar.-- Davaj obratno!
Petrov i Komarov zadrali kverhu golovy i smotreli na malyara.
-- CHego smotrite! Vniz! skoree! Tam v okne dushat! -- krichal malyar i bil
nogoj v otkrytoe okno.
Petrov i Komarov zasuetilis' i vdvo£m povisli na kanate. Malyar vzletel
pryamo k chetv£rtomu etazhu, bol'no udarivshis' nogoj o karniz.
-- Vniz, cherti! -- kriknul malyar na vsyu ulicu.
Petrov i Komarov vidno ponyali, v ch£m delo, i nachali ponemnogu opuskat'
kanat. Lyul'ka popolzla vniz. Na ulice nachala sobirat'sya tolpa.
Malyar peregnulsya i zaglyanul v okno.
CHelovek bez pidzhaka lezhal na polu, a chelovek v pidzhake sidel na n£m
verhom i prodolzhal ego dushit'.
-- Ty chego delaesh'? -- kriknul emu malyar. CHelovek v pidzhake dazhe ne
obernulsya i prodolzhal dushit' cheloveka bez pidzhaka.
-- CHego tam takoe? -- krichali snizu Petrov i Komarov.
-- Da tut odin chelovek drugogo dushit! -- krichal malyar.-- Vot ya tebya
sejchas!
S etimi slovami malyar slez s lyul'ki i prygnul v komnatu.
Oblegch£nnaya lyul'ka kachnulas' v storonu, udarilas' ob stenu, otletela ot
doma i s razmahu dvinula po vodostochnoj trube.
V trube chto-to zashumelo, zastuchalo, zaklokotalo, pokatilos' i
posypalos'.
Narod s krikom otbezhal na seredinu ulicy. A iz vodostochnoj truby na
panel' vyskochili tri malen'kih kirpichnyh oskolka.
Narod opyat' priblizilsya k domu.
Petrov i Komarov vs£ eshch£ derzhalis' za kanat i pokazyvali, kak oni
tyanuli lyul'ku naverh, kak malyar kriknul im opuskat' vniz, i kak odin chelovek
dushit drugogo.
V tolpe ahali i ohali, smotreli naverh i nakonec resheno bylo kak-nibud'
pomoch' malyaru.
CHelovek v solomennom kartuze predlagal svoyu pomoshch' i govoril, chto mozhet
po vodostochnoj trube zabrat'sya hot' na kraj sveta.
Starushka s malen'kim licom i takim bol'shim nosom, chto ego mozhno bylo
vzyat' dvumya rukami, trebovala vseh moshennikov sdat' milicii i lishit' ih
pasporta, chtoby oni znali, kak muchat' drugih.
Petrov i Komarov, vs£ eshch£ derzhas' za kanat, govorili:
"My ego ne upustim! Teper' uzh net! SHalish'!"
V eto vremya iz vorot doma vybezhal dvornik v ogromnoj kosmatoj papahe, v
goluboj majke i krasnyh rezinovyh galoshah, nadetyh na rvanye valenki. S
krikom: "CHto tut sluchilos'?" on podbezhal k Petrovu i Komarovu.
Dvorniku ob®yasnili, chto v chetvertom etazhe, v tom von okne, odin chelovek
zadushil drugogo.
-- Za mnoj! -- kriknul dvornik i brosilsya v paradnuyu. Tolpa kinulas' za
dvornikom.
Petrov i Komarov privyazali kanat k kakoj-to derevyannoj duge, torchashchej
iz-pod zemli, i govorya: "Nu net, brat ne ujdesh'!" -- tozhe skrylis' v
paradnoj.
Dobezhav do ploshchadki chetv£rtogo etazha, dvornik na sekundu ostanovilsya, i
vdrug rinulsya k dveri, na kotoroj visela doshchechka s nadpis'yu: "kvartira ¹ 8.
Zvonit' 8 raz". A pod etoj doshchechkoj visela drugaya, na kotoroj bylo napisano:
"Zvonok ne zvonit. Stuchite".
Sobstvenno, na dveri i ne bylo nikakogo zvonka.
Dvornik vstal na odnoj noge spinoj k dveri, a drugoj nogoj prinyalsya
kolotit' v dver'.
Narod stolpilsya na ploshchadke odnim marshem nizhe i ottuda sledil za
dvornikom.
Dvornik bil nogoj v dver' tak userdno, i krasnaya kalosha tak bystro
mel'kala vzad i vper£d, chto u starushki s dlinnym nosom zakruzhilas' golova.
No dver' ne otkryvalas'.
CHelovek v solomennom kartuze skazal, chto prostym gvozd£m beretsya
otkryt' lyuboj zamok.
Na chto starushka s dlinnym nosom skazala, chto zamki teper' stali delat'
tak ploho, chto voram nichego ne stoit otkryvat' i zakryvat' ih prosto
nogtyami.
Togda molodoj chelovek s sumkoj cherez plecho, iz kotoroj torchala svechka i
hvost kakoj-to sol£noj ryby, skazal, chto francuzskij zamok legche vsego
otkryt', esli udarit' ego molotkom po zatylku. Togda chugunnaya korobka
tresnet i zamok otkroetsya sam.
|tazhom nizhe Petrov i Komarov ob®yasnyali drug drugu, kak malyar zalez v
okno, i kak nado hvatat' cheloveka, esli u nego v rukah ohotnich'e ruzh'e,
zaryazhennoe krupnoj drob'yu.
A dvornik vs£ eshch£ prodolzhal bit' nogoj v dver'.
-- Net, ne otkryvayut,-- skazal dvornik i povernul na golove papahu
zadom naper£d.
<1934>
--------
Obezoruzhennyj, ili Neudavshayasya lyubov'
Tragicheskij vodevil' v odnom dejstvii
Lev Markovich (podskakivaya k dame):
Razreshite!
Dama (otstranyayas' ladonyami):
Otstan'te!
L. M. (naskakivaya):
Razreshite!
Dama (pihayas' nogami):
Ujdite!
L. M. (hvatayas' rukami):
Dajte razok!
Dama (pihayas' nogami):
Proch'! Proch'!
L. M.:
Odin tol'ko piston!
Dama (mychit, deskat' "net").
L. M.:
Piston! Odin piston!
Dama (zakatyvaet glaza).
L. M. (Suetitsya, lezet rukoj za svoim instrumentom i vdrug okazyvaetsya, ne
mozhet ego najti).
L. M.:
Obozhdite! (SHarit u sebya rukami). CHto za chchchort!
Dama (s udivleniem smotrit na L'va Markovicha).
L. M.:
Vot ved' istoriya!
Dama:
CHto sluchilos'?
L. M.:
Hm... (smotrit rasteryanno vo vse storony).
Zanaves
--------
Vot nachal'nik voennogo okruga podoshel k svoej zhene, poceloval e£ v rot,
pogladil e£ rukoj po shee i zalez loshad'.
-- Do svidaniya! -- kriknul nachal'nik voennogo okruga i uehal.
Vecherom nachal'nik voennogo okruga priehal obratno. Opyat' poceloval zhenu
v rot, pogladil e£ rukoj po shee i l£g spat'.
Noch'yu zhena nachal'nika skoropostizhno umerla.
Utrom nachal'nik voennogo okruga prosnulsya i, uvidya svoyu zhenu m£rtvoj, s
uzhasom vyskochil iz krovati.
<1934-1939>
--------
Mironov sel na tramvaj i poehal, a kuda nuzhno, ne priehal, potomu chto
po doroge skonchalsya.
Passazhiry etogo tramvaya, v kotorom spal Mironov, pozvali milicionera i
veleli emu sostavit' protokol o tom, chto Mironov umer ne ot nasil'stvennoj
smerti.
<1934-1936>
--------
Ne znayu, pochemu vse dumayut, chto ya genij; a po-moemu, ya ne genij. Vchera
ya govoryu im: Poslushajte! Kakoj zhe ya genij? A oni mne govoryat: Takoj! A ya im
govoryu: Nu kakoj zhe takoj? A oni ne govoryat, kakoj, i tol'ko i govoryat, chto
genij i genij. A po-moemu, ya vs£ zhe ne genij.
Kuda ne pokazhus', sejchas zhe vse nachinayut sheptat'sya i na menya pal'cami
pokazyvayut. "Nu chto eto v samom dele!" -- govoryu ya. A oni mne i slova ne
dayut skazat', togo i glyadi shvatyat i ponesut na rukah.
<1934-1936>
--------
V sem' chasov Nikolaj Nikolaevich vstal, poel s£mgi i poehal na sluzhbu.
Na sluzhbe Nikolaj Nikolaevich poel opyat' s£mgi i, projdya v otdel kadrov, sel
na podokonnik i nachal rugat' nachal'stvo. Narugavshis' vdostal', Nikolaj
Nikolaevich peresh£l v proizvodstvennyj otdel i prosidel tam do obedennogo
pereryva. Kogda lakej obn£s vseh podnosom s bokalami piva v znak togo, chto
obedennyj pereryv uzhe nastupil, Nikolaj Nikolaevich peresh£l v bufet i sel za
otdel'nyj stolik pit' chaj. Odnako, vmesto chaya, emu prinesli kofe s tvorogom
i Nikolaj Nikolaevich, vozmushch£nnyj, vstal iz-za stolika i, gromko topaya,
vyshel na ploshchadku lestnicy. Na lestnice dulo so vseh storon i N. N. ush£l v
ubornuyu. Tam u otkrytogo okoshka N. N. skrutil sebe papirosku i zakuril. Tut
v ubornuyu vosh£l Andrej Karlovich i, ne zamechaya Nikolaya Nikolaevicha, hotel
sdelat' to, zachem on vosh£l.
<1934-1937>
--------
Nashi gosti vse razlichnye: u odnogo, naprimer, shcheka takaya, chto huzhe ne
pridumaesh'. A to hodit k nam odna dama, tak ona, prosto smeshno dazhe skazat',
na chto pohozha. I poet hodit k nam odin: ves' v volosah i vsegda chem-to
vstrevozhen. Umora! A to eshch£ odin inzhener hodit, tak on odnazhdy u nas v chayu
kakuyu-to dryan' nashel. A kogda gosti u nas ochen' uzh dolgo zasidyatsya, ya ih
prosto von gonyu. Vot i vs£ tut...
<Seredina 1930-h>
--------
Odnazhdy Anton Bobrov sel v avtomobil' i poehal v gorod.
Avtomobil' naskochil na lomanye grabli.
Lopnula shina.
Anton Bobrov sel na kochku vozle dorogi i zadumalsya.
Vdrug chto-to sil'no udarilo Antona Bobrova po golove.
Anton Bobrov upal i poteryal soznanie.
<Seredina 1930-h>
--------
1. Lipavskogo nachala muchat' kislaya otryzhka. Bednyj Lipavskij muchalsya
uzhasno. |tot vechno smertel'nyj vkus vo rtu i postoyannoe zhzhenie v pishchevode
sposobno dovesti cheloveka do isstupleniya.
ZHena Lipavskogo, Tamara, zayavila, chto esli eto budet tak prodolzhat'sya,
to ona nachnet podyskivat' sebe novogo muzha. Lipavskij otn£ssya k slovam svoej
zheny dovol'no skepticheski i dazhe poproboval sostrit'. No v tot moment, kogda
on ostril, proizoshla otryzhka. ZHelaya skryt' eto nepriyatnoe yavlenie, Lipavskij
motnul golovoj i dernul plechami, naduv pri etom shcheki. Odnako otryzhka
okazalas' sil'nee, chem mozhno bylo ozhidat', i s gromkim zvukom vyletela izo
rta.
Tamara vskochila i vyshla iz komnaty, hlopnuv dver'yu. Lipavskij kinulsya
bylo vdogonku, no po doroge opyat' gromko iknul i, mahnuv rukoj, vernulsya
obratno. A Tamara vybezhala na ulicu i pomchalas' po Bol'shomu prospektu.
2. Tamara prishla k Zabolockomu i skazala: "Hotite stat' moim muzhem?"
Zabolockij otkazalsya, motiviruya svoj otkaz tem, chto on uzhe zhenat na
Ekaterine Vasil'evne. Togda Tamara, oskorblennaya, vyshla ot Zabolockih i
pozvonila k Olejnikovym. Dver' otkryla Larisa. Tamara brosilas' Larise na
sheyu i razrydalas'. Larisa, uznav v chem delo, posovetovala Tamare obratit'sya
k holostomu YAkovu Sem£novichu Druskinu. Tamara pomchalas' k Druskinu.
<Seredina 1930-h>
--------
Odin tolstyj chelovek pridumal sposob pohudet'. I pohudel. K nemu stali
pristavat' damy, rassprashivaya ego, kak on dobilsya togo, chto pohudel. No
pohudevshij otvechal damam, chto muzhchine hudet' k licu, a damam ne k licu, chto,
mol, damy dolzhny byt' polnymi. I on byl gluboko prav.
<Mart, 1930-e>
--------
CHelovek s glupym licom s®el antrekot, iknul i umer. Oficianty vynesli
ego v koridor, vedushchij k kuhne, i polozhili ego na pol vdol' steny, prikryv
gryaznoj skatert'yu.
<Seredina 1930-h>
--------
Lidochka sidela na kortochkah i derevyannym stakanchikom kopala pesok.
Ryadom na skamejke sidela plechistaya devka s puhlymi gubami i tolstymi
ikrami. |to byla Anyuta, Lidochkina nyan'ka. Obyknovenno k nej podsazhivalsya
voennyj, bral e£ za ruki i tak oni sideli, poka Lidochka igrala v pesochke. Na
etot raz voennyj pochemu-to ne prish£l i Anyuta sidela na skamejke, polozhiv
nogu na nogu i zlymi glazami poglyadyvaya na prohodyashchih mimo muzhchin.
Lidochka podbrosila pesok na vozduh, pesok poletel po vetru i popal
nyan'ke v glaza.
-- Lidka! ne smej brosat'sya peskom! -- kriknula Anyuta.
Lidochka narochno podbrosila na vozduh eshch£ celuyu gorst' pesku.
Anyuta vskochila so skamejki, shvatila Lidochku za ruku i potashchila e£ k
vyhodu. Lidochka molcha shla za Anyutoj.
Mimo probezhala malen'kaya sobachka s bubenchikom na spine. Lidochka hotela
ostanovit'sya i posmotret' na sobachku, no Anyuta dernula Lidochku za ruku i
povela e£ dal'she.
-- Nechego na kazhduyu sobaku ostanavlivat'sya,-- govorila nyan'ka, tashcha
Lidochku k vyhodu.
Lidochka zlilas', no soznavaya, chto Anyuta sil'nee, pokorno shla dal'she,
starayas' tol'ko pravoj nogoj podnyat' s dorozhki kak mozhno bol'she pyli.
U samogo vyhoda k nim podosh£l voennyj, kotoryj obyknovenno podsazhivalsya
k Anyute i bral e£ za ruki. Uvidya voennogo, Anyuta vypustila iz svoih ruk
Lidochkinu ruchku i poshla navstrechu voennomu, na hodu odergivaya svoyu yubku.
Lidochka vybezhala iz sada i pobezhala po paneli. Staruha s korzinkoj, v
kotoroj lezhali krasnye ledency i myatnye pryaniki, uvidya Lidochku, hlopnula v
ladoshi i kriknula:
-- Kuda! Kuda! Ish' kak bystro!
Lidochka perebezhala cherez mostik, spotyknulas' o kakuyu-to derevyannuyu
shashku, udarilas' o ch'yu-to nogu, povernula za kakoj-to dom i vdrug uvidala
pered soboj sovershenno neznakomuyu ulicu.
Lidochka hotela povernut' obratno, no iz vorot doma vyehal zadom
gruzovoj avtomobil', vstal poper£k paneli i pregradil Lidochke dorogu.
Lidochka potoptalas' na meste, pomorgala glazami i vdrug gromko
zaplakala.
-- Devochka, devochka! O chem plachete? Ne plach'te, baryshnya! Pojdemte so
mnoj, ugoshchu vas shokoladkoj!
Lidochka podnyala glaza i uvidela pered soboj starichka v zolotyh ochkah, v
belom kartuze, zasalennom kletchatom pidzhake i korotkih, do shchikolotki,
bryukah, iz-pod kotoryh vidnelis' gryaznye sh£lkovye noski yarko zel£nogo cveta.
-- Pojdemte, baryshnya, ko mne, my vas uspokoim! -- govoril starichok,
shevelya serymi kolyuchimi usikami i malen'koj borodkoj, pohozhej na vorob'inyj
hvostik.
Starichok protyanul ruku i vzyal Lidochku ea plecho.
-- Devochka, devochka! Pojdemte skoree so mnoj. Perestan'te plakat'.
Sejchas my vas uspokoim. Najdem papu, mamu i domoj prived£m,-- govoril
starichok, podtalkivaya Lidochku k domu. Ruki u starichka drozhali. Starichok
hvatal Lidochku to za golovku, to za plecho, to pryamo za podborodok. Ot
starichka pahlo odekolonom i korytom, v kotorom moyut gryaznoe bel'£. Starichok
semenil nozhkami i, vse podtalkivaya Lidochku, ochutilsya s nej v pod®ezde doma.
-- Ne hochu syuda! -- zakrichala Lidochka.
S ulicy v pod®ezd zaglyanula dama s portfelem podmyshkoj.
Starichok ulybnulsya v storonu damy i szhav pal'cem sheyu Lidochki skazal:
-- Nu zyusya! zyusya! ne kapriznichaj. Promochila nozhki i pojdem skoree domoj
kashku est'. Ty vidish', papa tebya ochen' lyubit!
I nesmotrya na soprotivlenie Lidochki, povolok e£ vverh po lestnice.
Lidochka nachala krichat', no starichok zazhal ej rot i glaza rukoj. Lidochka
slyshala kak starichok vozilsya i pyhtel okolo dveri, starayas' e£ otkryt', ne
vypuskaya Lidochki iz ruk. Potom Lidochku podnyali na vozduh, pronesli neskol'ko
shagov i polozhili na chto-to shershavoe i kolyuchee. Lidochka otkryla glaza i
uvidela sebya na starom barhatnom divane, v dlinnoj uzkoj komnate s gryaznymi
pustymi stenami i serym potreskavshimsya potolkom. Krome divana, v komnate
stoyalo bol'shoe koryavoe kreslo s derevyannym siden'em i dva lombernyh stola.
Na odnom stole lezhala gruda gryaznogo tryap'ya, a na drugom bitaya i ne mytaya
posuda s ob®edkami pishchi. Bol'she v komnate nichego ne bylo, esli ne schitat'
visevshego na stene ogromnogo, tresnutogo v dlinu i zakleennogo poloskoj
zh£ltoj bumagi zerkala, vonyuchego vedra mezhdu oknom i divanom i razbrosannyh
po vsemu polu spichek, okurkov i pustyh konservnyh banok. V komnate, nesmotrya
na den', gorelo elektrichestvo. tusklaya lampochka pod potolkom. Okno bylo
zanavesheno tolstym st£ganym odeyalom.
Starichok stoyal nad divanom i, kak krolik, dvigaya gubami, usami i nosom,
smotrel na Lidochku.
Lidochka sela na divan i hotela uzhe zaplakat', no starichok opyat' zazhal
ej rot rukoj i proshipel:
-- Zaplachete, baryshnya, tak ya vam bol'no sdelayu, voz'mu i otorvu vashu
golovku. Vy umrete i vasha mama vas bol'she ne uvidit.
Lidochka zaplakala. Starichok eshch£ sil'nee szhal ej rot. Lidochka nachala
otbivat'sya, no starichok povalil e£ na divan i gryaznym pal'cem polez ej v
rot. Lidochka zakrichala vo ves' golos. No starichok zasunul svoj palec pryamo
Lidochke v glotku. Lidochka poperhnulas' i zakashlyalas'.
-- Zamolchi! -- skazal ej starichok i vdrug pribavil strashnym golosom: --
Esli zakrichish', ya tebya nachnu razryvat'!
Golos byl takoj strashnyj, chto Lidochka zamolchala.
Starichok sel na divan ryadom s Lidochkoj.
-- Nu vot,-- skazal starichok, dvigaya okolo Lidochkinogo lica svoimi
vonyuchimi pal'cami s dlinnymi korichnevymi nogtyami,-- nu vot baryshnya i
uspokoilis'. Vy menya, baryshnya, naprasno boites'. YA ved' dobryj-dobryj. I
zovut menya dyadya Mika. Dyadya Mika lyubit takih malen'kih baryshen', kak vy. Dyadya
Mika igraet s takimi baryshnyami v raznye igry i ugoshchaet malen'kih baryshen'
vkusnymi shokoladnymi pumposhkami. Dyadya Mika ochen' dobryj. Sejchas dobryj dyadya
Mika razdenet malen'kuyu baryshnyu i polozhit ee golen'kuyu na sh£lkovuyu podushku.
S etimi slovami dyadya Mika nachal razdevat' Lidochku. Lidochka byla tak
napugana, chto molchala i ne soprotivlyalas'. Dyadya Mika snyal s ne£ plat'ice,
rubashechku i shtanishki i Lidochka ostalas' golen'kaya, v odnih tol'ko tufel'kah
i nosochkah.
Starichok kinulsya na Lidochku i Lidochke pokazalos', chto on sejchas ukusit
e£ za zhivot. Lidochka zakrichala. Sejchas zhe dyadya Mika vsunul ej v rot svoj
palec.
-- Molchat'! -- kriknul dyadya Mika i laskovym golosom pribavil: -- A esli
malen'kaya baryshnya ne zamolchit, my eshch£ dal'she votkn£m ej v gorlyshko svoj
palec, a potom vybrosim malen'kuyu baryshnyu v okoshko. Malen'kaya baryshnya upad£t
i slomaet vse svoi malen'kie kostochki.
Lidochka molchala i s uzhasom smotrela na starichka. A starichok opyat'
utknulsya licom v Lidochkin zhivotik. Kolyuchie boroda i usy kololi Lidochku.
-- Dyadya Mika! Dyadya Mika! -- tiho krichala Lidochka.1
No dyadya Mika opyat' sunul palec Lidochke v rot. V eto vremya v dver'
postuchali.
-- Kto tam? -- rezkim golosom sprosil dyadya Mika, zazhimaya Lidochke rot.
-- Otkrojte! u vas devochka! -- kriknul za dver'yu zhenskij golos.
-- U menya nikogo net! -- otvetil dyadya Mika.
Lidochka vysvobodila rot i sobralas' gromko zaplakat'. Dyadya Mika shvatil
Lidochku za gorlo i nachal e£ dushit'.
-- Ne smej piknut'! -- prohripel dyadya Mika.
-- Otkrojte dver'! -- razdalsya iz koridora muzhskoj golos.
Potom etogo protivnogo starika vysekli i posadili v tyur'mu, a Lidochku
vernuli k pape i mame.
<Sentyabr' 1935>
1 V chernovike zdes' pripiska: Hotel napisat' gadost' i napisal, no
dal'she pisat' ne budu: slishkom uzh gadko. 9 sentyabrya 1935.
--------
Loshkin (prihramyvaya vhodit v komnatu):
Tovarishchi! Poslushajte! YA skazhu neskol'ko slov o drame.
Vse snimayut shlyapy i slushayut.
Loshkin:
V drame dolzhno imet'sya opravdanie dramy. V komedii legche, tam
opravdanie smeh. Trudnee v tragedii.
Kugel':
Mozhno mne vstavit' svo£ slovo?
Loshkin:
Nu govorite.
Kugel':
Vy obratili vnimanie, chto tema, nedostatochnaya dlya prozaicheskogo
proizvedeniya, byvaet dostatochna dlya stihotvornoj veshchi.
Loshkin:
Sovershenno pravil'no! Esli tema byla nedostatochnoj, to veshch' opravdyvayut
stihi. Potomu-to vo vremena rascveta dramaticheskogo iskusstva tragedii
pisalis' stihami.
Vse horom:
Da, prozaicheskaya drama -- samyj trudnyj vid tvorchestva.
28 sentyabrya 1935 goda
--------
Okno, zanaveshennoe shtoroj, vs£ bol'she i bol'she svetlelo, potomu chto
nachalsya den'. Zaskripeli poly, zapeli dveri, v kvartirah zadvigali stul'yami.
Ruzheckij, vylezaya iz krovati, upal na pol i razbil sebe lico. On toropilsya
na sluzhbu i potomu vyshel na ulicu, prikryv lico prosto rukami. Ruki meshali
Ruzheckomu videt', kuda on id£t, i potomu on dvazhdy naletal na afishnuyu budku,
tolknul kakogo-to starichka v kolenkorovoj shapke s mehovymi naushnikami, chem i
priv£l starichka v takuyu yarost', chto sluchivshijsya tut poblizosti dvornik,
starayushchijsya pojmat' lopatoj koshku, skazal rashodivshemusya starichku: "Stydno,
bat'ka, v tvoi-to gody tak bezobraznichat'!"
<1936>
--------
V odnom bol'shom gorode na glavnoj ulice stoyala interesnaya dama, v
dlinnom kotikovom manto s golymi rukami. Na golove u etoj damy byla
malen'kaya shapochka, sdelannaya iz meha, imeyushchego ochen' korotkij vors. V zubah
eta dama derzhala papirosku, no papiroska davno uzhe potuhla i dym e£ davno
uzhe razletelsya. Dama byla ochen' krasiva: nos u ne£ byl pryamoj, s malen'koj
gorbinkoj vnizu i s izyashchnym povorotom naverhu. Glaza u damy byli golubye, no
takie glubokie, chto kazalis' ne to ch£rnymi, ne to ne ch£rnymi, a karimi.
Nozdri u damy byli bol'shie, no tak ustroeny, chto kazhdyj prohozhij mog
zaglyanut' v nih, ne zamedlyaya shaga, i, ostavshis' dovol'nym soderzhimym nosa
krasavicy, prodolzhat' svoj put'.
Krasivaya dama, kak vidno, zhdala tramvaya ili avtobusa. Ona vynula izo
rta papirosku, brosila e£ na zemlyu i zatoptala nogoj.
Vdrug k etoj dame podosh£l interesnyj molodoj chelovek, odetyj vo vs£
kletchatoe. Vidno bylo, chto on tol'ko chto iz parikmaherskoj, gde ego pobrili,
no nechayanno polosnuli britvoj po shcheke, potomu chto poper£k lica molodogo
cheloveka sh£l svezhij eshch£ plastyr'. Podojdya k dame, molodoj chelovek, v znak
privetstviya, podnyal obe ruki, prich£m ot etogo dvizheniya sprava pod myshkoj u
nego lopnul pidzhak i ottuda vyglyanulo chto-to fioletovoe.
-- A, eto vy,-- radostno skazala dama, oblizyvaya guby.
-- A ya dumal, chto eto ne vy,-- skazal molodoj chelovek i naklonil golovu
na bok, pri etom on sharknul nozhkoj, no, kak vidno, neudachno, potomu chto ot
sapoga toj nogi, kotoroj sharknul molodoj chelovek, otletel kabluk.
-- Fu, kakaya dosada! -- skazal molodoj chelovek, podnimaya kabluk i vertya
ego v ruke.
-- Byvaet,-- skazala dama, pozhimaya plechami.-- YA vot zhdu tramvaya ili
avtobusa.
-- Nu? -- skazal molodoj chelovek, eshch£ raz posmotrev na kabluk i
otbrasyvaya ego v storonu,-- Pojdemte v Evropejku.
-- V Evropejku? -- sprosila dama.-- Nu ladno. Id£t. V Evropejku tak v
Evropejku!
Dama tryahnula golovoj i vzyala molodogo cheloveka pod ruku.
-- Kak ya vas neozhidanno vstretil.-- skazal molodoj chelovek, idya
prihramyvaya ryadom s krasivoj damoj.
<1935-1936>
--------
Rovno 56 let tomu nazad rodilsya Ivan Andreevich Red'kin. Teper' eto
takaya znamenitost', chto mne net nuzhdy govorit', kto on takoj. Ved' podumat'
tol'ko, za pyat'desyat shest' let chego tol'ko uspel sdelat' etot chelovek! Da,
genij ne shilo -- v meshke ne utaish'.
Osoznav den' svoego rozhdeniya, Ivan Andreevich Red'kin kupil banku shprot
i spryatal e£ v yashchik pis'mennogo stola.
-- YA slishkom znamenit, chtoby rasschityvat', chto nikto ne prid£t menya
pozdravit',-- skazal sam sebe Red'kin.-- A esli kto-nibud' prid£t, tut-to ya
i ugoshchu ego shprotami.
Ivan Andreevich sel na kushetku i stal zhdat'.
V vosem' chasov vechera razdalsya zvonok i Red'kin kinulsya otperet'
naruzhnuyu dver'. No, dobezhav po koridoru do vannoj komnaty, Red'kin ponyal,
chto on vzyal nepravil'noe napravlenie i povernul k prihozhej. Odnako, pribezhav
v prihozhuyu, Red'kin ne mog soobrazit', zachem on tut ochutilsya, i medlenno,
volocha nogi, popl£lsya obratno v svoyu komnatu.
<1935-1937>
--------
(balet)
Pustaya scena. Sleva iz zemli chto-to torchit. Dolzhno byt', repka. Igraet
muzyka. Nad rekoj letaet ptichka. Sprava na scene stoit nepodvizhnaya figura.
Vyhodit muzhich£nka. CHeshet borodku. Muzyka igraet. Muzhich£nka izredka
pritoptyvaet. Potom chashche. Potom puskaetsya tancevat', napevaya dostatochno
gromko: "Uzh ya repu posadil -- dil -- dil -- dil -- dil -- dil!" Plyashet i
sme£tsya. Ptichka letaet. Muzhich£nka lovit e£ shapkoj. Ptichka zhe uletaet.
Muzhich£nka shvyryaet shlyapu ob pol i id£t v prisyadku, a sam opyat' po£t: "Uzh ya
repu posadil -- dil -- dil -- dil -- dil -- dil!" Na scene sprava naverhu
otkryvaetsya shirmochka. Tam na visyachem balkone sidit kulak i Andrej Sem£novich
v zolotom pensne. Oba p'yut chaj. Pered nimi na stole stoit samovar.
Kulak:
On e£ posadil, a my vytyanem. Verno?
Andr. Sem.:
Verno! (rzh£t tonen'kim goloskom).
Kulak (rzh£t basom).
Niz. Muzhich£nka, tancuya, udalyaetsya (muzyka igraet vs£ tishe i tishe i nakonec
edva slyshno).
Verh. Kulak i Andr. Sem. bezzvuchno smeyutsya i stroyat drug drugu rozhi. Komu-to
pokazyvayut kulaki. Kulak pokazyvaet kulak, potryasaya im nad golovoj, a Andr.
Sem. kazhet kulak iz-pod stola.
Niz. Muzyka igraet Yankee-Doodle. Vyhodit Amerikanec i tyanet na ver£vochke
avtomobil' fordan. Tanec vokrug repy.
Verh. Kulak i Andr. Sem. stoyat, otkryv rty. Muzyka zamolkaet. Amerikanec
ostanavlivaetsya.
Kulak:
Eto chto za frukt?
Andr. Sem.:
|to, kak by skazat', Amerika.
(muzyka igraet dal'she)
Niz. Amerikanec tancuet dal'she. Pritancovyvaet k repe i nachinaet e£ tyanut'.
Muzyka zatihaet do edva slyshnoj.
Kulak (sverhu):
CHto, sil£nki ne hvataet?
Andr. Sem.:
Ne orite tak, Selifan Mitrofanovich, oni obidyatsya.
(Muzyka gromko igraet At the long way to the <?>).
Niz. Vyplyvaet t£tya Angliya. Na nogah bronenoscy, v rukah parashyut. Plyashet v
storonu repy. V eto vremya Amerikanec hodit vokrug repy i razglyadyvaet e£.
Kulak (sverhu):
Eto chto za Galandiya?
Andr. Sem. (obizhenno):
I vovse ne Galandiya a Angliya.
Kulak:
Valyaj tyani chtob v Kolhoz ne popalo!
Andr. Sem.:
Tishe (oziraetsya. Ne uslyshal by kto.
(Muzyka vovsyu)
Niz. Vybegaet Franciya. -- Ah! Ah! Ah!.. Voila! Ji! Ji! Ji! Voici! Ho! Ho!
Ho!
Kulak (sverhu):
Vot tebe i vual£!
Andr. Sem.:
Selifan Mitrofanovich! Zachem zhe tak! |to po ihnemu neprilichno. Vas za
fuligana primut'. (Krichit vniz) -- Madame! C'est le kulak. On s vami attande
v odno mesto dumaet.
Franciya:
Iiih! (vzvizgivaet i drygaet nogoj).
Andrej Sem£novich posylaet ej vozdushnyj poceluj. Vs£ gasnet i tuhnet.
Figura vnizu (v temnote):
T'fu d'yavol! Probki peregoreli!
Vs£ osveshchaetsya. Figury net. Amerika, Angliya i Franciya tyanut repu. Vyhodit
Pil'sudskij -- Pol'sha. Muzyka igraet. Pil'sudskij tancuet na seredinu.
Muzyka ostanavlivaetsya. Pil'sudskij tozhe. Dostaet bol'shoj platok, smorkaetsya
v nego i snova pryachet. Muzyka igraet mazurku. Pil'sudskij kidaetsya e£
tancevat'. Ostanavlivaetsya okolo repy.
(Muzyka igraet edva slyshno).
Kulak:
Andrej Sem£novich, valyaj vniz. Oni vs£ povydergayut.
Andr. Sem.:
Obozhdite, Selifan Mitrofanovich. Pust' podergayut. A kak vydernut,
obyazatel'no upadut. A my repu-to da v meshok! A im kukish!
Kulak:
A im kukish!
Niz. Tyanut repu. Klichut na podmogu Germaniyu. Vyhodit nemec. Tanec nemca. On
tolstyj. Stanovitsya na chetverinki i neuklyuzhe prygaet nogami na odnom meste.
Muzyka perehodit na "Ash mein lieber Augistin!" Nemec p'£t pivo. Id£t k
repe.
Kulak (sverhu):
Tek -- Tek -- tek! Valyaj, Andrej Sem£novich! V samyj raz prid£m.
Andrej Sem.:
I repu v meshok!
(Andr. Sem. ber£t meshok, a kulak samovar i idut na lestnicu. SHirmochka
zakryvaetsya).
Niz. Vybegaet katolik. Tanec katolika. V konce tanca poyavlyaetsya Kulak i
Andrej Sem£novich. U kulaka pod myshkoj samovar. Ryad tyanet repku.
Kulak:
Valyaj, valyaj, valyaj! Valyaj, rebyata! Tyani! Ty ponizhe hvataj! A ty
amerikanca pod lokotki! A ty, dolgovyazyj, von ego za puzo priderzhivaj! A
teper' valyaj! Tyk tyk tk tk tk.
(Ryad topchetsya na meste. Razduvaetsya i sblizhaetsya. Muzyka igraet vs£ gromche.
Ryad obegaet vokrug repy i vdrug s grohotom padaet).
Andr. Sem. hlopochet okolo lyuka s meshkom. No iz lyuka vylezaet ogromnyj
Krasnoarmeec. Kulak i Andr. Sem. padayut vverh tormashkoj.
<1935-1938>
* |to, skoree vsego, parodiya na predstavleniya agit-teatrov nachala 20-h
godov. -- S. V.
--------
-- Va-va-va! Gde ta baba, kotoraya sidela vot tut, na etom kresle?
-- Poch£m vy znaete, chto tut sidela baba?
-- Znayu, potomu chto ot kresla pahnet baboj (nyuhaet kreslo).
-- Tut sidela molodaya dama, a teper' ona ushla v svoyu komnatu,
perebirat' garderob.
<Avgust 1936>
--------
O tom, kak rassypalsya odin chelovek
-- Govoryat, vse horoshie baby -- tolstozady. |h, lyublyu grudastyh bab,
mne nravitsya, kak ot nih pahnet,-- skazav eto, on stal uvelichivat'sya v roste
i, dostignuv potolka, rassypalsya na tysyachu malen'kih sharikov.
Prish£l dvornik Pantelej, sobral eti shariki na sovok, na kotoryj on
sobiral obychno loshadinyj navoz, i un£s eti shariki kuda-to na zadnij dvor.
A solnce prodolzhalo svetit' po-prezhnemu, i pyshnye damy prodolzhali
po-prezhnemu voshititel'no pahnut'.
23 avgusta 1938
--------
Odin mehanik reshil na rabote stoyat' poocher£dno to na odnoj, to na
drugoj noge, chtoby ne ochen' ustavat'.
No iz etogo nichego ne vyshlo, on stal ustavat' bol'she prezhnego, i rabota
u nego ne kleilas', kak ran'she.
Mehanika vyzvali v kontoru i sdelali emu vygovor s preduprezhdeniem.
No mehanik reshil poborot' svoyu naturu i prodolzhal stoyat' za rabotoj na
odnoj noge.
Dolgo borolsya mehanik so svoej naturoj i, nakonec, pochuvstvovav bol' v
poyasnice, kotoraya vozrastala s kazhdym dn£m, prinuzhden byl obratit'sya k
doktoru.
27 avgusta 1938.
--------
Odnazhdy Petya Gvozdikov hodil po kvartire. Emu bylo ochen' skuchno. On
podnyal s pola kakuyu-to bumazhku, kotoruyu obronila prisluga. Bumazhka okazalas'
obryvkom gazety. |to bylo neinteresno. Petya poproboval pojmat' koshku, no
koshka zabralas' pod shkap. Petya shodil v prihozhuyu za zontikom, chtoby zontikom
vygnat' koshku iz-pod shkapa. No kogda Petya vernulsya, to koshki uzhe pod shkapom
ne bylo. Petya poiskal koshku pod divanom i za sundukom, no koshki nigde ne
nash£l, zato za sundukom Petya nash£l molotok. Petya vzyal molotok i stal dumat',
chto by im takoe sdelat'. Petya postuchal molotkom po polu, no eto bylo skuchno.
Tut Petya vspomnil, chto v prihozhej na stule stoit korobochka s gvozdyami. Petya
posh£l v prihozhuyu, vybral v korobochke neskol'ko gvozdej, kotorye byli
podlinnee, i stal dumat', kuda by ih zabit'. Esli byla by koshka, to konechno
bylo by interesno pribit' koshku gvozd£m za uho k dveri, a hvostom k porogu.
No koshki ne bylo. Petya uvidel royal'. I vot ot skuki Petya podosh£l i vbil tri
gvozdya v kryshku royalya.
9 oktyabrya 1936
--------
U Kolkova zabolela ruka i on posh£l v ambulatoriyu.
Po doroge u nego zabolela i vtoraya ruka. Ot boli Kolkov sel na panel' i
reshil dal'she nikuda ne idti. Prohozhie prohodili mimo Kolkova i ne obrashchali
na nego vnimaniya. Tol'ko sobaka podoshla k Kolkovu, ponyuhala ego i, podnyav
zadnyuyu lapu, prysnula Kolkovu v lico sobach'ej gadost'yu. Kak beshenyj vskochil
Kolkov i so vsego mahu udaril sobaku nogoj pod zhivot. S zhalobnym vizgom
popolzla sobaka po paneli, volocha zadnie nogi. Na Kolkova nakinulas'
kakaya-to dama i, kogda Kolkov popytalsya ottolknut' e£, dama vcepilas' emu v
rukav i nachala zvat' milicionera. Kolkov ne mog bol'nymi rukami osvobodit'sya
ot damy i tol'ko staralsya plyunut' ej v lico.
|to udalos' emu sdelat' uzhe raza chetyre i dama, zazhmuriv svoi
zapl£vannye glaza, vizzhala na vsyu ulicu. Krugom uzhe sobiralas' tolpa. Lyudi
stoyali, tupo glyadeli i poroj vyrazhali svo£ sochuvstvie Kolkovu.
-- Tak e£! Tak e£! -- govoril roslyj muzhik v korichnevom pidzhake,
kovyryaya pered soboj v vozduhe krivymi pal'cami s chernymi nogtyami.
-- Tozhe eshsho barynya! -- govorila tolstogubaya baba, zavyazyvaya pod
podborodkom golovnoj platok.
V eto vremya Kolkov izlovchilsya i pnul damu kolenom pod zhivot. Dama
vzvizgnula i, otskochiv ot Kolkova, sognulas' v tri pogibeli ot strashnoj
boli.
-- Zdorovo on e£ v peredok! -- skazal muzhik s gryaznymi nogtyami.
A Kolkov, otdelavshis' ot damy, bystro zashagal proch'. No vdrug, dojdya do
Zagorodnogo prospekta, Kolkov ostanovilsya: on zabyl, zachem on vyshel iz doma.
-- Gospodi! Zachem zhe ya vyshel iz doma? -- govoril sam sebe Kolkov, s
udivleniem glyadya na prohozhih. I prohozhie tozhe s udivleniem glyadeli na
Kolkova, a odin starichok prosh£l mimo i potom vs£ vremya oglyadyvalsya, poka ne
upal i ne razbil sebe v krov' svoyu starcheskuyu rozhu. |to rassmeshilo Kolkova
i, gromko hohocha, on posh£l po Zagorodnomu.
<1936-1938>
--------
U moej zheny opyat' nachali kor£zhit'sya nogi. Hotela ona sest' na kreslo, a
nogi otnesli e£ kuda-to k shkapu i dazhe dal'she po koridoru i posadili e£ na
kardonku. No zhena moya, napryagshi volyu, podnyalas' i dvinulas' k komnate,
odnako nogi e£ opyat' nashalili i pronesli e£ mimo dveri. "|h, chert!.." --
skazala zhena, utknuvshis' golovoj pod kontorku. A nogi e£ prodolzhali shalit' i
dazhe razbili kakuyu-to steklyannuyu misku, stoyavshuyu na polu v prihozhej.
Nakonec, zhena moya uselas' v svo£ kreslo.
-- Vot i ya,-- skazala moya zhena, shiroko ulybayas' i vynimaya iz nozdrej
zastryavshie tam shchepochki.
<1936-1938>
--------
Tak nachalos' sobytie v sosednej kvartire. Alekseev s®el kashu, a
nedoedennye ostatki vybrosil na obshchej kuhne v pomojnoe vedro. Uvidev eto,
zhena Gorohova skazala Alekseevu, chto vchera ona vynosila eto vedro na dvor, a
teper', esli on zhelaet im pol'zovat'sya, to pust' sam vynosit ego segodnya zhe
vecherom. Alekseev skazal, chto emu nekogda zanimat'sya takimi pustyakami i
predlozhil madam Gorohovoj platit' tri rublya v mesyac, s tem, chtoby ona
vychishchala eto vedro. Madam Gorohova tak oskorbilas' etim predlozheniem, chto
nagovorila Alekseevu mnogo lishnih slov i dazhe brosila na pol stolovuyu lozhku,
kotoruyu derzhala v rukah, skazav pri etom, chto ona vpolne blagorodnogo
proishozhdeniya i vidala v zhizni luchshie vremena, i chto ona, v konce koncov, ne
prisluga i potomu ne stanet dazhe za soboj podnimat' obronennye veshchi. S etimi
slovami madam Gorohova vyshla iz kuhni, ostaviv rasteryavshegosya Alekseeva
odnogo okolo pomojnogo vedra. Znachit teper' Alekseevu prid£tsya tashchit' vedro
na dvor k pomojnoj yame. |to bylo strashno nepriyatno. Alekseev zadumalsya. Emu
nauchnomu rabotniku, vozit'sya s pomojnym vedrom! |to, po men'shej mere,
oskorbitel'no. Alekseev prosh£lsya po kuhne. Vnezapnaya mysl' blesnula v ego
golove. On podnyal obronennuyu madam Gorohovoj lozhku i tv£rdymi shagami podosh£l
k vedru.
-- Da,-- skazal Alekseev i opustilsya pered vedrom na kortochki. Davyas'
ot otvrashcheniya, on s®el vsyu kashu i vyskreb lozhkoj i pal'cami dno vedra.
-- Vot,-- skazal Alekseev, moya pod kranom lozhku.-- A vedro ya vs£-taki
na dvor ne ponesu.
Vyterev lozhku nosovym platkom, Alekseev polozhil e£ na kuhonnyj stol i
ush£l v svoyu komnatu.
Neskol'ko minut spustya na kuhnyu vyshla rasserzhennaya madam Gorohova. Ona
mgnovenno zametila, chto lozhka podnyata s pola i lezhit na stole. Madam
Gorohova zaglyanula v pomojnoe vedro i, vidya, chto i vedro nahoditsya v polnom
poryadke, prishla v horoshee nastroenie i, sev na taburet, prinyalas' shinkovat'
morkov'.
-- Uzh esli ya chto-nibud' zahochu, to nepremenno dob'yus' svoego,--
govorila sama s soboj madam Gorohova.-- Uzh luchshe mne nikogda ne perechit'. YA
svoego nikomu ne ustuplyu. Vot ni stolechko! -- skazala madam Gorohova,
otrezaya ot morkovi kaplyushechnyj kusochek.
V eto vremya po koridoru mimo kuhni prosh£l Alekseev.
-- Aleksej Alekseevich! -- kriknula madam Gorohova.-- Kuda vy uhodite?
-- YA ne uhozhu, Viktoriya Timofeevna,-- skazal Alekseev, ostanavlivayas' v
dveryah.-- |to ya v vannuyu sh£l.
<1936-1938>
--------
Odin chelovek, ne zhelaya bolee pitat'sya sush£nym goroshkom, otpravilsya v
bol'shoj gastronomicheskij magazin, chtoby vysmotret' sebe chego-nibud' inoe,
chto-nibud' rybnoe, kolbasnoe ili dazhe molochnoe.
V kolbasnom otdele bylo mnogo interesnogo, samoe interesnoe byla
konechno vetchina. No vetchina stoila 18 rublej, a eto bylo slishkom dorogo. Po
cene dostupna byla kolbasa, krasnogo cveta, s t£mno-serymi tochkami. No
kolbasa eta pahla pochemu-to syrom, i dazhe sam prikazchik skazal, chto pokupat'
e£ on ne sovetuet.
V rybnom otdele nichego ne bylo, potomu chto rybnyj otdel pereehal
vremenno tuda, gde ran'she byl vinnyj, a vinnyj otdel pereehal v
konditerskij, a konditerskij v molochnyj, a v molochnom otdele stoyal prikazchik
s takim ogromnym nosom, chto pokupateli tolpilis' pod arkoj i k prilavku
blizhe podojti boyalis'.
I vot nash chelovek, o kotorom id£t rech', potolkalsya v magazine i vyshel
na ulicu.
CHelovek, o kotorom ya nachal etu povest', ne otlichalsya nikakimi
osobennymi kachestvami, dostojnymi otdel'nogo opisaniya. On byl v meru hud, v
meru beden i v meru leniv. YA dazhe ne mogu vspomnit', kak on byl odet. YA
tol'ko pomnyu, chto na n£m bylo chto-to korichnevoe, mozhet byt' bryuki, mozhet
byt' pidzhak, a mozhet byt' tol'ko galstuk. Zvali ego kazhetsya Ivan YAkovlevich.
Ivan YAkovlevich vyshel iz Gastronomicheskogo magazina i posh£l domoj.
Vernuvshis' domoj, Ivan YAkovlevich snyal shapku, sel na divan, svernul sebe
papirosku iz mahorki, vstavil e£ v mundshtuk, zazh£g e£ spichkoj, vykuril,
svernul vtoruyu papirosku, zakuril e£, vstal, nadel shapku i vyshel na ulicu.
Emu nadoela ego melkaya, bezobraznaya zhizn', i on napravilsya k |rmitazhu.
Dojdya do Fontanki, Ivan YAkovlevich ostanovilsya i hotel bylo povernut'
obratno, no vdrug emu stalo stydno pered prohozhimi: eshch£ nachnut na nego
smotret' i oglyadyvat'sya, potomu chto sh£l-sh£l chelovek, a potom vdrug
povernulsya i obratno posh£l. Prohozhie vsegda na takih smotryat.
Ivan YAkovlevich stoyal na uglu, protiv apteki. I vot, chtoby ob®yasnit'
prohozhim svoyu ostanovku, Ivan YAkovlevich sdelal vid, chto ishchet nomer doma.
On, ne perestavaya glyadet' na dom, sdelal neskol'ko shagov vdol' po
Fontanke, potom vernulsya obratno i, sam ne znaya zachem, vosh£l v apteku.
V apteke bylo mnogo narodu. Ivan YAkovlevich poproboval protisnut'sya k
prilavku, no ego ottesnili. Togda on posmotrel na steklyannyj shkapchik, v
kotorom v razlichnyh pozah stoyali razlichnye flakony razlichnyh duhov i
odekolonov.
Ne stoit opisyvat', chto eshch£ delal Ivan YAkovlevich, potomu chto vse ego
dela byli slishkom melki i nichtozhny. Vazhno tol'ko to, chto v |rmitazh on ne
popal i k shesti chasam vernulsya domoj.
Doma on vykuril podryad chetyre mahorochnyh papirosy, potom leg na divan,
povernulsya k stene i poproboval zasnut'.
No dolzhno byt', Ivan YAkovlevich perekurilsya, potomu chto ego serdce
bilos' ochen' gromko, a son ubegal.
Ivan YAkovlevich sel na divane i spustil nogi na pol.
Tak prosidel Ivan YAkovlevich do poloviny devyatogo.
-- Vot esli by mne vlyubit'sya v moloduyu krasivuyu damu,-- skazal Ivan
YAkovlevich, no sejchas zhe zazhal sebe rot rukoj i vytarashchil glaza.
-- V moloduyu bryunetku,-- skazal Ivan YAkovlevich, otvodya ruku oto rta.--
V tu, kotoruyu ya videl segodnya na ulice.
Ivan YAkovlevich svernul papirosu i zakuril. V koridore razdalos' tri
zvonka.
-- |to ko mne,-- skazal Ivan YAkovlevich, prodolzhaya sidet' na divane i
kurit'.
13 yanvarya 1937
--------
"Makarov! Podozhdi!" -- krichal Sampsonov, no Makarov, ne obrashchaya
vnimaniya na kriki Sampsonova, bezhal i bezhal. Uzhe ne hvatalo dyhaniya, uzhe
klokotalo v grudi u Makarova, no Makarov bezhal, razmahivaya kulakami i glotaya
vozduh shiroko raskrytym rtom.
Nesmotrya na vse usiliya, Makarov bezhal nebystro, pominutno spotykalsya i
priderzhivalsya rukami za vse vstrechnye predmety. Nakonec, probegaya mimo
vetly, Makarov zacepilsya karmanom za suchok i ostanovilsya.
Teper' pobezhal Sampsonov. Sampsonov bezhal legko i svobodno, prizhav
kulaki k bokam. Na lice Sampsonova siyala schastlivaya ulybka i bylo vidno, chto
beg emu dostavlyaet udovol'stvie.
-- |j, Makarov! Sejchas ya do tebya dobegu! -- kriknul Sampsonov, no s
etimi slovami spotknulsya o kochku i upal.
Teper' opyat' pobezhal Makarov. Makarov bezhal v les. Vot on mel'knul
sredi kustov mozhzhevel'nika, potom ego golova pokazalas' iz-za melkih sosenok
i nakonec Makarov okonchatel'no skrylsya s glaz.
Sampsonov vynul iz karmana malen'kuyu chernuyu gnutuyu trubku s
metallicheskoj kryshechkoj i rezino vyj kiset, nabil trubku tabakom, raskuril
e£, sel na pen' i pustil oblako sinego tabachnogo dyma.
<Avgust 1937>
--------
Tihaya voda pokachivalas' u moih nog.
YA smotrel v temnuyu vodu i videl nebo.
Tut, na etom samom meste, Ligudim skazhet mne formulu postroeniya
nesushchestvuyushchih predmetov.
YA budu zhdat' do pyati chasov, i esli Ligudim za eto vremya ne pokazhetsya
sredi teh derev'ev, ya ujdu. Moe ozhidanie stanovitsya obidnym. Vot uzhe dva s
polovinoj chasa stoyu ya tut, i tihaya voda pokachivaetsya u moih nog.
YA sunul v vodu palku. I vdrug pod vodoj kto-to shvatil moyu palku i
d£rnul. YA vypustil palku iz ruk i derevyannaya palka ushla pod vodu s takoj
bystrotoj, chto dazhe svistnula.
Rasteryannyj i ispugannyj stoyal ya okolo vody.
Ligudim prishel rovno v pyat'. |to bylo rovno v pyat', potomu chto na tom
beregu promchalsya poezd: ezhednevno rovno v pyat' on proletaet mimo togo
domika.
Ligudim sprosil menya, pochemu ya tak bleden. YA skazal. Proshlo chetyre
minuty, v techenie kotoryh Ligudim smotrel v temnuyu vodu. Potom on skazal:
"|to ne imeet formuly. Takimi veshchami mozhno pugat' detej, no dlya nas eto
neinteresno. My ne sobirateli fantasticheskih syuzhetov. Nashemu serdcu mily
tol'ko bessmyslennye postupki. Narodnoe tvorchestvo i Gofman protivny nam.
CHastokol stoit mezhdu nami i podobnymi zagadochnymi sluchayami".
Ligudim povertel golovoj vo vse storony i, pyatyas', vyshel iz polya moego
zreniya.
10 noyabrya 1937
--------
Takie zhe dlinnye usy, kak u pana Pshehovskogo, byli u Matveya
Solomanskogo. Pan Pshehovskij gordilsya svoimi usami i glupaya rozha Matveya
Solomanskogo privodila pana v yarost'. Pan stuchal kablukami i kulakami,
skalil zuby i pleval v stenu; pan chernel ot yarosti i krichal tonkim protivnym
golosom.
YA pisal stihi o chasah, a v sosednej komnate sidel pan Pshehovskij i shil
na shvejnoj mashinke karmany. Mashinka stuchala neravnomerno i meshala mne
sosredotochit'sya. Pan shil na mashinke ochen' ploho: slyshno bylo, kak on rugal
chelnok i nitku, no, kogda chelnok i nitka podchinyalis' panskoj vole, pan
vertel ruchku mashinki i rugal Matveya Solomanskogo. Mne nadoela eta postoyannaya
rugan' i stuk shvejnoj mashinki. YA plyunul i vyshel na ulicu.
<Mezhdu 10 i 15 noyabrya 1937>
--------
-- YA ne sovetuyu est' tebe mnogo perca. YA znal odnogo greka -- my s nim
plavali na odnom parohode -- on el takoe strashnoe kolichestvo perca i
gorchicy, chto sypal ih v kushan'ya ne glyadya. On, bednyj, celye nochi prosizhival
s tuflej v rukah...
-- Pochemu? -- sprosil ya.
-- Potomu chto on boyalsya krys, a na parohode krys bylo ochen' mnogo. I
vot on, bednyazhka, v konce koncov umer ot bessonicy.
3 yanvarya 1938
--------
Kogda son bezhit ot cheloveka, i chelovek lezhit na krovati, glupo vytyanuv
nogi, a ryadom na stolike tikayut chasy, i son bezhit ot chasov, togda cheloveku
kazhetsya, chto pered nim raspahivaetsya ogromnoe ch£rnoe okno i v eto okno
dolzhna vyletet' ego tonkaya seren'kaya chelovecheskaya dusha, a bezzhiznennoe telo
ostanetsya lezhat' na krovati, glupo vytyanuv nogi, i chasy prozvenyat svoim
tihim zvonom: "vot eshch£ odin chelovek usnul", i v etot mig zahlopnetsya
ogromnoe i sovershenno ch£rnoe okno.
CHelovek po familii Oknov lezhal na krovati, glupo vytyanuv nogi, i
staralsya zasnut'. No son bezhal ot Oknova. Oknov lezhal s otkrytymi glazami, i
strashnye mysli stuchali v ego oderevenevshej golove.
8 marta 1938 g.
--------
U nego byl takoj nos, chto hotelos' tknut' v nego billiardnym kiem.
Za zaborom dolgo branilis' i plevalis'. Slyshno bylo, kak komu-to
plyunuli v rot.
|to idet processiya. Zachem eta processiya idet?
Ona nes£t vyrvannuyu u Pyatipalova nozdryu. Nozdryu nesut, chtoby zaryt' v
Letnem Sadu.
Mihajlov hodil po Letnemu Sadu, nesya pod myshkoj gamak. On dolgo iskal,
kuda by gamak povesit'. No vsyudu tolkalis' nepriyatnye storozha. Mihajlov
peredumal i sel na skameechku. Na skameechke lezhala zabytaya kem-to gazeta.
Lezhala zabytaya kem-to gazeta.
Lezhala zabytaya kem-to gazeta.
Mihajlov sadilsya na etu gazetu
I dumat' pospeshal
I dumat' pospeshal.
<mart 1938>
--------
K semidesyatiletiyu Natashi
Artamonov zakryl glaza, a Hrychov i Molotkov stoyali nad Artamonovym i
zhdali.
-- Nu, zhe! Nu, zhe! -- toropil Hrychov.
A Molotkov ne uterpel i d£rnul stul, na kotorom sidel Artamonov, za
zadnie nozhki, i Artamonov svalilsya na pol.
-- Ah tak! -- zakrichal Artamonov, podnimayas' na nogi.-- Kto eto menya so
stula sbrosil?
-- Vy uzh nas izvinite,-- skazal Molotkov,-- my ved' dolgo zhdali, a vy
vs£ molchite i molchite. Uzh eto menya chert poputal. Ochen' uzh nam ne terpelos'.
-- Ne terpelos'! -- peredraznil Artamonov.-- A mne, pozhilomu cheloveku,
po' polu valyat'sya? |h, vy! Stydno!
Artamonov stryahnul s sebya sorinki, pristavshie k nemu s pola i, sev
opyat' na stul, zakryl glaza.
-- Da chto zhe eto? A? CHto zhe eto? -- zagovoril vdrug Hrychov, glyadya to na
Molotkova, to na Artamonova.
Molotkov postoyal nekotoroe vremya v razdum'e, a potom nagnulsya i dernul
zadnie nozhki Artamonovskogo stula. Artamonov s®ehal so stula na pol.
-- |to izdevatel'stvo! -- zakrichal Artamonov,-- |to uzhe vtoroj raz menya
na pol skidyvayut! |to opyat' ty, Molotkov?
-- Da uzh ne znayu kak skazat', tovarishch Artamonov. Prosto opyat' kakoe-to
pomutnenie v mozgu bylo. Vy uzh nas izvinite, tov. Artamonov! My ved' eto
tol'ko ot neterpeniya! -- skazal Molotkov i chihnul.
-- Pozhaleete ob etom,-- skazal Artamonov, podnimayas' s pola.--
Pozhaleete, sukiny deti! Artamonov sel na stul.
-- YA tebe etogo ne spushchu,-- skazal Artamonov i pogrozil komu-to
pal'cem.
Artamonov dolgo grozil komu-to pal'cem, a potom spryatal ruku za bort
zhileta i zakryl glaza.
Hrychev srazu zavolnovalsya:
-- Oj! CHto zhe eto? Opyat'? Opyat' on! Oj!
Molotkov otodvinul Hrycheva v storonu i noskom sapoga vybil stul iz-pod
Artamonova. Artamonov gruzno ruhnul na pol.
-- Trizhdy! -- skazal Artamonov shepotom.-- Horosho-s!...
V eto vremya dver' otkrylas' i v komnatu vosh£l ya.
-- Stop! -- skazal ya.-- Prekratite eto bezobrazie! Segodnya Natalii
Ivanovne ispolnilos' sem'desyat let.
Artamonov, sidya na polu, povernul ko mne svoe glupoe lico i, ukazav
pal'cem na Molotkova, skazal:
-- On menya trizhdy so stula na pol skinul...
-- Cyk! -- kriknul ya.-- Vstat'!
Artamonov vstal.
-- Vzyat'sya za ruki! -- skomandoval ya.
Artamonov, Hrychev i Molotkov vzyalis' za ruki.
-- A teper' za-a mnoj!
I vot, postukivaya kablukami, my dvinulis' po napravleniyu k Detskomu
Selu. <YA shel speredi, obdumyvaya ritual pozdravleniya.>
2 avgusta 1938
<YA speshu, i potomu, mozhet byt', pocherk moj nebrezhen i slog neyasen.>
* Posvyashchen 70-letiyu Nat. Iv. Kolyubakinoj. GPB. F. 1232, ed.hr. 290.
(prim. v GBB). V "Sochineniyah v 2-h tt." familii personazhej: Artomonov i
Hrushchev. -- S. V.
--------
Vodevil'
Sno:
Zdravstvujte! |h, vyp'em! |j! Gulyaj-hodi! |h! |h! |h!
Marisha:
Da chto s vami. Evgenij |duardovich?
Sno:
|h! Pit' hochu! |h, gulyaj-hodi!
Marisha:
Postojte, Evgenij |duardovich, vy uspokojtes'. Hotite, ya chaj postavlyu.
Sno:
CHaj? Net. YA vodku hlebat' hochu.
Marisha:
Evgenij |duardovich, milyj, da chto s vami? YA vas uznat' ne mogu.
Sno:
Nu i necha uznavat'! Goni, madam, vodku!
Marisha:
Gospodi, da chto zhe eto takoe? Danya! Danya!
Danya (l£zha na polu v prihozhej):
Nu? CHego tam eshch£?
Marisha:
Da chto zhe mne delat'? CHto zhe eto takoe?
Sno:
|h, gulyaj-hodi! (p'et vodku i vybrasyvaet ee fontanom cherez nos).
Marisha (zalezaya za fisgarmoniyu):
Zastupnica presvyataya! Mat' presvyataya Bogorodica!
Harms (lezha v prihozhej na polu):
|j ty, tam, slova molitv putaesh'!
Sno (razbivaya butylkoj steklyannuyu dvercu shkapa):
|h, gulyaj-hodi!
Padaet zanaves. Slyshno kak Marisha cheshet sebe golovu.
Vera, Nadezhda, Lyubov', Sofiya.
<30 sentyabrya> 1938 goda
--------
Kak legko cheloveku zaputat'sya v melkih predmetah. Mozhno chasami hodit'
ot stola k shkapu i ot shkapa k divanu i ne nahodit' vyhoda. Mozhno dazhe
zabyt', gde nahodish'sya, i puskat' strely v kakoj-nibud' malen'kij shkapchik na
stene. "Goj! shkap! -- mozhno krichat' emu.-- YA tebya!" Ili mozhno lech' na pol i
rassmatrivat' pyl'. V etom tozhe est' vdohnovenie. Luchshe delat' eto po chasam,
soobrazuyas' so vremenem. Pravda, tut ochen' trudno opredelit' sroki, ibo
kakie sroki u pyli?
Eshche luchshe smotret' v taz s vodoj. Na vodu smotret' vsegda polezno i
pouchitel'no. Dazhe esli tam nichego ne vidno, a vs£ zhe horosho. My smotreli na
vodu, nichego v nej ne videli, i skoro nam stalo skuchno. No my uteshali sebya,
chto vs£ zhe sdelali horoshee delo. My zagibali nashi pal'cy i schitali. A chto
schitali, my ne znali, ibo razve est' kakoj-libo schet v vode?
<17 avgusta 1940>
--------
Priklyucheniya Katerpillera
Mishurin byl katerpillerom. Poetomu, a mozhet byt' i ne poetomu, on lyubil
lezhat' pod divanom ili za shkapom i sosat' pyl'. Tak kak on byl chelovek ne
osobenno akkuratnyj, to inogda celyj den' ego rozha byla v pyli, kak v puhu.
Odnazhdy ego priglasili v gosti, i Mishurin reshil slegka popoloskat' svoyu
fizionomiyu. On nalil v taz teploj vody, pustil tuda nemnogo uksusu i
pogruzil v vodu svoe lico. Kak vidno, uksusu v vode bylo slishkom mnogo, i
potomu Mishurin oslep. Do glubokoj starosti on hodil oshchup'yu i poetomu, a
mozhet byt' i ne poetomu stal eshch£ bol'she pohodit' na katerpillera.
pyatnica 16 oktyabrya 1940
--------
Na krovati metalsya poluprozrachnyj yunosha. Na stule, zakryv lico rukami,
sidela zhenshchina, dolzhno byt', mat'. Gospodin v krahmal'nom vorotnichke, dolzhno
byt', vrach, stoyal vozle nochnogo stolika. Na oknah byli spushcheny zh£ltye shtory.
Zaskripela dver', i v komnatu zaglyanul kot. Gospodin v krahmal'nom
vorotnichke udaril kota sapogom po morde. Kot ischez. YUnosha zastonal.
YUnosha chto-to skazal. Gospodin, pohozhij na vracha, prislushalsya. YUnosha
skazal: "Lodki plyvut". Gospodin nagnulsya nad yunoshej.
-- CHto s vami, moj dorogoj drug? -- sprosil gospodin, naklonyayas' k
yunoshe. YUnosha molcha lezhal na spine, no lico ego bylo povernuto k stenke.
YUnosha molchal.
-- Horosho,-- skazal gospodin, vypryamlyayas'.-- Vy ne zhelaete otvechat'
vashemu drugu. Horosho.
Gospodin pozhal plechami i otosh£l k oknu.
-- Dajte lodku,-- proiznes yunosha.
Gospodin, stoya u okna, hihiknul.
Proshlo minut vosem'. YUnosha otyskal glazami gospodina v krahmal'nom
vorotnichke i skazal:
-- Doktor, skazhite mne otkrovenno: ya umirayu?
-- Vidite li,-- skazal doktor, igraya cepochkoj ot chasov.-- YA by ne hotel
otvechat' na vash vopros. YA dazhe ne imeyu prava otvechat' na nego.
-- To, chto vy skazali, vpolne dostatochno,-- skazal yunosha.-- Teper' ya
znayu, chto nadezhd net.
-- Nu, uzh eto vasha fantaziya,-- skazal doktor.-- YA vam pro nadezhdy ne
skazal ni slova.
-- Doktor, vy menya schitaete za duraka. No uveryayu vas, chto ya ne tak glup
i prekrasno ponimayu svoe polozhenie.
Doktor hihiknul i pozhal plechami.
-- Vashe polozhenie takovo,-- skazal on,-- chto ponyat' vam ego nevozmozhno.
<1940>
--------
V tramvae sideli dva cheloveka i rassuzhdali tak:
Odin govoril: "YA ne veryu v zagrobnuyu zhizn'. Real'nyh dokazatel'stv
togo, chto zagrobnaya zhizn' sushchestvuet -- ne imeetsya. I avtoritetnyh
svidetel'stv o nej my ne znaem. V religiyah zhe o nej govoritsya libo ochen'
neubeditel'no, naprimer, v islame, libo ochen' tumanno, naprimer, v
hristianstve, libo nichego ne govoritsya, naprimer, v biblii, libo pryamo
govoritsya, chto e£ net, naprimer, v buddizme. Sluchai yasnovideniya,
prorochestva, raznyh chudes i dazhe prividenij pryamogo otnosheniya k zagrobnoj
zhizni ne imeyut i otnyud' ne sluzhat dokazatel'stvom e£ sushchestvovaniya. Menya
niskol'ko ne interesuyut rasskazy, podobnye tomu, kak odin chelovek uvidel vo
sne l'va i na drugoj den' byl ubit vyrvavshimsya iz Zoologicheskogo sada l'vom.
Menya interesuet tol'ko vopros: est' li zagrobnaya zhizn' ili e£ ket? Skazhite,
kak po vashemu?"
Vtoroj Sobesednik skazal: "Otvechu vam tak: na vash vopros vy nikogda ne
poluchite otveta, a esli poluchite kogda-nibud' otvet, to ne ver'te emu.
Tol'ko vy sami smozhete otvetit' na etot vopros. Esli vy otvetite da, to
budet da, esli vy otvetite net, to budet net. Tol'ko otvetit' nado s polnym
ubezhdeniem, bez teni somneniya, ili, tochnee govorya, s absolyutnoj veroj v svoj
otvet".
Pervyj Sobesednik skazal: "YA by ohotno otvetil sebe. No otvetit' nado s
veroj. A chtoby otvetit' s veroj, nado byt' uverennym v istinnosti svoego
otveta. A gde mne vzyat' etu uverennost'?"
Vtoroj Sobesednik skazal: "Uverennost', ili tochnee, veru nel'zya
priobresti, e£ mozhno tol'ko razvit' v sebe".
Pervyj Sobesednik skazal: "Kak zhe ya mogu razvit' v sebe veru v svoj
otvet, kogda ya dazhe ne znayu, chto otvechat', da ili net".
Vtoroj Sobesednik skazal: "Vyberite sebe to, chto vam bol'she nravitsya".
-- Sejchas budet nasha ostanovka,-- skazal pervyj Sobesednik i oba vstali
so svoih mest, chtoby idti k vyhodu.
-- Prostite,-- obratilsya k nim kakoj-to voennyj cherezvychajno vysokogo
rosta.-- YA slyshal vash razgovor i menya, izvinite, zainteresovalo: kak eto
mogut dva eshch£ molodyh cheloveka ser'£zno govorit' o tom, est' li zagrobnaya
zhizn', ili e£ net?
<1940>
--------
-- Da,-- skazal Kozlov, pritryahivaya nogoj,-- ona ochen' ispugalas'. Eshch£
by! Ho-ho! No soobrazila, chto bezhat' ni v koem sluchae nel'zya. |to vs£ zhe ona
soobrazila. No tut huligany podoshli blizhe i nachali ej v uho gromko svistet'.
Oni dumali oglushit' e£ svistom. No iz etogo nichego ne vyshlo, t. k. ona kak
raz na eto uho byla gluha. Togda odin iz huliganov shvarknul e£ palkoj po
noge. No i iz etogo tozhe nichego ne vyshlo, potomu chto kak raz eta noga byla u
ne£ eshch£ pyat' let tomu nazad amputirovana i zamenena protezom. Huligany dazhe
ostanovilis' ot udivlen'ya, vidya, chto ona prodolzhaet spokojno idti dal'she.
-- Lovko! -- skazal Techorin.-- Velikolepno! Ved' chto by bylo, esli by
huligany podoshli k nej s drugogo boka? Ej povezlo.
-- Da,-- skazal Kozlov.-- no obyknovenno ej ne vez£t. Nedeli dve tomu
nazad e£ iznasilovali, a proshlym letom ee prosto tak, iz ozorstva, vysekli
loshadinym knutom. Bednaya Elizaveta Platonovna dazhe privykla k podobnym
istoriyam.
-- Bednyazhka,-- skazal Techorin.-- YA byl by neproch' e£ povidat'.
<1940>
--------
§1.
ZHizn' delitsya na rabochee i nerabochee vremya. Nerabochee vremya sozda£t
shemy -- truby. Rabochee vremya napolnyaet eti truby.
Rabota v vide vetra vletaet v poluyu trubu. Truba po£t lenivym golosom.
My slushaem voj trub. I nashe telo vdrug legchaet v krasivyj veter perehodit:
my vdrug stanovimsya dvojnymi: napravo ruchka -- nalevo ruchka, napravo nozhka
-- nalevo nozhka, boka i ushi i glaza i plechi nas granichat s ostal'nymi. Tochno
rifmy nashi grani ostri£m blestyat stal'nym.
§2.
Nerabochee vremya -- pustaya truba. V nerabochee vremya my lezhim na divane,
mnogo kurim i p'£m. hodim v gosti, mnogo govorim, opravdyvayas' drug pered
drugom. My opravdyvaem nashi postupki, otdelyaem ot vsego ostal'nogo i
govorim, chto v prave sushchestvovat' samostoyatel'no. Tut nam nachinaet kazat'sya,
chto my obladaem vsem, chto est' vne nas. I vs£ sushchestvuyushchee vne nas i
razgranichennoe s nami i vsem ostal'nym, otlichnym ot nas i ego (togo, o ch£m
my v dannyj moment govorim) prostranstvom (nu hotya by napolnennym vozduhom)
my nazyvaem predmetom. Predmet nami vydelyaetsya v samostoyatel'nyj mir i
nachinaet obladat' vsem lezhashchim vne ego, kak i my obladaem tem zhe.
Samostoyatel'no sushchestvuyushchie predmety uzhe ne svyazany zakonami logicheskih
ryadov i skachut v prostranstve, kuda hotyat, kak i my. Sleduya za predmetami,
skachat i slova sushchestvitel'nogo vida. Sushchestvitel'nye slova rozhdayut glagoly
i daruyut glagolam svobodnyj vybor. Predmety, sleduya za sushchestvitel'nymi
slovami, sovershayut razlichnye dejstviya, vol'nye, kak novyj glagol. Voznikayut
novye kachestva, a za nimi i svobodnye prilagatel'nye. Tak vyrastaet novoe
pokolenie chastej rechi. Rech', svobodnaya ot logicheskih rusel, bezhit po novym
putyam, razgranichennaya ot drugih rechej. Grani rechi blestyat nemnogo yarche,
chtoby vidno bylo, gde konec i gde nachalo, a to my sovsem by poteryalis'. |ti
grani, kak veterki, letyat v pustuyu stroku-trubu. Truba nachinaet zvuchat' i my
slyshim rifmu.
§3.
Ura! stihi obognali nas
My ne vol'ny kak stihi.
Slyshen v trubah vetra glas,
my zhe slaby i tihi.
Gde granica nashih tel,
nashi svetlye boka?
My neyasny tochno tyul',
my bespomoshchny poka.
Slova nesutsya i rechi,
predmety skachat sledom,
i my der£msya v seche --
Ura! krichim pobedam.
Takim obrazom, my zavlekaemsya v rabochee sostoyanie. Tut uzh nekogda
stanovitsya dumat' o ede i gostyah. Razgovory perestayut opravdyvat' nashi
postupki. V drake ne opravdyvayutsya i ne izvinyayutsya. Teper' kazhdyj otvechaet
za samogo sebya. On odin svoej sobstvennoj volej privodit sebya v dvizhenie i
prohodit skvoz' drugih. Vs£ sushchestvuyushchee vne nas perestalo byt' v nas samih.
My uzhe ne podobny okruzhayushchemu nas miru. Mir letit k nam v rot v vide
otdel'nyh kusochkov: kamnya, smoly, stekla, zheleza, dereva i t. d. Podhodya k
stolu, my govorim: |to stol, a ne ya, a potomu vot tebe! -- i trah po stolu
kulakom, a stol popolam, a my po polovinam, a poloviny v poroshok, a my po
poroshku, a poroshok v nam v rot, a my govorim: eto pyl', a ne ya,-- i trah po
pyli. A pyl' uzhe nashih udarov ne boitsya.
§4.
Tut my stoim i govorim: Vot ya vytyanul odnu ruku vper£d pryamo pered
soboj, a druguyu ruku nazad. I vot ya vperedi konchayus' tam, gde konchaetsya moya
ruka, a szadi konchayus' tozhe tam, gde konchaetsya moya drugaya ruka. Sverhu ya
konchayus' zatylkom, snizu pyatkami, sboku plechami. Vot ya i ves'. A, chto vne
menya, to uzh ne ya.
Teper', kogda my stali sovsem obosoblennymi, pochistim nashi grani, chtoby
luchshe vidat' bylo, gde nachinaemsya uzhe ne my. Pochistim nizhnij punkt --
sapogi, verhnij punkt -- zatylok -- oboznachim shapochkoj: na ruki nadenem
blestyashchie manzhety, a na plechi epolety. Vot teper' uzhe srazu vidat', gde
konchilis' my i nachalos' vs£ ostal'noe.
§5.
Vot tri pary nashih granej:
1. ruka -- ruka.
2. plecho -- plecho.
3. zatylok -- pyatki.
§6.
Vopros: Nachalas' li nasha rabota? A esli nachalas', to v ch£m ona sostoit?
Otvet: Rabota nasha sejchas nachnetsya, a sostoit ona v registracii mira,
potomu chto my teper' uzhe ne mir.
V.: Esli my teper' ne mir, to chto zhe my?
O.: Net, my mir. T. e. ya ne sovsem pravil'no vyrazilsya. Ne to chtoby my
zhe ne mir, no my sami po sebe, a on sam po sebe. Sejchas poyasnyu: Sushchestvuyut
chisla: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 i t.d. Vse eti chisla sostavlyayut chislovoj, sch£tnyj
ryad. Vsyakoe chislo najd£t sebe v n£m mesto. No 1 -- eto osobennoe chislo. Ona
mozhet stoyat' v storone, kak pokazatel' otsutstviya sch£ta. 2 uzhe pervoe
mnozhestvo, i za 2 vse ostal'nye chisla. Nekotorye dikari umeyut schitat' tol'ko
tak: raz i mnogo. Tak vot i my v mire, vrode edinicy v sch£tnom ryadu.
V.: Horosho, a kak zhe my budem registrirovat' mir?
O.: Tak zhe. kak edinica registriruet ostal'nye chisla, t. e. ukladyvayas'
v nih i nablyudaya, chto iz etogo poluchaetsya.
V.: Razve tak edinica registriruet drugie chisla?
O.: Dopustim, chto tak. |to nevazhno.
V.: Stranno. A kak zhe my budem ukladyvat'sya v drugie predmety,
raspolozhennye v mire? Smotret', naskol'ko shkap dlinnee, shire i vyshe, chem my?
Tak chto li?
O.: Edinica izobrazhaetsya nami znachkom v vide palochki. Znachok edinicy
est' tol'ko naibolee udobnaya forma dlya izobrazheniya edinicy, kak i vsyakij
znach£k chisla. Tak i my est' tol'ko naibolee udobnaya forma nas samih.
Edinica, registriruya dva, ne ukladyvaetsya svoim znachkom v znach£k dva.
Edinica registriruet chisla svoim kachestvom. Tak dolzhny postupat' i my.
V.: No chto takoe nashe kachestvo?
O.:
Gibel' uha --
gluhota,
gibel' nosa --
nosota,
gibel' n£ba --
nemota,
gibel' slepa --
slepota.
Abstraktnoe kachestvo edinicy my tozhe znaem. No ponyatie edinicy
sushchestvuet v nas, kak ponyatie chego-libo. Skazhem, arshina. Edinica
registriruet dva -- est': odin arshin ukladyvaetsya v dvuh arshinah, odna
spichka ukladyvaetsya v dvuh spichkah i t. p. Takih edinic sushchestvuet uzhe
mnogo. Tak-zhe i chelovek ne odin, a mnogo. I kachestv u nas stol'ko zhe,
skol'ko sushchestvuet lyudej. I u kazhdogo iz nas svoj osoboe kachestvo.
V.: Kakoe kachestvo u menya?
O.: Vot. Rabota nachinaetsya s otyskaniya svoego kachestva. Tak kak etim
kachestvom nam pridetsya potom orudovat', to nazovem ego oruzhie.
V.: No kak najti mne svo£ oruzhie?
§7.
Esli net bol'she sposobov
pobezhdat' nashestvie smyslov,
nado vyhodit' iz vojny gordo
i delat' svo£ mirnoe delo.
Mirnoe delo postrojka doma
iz br£ven pri pomoshchi topora.
YA vyshel v mir gluhoj ot groma.
Domov raskinulas' gora.
No sablya vojny ostatok
moya edinstvennaya plot'
so svistom rubit s krysh' kasatok
brevna ne v silah raskolot',
Menyat' li delo il' oruzhie?
rubit' vraga il' stroit' dom?
Il' s devy sd£rnut' s duba kruzhevo
i sablyu v grud' vonzit' potom.
YA plotnik sablej vooruzh£nnyj,
vstrechayu dom kak vraga.
Dom sablej v centr porazhennyj
stoit k nogam skloniv roga.
Vot moya sablya, mera moya
vera i pera, megera moya!
Dobavlenie.
§8.
Koz'ma Prutkov registriroval mir Probirnoj Palatkoj, i potomu on byl
vooruzh£n sablej.1
Sabli byli u: G£te, Blejka, Lomonosova, Gogolya, Prutkova i Hlebnikova.
Poluchiv sablyu, mozhno pristupat' k delu i registrirovat' mir.
§9.
Registraciya mira.
(Sablya -- mera)2
vs£.
19-20 noyabrya 1929 goda
* Primechaniya avtora.
1 Son Koz'my Prutkova: Golyj general. Horosho, chto general byl v
epoletah, no zhal', chto on ne peredal Prutkovu sabli.
2 "Vremya -- mera mira". V. Hlebnikov.
--------
Odinnadcat' utverzhdenij Daniila Ivanovicha Harmsa
* Smotri: "Predmety i figury, otkrytye Daniilom Ivanovichem Harmsom".
1927 god.
I utverzhdenie.
Predmety propali.
II utverzhdenie.
Bylo: CHislovoj ryad nachinaetsya s 2. Edinica ne chislo. Edinica pervoe i
edinstvennoe sovershenstvo. Pervoe mnozhestvo, pervoe chislo i pervoe ot
sovershenstva -- eto 2. (Pifagorova Edinica).
III utverzhdenie.
Voobrazim, chto edinica -- pervoe chislo.
IV utverzhdenie.
Novaya edinica podchinyaetsya zakonu obshchih chisel. Zakon chisel -- Zakon
mass. (Harmsova Edinica).
V utverzhdenie.
Zakon edinicy lozhen -- takogo Zakona net. Est' tol'ko Zakon mass.
VI utverzhdenie.
Predmet obezoruzhen. On struchok. Vooruzhena tol'ko kucha.
VII utverzhdenie.
Zakon bol'shih i malyh chisel odin. Raznica tol'ko kolichestvennaya.
VIII utverzhdenie.
I chelovek i slovo i chislo podchineny odnomu zakonu.
IX utverzhdenie.
Novaya chelovecheskaya mysl' dvinulas' i potekla. Ona stala tekuchej. Staraya
chelovecheskaya mysl' govorit pro novuyu, chto ona "tronulas'". Vot pochemu dlya
kogo-to bol'sheviki sumasshedshie.
H utverzhdenie.
Odin chelovek dumaet logicheski; mnogo lyudej dumayut TEKUCHE.
HI utverzhdenie.
YA hot' i odin, no dumayu TEKUCHE.
vs£.
YA pishu vysokie stihi.
16 marta 1930
--------
Predmety i figury, otkrytye Daniilom Ivanovichem Harmsom.
1. Znachenie vsyakogo predmeta mnogoobrazno. Unichtozhaya vse znacheniya,
krome odnogo, my tem samym delaem dannyj predmet nevozmozhnym.
Unichtozhaya i eto poslednee znachenie, my unichtozhaem i samo sushchestvovanie
predmeta.
2. Vsyakij predmet (neodushevl£nnyj i sozdannyj chelovekom) obladaet
chetyr'mya rabochimi znacheniyami i pyatym sushchim znacheniem. Pervye chetyre sut': 1)
Nachertatel'noe znachenie (geometricheskoe), 2) celevoe znachenie (utilitarnoe),
3) znachenie emocional'nogo vozdejstviya na cheloveka, 4) znachenie
esteticheskogo vozdejstviya na cheloveka. Pyatoe znachenie opredelyaetsya samim
faktom sushchestvovaniya predmeta: Ono vne svyazi predmeta s chelovekom i sluzhit
samomu predmetu. Pyatoe znachenie -- est' svobodnaya volya predmeta.
3. CHelovek, vstupaya v obshchenie s predmetom, issleduet ego chetyre rabochih
znacheniya. Pri pomoshchi ih predmet ukladyvaetsya v soznanii cheloveka, gde i
zhiv£t. Esli by chelovek natolknulsya na sovokupnost' predmetov tol'ko s tremya
iz chetyr£h rabochih znachenij, to perestal by byt' chelovekom. CHelovek zhe,
nablyudayushchij sovokupnost' predmetov, lish£nnyh vseh chetyr£h rabochih znachenij,
peresta£t byt' nablyudatelem, prevratyas' v predmet, sozdannyj im samim. Sebe
on pripisyvaet pyatoe znachenie svoego sushchestvovaniya.
4. Pyatym, sushchim znacheniem, predmet obladaet tol'ko vne cheloveka, t. e.
teryaya otca, dom i pochvu. Takoj predmet "reet".
5. Reshayushchimi byvayut ne tol'ko predmety, no takzhe: zhesty i dejstviya.
6. Pyatoe znachenie shkafa -- est' shkaf. Pyatoe znachenie bega -- est' beg.
7. Beskonechnoe mnozhestvo prilagatel'nyh i bolee slozhnyh slovesnyh
opredelenij shkafa ob®edinyayutsya slovom 'shkaf'.
8. Razbiv shkaf na chetyre discipliny, sootvetstvuyushchie chetyr£m rabochim
znacheniyam shkafa, my poluchili by chetyre predmeta, predstavlyayushchih v
sovokupnosti shkaf. No shkafa kak takovogo ne bylo by i takomu sinteticheskomu
shkafu nel'zya by bylo pripisat' pyatoe znachenie edinogo shkafa. On, smeshch£nnyj
vo edino lish' v nashem soznanii, obladal by chetyr'mya sushchimi znacheniyami i
chetyr'mya rabochimi. V samyj zhe moment smeshcheniya vne nas zhili by chetyre
predmeta, obladayushchie po odnomu sushchemu i po odnomu rabochemu znacheniyu.
Natolknis' na nih nablyudatel' -- on byl by ne chelovekom.
9. Predmet v soznanii cheloveka imeet chetyre rabochih znacheniya i znachenie
kak slovo (shkaf). Slovo shkaf i shkaf -- konkretnyj predmet sushchestvuyut v
sisteme konkretnogo mira naravne s drugimi predmetami, kamnyami i svetilami.
Slovo -- shkaf sushchestvuet v sisteme ponyatij naravne so slovami: chelovek,
besplodnost', gustota, pereprava i t. d.
10. Pyatoe sushchee znachenie predmeta v konkretnoj sisteme i v sisteme
ponyatij razlichno. V pervom sluchae ono svobodnaya volya predmeta, a vo vtorom
-- svobodnaya volya slova (ili mysli, ne vyrazhennoj slovom, no my budem
govorit' lish' o vyrazhennyh v slovo ponyatiyah).
11. Lyuboj ryad predmetov, narushayushchij svyaz' ih rabochih znachenij,
sohranyaet svyaz' znachenij sushchih i po sch£tu pyatyh. Takogo roda est' ryad
nechelovecheskij i est' mysl' predmetnogo mira. Rassmatrivaya takoj ryad, kak
celuyu velichinu i kak vnov' obrazovavshijsya sinteticheskij predmet, my mozhem
pripisat' emu novye znacheniya, sch£tom tri: 1) nachertatel'noe, 2) esteticheskoe
i 3) sushchee.
12. Perevodya etot ryad v druguyu sistemu, my poluchim slovesnyj ryad,
chelovecheski BESSMYSLENNYJ.
8 avgusta 1927 goda
--------
Beru na sebya smelost' utverzhdat' sleduyushchee:
1. Smotrite vnimatel'nee na nol', ibo nol' ne to, za chto vy ego
prinimaete.
2. Ponyatie "bol'she" i "men'she" stol' zhe nedejstvitel'no, kak ponyatie
"vyshe" i "nizhe". |to nashe chastnoe uslovie schitat' odno chislo bol'she drugogo
i po etomu priznaku my raspolozhili chisla, sozdav solyarnyj ryad. Ne chisla
vydumany nami, a ih poryadok. Mnogim pokazhetsya, chto sushchestvo chisla vsecelo
zavisit ot ego polozheniya v solyarnom ryadu,-- no ya beru na sebya smelost'
utverzhdat', chto chislo mozhet byt' rassmatrivaemo samostoyatel'no, vne poryadka
ryada. I tol'ko eto budet podlinnoj naukoj o chisle.
3. Predpolagayu, chto odin iz sposobov obnaruzhit' v chisle ego istinnye
svojstva, a ne poryadkovoe znachenie, eto obratit' vnimanie na ego anomalii.
Dlya etogo udobno 6. No vprochem, poka ya ob etom rasprostranyat'sya ne budu.
4. Predpolagayu i dazhe beru na sebya smelost' utverzhdat', chto uchenie o
beskonechnom budet ucheniem o nole. YA nazyvayu nolem, v otlichie ot nulya, imenno
to, chto ya pod etim i podrazumevayu.
9 iyulya 1931 goda
5. Simvol nulya -- 0. A simvol nolya -- O. Inymi slovami, budem schitat'
simvolom nolya krug.
6. Dolzhen skazat', chto dazhe nash vymyshlennyj, solyarnyj ryad, esli on
hochet otvechat' dejstvitel'nosti, dolzhen perestat' byt' pryamoj, no dolzhen
iskrivit'sya. Ideal'nym iskrivleniem budet ravnomernoe i postoyannoe i pri
beskonechnom prodolzhenii solyarnyj ryad prevratitsya v krug.
7. Pravda, eto ne budet osnovnym ucheniem o chisle, no v nashem ponyatii o
chislovom ryade eto budet sushchestvennoj popravkoj.
8. Postarajtes' uvidet' v nole ves' chislovoj krug. YA uveren, chto eto so
vremenem udastsya. I potomu put' simvolom nolya ostanetsya krug O.
10 iyulya
--------
1. Ne obizhajtes' na sleduyushchee rassuzhdenie. Da tut i net nichego
obidnogo, esli ne schitat', chto o kruge mozhno govorit' tol'ko v smysle
geometricheskom. Esli ya skazhu, chto krug obrazuyut chetyre odinakovyh radiusa, a
vy skazhete -- ne chetyre a odin, to my v prave sprosit' drug druga: a pochemu?
No ne o takogo roda obrazovanii kruga hochu govorit' ya, a ob sovershennom
obrazovanii kruga.
2. Krug est' naibolee sovershennaya ploskaya figura. YA ne budu govorit',
pochemu eto imenno tak. No eto samo po sebe voznikaet v nashem soznanii pri
rassmotrenii ploskostnyh figur.
3. Tak sozdano v prirode, chto chem menee zametny zakony obrazovaniya, tem
sovershennee veshch'.
4. I eshch£ sozdano v prirode tak, chto chem bolee nedostupna ohvatu veshch',
tem ona sovershennee.
5. O sovershenstve skazhu ya takimi slovami tak: Sovershennoe v veshchi est'
veshch' sovershennaya. Sovershennaya veshch' vyzyvaet v nas izumlenie strojnost'yu
zakonov e£ obrazovaniya i kak ona sdelana. Sovershennuyu veshch' mozhno vsegda
izuchat', inymi slovami, v sovershennoj veshchi est' vsegda chto-libo ne
izuchennoe. Esli by okazalas' veshch', izuchennaya do konca, to ona perestala by
byt' sovershennoj, ibo sovershenno tol'ko to, chto konca ne imeet, t. e.
beskonechno.
6. Tochka beskonechno mala i potomu ona sovershenna, no vmeste s tem i
nepostizhima. Samaya malen'kaya postizhimaya tochka uzhe ne sovershenna.
7. Pryamaya sovershenna, ibo net prichin ne byt' ej beskonechno dlinnoj v
obe storony, ne imet' ni konca, ni nachala, a potomu byt' nepostizhimoj. No
delaya nad nej nasilie i ogranichivaya e£ s obeih storon, my delaem e£
postizhimoj, no vmeste s tem i neosovershennoj. Eli ty verish', to podumaj.
10 iyulya
8. Pryamaya, slomannaya v odnoj tochke, obrazuet ugol. No takaya pryamaya,
kotoraya lomaetsya odnovremenno vo vseh svoih tochkah, nazyvaetsya krivoj.
Beskonechnoe kolichestvo izmenenij pryamoj delaet e£ sovershennoj. Krivaya ne
dolzhna byt' obyazatel'no beskonechno bol'shoj. Ona mozhet byt' takoj, chto my
svobodno ohvatim e£ vzorom, i v tozhe vremya ona ostanetsya nepostizhimoj i
beskonechnoj. YA govoryu o zamknutoj krivoj, v kotoroj skryto nachalo i konec. I
samaya rovnaya, nepostizhimaya, beskonechnaya i ideal'naya zamknutaya krivaya budet
KRUG.
17 iyulya
--------
V Al'bom.
YA videl odnazhdy, kak podralis' muha i klop. |to bylo tak strashno, chto ya
vybezhal na ulicu i ubezhal chort znaet kuda.
Tak i v al'bome: napakostish', a potom uzhe pozdno budet.
23 avgusta 1936
1. Moe mnenie o puteshestviyah kratko: Puteshestvuya, ne zaezzhaj slishkom
daleko, a ne to uvidish' etakoe, chto potom i zabyt' budet nevozmozhno. A esli
chto-libo sidit v pamyati slishkom uporno, cheloveku delaetsya snachala ne po
sebe, a potom i vovse trudno podderzhivat' svoyu bodrost' duha.
2. Tak naprimer: odin chasovyh del master, tov. Badaev, ne mog pozabyt'
slyshannuyu im nekogda frazu: "Esli by nebo bylo krivo, on ne stalo by ot
etogo nizhe". |tu frazu tov. Badaev ponyat' tolkom ne mog. ona ego razdrazhala,
on nahodil ee nerazumnoj, dazhe lishennoj vsyakogo smysla, dazhe vrednoj, potomu
chto v nej bylo utverzhdenie yavno nepravil'noe (tov. Badaev chuvstvoval, chto
znayushchij fizik sumel by chto-to skazat' po povodu "vysoty neba" i pridralsya by
k vyrazheniyu "nebo krivo". Popadis' eta fraza Perl' manu, i tov. Badaev znal,
chto smysl etoj frazy Perl'man razorval by v kloch'ya, kak molodoj p£s
razryvaet v kloch'ya nochnye tufli) yavno vrazhdebnoe normal'noj evropejskoj
mysli. Esli zhe utverzhdenie v etoj fraze bylo istinno, to togda ono bylo
slishkom nevazhno i nichtozhno, chtoby o n£m govorit'. I vo vsyakom sluchae,
uslyshav odnazhdy etu frazu, e£ sledovalo by srazu zhe zabyt'. No vot etogo-to
i ne poluchalos': tov. Badaev postoyanno pomnil etu frazu i tyazhelo stradal.
3. CHeloveku polezno znat' tol'ko to, chto emu polagaetsya. Mogu v primer
privesti sleduyushchij sluchaj: odin chelovek znal nemnogo bol'she, a drugoj
nemnogo men'she togo, chto im polagalos' znat'. I chto zhe? Tot, chto znal
nemnogo men'she, razbogatel, a tot, chto znal nemnogo bol'she -- vsyu zhizn'
prozhil tol'ko v dostatke.
4. S davnih vrem£n lyudi zadumyvayutsya o tom, chto takoe um i glupost'. Po
etomu povodu ya vspominayu takoj sluchaj: Kogda moya t£tka podarila mne
pis'mennyj stol, ya skazal sebe: "nu vot, syadu za stol i pervuyu mysl' sochinyu
za etim stolom osobenno umnuyu". No osobenno umnoj mysli ya sochinit' ne mog.
Togda ya skazal sebe "Horosho. Ne udalos' sochinit' osobenno umnuyu mysl', togda
sochinyu osobenno glupuyu". No i osobenno glupuyu mysl' sochinit' tozhe ne mog.
5. Vs£ krajnee sdelat' ochen' trudno. Srednie chasti delayutsya legche.
Samyj centr ne trebuet nikakih usilij. Centr -- eto ravnovesie. Tam net
nikakoj bor'by.
6. Nado li vyhodit' iz ravnovesiya?
7. Puteshestvuya, ne predavajsya mechtam, a fantaziruj i obrashchaj vnimanie
na vs£, dazhe melochi.
8. Sidya na meste, ne verti nogami.
9. Vsyakaya mudrost' horosha, esli e£ kto-nibud' ponyal. Neponyataya mudrost'
mozhet zapylit'sya.
7 yanvarya 1937
10. (sm. cikl "Sluchai", N 1)
11. U odnoj babushki bylo vo rtu tol'ko chetyre zuba. Tri zuba naverhu, a
odin vnizu. ZHevat' babushka etimi zubami ne mogla. Sobstvenno govorya, oni ej
byli ni k chemu. I vot babushka reshila udalit' sebe vse zuby i vstavit' v
nizhnyuyu desnu shtopor, a v verhnyuyu malen'kie shchipchiki. Babushka pila chernila,
ela burachki, a ushi prochishchala spichkami. U babushki bylo chetyre zajca. Tri
zajca naverhu, a odin zayac vnizu. Babushka lovila zajcev rukami i sazhala ih v
nebol'shie kletochki. Zajcy plakali i chesali zadnimi nogami svoi ushi. Zajcy
pili chernila i eli burachki. Se-se-se! Zajcy pili chernila i eli burachki!
12. (sm. takzhe stihotvorenie "Syuita")
Nekij Pantelej udaril pyatkoj Ivana.
I nachalas' draka.
Elena bila Tat'yanu zaborom.
Tat'yana bila Romana matracom.
Roman bil Nikitu chemodanom.
Nikita bil Selifana podnosom.
Selivan bil Sem£na rukami.
Sem£n pleval Natal'e v ushi.
Natal'ya kusala Ivana za palec.
Ivan lyagal Panteleya pyatkoj.
|h, dumali my, derutsya horoshie lyudi.
13.
Odna devochka skazala: "gvya".
Drugaya devochka skazala: "hfy".
Tret'ya devochka skazala: "mbryu".
A Ermakov kapustu iz-pod zabora hryapal, hryapal i hryapal.
Vidno vecher uzhe nastupal.
Mot'ka s gavnom naigralsya i spat' posh£l.
Morosil dozhdik.
Svin'i goroh eli.
Ragozin v zhenskuyu banyu podglyadyval.
Sen'ka na Man'ke verhom sidel.
Man'ka zhe dremat' nachala.
Potemnelo nebo. Zablistali zv£zdy.
Pot polom krysy myshku zagryzli.
Spi, moj mal'chik, i ne pugajsya glupyh snov.
Glupye sny ot zheludka.
14.
Brejte borodu i usy!
Vy ne kozly, chtoby borodu nosit'.
Vy ne koty, chtoby usami shevelit'.
Vy ne griby, chtoby v shlyapkah stoyat'.
|h, baryshni!
Posd£rgajte vashi shapochki!
|h, krasotochki!
Posd£rgajte vashi yubochki!
Nu-ka ty, Man'ka Marusina,
Syad'-ka na Pet'ku Elabonina.
Vy ne zebry, chtoby begat' s hvostikami.
Tolsten'kie devochki,
priglasite nas na prazdniki.
15.
Vedite menya s zavyazannymi glazami.
Ne pojdu ya s zavyazannymi glazami.
Razvyazhite mne glaza i ya pojdu sam.
Ne derzhite menya za ruki,
YA rukam volyu dat' hochu.
Rasstupites', glupye zriteli,
YA, nogami sejchas shpynyat'sya budu.
YA projdu po odnoj polovice i ne poshatnus',
Po karnizu probegu i ne ruhnu.
Ne perech'te mne. Pozhaleete.
Vashi truslivye glaza nepriyatny bogam.
Vashi rty raskryvayutsya nekstati.
Vashi nosy ne znayut vibriruyushchih zapahov.
Esh'te sup -- eto vashe zanyatie.
Podmetajte svoi komnaty -- eto vam polozheno ot veka.
No snimite s menya bandazhi i nabryushniki.
YA sol'yu pitayus', a vy saharom.
U menya svoi sady i svoi ogorody.
U menya v ogorode pas£tsya svoya koza.
U menya v sunduke lezhit mehovaya shapka.
Ne perech'te mne, ya sam po sebe, a vy dlya menya tol'ko chetvert' dyma.
13 yanvarya 1937 goda
16. Segodnya ya nichego ne pisal. |to nevazhno.
9 yanvarya
17. ZHalobnye zvuki ispuskal Dimitrij.
Anna rydala, utknuvshis' golovoj v podushku.
Plakala Manya.
II.
-- Fedya, a Fedya!
-- CHto-s?
-- A vot ya tebe pokazhu chto-s!
(Molchanie)
-- Fedya, a Fedya!
-- V ch£m delo?
-- Ah ty, sukin syn! Eshch£ v ch£m delo sprashivaesh'.
-- Da chto vam ot menya nuzhno?
-- Vidali? CHto mne ot nego nuzhno! Da ya tebya, merzavca, za takie
slova... YA tebya tak shvyrnu, chto poletish', sam znaesh', kuda!
-- Kuda?
-- V gorshok.
(Molchanie).
-- Fedya, a Fedya?
-- Da chto vy, t£ten'ka, s uma soshli?
-- Ah! Ah! Povtori, kak ty skazal!
-- Net, ne povtoryu.
-- Nu to-to! Znaj svo£ mesto! Nebos'! Tozhe!
23 fevralya 1937 goda
20.
YA podavilsya baran'ej kost'yu.
Menya vzyali pod ruki i vyveli iz-za stola.
YA zadumalsya.
Probezhala myshka.
Za myshkoj bezhal Ivan s dlinnoj palkoj.
Iz okna smotrela lyubopytnaya staruha.
Ivan, probegaya mimo staruhi, udaril e£ palkoj po morde.
21.
S progulki vozvratyas' domoj,
YA vdrug voskliknul: Bozhe moj!
Ved' ya gulyal chetyre dnya!
I chto podumaet rodnya?
22.
Pogibli my v zhitejskom pole.
Net nikakoj nadezhdy bole.
O schast'i konchilas' mechta.
Ostalas' tol'ko nishcheta.
3 aprelya 1937 goda
23. Obladat' tol'ko umom i talantom slishkom malo. Nado imet' eshch£
energiyu, real'nyj interes, chistotu mysli i chuvstvo dolga.
24. Vpisyvayu syuda sobytiya segodnyashnego dnya, ibo oni porazitel'ny.
Vernee: osobenno porazitel'no odno sobytie, ya ego podcherknu.
1) My vchera nichego ne eli. 2) Utrom ya vzyal v sberkasse 10 rub., ostaviv
na knizhke 5, chtoby ne zakryt' sch£ta. 3) Zash£l k ZHitkovu i zanyal u nego 60
rub. 4) Posh£l domoj, zakupaya po doroge produkty. 5) Pogoda prekrasnaya,
vesennyaya. 6) Poehal s Marinoj k Buddijskoj pagode, vzyav s soboj sumku s
buterbrodami i flyazhku s krasnym vinom, razbavlennym vodoj. 7) Na obratnom
puti zashli v komissionnye magazin i uvideli tam fisgarmoniyu ZHadmejera
dvuhmanual'nogo, kopiyu s filarmonicheskoj. Cena 900 rub. tol'ko! No polchasa
tomu nazad e£ kupili! 7a) U Alexandra videl zamechatel'nuyu trubku. 85 rublej.
8) Poshli k ZHitkovu. 9) S ZHitkovym uznali, kto kupil fisgarmoniyu i poehali po
adresu: Pesochnaya 31 kv. 46 Levinskij. 10) Perekupit' ne udalos'. 11) Vecher
proveli u ZHitkova.
4 aprelya
15. Dovol'no prazdnosti i bezdel'ya! Kazhdyj den' raskryvaj etu tetradku
i vpisyvaj syuda ne menee polstranicy. Esli nechego zapisat', to zapishi hotya
by po sovetu Gogolya, chto segodnya nichego ne pishetsya. Pishi vsegda s interesom
i smotri na pisanie kak na prazdnik.
11 aprelya 1937 goda
27.
Tak nachinaetsya golod:
S utra prosypaesh'sya bodrym,
Potom nachinaetsya slabost',
Potom nachinaetsya skuka;
Potom nastupaet poterya
Bystrogo razuma sily,--
Potom nastupaet spokojstvie,
A potom nachinaetsya uzhas.
<4 oktyabrya 1937>
28.
Tebya mechtaniya pogubyat.
K surovoj zhizni interes
Kak dym ischeznet. V tozhe vremya
Posol nebes ne priletit.
Uvyanut strasti i zhelan'ya,
Promchitsya yunost' pylkih dum...
Ostav'! Ostav', moj drug, mechtan'ya,
Osvobodi ot smerti um.
4 oktyabrya 1937
29.
(Amfibrahij)
I rybka mel'kaet v prohladnoj reke,
I malen'kij domik stoit vdaleke,
I laet sobaka na stado korov,
I pod goru mchitsya v telezhke Petrov,
I v'etsya na domike malen'kij flag,
I zreet na nivah pitatel'nyj zlak,
I pyl' serebritsya na kazhdom liste,
I muhi so svistom letayut vezde,
I devushki, greyas' na solnce, lezhat,
I pch£ly v sadu nad cvetami zhuzhzhat,
I gusi nyryayut v tenistyh prudah,
I den' probegaet v obychnyh trudah.
25-26 oktyabrya 1937
--------
Bobrov (ukazyvaya na Hristofora Kolumba):
Hristofor Kolumb.
Hr. Kolumb (ukazyvaya na Bobrova):
Bobrov.
Bobrov:
Esli vas interesuet mo£ vospitanie, to ya skazhu. YA skazhu.
Hristofor Kolumb:
Da-da, skazhite pozhalujsta.
Bobrov
Vot ya i govoryu. CHto mne skryvat'.
Hristofor Kolumb:
Ochen', ochen' interesno!
Bobrov:
Nu vot ya skazhu tak: mo£ vospitanie bylo kakoe? Priyutskoe.
Hristofor Kolumb:
Ah, pozhalujsta, pozhalujsta.
Bobrov:
Menya otec otdal v priyut. A. (derzhit rot otkrytym. Hristofor stanovitsya
na cypochki i zaglyadyvaet v rot Bobrovu).
Bobrov:
Vprochem, ya torgovec (Hristofor otskakivaet).
Hristofor Kolumb:
Mne mne bylo interesno tol'ko posmotret' chto u vas tam... m... m...
Bobrov:
Tak-s. YA znachit v priyute i vlyubilsya v baronessu i v chernil'nicu.
Hristofor Kolumb:
Neuzheli vy vlyubilis'!
Bobrov:
Ne meshaj. Da vlyubilsya!
Hristofor Kolumb:
CHudesa.
Bobrov:
Ne meshaj. Da chudesa.
Hristofor Kolumb:
Kak eto interesno.
Bobrov:
Ne meshaj. Da eto interesno.
Hristofor Kolumb:
Skazhite pozhalujsta!
Bobrov:
Esli ty, Hristofor Kolumb, eshch£ chto-nibud' skazhesh'...
Scena bystro menyaetsya. Bobrov sidit i est sup. Vhodit ego zhena v odnoj
rubashke i s zontom.
Bobrov:
Ty kuda?
ZHena:
Tuda.
Bobrov:
Kuda tuda?
ZHena:
Da von tuda.
Bobrov:
Tuda ili tuda?
ZHena:
Net, ne tuda, a tuda.
Bobrov:
A chto?
ZHena:
Kak chto?
Bobrov:
Kuda ty idesh'?
ZHena:
YA vlyubilas' v Baronessu i CHernil'nicu.
Bobrov:
|to horosho.
ZHena:
|to horosho, no vot Hristofor Kolumb zasunul v nashu kuharku velosiped.
Bobrov:
Bednaya kuharka.
ZHena:
Ona bednaya sidit na kuhne i pishet v derevnyu pis'mo, a velosiped tak i
torchit iz ne£.
Bobrov:
Da-da. Vot eto sluchaj. YA pomnyu, u nas v priyute v 1887 godu byl tozhe.
Byl u nas uchitel'. Tak my emu nat£rli lico skipidarom i polozhili v kuhne pod
stol.
ZHena:
Bozhe, da k chemu zhe ty eto govorish'?
Bobrov:
A to eshch£ byl sluchaj.
Vyhodit Kolbasnyj chelovek.
<11-30 noyabrya 1930>
--------
V redakciyu voshli dva cheloveka.
Oba snyali shapki i poklonilis'.
Odin byl kurchavyj, a drugoj sovershenno lysyj.
-- CHto vam ugodno? -- sprosil redaktor.
-- YA pisatel' Puzyr£v, - skazal sovershenno lysyj.
-- A ya hudozhnik Bobyr£v,-- skazal kurchavyj.
<1930>
--------
Ivan Petrovich Lundapundov hotel s®est' yabloko. No yabloko vyskol'znulo
iz ruk Ivana Petrovicha. Ivan Petrovich nagnulsya, chtoby podnyat' yabloko, no
chto-to bol'no udarilo Ivana Petrovicha po golove. Ivan Petrovich vskriknul,
podnyal golovu i uvidel, chto eto bylo yabloko. Ono viselo v vozduhe.
Okazyvaetsya, kto-to pridelal k potolku dlinnuyu nitku s kryuchkom na
konce. YAbloko zacepilos' za kryuchok i ne upalo.
Morozov, Ugrozov i Zaporov prishli k Ivanu Petrovichu Lundapundovu.
<1930>
--------
Dorogoj Sasha, v etom (ya dlya kratkosti govoryu prosto v "etom", no
podrazumevayu "v etom pis'me") ya budu govorit' tol'ko o sebe. YA hochu,
sobstvenno govorya, opisat' svoyu zhizn'. Ochen' zhal', chto ya ne napisal tebe
predydushchego pis'ma, a to ya by napisal tam vs£, chto i propustil zdes'.
Davaj pribegnem k metodu sravneniya. Ty, skazhem, zhivesh' tam v Ashhabade
kakim-to obrazom. Nazovem eto dlya kratkosti "tak". A ya zhivu zdes', uslovno
oboznachaya,-- "Tak tak". |to ya tak uslavlivayus' nazyvat' to i drugoe dlya
togo, chtoby v dal'nejshem bylo legche i udobnee govorit' o tom i ob etom. Esli
ty nahodish', chto oboznacheniya "tak" i "tak tak" neudobny, to mozhno nazyvat'
tak: ty zhiv£sh' nekim obrazom, a ya zhivu nekim obrazom, no inache. Pozhaluj,
ostanovimsya na poslednem oboznachenii.
Dopustim, chto ya zhivu ne "nekim obrazom, no inache", a takim zhe obrazom,
kak i ty. CHto iz etogo sleduet? Dlya etogo voobrazim, a dlya prostoty srazu zhe
i zabudem to, chto my tol'ko chto voobrazili. I teper' davaj posmotrim, chto
poluchilos'. CHut'-chut' ne zabyl tebe skazat', kak ya kupil sovershenno nenuzhnoe
pal'to. Hotya ob etom ya luchshe rasskazhu potom. U menya byl v gostyah Igor'.
<1930>
--------
Ivan F£dorovich prish£l domoj. Doma eshch£ nikogo ne bylo. Kot po imeni
Selivan sidel v prihozhej na polu i chto-to el.
-- Ty chto eto esh'? -- sprosil kota Ivan F£dorovich. Kot posmotrel na
Ivana F£dorovicha, potom na dver', potom v storonu i vzyav chto-to nevidnoe s
polu nachal opyat' est'.
Ivan F£dorovich prosh£l na kuhnyu myt' ruki. V kuhne na plite lezhala
malen'kaya ch£rnen'kaya sobachka po imeni Kepka. Ivan F£dorovich lyubil udivit'
lyudej i nekotorye veshchi delal shivorot na vyvorot. On narochno priuchil kota
Selivana sidet' v prihozhej, a sobaku Kepku lezhat' na plite.
-- CHto Kepka? Lezhish'? -- skazal Ivan F£dorovich, namyliv ruki. Kepka na
vsyakij sluchaj sela i oskalila pravyj klyk, chto oznachalo ulybku.
<1930-1931>
--------
V Amerike v kazhdoj shkole visit plakat:
"Kazhdyj mal'chik i kazhdaya devochka dolzhny est' goryachuyu ovsyanku."
-- YA ne hochu goryachej ovsyanki,-- skazal Tom Plampkin.
-- Ona takaya parshivaya,-- skazal Devi CHik.
-- I vonyuchaya,-- skazal Tom Plampkin.
-- I shch£lkaet na zubah,-- skazal Devi CHik.
Tom Plampkin dostal iz karmana kusok bumazhki. slozhil e£ funtikom,
perelozhil tuda s tarelki ovsyanku, i spryatal funtik obratno v karman.
Devi CHik dostal iz karmana metallicheskuyu banochku iz-pod zubnogo poroshka
i tozhe perelozhiv tuda svoyu ovsyanku spryatal banochku v karman.
<1930-1931>
--------
Piesa dlya muzhchin i zhenshchin
Vyhodit ZH., postoyala i ushla.
Vyhodit M. postoyal i ushel.
Vyhodit ZH. postoyala i ushla.
Vyhodit ZH. so storony M.
ZH. (monolog):
Lyublyu cvety iskat' na rechke
plyt' mimo hizhin, spat' v trave.
YA zhdu muzhchinu. On v kosovorotke.
On v kolechke.
On hodit ves' na rukave.
On zhivet na gore.
My skorej na parohode
v Amsterdam
v Amsterdam
k bratu milomu Volode
kotorogo netu tam,
on za mnoyu v sapogah
ya v kosynke ot nego
ahah ahah!
vy ne znaete vsego.
M. (vhodit):
babushka
<1930-1931>
--------
<Duet. Derbantova i Kukushin-Dergushin>
Derbantova (begaya po sadu i tycha pal'cem v raznye storony):
ZHik! ZHik! ZHik!
Kukushin-Dergushin:
CHto-to vy, Anna Pavlovna, bol'no razoshlis'.
Derbantova:
ZHik! ZHik! ZHik!
K.-D.:
Anna Pavlovna!
Derb. (ostanavlivayas'):
CHto?
K.-D.:
YA govoryu, chto vy, Anna Pavlovna, bol'no razoshlis'.
Derb.:
Net.
K.-D.:
CHto net?
Derb.:
Ne razoshlas'.
K.-D.:
To est' kak?
Derbantova:
Da vot tak, ne razoshlas'!
K.-D.:
Stranno.
Derb.:
Ochen'.
K.-D. (podumav):
Anna Pavlovna!
Derb.:
CHto?
K.-D.:
Vidite li, Anna Pavlovna, vy chelovek uzhe ne molodoj, ya tozhe.
Derb.:
YA pomolozhe vas.
K.-D.:
Nu da, konechno pomolozhe!
Derb.:
Nu to-to zhe!
K.-D.:
(rasklanivayas' v publiku): Pervoe dejstvie zakoncheno.
Derb.:
Teper' nachn£mte vtoroe dejstvie.
K.-D.:
Nachinaem!
Derbantova (tykaya pal'cem vo vse storony):
ZHik! ZHik! ZHik!
Kukushin-Dergushin:
V vashi leta, Anna Pavlovna, tak shalit' ne polagaetsya.
<1930-1934>
--------
Misteriya vremyani i pokoya
Faraon Tut Anh-Aton:
Uspeyu vstat'
Uspeyu lech'
Uspeyu umeret' i vnov' rodit'sya
derzhu v rukah tron, yabloko i moch'
sumeyu ot vsyakogo cherta zagorodit'sya
<1931>
--------
Kuklov i Bogadel'nev sidyat za stolom, pokrytym kleenkoj, i edyat sup.
Kuklov:
YA princ.
Bogadel'nev:
Ah, ty princ!
Kuklov:
Nu i chto zhe iz etogo, chto ya princ?
Bogadel'nev:
A to, chto ya v tebya sejchas supom plesnu!
Kuklov:
Net, ne nado!
Bogadel'nev:
Pochemu zhe eto ne nado?
Kuklov:
A eto zachem zhe v menya supom pleskat'?
Bogadel'nev:
A ty dumaesh', ty princ, tak tebya i supom oblit' nel'zya?
Kuklov:
Da, ya tak dumayu!
Bogadel'nev:
A ya dumayu naoborot.
Kuklov:
Ty dumaesh' tak, a ya dumayu tak!
Bogadel'nev:
A mne plevat' na tebya!
Kuklov:
A u tebya net nikakogo vnutrennego soderzhaniya.
Bogadel'nev:
A u tebya nos pohozh na koryto.
Kuklov:
A u tebya takoe vyrazhenie lica, budto ty ne znaesh', kuda sest'.
Bogadel'nev:
A u tebya veretenoobraznaya sheya!
Kuklov:
A ty svin'ya!
Bogadel'nev:
A ya vot sejchas tebe ushi otorvu.
Kuklov:
A ty svin'ya.
Bogadel'nev:
YA vot tebe ushi otorvu!
Kuklov:
A ty svin'ya!
Bogadel'nev:
Svin'ya? A ty kto zhe?
Kuklov:
A ya princ.
Bogadel'nev:
Ah ty princ!
Kuklov:
Nu i chto zhe iz togo, chto ya princ?
Bogadel'nev:
A to, chto ya v tebya sejchas supom plesnu!
i t. d.
20 noyabrya 1933 goda.
--------
Volodya Zajcev podoshel k Vase Pirogovu i skazal:
-- Vasya, gde nahoditsya Avstraliya, v Afrike ili v Amerike?
-- Ne znayu,-- skazal Vasya,-- no kazhetsya v Afrike.
<1933>
--------
-- Vot,-- skazal Petya,-- sejchas ya pokazhu fokus.
-- Nu da,-- skazal Kolya.-- Znaem my eti fokusy!
-- Ne verish'? -- skazal Petya.-- A vot smotri. Vidish' u menya v etoj ruke
nichego net, a v etoj ruke myachik.
-- Podozhdi,-- skazal Kolya.-- Pokazhi-ka mne etot myachik.
<1933>
--------
Vbegaet Ryabchikov s kofejnikom v ruke.
Ryabchikov:
Hochu pit' kofe. Kto so mnoj?
Anna:
|to nastoyashchij kofe?
Hor:
Kofe kofe podnimaet
podnimaet nashu volyu
p'yushchij kofe ponimaet
ponimaet svoyu dolyu.
Ryabchikov:
Gde sahar?
Hor:
Sahar Sahar
taet ot ognya
Sahar Sahar
lyubimaya ptica konya.
Kon':
YA saharom zhit' gotov. Pochemu zhe net?
Anna:
Kon' pojdi syuda, voz'mi u menya s ladoni kusochek sahara.
(Kon' slizyvaet sahar s ladoni Anny)
Kon':
Ah kak vkusno! Ah kak sladko!
Ryabchikov:
Gde moloko?
Hor:
Moloko stoit v kuvshinah
Moloko zabava koz
v snezhnyh laskovyh vershinah
moloko tryas£t moroz
i molochnye ledyashki
nashe gorlo bol'no rezhut
Ah morozy bol'no tyazhko
lomyat kosti, posle nezhat
ot moroza gibnet zver'
zapirajte krepche dver'!
chtoby v skvazhiny i shcheli
ne probralsya k nam moroz
my tryas£msya, my v posteli
uzh i lampy nam ne nuzhny
t'ma krugom vo t'me doska
my strekozy
gibnem druzhno
sveta net. krugom toska.
Anna:
Nu sadites' pit' dushistyj
chernyj, klejkij i gustoj
kofe laskovyj, pushistyj
Hor:
My ne mozhem, my s toskoj.
Ryabchikov:
A gde, hozyajka, chajnaya serebryanaya
lozhechka?
Hozyajka (vse ta zhe Anna):
Lozhechka rastopilas'. Ona lezhala na plite i rastopilas'.
Hor:
Vse serebryanye veshchi
Tugo plavki tugo plavki
vy kupite vosk i kleshchi
v melochnoj dorozhnoj lavke.
<1933>
--------
1 Dejstvie
Koka Bryanskij:
YA segodnya zhenyus'.
Mat':
CHto?
Koka Br.:
YA segodnya zhenyus'.
Mat':
CHto?
Koka Br.:
YA govoryu, chto segodnya zhenyus'.
Mat':
CHto ty govorish'?
Koka:
Se-go-vo-dnya-zhe-nyus'!
Mat':
ZHe? chto takoe zhe?
Koka:
ZHe-nit'-ba!
Mat':
Ba? Kak eto ba?
Koka:
Ne ba, a zhe-nit'-ba!
Mat':
Kak eto ne ba?
Koka:
Nu tak, ne ba i vs£ tut!
Mat':
CHto?
Koka:
Nu ne ba. Ponimaesh'! Ne ba!
Mat':
Opyat' ty mne eto ba. YA ne znayu, zachem ba.
Koka:
T'fu ty! zhe da ba! Nu chto takoe zhe! Sama-to ty ne ponimaesh', chto
skazat' prosto zhe -- bessmyslenno.
Mat':
CHto ty govorish'?
Koka:
ZHe, govoryu, bessmyslenno!!!
Mat':
Sle?
Koka:
Da chto eto v konce koncov! Kak ty umudryaesh'sya eto uslyhat' tol'ko kusok
slova, da eshch£ samyj nelepyj: sle! Pochemu imenno sle!
Mat':
Vot opyat' sle.
Koka Bryanskij dushit mat'. Vhodit nevesta Marusya.
<1933>
--------
Foma Bobrov i ego supruga
Komediya v 3-h chastyah
Babushka Bobrova (raskladyvaet pas'yans):
Nu i karta zhe idet. Vse shivorot navyvorot! Korol'. Nu, kuda mne ego
sunut'? Kogda nuzhno, ni odnoj pyat£rki net. Vot by sejchas pyaterku! Sejchas
budet pyaterka. T'fu ty, opyat' korol'!
(SHvyryaet karty na stol s takoj siloj, chto so stola padaet farforovaya vazochka
i razbivaetsya)
Babushka:
Ah! Ah! Batyushki! Vot chortovy karty! (Lezet pod stol i sobiraet oskolki)
Iz etogo uzh ne skleish'. A horoshaya vazochka byla. Takoj bol'she ne dostat'. Von
ved' kuda zaletel! (tyanetsya za oskolkom)
(V komnatu vhodit Bobrov)
Bobrov:
Babushka! CHto eto vy pod stol zalezli?
Babushka:
Nu, ladno, ladno. Tebe chego nado?
Bobrov:
Da vot, prishel sprosit': ne najdetsya li u vas cibika chaya?
Babushka:
Nu-ka, pomogi mne iz-pod stola vylezti.
Bobrov:
Vy chto, uronili chto-nibud'? Ah, vazochku razbili!
Babushka (peredraznivaet):
Va-azochku razbili?
(Bobrov pomogaet babushke podnyat'sya. No kak tol'ko on ee otpustil, babushka
opyat' sela na pol)
Bobrov:
Ah, opyat' seli!
Babushka:
Sela, nu i chto zhe?
Bobrov:
Razreshite pomoch'. (Podnimaet babushku)
Babushka:
Vot karta ploho shla. YA i tak i edak... Da ty menya za ruki ne tyani, a
voz'mi pod myshki. Vs£,, znaesh' li, korol' za korolem. Mne pyaterka nuzhna, a
tut vs£ koroli idut.
(Bobrov otpuskaet babushku, i babushka opyat' saditsya na pol)
Ah!
Bobrov:
Gospodi! Vy opyat' seli.
Babushka:
Da chto ty pristal: seli da seli! CHego tebe ot menya nuzhno?
Bobrov:
YA prishel poprosit' u vas cibik chaya.
Babushka:
Znayu uzh. Govoril uzhe. Ne lyublyu dvadcat' raz to zhe samoe vyslushivat'.
Tol'ko i znaesh': Ah, opyat' seli! i cibik chaya. Nu, chego smotrish'! Podnimi,
govoryat tebe.
Bobrov (podnimaya babushku):
YA uzh vas, razreshite, i v kreslo posazhu.
Babushka:
A ty pomen'she razgovarivaj, a luchshe podnimaj kak sleduet. YA hotela tebe
skazat', da chut' ne zabyla: ved' dver'-to u menya v spal'noj opyat' ploho
zapiraetsya. Verno, ty vs£ koe-kak sdelal.
Bobrov:
Net, ya skobu na shurupchikah postavil.
Babushka:
A ty dumaesh', ya ponimayu, chto eto za skobka da shurupchiki. Menya eto ne
kasaetsya. Mne nado, chtoby dver' zapiralas'.
Bobrov:
Ona potomu i ne zapiraetsya, chto shurupchiki v drevesine ne sidyat.
Babushka:
Nu, ladno, ladno, eto uzh tam tvoe delo. Mne nado tol'ko... Ah! (opyat'
saditsya na pol)
Bobrov:
Gospodi!
Babushka:
Da ty chto, reshil menya ob pol brosat' s umyslom? Izdevat'sya reshil? Ah,
ty, negodyaj. Nu, prosto ty negodyaj, i luchshe uhodi!
Bobrov:
Da ya, babushka, chestnoe slovo, hotel vas na kreslo posadit'.
Babushka:
YA tebe chto skazala? CHtoby ty uhodil von. A ty chego ne uhodish'! Nu, chego
zhe ty ne uhodish'? Ty slyshish'? Uhodi von! Nu? Ubirajsya von!
(Bobrov uhodit)
Babushka:
Von! Von! Von! Ubirajsya von! Skazhite, kakoj merzavec! (Podnimaetsya s
pola i saditsya v kreslo) A zhena ego prosto neprilichnaya dama. Doma hodit
sovershenno goloj i dazhe menya, staruhu, ne stesnyaetsya. Prikroet neprilichnoe
mesto ladon'yu, tak i hodit. A potom etoj rukoj za obedom hleb trogaet.
Prosto smotret' protivno. Dumaet, chto uzh esli ona molodaya da krasivaya, tak
uzh ej vs£ mozhno. A sama, neryaha, u sebya, gde polagaetsya, nikogda, kak
sleduet, ne vymoet. YA, govorit, lyublyu, chtoby ot zhenshchiny zhenshchinoj pahlo! YA,
kak ona pridet, tak srazu banochku s odekolonom k nosu. Mozhet byt', muzhchinam
eto priyatno, a menya, uzh izvinite, uvol'te ot etogo. Takaya besstydnica! Hodit
goloj bez malejshego stesneniya. A kogda sidit, to dazhe nogi, kak sleduet, ne
sozhmet vmeste, tak chto vs£ napokaz. A tam u nee, nu, prosto vsegda mokro.
Tak, drugoj raz, i techet. Skazhesh' ej: ty by hot' poshla da vymylas', a ona
govorit: nu, tam ne nado chasto myt', i voz'met, platochkom prosto vyteret.
|to eshch£ horosho, esli platochkom, a to i prosto rukoj. Tol'ko eshche huzhe
razmazhet. YA nikogda ej ruki ne podayu, u nee vechno ot ruk neprilichno pahnet.
I grud' u nee neprilichnaya. Pravda, ochen' krasivaya i uprugaya, no takaya
bol'shaya, chto, po-moemu, prosto neprilichno. Vot uzh Foma zhenu nashel sebe! CHem
ona ego okrutila, ne ponimayu!
<1933>
--------
P<etr> M<ihajlovich>:
Vot etot cvetok krasivo postavit' syuda. Ili, mozhet byt', luchshe tak?
Net, tak, pozhaluj, uzh ochen' p£stro. A esli potushit' etu lampu, a zazhech' tu?
Tak uzh luchshe. Teper' syuda polozhim dorozhku, syuda postavim bu tylku, tut
ryumki, tut vazochka, tut sudochek, tut banochka, a tut hleb. Ochen' krasivo. Ona
lyubit pokushat'. Teper' nado rasschitat' tak, chtoby tol'ko odno mesto bylo
udobno. Ona tuda i syadet. A ya syadu kak mozhno blizhe. Vot postavlyu sebe tut
vot etot stul. Vyjdet, chto mne bol'she nekuda sest', i ya okazhus' ryadom s nej.
YA vstrechu e£, budto nakryvayu na stol i ne uspel rasstavit' stul'ya. Vse
vyjdet ochen' estestvenno. A potom, kogda ya okazhus' ryadom s nej, ya skazhu:
"Kak horosho sidet' s vami". Ona skazhet: "Nu chego zhe tut horoshego?" YA skazhu:
"Znaete, mne prosto s vami luchshe vsego. YA, kazhetsya, nemnozhko vlyubilsya v
vas". Ona skazhet... Ili net, ona prosto smutitsya i pokrasneet ili opustit
golovu. A ya, s etogo mesta, naklonyus' k nej i skazhu: "Vy znaete, ya prosto
vlyubilsya v vas. Prostite menya". Esli ona opyat' promolchit, ya sklonyus' k nej
eshch£ blizhe... Luchshe by konechno peresest' k nej na divanchik. No eto mozhet e£
ispugat'. Pridetsya so stula. Vot ne znayu, dotyanus' li? Esli ona budet sidet'
pryamo, to, pozhaluj, dotyanus', no esli ona otklonitsya k stenke, to, pozhaluj,
ne dotyanut'sya. YA ej skazhu: "Mariya Ivanovna, vy razreshaete mne vlyubit'sya v
vas?" -- net, eto glupo! YA luchshe tak skazhu: "Mariya Ivanovna! Horosho li, chto
nasha druzhba pereshla von vo chto!" Net, tak tozhe ne goditsya! Voobshche nado e£
pocelovat', no sdelat' eto nado postepenno. Neozhidanno nel'zya.
(Vhodit Il'ya Sem£novich)
Il. Sem.:
Petya, k tebe segodnya nikto ne pridet?
Petr Mihajlovich:
Net, pridet, dyadya.
Il.Sem.:
Kto?
P. M.:
Odna znakomaya dama.
Il.Sem.:
A ya shel sejchas po ulice i dumal, chto by esli u lyudej na golove vmesto
volos rosla by mednaya provoloka?
P. M.:
A zachem, dyadya?
Il.Sem.:
A zdorovo bylo by! Ty predstav' sebe, na golove vmesto volos yarkaya
mednaya provoloka! Ty znaesh', tebe eto bylo by ochen' k licu. Tol'ko ne tonkaya
provoloka, a tolstaya. Tolshche zvonkovoj. A eshch£ luchshe ne provoloka, a gvozdi.
Mednye gvozdi! dazhe s shapochkami. A znaesh' chto? Luchshe ne mednye, eto pohozhe
na ryzhie volosy, a luchshe platinovye. Davaj zakazhem sebe takie pariki!
P. M.:
Net, mne eto ne nravitsya.
Il.Sem.:
Naprasno. Ty ne voshel vo vkus. Ah! (oprokidyvaet vazochku s cvetkom)
P. M.:
Nu smotri, sejchas ko mne pridut gosti, a ty vs£ tut perebil. I skatert'
vsya mokraya.
Il.Sem.:
Skorej Petya, snimaj vs£ so stola. My povernem skatert' tem koncom syuda,
a tut postavim podnos.
P. M.:
Podozhdi, ne nado snimat'.
Il. Sem.:
Net net, nado povernut' skatert'. Kuda eto postavit'?
(Stavit blyudo s salatom na pol)
P. M.:
CHto ty hochesh' delat'?
Il. Sem.:
Sejchas. Sejchas!
(Snimaet vse so stola)
P. M.:
Dyadya. Dyadya! Ostav'te eto!
(Zvonok)
|to ona.
Il. Sem.:
Skorej povorachivaj skatert'. (Popadaet nogoj v salat) Oh, Bozhe moj! YA
popal v salat!
P. M.:
Nu zachem vy vs£ eto vydumali!
Il. Sem.:
Tryapku! Vse v poryadke. Nesi tryapku i idi otpiraj dver'. (ronyaet stul)
P. M.:
Smotrite, vy rassypali sahar!
Il.Sem.:
|to nichego. Skorej davaj tryapku!
P. M.:
|to uzhasno. (Podnimaet s pola tarelki) CHto vy delaete?
Il. Sem.:
YA prolil tut nemnogo vina, no sejchas vytru divan svoim nosovym platkom.
P. M.:
Vy luchshe ostav'te eto vs£. (Zvonok) Ostav'te vs£ v pokoe! (Ubegaet)
Il.Sem.:
Ty skazhi ej, chto ya tvoj dyadya, ili luchshe skazhi, chto ya tvoj dvoyurodnyj
brat... (snimaet so stola tarelki i stavit ih na divan) Skatert' doloj!
Teper' mozhno vs£ postavit'. (Brosaet skatert' na pol i stavit na stol blyuda
s pola) CHort voz'mi ves' pol v salate!
(Vhodit Mariya Ivanovna v pal'to, a za nej Petr Mihajlovich)
P. M.:
Vhodite, Mariya Ivanovna. |to moj dyadya. Poznakom'tes'.
Il. Sem.:
YA Petin dyadya. Ochen' rad. My s Petej ne uspeli nakryt' na stol... Tishe,
tut na pol popal salat!
M. I.:
Blagodaryu vas.
P. M.:
Snimite pal'to.
Il.Sem.:
Razreshite ya pomogu vam.
P. M.:
Da vy, dyadya. ne bespokojtes', ya uzhe pomogayu Marii Ivanovne.
Il.Sem.:
Prostite, tut u nas ne nakryt eshch£ stol. (Zaputyvaetsya nogami v
skaterti)
M. I.:
Vy upad£te! (Sme£tsya)
Il.Sem.:
Prostite, tut, ya dumal, nichego net, a tut eta skatert' upala so stola.
Petya, podnimi stul.
M. I.:
Podozhdite, ya sama snimu botinki.
Il. Sem.:
Razreshite mne. YA uzh eto umeyu.
P. M.:
Dyadya, vy luchshe stul postav'te na mesto!
Il. Sem.:
Horosho horosho! (stavit stul k stene)
(Molchanie. Vse stoyat na meste. Prohodit minuta)
Il.Sem.:
Mne nravitsya prich£ska na probor.
Mne hochetsya imet' na golove zabor
Mne ochen' hochetsya imet' na golove zabor.
kotoryj delit volosy v ser£dke na probor.
P.M.:
Nu vy prosto dyadya vydumali chto-to ochen' strannoe!
M. I.:
Mozhno mne sest' syuda?
P. M.:
Konechno. Konechno. Sadites'!
Il.Sem.:
Sadites' konechno! Konechno!
P.M.:
Dyadya!
Il.Sem.:
Da da da.
(M.I. saditsya na divan. Dyadya dostaet iz rta molotok)
P. M.:
CHto eto?
Il.Sem.:
Molotok.
M.I.:
CHto vy sdelali? Vy dostali ego izo rta?
Il.Sem.:
Net net, eto pustyaki!
M. I.:
|to fokus? (Molchanie)
M. I.:
Stalo kak-to neuyutno.
P. M.:
Sejchas ya nakroyu na stol i budet luchshe.
M. I.:
Net, Petr Mihajlovich, vy uzhasny!
P.M.:
YA! Pochemu ya uzhasen?
M. I.:
Uzhasno! Uzhasno! (Dyadya na cypochkah vyhodit iz komnaty).
M. I.:
Pochemu on ush£l na cypochkah?
P.M.:
YA ochen' rad, chto on ushel. (Nakryvavet na stol.) Vy prostite menya za
besporyadok.
M.I.:
YA kogda shla k vam, to podumala, chto luchshe ne hodit'. Nado slushat'sya
takih podskazok.
P. M.:
Naoborot, ochen' horosho, chto vy prishli.
M.I.:
Ne znayu, ne znayu.
(P. M. nakryvaet na stol)
P. M.:
Ves' stol v salate! i sahar prosypan! Slyshite kak skripit pod nogami?
|to ochen' protivno! Vy zavtra stanete vsem rasskazyvat', kak u menya bylo.
M. I.:
Nu, mozhet byt' komu-nibud' i rasskazhu.
P. M.:
Hotite vypit' ryumku vina?
M.I.:
Net spasibo ya vino ne pit' ne budu. Sdelajte mne buterbrod s syrom.
P. M.:
Hotite chaj?
M. I.:
Net, luchshe ne stoit. YA hochu skoro uhodit'. Tol'ko vy menya ne
provozhajte.
P.M.:
YA sam ne znayu, kak nado postupit'. Na menya napal stolbnyak.
M.I.:
Da da, mne luchshe ujti.
P. M.:
Net, po-moemu luchshe vam ne uhodit' srazu. Vy dolzhny menya velikodushno
prostit'...
M. I.:
Zachem vy tak govorite so mnoj?
P. M.:
Da uzh narochno govoryu tak.
M. I.:
Net eto prosto uzhasno vs£.
P. M.:
Uzhasno! Uzhasno! Uzhasno!
(Molchanie)
P. M.:
Mne vs£ eto strashno nravitsya! Mne nravitsya imenno tak sidet' s vami.
M. I.:
I mne tozhe.
P. M.:
Vy shutite, a ya pravdu govoryu. Mne chestnoe slovo vs£ eto nravitsya!
M.I.:
U vas dovol'no prohladno (vynimaet izo rta molotok).
P. M.:
CHto eto?
M. I.:
Molotok.
P. M.:
CHto vy sdelali? Vy dostali ego izo rta!
M.I.:
On mne segodnya ves' den' meshal vot tut (pokazyvaet na gorlo)
P. M.:
Vy vidite v moih glazah prodolgovatye luchi.
oni struyatsya kak by kosy
i celyj sad shumit v moih ushah
i vetvi trutsya drug o druga.
i vetrom dvizhutsya vershiny
i vashi svetlye glaza
kak neponyatnye kuvshiny
mne snyatsya noch'yu. Bozhe moj!
M.I.:
K chemu vy eto govorite?
Mne neponyatna vasha rech'.
Vy prosto nado mnoj smeetes'.
vy korshun ya snegir'
vy na menya glyadite slishkom yarostno
i slishkom chasto dyshite
Ah ne glyadite tak! Ostav'te!
Vy slyshite?
P.M.:
<1933>
--------
Vodevil'
On:
Tut nikogo net. Posizhu-ka ya tut.
Ona:
A, kazhetsya, ya odna. Nikto menya ne vidit i ne slyshit.
On:
Vot horosho, chto ya odin. YA vlyubl£n i hochu ob etom podumat'.
Ona:
Lyubit li on menya? Mne tak hochetsya, chtoby on skazal mne eto. A on
molchit, vs£ molchit.
On:
Kak by mne ob®yasnit'sya ej v lyubvi. YA boyus', chto ona ispugaetsya i ya ne
smogu e£ bol'she videt'. Vot by uznat', lyubit ona menya ili net.
Ona:
Kak ya ego lyublyu! Neuzheli on eto ne vidit. A vdrug zametit i ne zahochet
bol'she so mnoj vstrechat'sya.
<1933>
--------
V Amerike zhili dva amerikanca, mister Pik i mister Pak. Mister Pik
sluzhil v kontore, a mister Pak sluzhil v banke. No vot odnazhdy mister Pik
prishel v svoyu kontoru, a emu govoryat: "vy u nas bol'she ne sluzhite". A na
drugoj den' misteru Paku to zhe samoe skazali v banke. I vot mister Pik i
mister Pak ostalis' bez mesta. Mister Pik prishel k misteru Paku i skazal:
-- Mister Pak!
-- CHto? CHto? chto? chto? Ty sprashivaesh': chto nam delat'? chto nam delat'!
Ty sprashivaesh': chto nam delat'?
-- Da,-- skazal mister Pik.
-- Nu vot, nu vot, nu vot, nu vot! Nu vot vidish', chto poluchilos'? Vot
vidish'? Vot vidish', kakaya nasha istoriya!
-- Da,-- skazal mister Pik i sel na stul, a mister Pak prinyalsya begat'
po komnate.
-- Sejchas u nas, sejchas tut u nas... YA govoryu u nas tut v Soedinennyh
shtatah. Amerikanskih Soedinennyh shtatah. V Soedinennyh shtatah Ameriki, tut,
u nas... ty ponimaesh' gde?
<1933>
--------
Leonidov:
YA utverzhdayu, chto kogda my k nemu podoshli, on ot nas otosh£l i potom
ush£l.
Grigor'ev:
Da on ush£l, no ne potom.
L:
On ushel imenno potom. Snachala otosh£l, a potom ush£l.
G:
Nu zachem tak govorit', kogda on ush£l vovse ne potom.
L:
My k nemu podoshli?
G:
Da.
L:
On otosh£l?
G:
Da.
L:
A potom ush£l!
G:
Nu vot opyat'! Ne potom on ush£l! CHestnoe slovo, ne potom!
L:
Klyanites', skol'ko vam ugodno! A on imenno otosh£l, a potom ush£l.
G:
Ne potom.
L:
Imenno potom!
G:
Ne potom, potomu chto potom on otosh£l, a snachala ne ush£l.
L:
|to vashe mnenie! A mo£, chto on ush£l.
G:
<1934-1936>
--------
Nina:
Vy znaete! A? Vy znaete? Net, vy slyshali? A?
Var.Mih.:
CHto takoe? A? CHto takoe?
Nina:
Net, vy tol'ko podumajte! Varvara Mihajlovna! Vy tol'ko podumajte!
Var.Mih.:
CHto takoe? A? CHto takoe?
Nina:
Da vy predstavte sebe. Varvara Mihajlovna! Vy predstavte sebe!
Var.Mih.:
Da chto takoe, v konce koncov! CHto takoe?
Nina:
Net, vy poslushajte, Varvara Mihajlovna! Ha-ha-ha.
Var.Mih.:
Da ya slushayu, slushayu! CHto takoe?
Nina:
Ha-ha-ha! Nu i koroleva!
Var.Mih.:
Glupost' kakuyu-to nesesh'!
Nina:
Dejstvitel'no koroleva!
Var.Mih.:
Glupost' kakuyu-to nesesh'!
Nina:
Nash-to! Stolbovoj! Staryj hren! Tozhe tuda!
Var. Mih. Kuda tuda?
Nina:
Da, vs£ tuda zhe! Za Elizavetoj povoloksya!
Var.Mih.:
Kak povoloksya?
Nina:
Da vlyubilsya!
Var. Mih.:
Da kto vlyubilsya?
Nina:
Da nash stolbovoj dvoryanin! Staryj hrych Obernibesov!
Var.Mih.:
Obernibesov?!
Nina:
V tom-to i shutka, chto Obernibesov!
Var.Mih.:
Apollon Vasil'evich!
Nina:
Nu da! Ved' vy podumajte!
Var.Mih.:
Prosto ne ponimayu, chto v nej horoshego! Pochemu vse muzhchiny s uma soshli?
Nina:
Vy smotrite: Volodya Knutikov s uma soshel! Sergej Ivanovich s uma
soshel!..
Var.Mih.:
Nichego v nej net interesnogo!
Nina:
Eldygin s uma soshel!..
Var.Mih.:
Nichego v nej net interesnogo!
Nina:
V tom-to i shutka! Nichego v nej net interesnogo!
Var.Mih.:
Prosto ne ponimayu, pochemu vse muzhchiny s uma soshli!
Nina:
Ne takaya uzh ona krasavica!
Var.Mih.:
Po-moemu, prosto nekrasiva!
Nina:
Nichego v nej net interesnogo!
Var. Mih.:
Sovershenno ne interesna!
<1934-1936>
--------
Anton Antonovich Bobrov:
YA vam sejchas spoyu kuplety
pro smert', lyubov' i pro rozhden'e
Na vse voprosy dam otvety.
Gasite v zale osveshchen'e.
Aleksej Kuzmich Finger (iz-za kulis):
Anton Antonovich! Vy ne to po£te.
Ant. Ant. Bobrov:
V den' vostorga obshchih mass
rassmeshit' hochu ya vas
No dlya etih raznyh shtuk
mne ne hvatit nog i ruk
vot ya sev na stul verhom
kriknu v rupor petuhom
vyzvat' smeh na vashih rozhah
ochen' trudno. Te, kto v lozhah
s nebol'shoj v rukah korobkoj
shokoladnyh bonbon'er
ozaryas' ulybkoj robkoj
rozhu pryachet za bar'er.
<1934-1936>
--------
Mariya i Anya obrashchali na sebya vnimanie. Obe takie horoshen'kie v svoih
krasnyh shapochkah.
-- YA videla zhenshchinu-milicionera,-- skazala Anya,-- ona byla v sharovarah
i metallicheskom shleme.
-- Ah,-- skazala Mariya,-- eto ochen' smeshno. YA videla vchera, kak po
kanalu sh£l milicioner i n£s na rukah krasnyj sv£rtok. Kogda ya podoshla blizhe,
ya uvidela, chto eto on nes£t reb£nka v krasnom odeyale. A cherez neskol'ko
shagov ya vstretila opyat' milicionera s reb£nkom v krasnom odeyale. Nemnogo
pogodya ya vstretila opyat' milicionera s reb£nkom i opyat' v krasnom odeyale.
|to bylo ochen' smeshnoe shestvie milicionerov s det'mi na rukah, zav£rnutyh v
krasnye odeyala. Okazalos', chto zhenshchiny milicionery idut iz "Ohrany
materinstva i mladenchestva", gde ih detyam vydali standartnye krasnye odeyala.
-- Oni byli v shlemah? -- sprosila Anya.
-- Da,-- skazala Mariya.-- Vot sejchas my vzojdem na most i tam ya pokazhu
vam, otkuda Andrej Mihajlovich uvidel v Fontanke utoplennika.
-- Andrej Mihajlovich govorili, chto pervyj uvidel utoplennika SHagun,--
skazala Anya.
-- A net, Anya, vy vse pereputali.
<1934-1937>
--------
SHvel'pin:
Udivitel'naya istoriya! ZHena Ivana Ivanovicha Nikiforova iskusala zhenu
Korabl£va! Esli by zhena Korabl£va iskusala by zhenu Ivana Ivanovicha
Nikiforova, to vs£ bylo by ponyatno. No to, chto zhena Ivana Ivanovicha
Nikiforova iskusala zhenu Korabl£va, eto poistine udivitel'no!
Smuhov:
A ya vot niskol'ko ne udivl£n.
Remarka. Varvara Sem£novna kidaetsya i kusaet Antoninu Antonovnu.
<1934-1937>
--------
Odin matros kupil sebe dom s kryshej. Vot poselilsya matros v etom dome i
rasplodil detej. Stol'ko rasplodil detej, chto devat'sya ot nih stalo nekuda.
Togda matros kupil nyan'ku i govorit ej: "Vot tebe, nyan'ka, moi deti. Nyan'chi
ih i ugozhdaj im vo vs£m, no tol'ko smotri, chtoby oni drug druga ne
perekusali. Esli zhe oni ochen' shalit' budut, ty ih polej skipidarom ili
uksusnoj essenciej. Oni togda zamolknut. A potom eshch£ vot chto, nyan'ka, ty
konechno lyubish' est'. Tak vot uzh s etim tebe prid£tsya prostit'sya. YA tebe est'
davat' ne budu".
-- Postojte, da kak zhe tak? -- ispugalas' nyan'ka.-- Ved' vsyakomu
cheloveku est' nuzhno. "Nu, kak znaesh', no tol'ko poka ty moih detej
nyan'chish',-- est' ne smej!" Nyan'ka bylo na dyby, no matros stegnul e£ palkoj
i nyan'ka stihla.
-- Nu a teper',-- skazal matros,-- valyaj moih soplyakov!
I vot takim obrazom nachalos' vospitanie matrosskih detej.
<1935-1938>
--------
Koskov poteryal svoi chasy.
Utrom Koskov sel pit' kofe i vypil chetyre stakana. Pyatyj stakan Koskov
ne dopil i postavil v bufet, chtoby potom vypit' v holodnom vide. Do etogo
vremeni Koskov byl v odnom halate, tak chto chasov ne n£m ne bylo, i oni
lezhali, po vsej veroyatnosti, na pis'mennom stole.
<1936-1938>
--------
-- N-da-a! -- skazal ya eshch£ raz drozhashchim golosom. Krysa naklonila golovu
v druguyu storonu i vs£ tak zhe prodolzhala smotret' na menya.
-- Nu chto tebe nuzhno? -- skazal ya v otchayan'e.
-- Nichego! -- skazala vdrug krysa gromko i otch£tlivo. |to bylo tak
neozhidanno, chto u menya proshel dazhe vsyakij strah. A krysa otoshla v storonu i
sela na pol okolo samoj pechki.
-- YA lyublyu teplo.-- skazala krysa,-- a u nas v podvale uzhasno holodno.
<Do yanvarya 1937>
--------
Syuzhet: CH. zhelaet podnyat'sya na tri futa nad zemlej. On stoit chasami
protiv shkapa. Nad shkapom visit kartina, no ee ne vidno: meshaet shkap.
Prohodit mnogo dnej, nedel' i mesyacev. CHelovek kazhdyj den' stoit pered
shkapom i staraetsya podnyat'sya na vozduh. Podnyat'sya emu ne uda£tsya, no zato
emu nachinaet yavlyat'sya videnie, vs£ odno i tozhe. Kazhdyj raz on razlichaet vs£
bol'shie i bol'shie podrobnosti. CH. zabyvaet, chto on hotel podnyat'sya nad
zemlej, i celikom otda£tsya izucheniyu videniya. I vot odnazhdy, kogda prisluga
ubirala komnatu, ona poprosila ego snyat' kartinu, chtoby vyteret' s ne£ pyl'.
Kogda CH. vstal na stul i vzglyanul na kartinu, to on uvidel, chto na kartine
izobrazheno to, chto on videl v svo£m videnii. Tut on ponyal, chto on davno uzhe
podnimaetsya na vozduh i visit pered shkapom i vidit etu kartinu. Razrabotka.
16 noyabrya 1937
--------
1. Sem'ya Apraksinyh sostoyala iz chetyr£h chlenov: glava semejstva F£dor
Ignat'evich Apraksin, ego zhena Serafima Petrovna Apraksina, sestra zheny
Antonina Petrovna Kutenina i dal'nij rodstvennik F£dora Ignat'evicha Sem£n
Sem£novich Koks... 2. ZHili oni v nebol'shoj kvartirke iz dvuh komnat. Odna
komnata nazyvalas' spal'nej, a drugaya stolovoj. ZHena, muzh i Antonina
Petrovna zhili v spal'ne, a v stolovoj zhil Sem£n Sem£novich Keks. Glavnym
geroem nashego nebol'shogo rasskaza budet imenno etot Sem£n Sem£novich, v
potomu razreshite opisat' ego naruzhnost' i harakter. 3. Sem£n Sem£novich byl
frant. On byl vsegda i gladko vybrit i horosho podstrizhen. Galstuk byl vsegda
vyglazhen i horosho zavyazan. Sem£n Sem£novich ne nosil dlinnyh bryuk, a hodil
vsegda v "gol'fah", potomu chto, kak uveryal Sem£n Sem£novich, gol'fy ne tak
mnutsya i ih ne nado chasto utyuzhit'. Dlya stilya k gol'fam Sem£n Sem£novich kuril
trubku i potomu na ulicah ego zvali amerikancem.
<1937>
--------
1. Ne mashi kolesom, ne strugaj koleso, ne smotri v vodu, ne grozi
kamnem. 2. Kolesom ne bej, ne kruti koleso, ne lozhis' v vodu, ne drobi
kamni. 3. Ne druzhi s kolesom, ne drazni koleso, spusti ego v vodu, privyazhi k
nemu kamen'. 4...
<1937>
--------
YA zalez na zabor, no totchas zhe svalilsya.
-- |h,-- skazal ya i opyat' polez na zabor. No tol'ko ya uselsya verhom na
zabore, kak vdrug podul veter i sorval s moej golovy shlyapu. SHlyapa pereletela
cherez kuryatnik i upala v lopuhi.
<1937>
--------
Osen' proshlogo goda ya prov£l neobychno. Mne nadoelo iz goda v god kazhdoe
leto provodit' na dache u Rybakovyh, a osen'yu ehat' v Krym k CH£rnomu moryu,
pit' krymskie vina, uhazhivat' za oshalevshimi ot yuzhnogo solnca severyankami i,
s nastupleniem zimy, opyat' vozvrashchat'sya v svoyu holodnuyu gorodskuyu kvartiru i
pristupat' k svoim svyashchennym obyazannostyam. Mne nadoelo eto odnoobrazie. I
vot v proshlom godu ya reshil postupit' inache.
Leto ya prov£l kak vsegda u Rybakovyh, a osen'yu, ne skazav nikomu o
svo£m namerenii, ya kupil sebe ruzh'e -- dvustvolku, zaplechnyj meshok,
podzornuyu trubu, kompas i nepromokaemyj rezinovyj plashch: v zaplechnyj meshok ya
polozhil smenu bel'ya, dve pary nosok, igolku i katushku s nitkami, pachku
tabaku, dve francuzskie bulki i pol golovki syra; na pravoe plecho povesil
dvuhstvolku, na levoe brosil rezinovyj plashch i, vyjdya iz goroda, poshel
peshkom, kuda glaza glyadyat.
YA sh£l polem. Utro bylo prohladnoe, osennee. Nachinalsya dozhd', tak chto
mne prishlos' nadet' rezinovyj plashch.
<1937-1938>
--------
V kabinet, ozaryaemyj temnoj lampoj, vvalilsya chelovek na dlinnyh nogah,
v fetrovoj shlyape i s malen'kim pudelem pod myshkoj.
Posadiv pudelya na pis'mennyj stol, dlinnonogij chelovek podosh£l k
uzen'komu knizhnomu shkapiku, otkryl ego i, zaglyanuv vnutr' etogo shkapika,
chto-to bystro skazal. Rasslyshat' mozhno bylo tol'ko odno slovo "limon".
Potom, zakryv etot shkapik, chelovek podbezhal k pis'mennomu Stolu, shvatil
pudelya i ubezhal, hlopnuv za soboj dver'yu.
Togda dvercy shkapika otkrylis' sami soboj i ottuda vyshla malen'kaya
devochka. Ona oglyanulas' po storonam i, kak by ubedivshis', chto e£ nikto ne
uslyshit, vdrug gromko chihnula. Potom, postoyav nekotoroe vremya molcha, devochka
otkryla rot i skazala:
-- Ves' mir budet smotret' na nego neodobritel'no, esli on vyjdet v
gryaznoj shlyape. No <...>
<Avgust 1938>
--------
-- Tak,-- skazal Ersheshev, prosnuvshis' utrom neskol'ko ranee
obyknovennogo.
-- Tak,-- skazal on.-- Gde moi shashki?
Ersheshev vylez iz krovati i podosh£l k stolu.
-- Vot tvoi shashki! -- skazal chej-to golos.
-- Kto so mnoj govorit? -- kriknul Ersheshev.
-- YA,-- skazal golos.
-- Kto ty? -- sprosil Ersheshev.
<14 avgusta 1940>
--------
Odin grafolog, chrezvychajno lyubyashchij vodku, sidel v sadu na skamejke i
dumal o tom, kak bylo by horosho pridti sejchas v bol'shuyu prostornuyu kvartiru,
v kotoroj zhila by bol'shaya milaya sem'ya s moloden'kimi docher'mi, igrayushchimi na
royale. Grafologa by vstretili ochen' laskovo, proveli by v stolovuyu, posadili
by v kreslo okolo kamina i postavili by pered nim malen'kij stolik. A na
stolike by stoyal grafin s vodkoj i tarelka s goryachimi myasnymi pirozhkami.
Grafolog by sidel i pil by vodku, zakusyvaya e£ goryachimi pirozhkami, a
horoshen'kie hozyajskie docheri igrali by v sosednej komnate na royale i peli by
krasivye arii iz ital'yanskih oper.
<1940>
--------
Na ulicah stanovilos' tishe. Na perekr£stkah stoyali lyudi, dozhidayas'
tramvaya. Nekotorye, poteryav nadezhdu, uhodili peshkom. I vot na odnom iz
perekr£stkov Petrogradskoj Storony ostalos' vsego dva cheloveka. Odin iz nih
byl ochen' nebol'shogo rosta, s kruglym licom i ottopyrennymi ushami. Vtoroj
byl chutochku povyshe i, kak vidno, hromal na levuyu nogu. Oni ne byli znakomy
drug s drugom, no obshchij interes k tramvayu zastavil ih razgovorit'sya.
Razgovor nachal hromoj.
-- Uzh ne znayu,-- skazal on, kak by ni k komu ne obrashchayas'.-- Pozhaluj,
ne stoit i dozhidat'sya. Kruglolicyj povernulsya k hromomu i skazal:
-- Net, ya dumayu, eshch£ mozhet pridti.
<1940>
--------
A my vsegda nemnogo v storone, vsegda po tu storonu okna. My ne hotim
smeshivat'sya s drugimi. Nam nashe polozhenie, po tu storonu okna,-- ochen'
nravitsya.
Tut zhe po etomu povodu my napishem nebol'shoj rasskazik. Vot on:
ZHil byl chelovek, u kotorogo ne bylo chemodana, poetomu nash geroj derzhal
svoi nekotorye veshchi v bol'shom glinyanom gorshke. No vot odnazhdy sluchilas' s
nim takaya istoriya: kupil on sebe podvyazki i polozhil ih v gorshok, podumav pri
etom: "pust' polezhat sebe tam, a k pashe ya ih nadenu". Neskol'ko dnej spustya
geroj nash polez v gorshok, kazhetsya, za karandashom. Smotrit, a v gorshke lezhat
podvyazki. Udivilsya nash geroj i podumal pro sebya tak: "Otkuda eti podvyazki?
Ved' ne ya zhe polozhit ih tuda! Kakim obrazom oni tam? Vot ved' istoriya!
Pojdu-ka ya, sproshu soseda". I vot posh£l on k sosedu, a sosed v eto vremya
lomal podsvechnikom svoyu krovat'. Petr Ivanovich (eto...
<ser. 1930-h>
--------
CHetyre nemca eli svininu i pili zel£noe pivo. Nemec po imeni Klaus
podavilsya kuskom svininy i vstal iz-za stola. Togda tri drugih nemca
prinyalis' svistet' v kulaki i gromko izdevat'sya nad postradavshim. No nemec
Klaus bystro proglotil kusok svininy, zapil ego zel£nym pivom i byl gotov k
otvetu. Tri drugih nemca, poizdevavshis' nad gorlom nemca Klausa, pereshli
teper' k ego nogam i stali krichat', chto nogi u nemca Klausa dovol'no krivye.
Osobenno odin nemec po imeni Mihel' smeyalsya nad krivymi nogami nemca Klausa.
Togda nemec Klaus pokazal pal'cem na nemca Mihelya i skazal, chto on ne vidal
vtorogo cheloveka, tak glupo vygovarivayushchego slova "krivye nogi". Nemec
Mihel' posmotrel na vseh voproshayushchim vzglyadom, a na nemca Klausa posmotrel
vzglyadom, vyrazhayushchim krajnyuyu nepriyazn'. Tut nemec Klaus vypil nemnogo
zel£nogo piva s takimi myslyami v svoej golove: "vot mezhdu mnoj i nemcem
Mihelem nachinaetsya ssora".
Ostal'nye dva nemca molcha eli svininu. A nemec Klaus, otpiv nemnogo
piva, posmotrel na vseh s vidom, govoryashchim sleduyushchee: "YA znayu, chto' vy ot
menya hotite, no ya dlya vas zapertaya shkatulka."
iyun' 1933
--------
S®ezzhayutsya gosti
CHetv£rtyj gost':
Kasha podana.
Gost' s opahalom:
Kogo pocelovat' hozyajku ili hozyaina?
CHasotochnyj gost':
Aj batyushki! YA bez rukavov!
Tat'yana Nikolaevich:
Khe khe, ya segodnya utrom naboltala muki v rot i chut'-chut' ne
podavilas'.
Dyadya Vol':
Oh molodezh' poshla!
Hozyain:
Id£mte gosti na porog
est' lep£shki i tvorog
vot vam sol' a vot vam grip
vot vam gvozdi. YA ohrip.
Gosti:
Ne hotim edy, hotim tancy!
Hozyajka:
Muzykanty! |t'! dva! ... tri!
(Muzykanty s razmaha prygayut v vodu).
Hozyajka:
|h, sovsem ne to vyshlo.
CHasotochnyj gost':
Nam chto li vykupat'sya?
Vosem' gostej horom:
Nu vot tozhe v samom dele!
Knyaginya Man'ka-Dun'ka:
YA gospoda vsya v vesnushkah, da, a to byla by krasavica... CHestnoe slovo!
Gost' F£dor:
Ghe ghe s udovol'stviem.
Soldat v trusikah:
Razreshite vam knyaginya Man'ka-Dun'ka podnesti buket cvetov.
Gost' F£dor:
Ili vot etot grebeshok.
Soldat v trusikah:
Ili vot etu pylinku.
Gosti: Tishe! tishe! slushajte!
Sejchas dyadya Vol' rasskazhet anegdot.
Dyadya Vol' vstav na stul:
Proch£l ya v odnoj francuzskoj knizhke anegdot. Razskazat'?
Gosti:
Da -- da!
Tat'yana Nikolaevich:
Bezuslovno!
Dyadya Vol':
Odna malen'kaya devochka nesla svoej bednoj materi pirozhok s kapustoj i s
luchkom. Pirozhok byl ispechen na chistom slivochnom maslice i posypan tmincem.
Gosti:
Oh ho ho ho ho! Umoril!
Dyadya Vol':
Postojte, eto eshch£ ne vs£, eshch£ dal'she est'! Podhodit k devochke dobryj
gospodin i da£t zolotuyu monetu i govorit: Vot tebe devochka zolotaya moneta,
otnesi e£ tvoej bednoj materi.
Gosti:
Ha ha ha! Lovko on e£!
Dyadya Vol':
A ona predstav'te i govorit: ya prachka.
Gosti:
Ha ha ha!
Dyadya Vol':
A dobryj gospodin dostal iz kormana royal'.
Gosti:
Ha ha ha ha!
Knyaginya Man'ka-Dun'ka:
Oj ne mogu, zuby dazhe zaboleli! CHestnoe slovo!
Hozyain:
Nu pora i po domam.
Hozyajka:
Dosvidanie dosvidanie dorogie gosti!
Gosti:
Dosvidanie dosvidanie. Vot ujd£m i dom podozhg£m.
Hozyajka:
Ah ty mat' chestnaya!
Hozyain:
Vot zhe raz!
<1931>
--------
Kak izvestno, u Bezimenskogo ochen' tupoe rylo.
Vot odnazhdy, Bezimenskij stuknulsya svoim rylom o taburet.
Posle etogo rylo poeta Bezimenskogo prishlo v polnuyu negodnost'.
<avgust-sentyabr' 1934>
--------
Kak tol'ko Ivan YAkovlevich priblizilsya k stolu, svist prekratilsya. Ivan
YAkovlevich prislushalsya i sdelal eshch£ shag. Net, svist ne povtoryalsya. Ivan
YAkovlevich podosh£l k stolu i vydvinul yashchik. V yashchike byla tol'ko gryaznaya
vstavochka, kotoraya s gohotom pokatilas' i stuknulas' v stenku yashchika. Ivan
YAkovlevich vydvinul drugoj yashchik. V etom yashchike nichego ne bylo, i tol'ko na dne
samogo yashchika lilovym, chernil'nym karandashom bylo napisano: "Svin'i". Ivan
YAkovlevich zadvinul oba yashchika i sel na stul.
<ser. 1930-h>
--------
Iz dyma poyavlyaetsya Kukuruzov.
Kukuruzov:
|j lyudi! Nesite ego syuda! Tut, na etom meste proizojd£t krovavaya
rasplata. YA zhdal etogo mgnoveniya bez malogo chetyre goda. CHas probil! Igrajte
truby! (Vynimaet platok i vytiraet im vspotevshij lob.) Da, esli est'
zagrobnaya zhizn', to eshch£ vopros: vsyakij li dostoin e£.
<nach. 1930-h>
--------
Mironov zavernul v odeyalo chasy i pon£s ih v kerosinnuyu lavku. Po doroge
Mironov vstretil Golovl£va. Golovl£v pri vide Mironova spryatalsya za
papirosnuyu budku. "CHto vy tut stoite?" -- nachal pristavat' k nemu
papirosnik. CHtoby otvyazat'sya, Golovl£v kupil u papirosnika mundshtuk i
korobku zubnogo poroshka. Mironov videl vs£ eto, na ch£m, sobstvenno govorya,
rasskaz i zakanchivaetsya.
___
Mironov bil Golovl£va po morde, prigovarivaya: "Vot tebe poroh, sobachij
moshennik!"
20 avgusta <1934>
--------
Promoknuv ot dozhdya, Sikorskij drozhal i stuchalsya v kalitku. Emu otkryli
spustya minut dvadcat'. Sikorskij prosilsya perenochevat'. Ego pustili, no s
tem usloviem, chto on ujd£t chut' svet.
CHut' svet Sikorskij ush£l. I, glyadya na voshodyashchee solnce i na travu,
Sikorskij chuvstvoval priliv novyh sil.
<avgust 1934>
--------
V okno vletel malen'kij kuznechik. Petrov stal stakanom lovit' etogo
kuznechika. Petrova salfetkoj gnala kuznechika v ugol, a syn Lyapunova prin£s
banochku s kleem i zhdal prikazaniya Petrovoj.
<1933>
--------
Traktat o krasivyh zhenshchinah, lezhashchih na plyazhe pod Petropavlovskoj krepost'yu, sidyashchih na Marsovom pole i v Letnem sadu i hodyashchih v stolovuyu Lenkublita
pisan Daniilom Protoplastom.
|pigraf iz tigrov: "O fy! O fe!"
Kra kra krasi fasi perekosi. Predmet, predmet, predmet, predmet,
predmet, predmet, predmet, predmet, predmet, predmet, predmet, predmet.
1933. Iyul'
--------
Odin byvshij zhandarm posle revolyucii stal sluzhit' kem-to v redakcii v
odnom iz yuzhnyh gorodov Rossii. Obyknovenno on byl ugryum i molchaliv, no
inogda on stanovilsya v dveryah redakcii, krestil svoi usy i soobshchal
prisutstvuyushchim raznye interesnye veshchi. Tak naprimer, odin raz on skazal:
-- V Amerike izobreli takuyu mashinku, chto e£ posos£sh', i na ed'bu* ne
tyanet. Sovsem ne tyanet.
* Ot slova eda (prim. avtora)
<iyul' 1933>
--------
Nekotorye lyudi putem efira mogut postigat' tajny vyshepolozhennye, no vse
zhe v cherezvychajno uzkom aspekte, kak naprimer
img src=img_11_26.gif
Esli b vsya istina ukladyvalas' by na linii av, to cheloveku dano videt'
lish' chast', ne dalee poslednej vozmozhnosti (s). Vozmozhno, putem efira mozhno
perenesti svoe vospriyatie v inuyu chast' mirovoj istiny, naprimer d, no
suzhdenie imet' o "vidennom" chelovek vryad li smozhet ibo znat' budet lish' dve
chasti mira drug s drugom ne svyazannye: as i d. Suzhdenie zhe mozhet byt' lish'
putem narosta istiny ot a k d. V dannom zhe sluchae vozmozhnogo (s) ohvatyvaya
celikom projdennyj put'.
po povodu nanyuhivaniya SHurki
2 noyabrya <1926>
--------
Priem A. Belogo, vstrechayushchijsya v proze -- dolgozhdan. YA govoryu o tom
prieme, kotoryj ne vryvaetsya kak skvoznyak, ne treplet skrytyj v dushe volos
milogo chitatelya. O prieme govoryu ya takom zhe estestvennom, kak. Dostatochno.
Urazumenie nastupit v tot imenno moment kogda ne zhdet togo chitatel'. Do teh
por on pravil'no dogadyvaetsya, no trusit. On trusit. Ob avtore dumaet on.
Avtor mog predvidet' vse -- kak? Za etim sleduet slovo, odno (mnogo dva) --
i chitatel' govorit, v pyl' zabivshis' skuchnyh metafor, dlinnyh periodov,
tupyh vremen -- pyl'. Tut, govorit on sebe, tak zhe prosto kak do nachala
chteniya,-- mysl' ego proyasnilas'. Ura skazhet chitatel'. Potom nastupaet
urazumenie. To dal£ko zaletaet kazhdyj zvuk, to ostanavlivaetsya pryamo v upor
-- neozhidanno. Mozhno vzdrognut'. Vyshel A. Belyj iz-pod tumana, proyasnilsya i
tut zhe otzhil.1
Vyrazhenie vsego mira -- perekoshennoj. Uhom vmesto rta. Gy nad shchetinoj
vshohrilos'. ZHut' poshla. I v odin mig propalo nedoverie. Poyavilsya tot zhe
Nevskij, kakim znali my ego 25 let. Dama proshla po Nevskomu, opyat'-taki
znakomaya vsya do kornej svoih. Povernulis' my i trah... net goroda. Mysl'
odna vverh drugaya pod nogi, krest na krest.2 Pustoty da shary, eshch£ trapeciya
vidna. ZHizni net. Vs£.
18 iyulya 1927. Carskoe Selo
1 Zdes', mezhdu dvumya abzacami, napisano dvazhdy podcherknutoe slovo
"nakrahmalen".
2 krest-nakrest?
--------
Elena Ivanovna -- Nu vot, Fadej Ivanovich vse dozhdi idut.
Papasha -- Da ne govorite Elena Ivanovna, pokosy gibnut.
Elena Ivanovna -- Horosho nam pod kryshej sidet', a vot kakovo esli kto v
pole? A?
Papasha -- Ploho bezdomnomu stranniku,
Elena Ivanovna -- Vam eshch£ chayu nalit'?
Papasha -- Plesni eshch£ polstakanchika. (Pauza).
Papasha popil chayu i zadremal.
Elena Ivanovna -- I Ol'ga chego-to ne pishet.
Papasha bormochet.
Elena Ivanovna -- Ne pishet i ne pishet.
Papasha -- Kak ne pishet?
Elena Ivanovna -- Ol'ga, govoryu, ne pishet.
Papasha -- To est' kak Ol'ga?
Elena Ivanovna -- Da Ol'ga, chto, ty ne znaesh' Ol'gu?
Papasha -- Ah, Ol'ga? Nu i chto zhe ona?
Elena Ivanovna -- Da vot, ne pishet, govoryu.
Papasha -- Aj aj aj.
Rahtanov (prohodya) -- A Sergej sdelal Ol'ge predlozhenie. (Uhodit).
Elena Ivanovna -- Sergej, da chto on! A ona? (Papashe). Slyshal?
Papasha -- CHto?
Elena Ivanovna -- Sergej! Predlozhenie!
Papasha -- Nu a on?
Elena Ivanovna -- Ol'ge.
Papasha -- CHto ne pishet?
Elena Ivanovna -- Vstupit' v brak.
Papasha -- Aj aj aj.
Elena Ivanovna -- Kakaya perturbaciya.
Rahtanov -- Kolya prodavil metallicheskij divan. Vot.
Elena Ivanovna -- Postoj, postoj, kak zhe eto?
Papasha (skoro) -- Uzhasno, uzhasno, kakaya katastrofa oni prodavili
metallicheskij divan.
Elena Ivanovna -- Vot dover' metallicheskij divan, tak totchas i
prodavit' norovyat.
Rahtanov (prohodit i hlopaet do i posle) -- A Kolya vo vtornik s®el dom.
Elena Ivanovna -- Nu, tak i est'. On
22 maya 1929
--------
Aleksandr Ivanovich Dudkin:
Vot uzhe 7 chasov utra. Petuhi davno propeli.
Pochemu ya tak rano prosnulsya?
Nikogda so mnoj etogo ne byvalo.
No chto eto s moej golovoj? Ona bolit uzhasno.
Pil ya vchera? Net ne pil.
Pochemu zhe bolit golova? Tak ni s togo ni s sego?
Nikogda so mnoj etogo ne byvalo.
Poprobuyu skoree vstat' i umyt'sya. Priyatno osvezhit' golovu holodnoj
vodoj.
Nado razbudit' Pelageyu, a to ona dumaet, chto ya eshch£ splyu. Ved' nado zhe
bylo prosnut'sya v etakuyu ran'!
|j Pelageya! (stuchit v stenu). Pelageya!
Pelageya!
CHertova baba! Dryhnet bestolku. Net voz'mu chto-nibud' tyazheloe sapog chto
li i budu kolotit' v stenu poka ne prosnetsya.
CHert voz'mi! gde zhe sapogi?
Kak zhe eto ponyat'? Ha ha ha. Prishel, snyal ih, postavil ih tut, a teper'
ih net.
Ogo! SHtany tozhe togo! Tak tak tak.
Da chto ya v samom dele! ogurel chto li?
Nikogda so mnoj etogo ne byvalo!
Nu ladno, ostavim eto v pokoe. Davaj myslit'.
U menya bolit golova. Znachit ya ochen' rano vstal. To est' u menya bolit
golova, znachit ya vchera chto-to delal» Net. YA ochen' rano vstal. U menya bolit
golova. Znachit ya poteryal sapogi.
Glupo!
YA poteryal sapogi -- znachit u menya bolit golova?
Tozhe glupo!
Nu horosho: u menya bolit golova, znachit ya sapogi ne poteryal.
No ved' ya zhe ih poteryal!
Mozhet tak: u menya bolit golova -- znachit ya sapogi ni to i ne eto.
Hm.
Slozhnaya shtuka!
Stuk v dver'.
Dudkin -- Kto tam?
Golos -- Da ya, eto ya.
Dudkin -- Kto? Pet'ka?
Golos- Nu da, otkroj skoree!
Dudkin -- Sejchas, sejchas. Podozhdi nemnogo.
Golos -- Skorej, skorej, takoe rasskazhu, chto ahnesh'! CHert poderi! takie
veshchi znayu...
Valaamov -- Ty spish' eshche?
Dudkin -- A chas kakoj, mnogo?
Valaamov -- Sss... mnogo?? K chertu vremya! Ty durak znaesh'...
Dudkin -- CHto? -- ...
... Nu?....
...-- CHto?
Valaamov -- Ty, ty -- vot ty samyj bogachom stal!
Dudkin -- Nu?
Valaamov -- CHto nu?! Vyigral 200 000!
Dudkin -- (stoit molcha, glyadya na Valaamova).
Valaamov -- CHto stoish'? Durak. Odevajsya, da bezhim v bank.
Dudkin -- Mne ne vo chto odet'sya.
Valaamov -- Kak ne vo chto odet'sya?
Dudkin -- YA vchera prishel, polozhil vse na stul i net nichego.
Valaamov -- A gde zhe?
Dudkin -- YA ne znayu.
Valaamov -- Vot, chert voz'mi, vyigral 200 000! Nu idem skorej!
Dudkin -- Da vo chto zhe ya odenus'?
Valaamov i Dudkin na avanscene.
Valaamov -- Tak pojdesh'!
Dudkin -- Tak nehorosho!
Valaamov -- Nu moj kostyum odevaj!
Dudkin -- A ty v chem zhe?
Valaamov -- A ya v tvoem pal'to pojdu!
Dudkin -- Togda uzh luchshe mne v pal'to idti!
Valaamov -- Vse ravno! Idi ty v tvoem pal'to.
Dudkin -- A ty v svoem kostyume pojdesh'?
Valaamov -- A ya v svoem kostyume.
Dudkin (zaikayas')
<konec 1920-h>
--------
portnoj snyal s menya merku
i sshil mne novye sinie shtany. Otdel ya novye shtany i pognalsya za
babochkoj,
no sam popalsya v rybolovnuyu set'.
sel ya na solnyshke poobsohnut', a zahotel vstat' i ne mogu.
stal ya krichat' i na pomoshch' zvat'.
pribezhal portnoj
<1930?>
--------
Dorogoj moj, kupite mne bubenchik.
Sejchas posmotryu, hvatit li u menya finikov.
A potom kupite mne taburetku.
YA ochen' ustal.
Nu u togda begite na stanciyu i kupite mne chetyreh konej.
Na kotoruyu stanciyu mne bezhat'?
Luchshe vsego na pravuyu.
Daleko li do pravoj stancii?
YA uzhe ne pomnyu skol'ko tuda shagov.
YA pojdu tuda peshkom.
Prinesite mne lyustru i meshok otrubej.
YA sv
<1930 -1933?>
--------
Velya -- Menya zovut Velya.
Mrkokov -- Podozhdi, eto li nado bylo skazat'?
Velya -- Syadem syadem i podumaem.
(Mrkokov saditsya i Velya saditsya).
Mrokov -- Nu?
Velya -- Ty el segodnya truhu?
Mrkokov -- YA ochen' obizhen. Pochemu ya dolzhen est' truhu?
Velya -- YA ne to hotela skazat'. YA hotela skazat': ty videl segodnya
pahodu?
Mrkokov -- Kak mozhesh' ty tak govorit'. Ty znaesh' ved', chto ya red'ka.
Velya -- Red'ka Mrkokov. Vot eto stranno.
Mrkokov -- YA byl segodnya v magazine
tam bylo mnogo ogrucov
oni lezhali vse v korzine
i tol'ko vosem' na polu
YA soschital ih bylo vosem'
i dva prikazchika
Ty verish' ili net?
<1930-1931>
--------
Sejchas eshch£ ne ustoyalsya nash byt. Eshche net bytovogo geroya. A esli on est',
to ego eshch£ ne zamechaet glaz. A esli ego i zamechaet glaz, to ne uznayut ego
drugie.
Libo vechno libo nevechno. Pochti vechno ne sushchestvuet, ono est' prostoe
nevechno. No yavlenie pochti nevechno vozmozhno, hotya my otnesem ego k vechnomu. V
nashih ustah ono prozvuchit kak tol'ko mogushchee sovershit'sya, t.e. vechnoe, no
mogushchee stat' nevechnym. Kak tol'ko ono sovershitsya, ono stanet nashim uzhe
nevechnym. No sushchestvuet li nesovershivsheesya? YA dumayu v vechnom -- da.
Pristupit' hochu k veshchi sostoyashchej iz 11 samostoyatel'nyh glav. 11 raz zhil
Hristos, 11 raz padaet na zemlyu broshennoe telo. 11 raz otrekayus' ya ot
logicheskogo techeniya mysli.
Nazvanie vtoroj glavy dolzhno byt': perekladina. |to perekladina snyataya
s chetyrehkonechnogo Kresta.
<1931>
--------
Sila zalozhennaya v slovah dolzhna byt' osvobozhdena. Est' takie sochetaniya
iz slov, pri kotoryh stanovitsya zametnej dejstvie sily. Nehorosho dumat', chto
eta sila zastavit dvigat'sya predmety. YA uveren, chto sila slov mozhet sdelat'
i eto. No samoe cennoe dejstvie sily pochti neopredelimo. Gruboe
predstavlenie etoj sily my poluchaem iz ritmov metricheskih stihov. Te slozhnye
puti, kak pomoshch' metricheskih stihov pri dvigan'e kakim-libo chlenom tela,
tozhe ne dolzhny schitat'sya vymyslom. |to grubejshee i v to zhe vremya slabejshee
proyavlenie slovesnoj sily. Dal'nejshie dejstviya etoj sily vryad li dostupny
nashemu rassuditel'nomu ponimaniyu. Esli mozhno dumat' o metode issledovaniya
etih sil, to etot metod dolzhen byt' sovershenno inym, chem metody primenyaemye
do sih por v nauke. Tut, ran'she vsego, dokazatel'stvom ne mozhet sluzhit' fakt
libo opyt. YA HY zatrudnyayus' skazat' chem pridetsya dokazyvat' i proveryat'
skazannoe. Poka izvestno mne chetyre vida slovesnyh mashin: stihi, molitvy,
pesni i zagovory. |ti mashiny postroeny putem vychisleniya ili rassuzhdeniya, a
inym putem, nazvanie kotorogo ALFAVIT¬.
<1931>
--------
Voda vnizu otrazila vse to, chto naverhu.
Vhod zakryt. Tol'ko tomu kto vyshel iz vody i chist, otkroetsya vhod.
Putnik idet po zelenomu sadu. Derev'ya, trava i cvety delayut svoe delo.
I vo vsem natura.
Vot ogromnyj kamen' kubicheskoj formy.
A na kamne sidit chelovek i povelevaet naturoj.
Kto znaet bol'she, chem etot chelovek?
___
nepravil'no.
<1931>
--------
CHisla ne svyazany poryadkom. Kazhdoe chislo ne predpolagaet sebya v
okruzhenii drugih chisel. My razdelyaem arifmeticheskoe i prirodnoe
vzaimodejstvie chisel. Arifmeticheskaya summa chisel daet novoe chislo, prirodnoe
soedinenie chisel ne daet novogo chisla. V prirode net ravenstva. Est'
tozhdestvo, sootvetstvie, izobrazhenie, razlichie i protivopostavlenie.
Priroda ne priravnivaet odno k drugomu. Dva dereva ne mogut byt' ravny
drug drugu. Oni mogut byt' ravny po svoej dline, po svoej tolshchine, voobshche po
svoim svojstvam. No dva dereva v svoej prirodnoj celosti, ravny drug drugu
byt' ne mogut. Mnogie dumayut, chto chisla, eto kolichestvennye ponyatiya vynutye
iz prirody. My zhe dumaem, chto chisla, eto real'naya poroda. My dumaem, chto
chisla vrode derev'ev ili vrode travy. No esli derev'ya podverzheny dejstviyu
vremeni, to chisla vo vse vremena neizmenny. Vremya i prostranstvo ne vliyaet
na chisla. |to postoyanstvo chisel pozvolyaet byt' im zakonami drugih veshchej.
Govorya dva, My ne hotim skazat' etim, chto eto odin i eshch£ odin. Kogda My
vyshe skazali "dva dereva", to My ispol'zovali odno iz svojstv "dva" i
zakryli glaza na vse drugie svojstva. "Dva dereva" znachilo, chto razgovor
idet ob odnom dereve i eshch£ ob odnom dereve. V etom sluchae dva vyrazhalo
tol'ko kolichestvo i stoyalo v chislovom ryadu, ili kak My dumaem, v chislovom
kolese, mezhdu edinicej i tremya.
CHislovoe koleso imeet hod svoego obrazovaniya. Ono obrazuetsya iz
pryamolinejnoj figury, imenuemoj krest.
<1932?>
--------
"Beskonechnoe, vot otvet na vse voprosy. Vse voprosy imeyut odin otvet. A
potomu net mnogih voprosov, est' tol'ko odin vopros. |tot vopros: chto takoe
beskonechnoe?" YA napisal eto na bumage, perechital i napisal dal'she:
"Beskonechnoe, kazhetsya nam, imeet napravlenie, potomu chto my vs£ privykli
vosprinimat' graficheski. Bol'shemu sootvetstvuet dlinnyj otrezok, a men'shemu
-- korotkij otrezok. Beskonechnoe, eto pryamaya, ne imeyushchaya konca ni vpravo, ni
vlevo. No takaya pryamaya nedostupna nashemu ponimaniyu. Esli na ideal'no gladkom
polu lezhit gladkij, ploskij predmet, to ovladet' etim predmetom my mozhem
tol'ko v tom sluchae, esli my doberemsya do ego kraev; togda my smozhem poddet'
rukoj pod kraj etogo predmeta i podnyat' ego. Beskonechnuyu pryamuyu ne
poddenesh', ne ohvatish' nashej mysliyu. Ona nigde ne pronzaet nas, ibo dlya togo
chtoby pronzit' chto-libo, dolzhen obnaruzhit'sya ee konec, kotorogo net. |to
kasatel'naya k krugu nashej mysli. Ee prikosnovenie tak nematerial'no, tak
malo, chto sobstvenno net nikakogo prikosnoveniya. Ono vyrazhaetsya tochkoj. A
tochka, eto beskonechno nesushchestvuyushchaya figura. My zhe predstavlyaem sebe tochku,
kak beskonechno malen'kuyu tochechku. No eto lozhnaya tochechka. I nashe
predstavlenie o beskonechnoj pryamoj -- lozhnoe. Beskonechnost' dvuh
napravlenij, k nachalu i k koncu, nastol'ko nepostizhima, chto dazhe ne volnuet
nas, ne kazhetsya nam chudom i, dazhe bol'she, ne sushchestvuet dlya nas. No
beskonechnost' odnogo napravleniya, imeyushchaya nachalo, takaya beskonechnost'
potryasaet nas. Ona pronizyvaet nas svoim koncom ili nachalom, i otrezok
beskonechnoj pryamoj obrazuyushchij hordu v krugu nashego soznaniya, s odnoj storony
postigaetsya nami, a s drugoj storony soedinyaet nas s beskonechnym.
Predstavit' sebe, chto chto-to nikogda ne nachinalos' i nikogda ne konchitsya, my
mozhem v iskazhennom vide. |tot vid takov: chto-to nikogda ne nachinalos', a
potomu nikogda i ne konchitsya. |to predstavlenie o chem-to est' predstavlenie
ni o chem. My stavim svyaz' mezhdu nachalom i koncom i otsyuda vyvodim pervuyu
teoremu: chto nigde ne nachinaetsya, to nigde i ne konchaetsya, a chto gde-to
nachinaetsya, to gde-to i konchaetsya. Pervoe est' beskonechnoe, vtoroe --
konechnoe. Pervoe -- nichto, vtoroe -- chto-to."
YA zapisal eto vse, perechel i stal dumat' tak:
"My ne znaem yavleniya s odnim napravleniem. Esli est' dvizhenie vpravo,
to dolzhno byt' i dvizhenie vlevo. Esli est' napravlenie vverh, to ono
podrazumevaet v sebe sushchestvovanie napravleniya vniz. |to zakon simmetrii,
zakon ravnovesiya. I esli by odna storona napravleniya poteryala by vtoruyu
storonu, to ravnovesie narushilos' by i vselennaya oprokinulas' by. Vsyakoe
yavlenie imeet sebe obratnoe yavlenie. Vsyakaya teza -- antitezu. CHto beskonechno
vverh, to beskonechno vniz, chto konechno vverh, to konechno vniz. I do sego
vremeni, 1932 goda, v prirode etot zakon ne byl narushen. My ne vidim predela
povysheniya temperatur, no my vidim predel ponizheniya, eto absolyutnyj nul',
temperatura -- 273°. No do sih por my ee ne dostigli. Kak by blizko my k nej
ni priblizhalis', my ee ne dostigli. I my ne znaem chto sluchaetsya s prirodoj,
kogda ona dostigaet etogo predela. Tut ochen' interesnoe polozhenie: chtoby
dostignut' nizhnego predela, nado predpolagat' sushchestvovanie verhnego
predela. V protivnom sluchae prishlos' by sdelat' sleduyushchie vyvody: libo
verhnij predel gde-to vse zhe imeetsya, no poka nam eshch£ neizvesten, libo
temperatura -- 273° ne est' nizhnij predel, libo dostignuv nizhnego predela
priroda vidoizmenyaetsya nastol'ko, chto fakticheski perestaet byt', libo
teorema o koncah beskonechnosti neverna. V poslednem sluchae polozhenie:
"chto-to nikogda ne nachinalos' i nikogda ne konchitsya" ne mozhet byt'
rassmatrivaemo kak "chto-to nikogda ne nachinalos', a potomu nikogda i ne
konchitsya", i beskonechnost' dvuh napravlenij perestala by byt' nichem, a stala
by chem-to. My pojmali by beskonechnost' za hvost".
YA napisal eto s nekotorymi pereryvami, potom perechital eto s bol'shim
interesom i prodolzhal razmyshlyat' tak:
"Vot chisla. My ne znaem chto eto takoe, no my vidim, chto po nekotorym
svoim svojstvam oni mogut raspolagat'sya v strogom i vpolne opredelennom
poryadke. I dazhe mnogie iz nas dumayut, chto chisla est' tol'ko vyrazhenie etogo
poryadka, i vne etogo poryadka sushchestvovanie chisla -- bessmyslenno. No poryadok
etot takov, chto nachalom svoim predpolagaet edinstvo. Zatem sleduet edinstvo
i eshch£ edinstvo i t. d. bez konca. CHisla vyrazhayut etot poryadok: 1, 2, 3 i t.
d. I vot pered nami model' beskonechnosti odnogo napravleniya. |to
neuravnoveshennaya beskonechnost'. V odnom iz svoih napravlenij ona imeet
konec, v drugom konce ne imeet. CHto-to gde-to nachalos' i nigde ne konchilos',
i pronzilo nas svoim nachalom, nachinaya s edinicy. Neskol'ko chisel pervogo
desyatka ulozhilos' v krugu nashego soznaniya i soedinilo nas s beskonechnost'yu.
No um nash ne mog vynesti etogo, my uravnovesili beskonechnyj chislovoj ryad
drugim beskonechnym chislovym ryadom, sozdannym po principu pervogo, no
raspolozhennym ot nachala pervogo v obratnuyu storonu. Tochku soedineniya etih
dvuh ryadov, odnogo estestvennogo i nepostizhimogo, a drugogo yavno
vydumannogo, no ob®yasnyayushchego pervyj,-- tochku ih soedineniya my nazvali nul'.
I vot chislovoj ryad nigde ne nachinaetsya i nigde ne konchaetsya. On stal nichem.
Kazalos' by, vse eto tak, no tut vse narushaet nul'. On stoit gde-to v
seredine beskonechnogo ryada i kachestvenno raznitsya ot nego. To, chto my
nazvali nichem, imeet v sebe eshch£ chto-to, chto po sravneniyu s etim nichem est'
novoe nichto. Dva nichto? Dva nichto i drug drugu protivorechivye? Togda odno
nichto est' chto-to. Togda chto-to, chto nigde ne nachinaetsya i nigde ne
konchaetsya, est' chto-to, soderzhashchee v sebe nichto".
YA prochital napisannoe i dolgo dumal. Potom ya ne dumal neskol'ko dnej, A
potom zadumalsya opyat'. Menya interesovali chisla, i ya dumal tak:
"My predstavlyaem sebe chisla kak nekotorye svojstva otnoshenij nekotoryh
svojstv veshchej. I, takim obrazom, veshchi sozdali chisla".
Na etom ya ponyal, chto eto glupo, glupo moe rassuzhdenie. YA raspahnul okno
i stal smotret' na dvor. YA videl, kak po dvoru gulyayut petuhi i kury.
2 avgusta 1932. Kursk
--------
Gimmel'kumov smotrel na devushku v protivopolozhnom okne. No devushka v
protivopolozhnom okne ni razu ne posmotrela na Gimmel'kumova. "|to ona ot
zastenchivosti",-- dumal Gimmel'kumov.
Gimmel'kumov raskrasil sebe lico zelenoj tush'yu i podoshel k oknu. "Pust'
dumayut vse: kakoj on strannyj",-- govoril sam sebe Gimmel'kumov.
Konchilsya tabak i Gimmel'kumovu nechego bylo kurit'. On sosal pustuyu
trubku, no eto eshch£ bol'she uvelichivalo pytku. Tak proshlo chasa dva. A potom
tabak poyavilsya.
Gimmel'kumov tarashchil na devushku glaza i prikazyval ej myslenno
povernut' golovu. Odnako, eto ne pomogalo. Togda Gimmel'kumov stal myslenno
prikazyvat' devushke ne smotret' na nego. |to tozhe ne pomoglo.
Gimmel'kumov iskal vnutrennyuyu ideyu, chtoby na vsyu zhizn' pogruzit'sya v
ne£. Priyatno byt' v odnom punkte kak by sumasshedshim. Vsyudu i vo vs£m vidit
takoj chelovek svoj punkt. Vs£ na ego mel'nicu. Vs£ imeet pryamoe otnoshenie k
lyubimomu punktu.
Vdrug strashnaya zhadnost' ohvatila Gimmel'kumova. No na chto
rasprostranyalas' eta zhadnost', bylo neponyatno. Gimmel'kumov povtoryal pravila
o perenose slov i dolgo razmyshlyal o bukvah stv, kotorye ne delyatsya. "Nyne ya
ochen' zhadnyj",-- govoril sam sebe Gimmel'kumov. Ego kusala bloha, on chesalsya
i raskladyval v ume slovo "estestvo" dlya perenosa s odnoj na druguyu strochku.
<1933>
--------
Vot kakoe strannoe proisshestvie sluchilos' v tramvae N 3.
Dama v kolenkorovom pidzhake uronila na pol vagona 10 kop. Grazhdanin,
stoyavshij vblizi ot damy, nagnulsya za monetoj i vdrug prevrativshis' v svin'yu
pomchalsya na ploshchadku.
Passazhiry, ehavshie v etom vagone, byli strashno porazheny. I dazhe odin
starichok skazal, obrashchayas' ko vsem i migaya pri etom svoimi golubymi glazami:
-- Vot tak kasha! |to shushchee huliganstvo!
(avgust 1934)
--------
U duraka iz vorotnika ego rubashki torchala sheya, a na shee golova. Golova
byla kogda-to korotko podstrizhena. Teper' volosy otrosli shchetkoj. Durak mnogo
o chem-to govoril. Ego nikto ne slushal. Vse dumali: Kogda on zamolchit i
ujdet? No durak nichego ne zamechaya prodolzhal govorit' i hohotat'.
Nakonec ³lbov ne vyderzhal i, podojdya k duraku, skazal korotko i
svirepo: "Siyu zhe minutu ubirajsya von." Durak rasteryanno smotrel vokrug, ne
soobrazhaya chto proishodit. ³lbov dvinul duraka po uhu. Durak vyletel iz
kresla i povalilsya na pol. ³lbov poddal ego nogoj i durak, vyletev iz
dverej, skatilsya s lestnicy.
Tak byvaet v zhizni: Durak durakom, a eshch£ chego-to hochet vyrazit'. Po
morde takih. Da, po morde!
Kuda by ya ni posmotrel vsyudu eta durackaya rozha arestanta. Horosho by
sapogom po etoj morde.
(avgust 1934)
--------
SHura, Kolya i Fedya slomali dver' i gromko smeyalis' svoej zabave. No vot
prishel sam matematik i vydral ih remnem. Skol'ko tut bylo krika i shuma! Iz
Veny priehala Mariya Abramovna i dolgo vorchala, uznav kak tut, bez nee, veli
sebya molodye lyudi. No eto neverno, ibo molodye lyudi vsegda hotyat komu-nibud'
nasolit' i vse delayut ochen' bystro. A k starosti vse dela zamedlyayutsya. Ne ot
leni, a imenno ot starosti. No uzh luchshe, kogda ot leni. A kogda staryj
chelovek nachnet chto-nibud' rasskazyvat', eto vsegda dlitsya ochen' dolgo i
rasskaz konca ne imeet. Tol'ko kakoj-nibud' sluchaj zastavlyaet zamolchat'
starogo cheloveka. Parohody idut na Elagin ostrov.
<iyul' 1933>
--------
Anton Antonovich sbril sebe borodu i vse ego znakomye perestali ego
uznavat'.
"Da kak zhe tak,-- govoril Anton Antonovich,-- ved' eto ya, Anton
Antonovich. Tol'ko ya sebe borodu sbril".
"Nu da" -- govorili znakomye.-- U Anton Antonovicha byla boroda, a u vas
ee netu".
"YA vam govoryu, chto i u menya byla boroda, da ya ee sbril", govoril Anton
Antonovich.
"Malo li u kogo ran'she boroda byla"' -- govorili znakomye.
"Da chto zhe eto v samom dele,-- govoril razozlyas' Anton Antonovich -- Kto
zhe ya togda po-vashemu?"
"Ne znaem,-- govorili znakomye.-- Tol'ko vy ne Anton Antonovich".
Anton Antonovich rasteryalsya i ne znal, chto emu delat'. On poshel v gosti
k Naskakovym, no tam ego vstretili s udivlennymi licami i sprosili: "kogo
vam nuzhno?".
"Mne vas nuzhno Marusen'ka! -- skazal Anton Antonovich.-- Neuzheli vy menya
ne uzna£te!"
"Net,-- skachala Marusya Naskakova s lyubopytstvom.-- Podozhdite, mozhet
byt', ya vas videla u Valentiny Petrovny?"
"Da chto vy Marusya! -- skazal Anton Antonovich.-- Nu posmotrite na menya
horoshen'ko. Uzna£te?"
"Podozhdite, podozhdite... Net, ya ne mogu vspomnit' kto vy," -- skazala
Marusya.
"Da ya Anton Antonovich! -- skazal Anton Antonovich.-- Teper' uznali?"
"Net,-- skazala Marusya,-- vy nado mnoj shutite".
(ser. 1930-h)
--------
Vasilij Antonovich vyshel iz doma, kupil sebe shlyapu i otpravilsya v Letnij
Sad. Gulyaya v Letnem Sadu, Vasilij Antonovich poteryal svoi chasy. Sil'no
opechalennyj etim, Vasilij Antonovich povernul k domu, no po doroge promochil
nogi i prishel domoj so strashnoj zubnoj bol'yu. Vasilij Antonovich razdelsya i
leg v krovat'. No zubnaya bol' ne davala emu zasnut'. Vasilij Antonovich reshil
prinyat' aspirin, da po oshibke prinyal salol.
I tak promuchivshis' vsyu noch', Vasilij Antonovich vstal na drugoj den'
utrom s odutlovatym licom.
(ser. 1930-h)
--------
Ivan Fedorovich prishel domoj. Doma eshch£ nikogo ne bylo. Kot po imeni
Selivan sidel v prihozhej na polu i chto-to el.
-- Ty chto eto esh'? -- sprosil kota Ivan Fedorovich.
Kot posmotrel na Ivana Fedorovicha, potom na dver', potom v storonu i
vzyav chto-to nevidnoe s polu nachal opyat' est'.
Ivan Fedorovich proshel na kuhnyu myt' ruki.
V kuhne na plite lezhala malen'kaya chernen'kaya sobachka po imeni Kepka.
Ivan Fedorovich lyubil udivit' lyudej i nekotorye veshchi delal shivorot-navyvorot.
On narochno priuchil kota Selivana sidet' v prihozhej, a sobaku Kepku lezhat' na
plite.
-- CHto, Kepka? lezhish'? -- skazal Ivan Fedorovich namyliv ruki. Kepka na
vsyakij sluchaj sela i oskalila pravyj klyk, chto oznachalo ulybku.
(1 pol. 1930-h)
--------
Traktat bolee ili menee po konspektu |mersona
I. O podarkah.
Nesovershennye podarki, eto vot kakie podarki: naprimer, my darim
imeninniku kryshku ot chernil'nicy, A gde zhe sama chernil'nica? Ili darim
chernil'nicu s kryshkoj. A gde zhe stol na kotorom dolzhna stoyat' chernil'nica?
Esli stol uzhe est' u imeninnika, to chernil'nica budet podarkom sovershennym.
Togda, esli u imeninnika est' chernil'nica, to emu mozhno podarit' odnu kryshku
i eto budet sovershennyj podarok. Vsegda sovershennymi podarkami budut
ukrasheniya gologo tela, kak-to ko'l'ca, braslety, ozherel'ya i t. d. (schitaya
konechno, chto imeninnik ne kaleka), ili takie podarki, kak naprimer palochka,
k odnomu koncu kotoroj pridelan derevyannyj sharik, a k drugomu koncu
derevyannyj kubik. Takuyu palochku mozhno derzhat' v ruke ili, esli ee polozhit',
to sovershenno bezrazlichno kuda. Takaya palochka bol'she ni k chemu ne prigodna.
II. Pravil'noe okruzhenie sebya predmetami.
Predpolozhim chto kakoj-nibud', sovershenno golyj kvartupolnomochennyj
reshil obstraivat'sya i okruzhat' sebya predmetami. Esli on nachnet s stula, to k
stulu potrebuetsya stol, k stolu lampa, potom krovat', odeyalo, prostyni,
komod, bel'e, plat'e, platyanoj shkap, potom komnata, kuda vse eto postavit' i
t.d. Tut v kazhdom punkte etoj sistemy, mozhet vozniknut' pobochnaya malen'kaya
sistema-vetochka: na kruglyj stolik zahochetsya polozhit' salfetku, na salfetku
postavit' vazu, v vazu sunut' cvetok. Takaya sistema okruzheniya sebya
predmetami, gde odin predmet ceplyaetsya za drugoj -- nepravil'naya sistema,
potomu chto, esli v cvetochnoj vaze net cvetov, to takaya vaza delaetsya
bessmyslennoj, a esli ubrat' vazu, to delaetsya bessmyslennym kruglyj stolik,
pravda, na nego mozhno postavit' grafin s vodoj, no esli v grafin ne nalit'
vody, to rassuzhdenie k cvetochnoj vaze ostaetsya v sile. Unichtozhenie odnogo
predmeta narushaet vsyu sistemu. A esli by golyj kvartupolnomochennyj nadel by
na sebya kol'ca i braslety i okruzhil by sebya sharami i celluloidnymi
yashchericami, to poterya odnogo ili dvadcati semi predmetov ne menyala by
sushchnosti dela. Takaya sistema okruzheniya sebya predmetami -- pravil'naya
sistema.
III. Pravil'noe unichtozhenie predmetov vokrug sebya.
Odin kak obychno nevysokogo poleta francuzskij pisatel', a imenno
Al'fons Dode, vyskazal neinteresnuyu mysl', chto predmety k nam ne
privyazyvayutsya, a my k predmetam privyazyvaemsya. Dazhe samyj beskorystnyj
chelovek poteryav chasy, pal'to i bufet, budet sozhalet' o potere. No dazhe, esli
otbrosit' privyazannost' k predmetam, to vsyakij chelovek poteryav krovat' i
podushku, i doski pola, i dazhe bolee ili menee udobnye kamni, i oznakomivshis'
s neveroyatnoj bessonnicej, nachnet sozhalet' o potere predmetov i svyazannogo s
nimi udobstva. Poetomu unichtozhenie predmetov sobrannyh po nepravil'noj
sisteme okruzheniya sebya predmetami, est' -- nepravil'noe unichtozhenie
predmetov vokrug sebya, Unichtozhenie zhe vokrug sebya vsegda sovershennyh
podarkov, derevyannyh sharov, celluloidnyh yashcheric i t. d. bolee ili menee
beskorystnomu cheloveku ne dostavit ni malejshego sozhaleniya. Pravil'no
unichtozhaya vokrug sebya predmety, my teryaem vkus ko vsyakomu priobreteniyu.
IV. O priblizhenii k bessmertiyu.
Vsyakomu cheloveku svojstvenno stremit'sya k naslazhdeniyu, kotoroe est'
vsegda libo polovoe udovletvorenie, libo nasyshchenie, libo priobretenie. No
tol'ko to, chto ne lezhit na puti k naslazhdeniyu, vedet k bessmertiyu. Vse
sistemy vedushchie k bessmertiyu v konce koncov svodyatsya k odnomu pravilu:
postoyanno delaj to chego tebe ne hochetsya, potomu chto vsyakomu cheloveku
postoyanno hochetsya libo est', libo udovletvoryat' svoi polovye chuvstva, libo
chto-to priobretat', libo vse, bolee ili menee, zaraz. Interesno, chto
bessmertie vsegda svyazano so smert'yu i traktuetsya raznymi religioznymi
sistemami libo kak vechnoe naslazhdenie, libo kak vechnoe stradanie, libo kak
vechnoe otsutstvie naslazhdeniya i stradaniya.
V. O bessmertii.
Prav tot komu Bog podaril zhizn' kak sovershennyj podarok.
14 fevralya 1939
CHel. Stat'ya glupaya.
Harms
--------
Koncert |milya Gillel'sa v klube pisatelej 19-go fevralya 1939 goda
Slushal Gillel'sa.
Programma ego koncerta byla plohaya, bezvkusnaya i ploho podobrannaya.
Bol'shinstvo veshchej, s nashej tochki zreniya, Gillel's ispolnyal nepravil'no.
Tak, sonatu Skarlatti on staralsya ispolnit' besstrastno (chto horosho),
no ispolnyal ee slishkom tiho, shepotom, poluchilas' nekotoraya zadumchivost', a
potomu voznikli kakie-to chuvstva (chto ploho). Nam dumaetsya, chto Skarlatti
nado ispolnyat' znachitel'no gromche i s nekotorym bleskom, v takom ispolnenii,
dumaetsya nam, i chuvstva budet men'she.
Krome togo, Gillel's, ispolnyaya Skarlatti, chasto zadeval sosednie noty i
potomu igral nechisto.
Potom Gillel's sygral dve veshchi Bramsa. Ob etom my vozderzhimsya skazat'
chto-libo. Potom on ispolnil dva shubertovskih ekspromta. Mozhet byt' on sygral
ih i horosho, no kak-to tusklo.
Potom on ispolnil Bethovena-Lista fantaziyu, "Afinskie Razvaliny". |ta
veshch' sovershenno izgazhena Listom. Vybor ee dlya ispolneniya ne govorit v pol'zu
Gillel'sa.
Vo vtorom otdelenii on ispolnil dve veshchi SHopena, Balladu i Polonez.
Tut-to i obnaruzhilos' smutnoe ponimanie Gillel'sa. Edinstvenno chem on
otmetil SHopena, eto zadumchivost'yu svoego ispolneniya,
S nashej tochki zreniya, dlya pravil'nogo ispolneniya SHopena neobhodimo
ponyat' tri vazhnyh fazy v kazhdom ego proizvedenii. |ti fazy my nazyvaem:
1. Nakoplenie
2. Otsekanie
3. Vol'noe dyhanie.
U nas net pod rukoj Ballady i potomu my rassmotrim shodnuyu s nej 13-yu
mazurku op. 17 N 4. My budem ukazyvat' poryadkovye nomera taktov.
Pervye chetyre takta my nazovem nastrojkoj, osobenno 4-yj takt, kotoryj
opredelyaet ves' ton mazurki, kak by nedopisannoj i potomu
impressionisticheskoj.
S 5-go takta nachinaetsya pervoe nakoplenie. Levaya ruka ostaetsya v
verhnem svoem polozhenii, nazhimaya razlichnye trezvuchiya, krome tonicheskogo
(a-moll). Na 13-om takte levaya ruka udaryaet nizhnee lya, vpervye opuskayas'
vniz i kasayas' osnovnogo tona. Nakoplenie eshch£ ne koncheno, t. k. pravaya ruka
prodelyvaet v eto vremya dovol'no slozhnuyu bystruyu figuru v triolyah, gde
osnovnoj ton lya proletaet v vos'myh i, sejchas zhe, v 14-om takte nakoplenie
prodolzhaetsya; levaya ruka opyat' sgushchaetsya v svoih verhnih predelah, i vdrug,
v 19-om takte, proishodit bystraya podgotovka k razresheniyu: pravaya ruka
delaet maksimal'nyj vzlet (verhnee do), a levaya -- maksimal'nyj spusk
(nizhnee mi) i v 20-m takte nastupaet polnoe razreshenie (pravaya ruka derzhit
toniku vse 3/4, a levaya nazhimaet nizhnee lya i tonicheskoe trezvuchie) i pervoe
nakoplenie zakanchivaetsya. No s 21-go takta nachinaetsya novoe nakoplenie,
pochti sovershenno takoe zhe kak i pervoe, raznica edva zametnaya. I vot eto-to
neznachitel'noe otklonenie (sravni takty 7-oj s 23-im, 13-yj s 20-ym i 15-yj
s 32-ym), no genial'no pravil'no najdennoe i sozdaet dragocennuyu "nebol'shuyu
pogreshnost'".1
I vot tut-to, na 37-om takte, zakanchivaetsya faza nakopleniya i
nachinaetsya novaya faza, izvestnaya nekotorym kompozitoram, a v osobennosti
SHopenu,-- eto faza otsekaniya.
Smysl etoj fazy primerno tot zhe, chto i v ploshchadkah lestnicy: vo-pervyh
dat' nekotoryj otdyh, a vo-vtoryh, esli eto nuzhno, sdelat' povorot.
Obyknovenno rasskazyvaya o faze nakopleniya, chelovek myagko sgibaet ladoni i
neskol'ko raz sblizhaet ih drug s drugom, opisyvaya v vozduhe polukrugi, fazu
otsekaniya chelovek izobrazhaet tak: on, tverdo vypryamlennymi ladonyami,
rassekaet po diagonalyam vozduh pered soboj, v raznyh napravleniyah.
My dumaem, chto i pri ispolnenii SHopena, fazu otsekaniya nado igrat'
bolee tverdoj rukoj, chem fazu nakopleniya.
Otsekaniem sluzhit nekaya povtoryayushchayasya muzykal'naya figura, izobrazhaemaya
pri slovesnom rasskaze tverdoj ladon'yu, kotoroj rasskazchik rubit pered soboj
v raznyh napravleniyah.
V 13-oj mazurke etim udarom ladoni sootvetstvuyut muzykal'nye hody vniz
(takty 38 i 39-yj, 40 i 41, 42 i 43).
Naprimer takty 36-oj i 39-yj:
img src=kh_gil_1.gif
Nado ochen' otchetlivo i iskusno otdelit' pri ispolnenii fazu otsekaniya
ot fazy nakopleniya.
V 13-oj mazurke, posle otsekaniya, opyat' idet nakoplenie s 46-go po
61-yj takt. Daetsya opyat' novyj variant nakopleniya, ob®edinyayushchij I i II
varianty, no, vmeste s tem, raznyashchij ot nih nebol'shoj pogreshnost'yu.
I vot, k koncu III nakopleniya, slushatel' vdrug ponimaet, chto
nakoplenie, sobstvenno govorya, i ne prekrashchalos', i, chto ego tak mnogo, chto
dyhanie spiraetsya. Slushatel' okonchatel'no presyshchen nakopleniem. I vot tut-to
SHopen ostavlyaet etu fazu i perehodit k faze vol'nogo dyhaniya.
Dlya etogo SHopen perehodit v mazhor, i, na 62-om takte, kak by
raspahivaetsya dver', i dyhanie delaetsya vol'nym.
U slushatelya sozdaetsya na sekundu vpechatlenie, budto vse, chto bylo do
etogo takta, yavlyalos' tol'ko vstupleniem, i chto tol'ko sejchas nachalos'
nastoyashchee. No kogda tema etoj fazy, vmesto togo, chtoby razvivat'sya,
postoyanno vozvrashchaetsya k sekunde
img src=kh_gil_2.gif
vosem' raz na protyazhenii dvuh taktov, slushatel', nesmotrya na otkrytuyu fazu
vol'nogo dyhaniya, nachinaet oshchushchat' potrebnost' v novom reshenii, kotoroe
SHopen i daet s 94-go takta v vide temy I-go nakopleniya. On provodit v nej
4-yj variant, opyat' sozdavaya nebol'shuyu pogreshnost'. I na etot raz, slushatel'
ponimaet, chto to, chto on, na 62-om takte, polozhil schitat' tol'ko vstupleniem
k vol'nomu dyhaniyu, est' na samom dele, reshenie vol'nogo dyhaniya.
Zasim sleduet fraza slozhnogo otsekaniya s postoyannoj figuroj
img src=kh_gil_3.gif
Harakter etoj fazy impressionisticheskij i potomu SHopen zakanchivaet ee
(a s nej vmeste i vsyu mazurku) pervymi chetyr'mya taktami, taktami nastrojki.
No teper' slushatel' estestvenno vosprinimaet impressionisticheskij harakter
etoj nastrojki i niskol'ko ne udivlyaetsya, chto vsya mazurka zakanchivaetsya
sekstakkordom fa-mazhora.
Takim obrazom my vidim, chto vsya mazurka sostoit iz 9 chastej:
1. Nastrojka .................. takty 1-4
2. I nakoplenie .................... 5-20
3. II nakoplenie .................. 21-37
4. Otsekanie ...................... 38-45
5. III nakoplenie (i presyshchenie)... 46-61
6. Vol'noe dyhanie ................ 62-93
7. IV nakoplenie ................. 94-109
8. Otsekanie (zavershayushchee) ...... 110-129
9. Nastrojka .................... 130-133.
My znaem tverdo odno, chto pianist, pri ispolnenii etoj mazurki, dolzhen
chetko vyyavit' smysl kazhdoj chasti i zastavit' slushatelya pochuvstvovat' vse
perehody ot odnoj chasti k drugoj.
Ballada SHopena svoim stroeniem napominaet 13-uyu mazurku. Gillel's ne
razobralsya v smyslah ballady, i edinstvennoe, chto on skazal svoej igroj,
eto, chto SHopen neskol'ko bolee zadumchivyj kompozitor, nezheli List. |to stol'
zhe bessmyslenno i nesushchestvenno, kak nazyvat' CHehova "pevcom vechernih
sumerek".
Mendel'sona "Rondo-Kaprichiozo" Gillel's sygral neskol'ko luchshe.
Potom on sygral Lista "Karnaval". Takuyu muzyku igrat' i slushat' prosto
neprilichno.
Na bis Gillel's ispolnil "Kukushku" Dakena. Na nash vzglyad ee sledovalo
by ispolnit' gromche. (My voobshche stoim vsegda za bolee gromkoe ispolnenie i
fortep'yannuyu muzyku predpochli by slushat', sidya pod royalem).
Luchshe vsego Gillel's ispolnil etyud Paganini-List "Ohota".
V zale govorili pro Gillel'sa. podnimaya plechi i razvodya rukami; "|to...
eto... eto uzhe ne artist, a samo iskusstvo!"
Bol'she nam skazat' pro koncert Gillel'sa -- nechego.
<1939>
1 Termin YA. S. Druskina "Ravnovesie s "nebol'shoj pogreshnost'yu". Sravni
s terminom Rozanova "CHut'-chut'" (Prim. Harmsa)
--------
Kalindov stoyal na cypochkah i zaglyadyval mne v lico. Mne bylo eto
nepriyatno. YA otvorachivalsya v storonu, no Kalindov obegal menya krugom i opyat'
zaglyadyval mne v lico. YA poproboval zaslonit'sya ot Kalindova gazetoj. No
Kalindov perehitril menya: on podzh£g moyu gazetu, i kogda ona vspyhnula, ya
uronil e£ na pol, a Kalindov nachal opyat' zaglyadyvat' mne v lico. YA, medlenno
otstupaya, ush£l za shkap, i tut neskol'ko mgnovenij ya otdyhal ot nazojlivyh
vzglyadov Kalindova. No otdyh moj byl nedlitelen: Kalindov na chetverinkah
podpolz k shkapu i zaglyanul na menya snizu. Terpenie mo£ konchilos': ya
zazhmurilsya i sapogom udaril Kalindova v lico.
Kogda ya otkryl glaza, Kalindov stoyal peredo mnoj so svoej okrovavlennoj
rozhej i rassechennym rtom i po-prezhnemu zaglyadyval mne v lico.
<1939-1940>
--------
Filosof!
Pishu Vam v otvet na Vashe pis'mo, kotoroe Vy sobiraetes' napisat' mne v
otvet na moe pis'mo uzhe napisannoe Vam. Otvechayu Vam dvumya punktami.
Punkt N 1. Vy nepravy. Razvit' etu mysl' k sozhaleniyu ne mogu.
Punkt N 2. Vy pravy. I etu mysl' tozhe k sozhaleniyu razvit' ne mogu.
Filosof!
YA videl chudo: pozhiloj chelovek v dlinnom starinnom syurtuke begal vokrug
dereva, |to bylo dnem v Letnem Sadu.
Filosof!
My obmenyalis' s Vami pis'mami i eto napominaet mne sleduyushchij sluchaj:
odin skripach kupil magnit i pon£s ego domoj. Po doroge on zashel v magazinchik
gde torguyut gazirovannymi napitkami i sprosil sebe stakan vishn£voj vody.
CHtoby udobnee bylo lit', skripach polozhil magnit na prilavok, vzyal stakan
dvumya rukami i podn£s ego ko rtu. "Pejte na zdorovie!" -- skazala v eto
vremya baryshnya-prodavshchica. "P'yu za Vashe zdorovie!" -- skazal skripach
baryshne-prodavshchice i vypil vishn£vuyu vodu. |ta istoriya mne pripomnilas'
potomu, chto my obmenyalis' s Vami pis'mami, a skripach i prodavshchica obmenyalis'
lyubeznostyami.
<sentyabr' 1937>
--------
Kvartira sostoyala iz dvuh komnat i kuhni. V odnoj komnate zhil Nikolaj
Robertovich Smit, a v drugoj Ivan Ignat'evich Petrov.
Obyknovenno Petrov zahodil k Smitu i u nih nachinalas' beseda. Govorili
o raznyh veshchah, inogda rasskazyvali drug drugu o proshlom, no bol'she govoril
Petrov. Smit v eto vremya kuril i chto-nibud' delal, libo chistil svoi nogti,
libo razbiral starye pis'ma, libo meshal kochergoj v pechke. Petrov hodil
vsegda v korichnevom pidzhake, i koncy galstuka boltalis' u nego vo vse
storony. Smit byl akkuraten; hodil on v korotkih kletchatyh shtatah i nosil
krahmal'nye vorotnichki.
<1937>
--------
Kakoj tuman u menya v golove! Nichego ne mogu soobrazit'! Hotel sest' na
divan, a sel na korzinku. Hotel svechku zazhech', a vmesto etogo sdelal chto-to
sovsem drugoe, i poluchilsya pozhar. Zabegali lyudi, zastuchali pozharnye topory,
zashipeli pod vodyanymi struyami pylayushchie balki, i vot ya ochutilsya na ulice v
odnom platke, nakinutom na plechi, s malen'koj korzinochkoj v rukah, v kotoroj
lezhali tol'ko tri melkie tarelki, lineechka, portret zodchego Rossi i mashinka
dlya raspryamleniya tufel'. |to vs£, chto udalos' mne spasti vtoropyah vo vremya
pozhara! K tomu zhe eshch£, sbegaya po lestnice, ya ostupilsya i upal, udarivshis'
pri etom chelyust'yu o chej-to kerosinovyj zhban, stoyavshij na ploshchadke lestnicy.
Teper' u menya sil'no bolela moya chelyust'.
YA prislonilsya k papirosnoj budke i smotrel, kak dogoraet moj dom.
<1936-1938?>
--------
Vodevil' o treh golovah
Dejstvuyushchie lica:
Evstigneev
I-yj Volodya
II-j Volodya
Evdokiya -- zhena Evstigneeva
Vera Aleksandrovna Sulipanova -- dvoyurodnaya sestra Evdokii
Dvornik Petr Perec
Dvornichiha
Amury, zebry i antichnye devushki.
Dejstvie pervoe
Evstigneev stoit poseredine komnaty i staraetsya izdat' zvuk na flejte.
ZHena Evstigneeva Evdokiya stoit-pered nim na kolenyah.
EVDOKIYA: Evstigneev! Dorogoj muzh moj! Suprug moj! Lyubimyj chelovek i
drug! Evstigneev! Nu molyu tebya, ne duj v flejtu! Evstigneev!
EVSTIGNEEV sme£tsya: Hy-hy-hy!
EVDOKIYA: Evstigneev! CHetyre s polovinoj goda ty duesh' v etu flejtu i,
vse ravno, ni zvuka izdat' ne mozhesh'! Bros'! Na kolenyah proshu tebya! Vot
vidish'? YA celuyu tvoi nogi. Neuzheli ty menya ne slyshish'? Ty zloj, nehoroshij
chelovek, Evstigneev! YA truzhus' dni i nochi, chtoby my ne golodali s toboj. YA
sluzhu, begayu po lavkam, gotovlyu obed, moyu posudu, ubirayu komnatu, stirayu
tvo£ bel'£... Ty vidish' na chto stali pohozhi moi ruki? YA bol'naya i neschastnaya
delayu neposil'nuyu dlya sebya rabotu. A ty? Znaj duesh' v svoyu flejtu! I ved'
hot' by prok byl kakoj! A to ne tol'ko sygrat' chego-nibud', a dazhe zvuka
izdat' ne mozhesh'! Opomnis'! Opomnis' Evstigneev!
EVSTIGNEEV sme£tsya: Hy-hy-hy!
EVDOKIYA: Net, bol'she ne mogu! |to ne chelovek, a zver' kakoj-to!
(Podnimayas' s kolen). Slushaj Evstigneev! YA delala vse, chtoby obrazumit'
tebya. Nichego ne pomogaet. YA slabaya i ne mogu sama otnyat' u tebya flejtu. Ty
menya prosto pokolotish'. Poetomu ya reshila pribegnut' k krajnemu sredstvu. Ty
slyshish', chto ya tebe govoryu, Evstigneev! Ty slyshish'?
EVSTIGNEEV duet v flejtu: fyu-fyu-fyu!
EVDOKIYA: Da ty slyshish', chto ya tebe govoryu? Ah, tak! I slushat' ne
zhelaesh'! Nu ladno: sejchas pribegnu k tomu krajnemu sredstvu, o kotorom ya
tebe govorila. Ne slushaesh'? Ladno! Sejchas pojdu i pozovu dvornika!
EVSTIGNEEV peresta£t dut' v flejtu.
EVDOKIYA: Ty slyshal? Sejchas pozovu dvornika.
EVSTIGNEEV: Zachem?
EVDOKIYA: A zatem, chto my s dvornikom otnimem u tebya flejtu, slomaem ee
i vybrosim na pomojku.
EVSTIGNEEV: Net? Hy-hy-hy!
EVDOKIYA: Ne net, a imenno da!
EVSTIGNEEV: Kak zhe tak? (rassmatrivaet flejtu i probuet v ne£ dunut').
EVDOKIYA: Ah, ty opyat'! Nu, ladno...
(Stuk v dver')
Evstigneev i Evdokiya molcha stoyat i slushayut. Stuk povtoryaetsya.
EVDOKIYA: Kto tam?
GOLOS ZA DVERXYU: Dorochka! |to ya! Otkroj, sil'-vu-ple!
EVDOKIYA; Ah, eto ty, Vera! Sejchas, odnu minutu. (Evstigneevu). Spryach'
flejtu!
EVSTIGNEEV sme£tsya: Hy-hy-hy!
EVDOKIYA: Daj syuda flejtu! Siyu zhe minutu daj syuda flejtu!
EVSTIGNEEV (pryacha flejtu za spinu): Hy-hy!
EVDOKIYA: Sejchas Verochka! (Evstigneevu): Ty dash' mne flejtu? Ah tak!..
(podhodit k dveri i otkryvaet e£.) Vhodi Verochka!
(Vhodit Vera Aleksandrovna Sulipanova)
EVDOKIYA: Vot poznakom'sya: Evstigneev, moj muzh. A eto Vera Aleksandrovna
Sulipanova -- moya dvoyurodnaya sestra.
SULIPANOVA (podhodya k Evstigneevu): Ochen' rada s vami poznakomit'sya!
EVSTIGNEEV: Hy-hy-hy!
EVDOKIYA: Sadis', Vera, vot syuda i rasskazyvaj kak ty zhivesh'?
(Sulipanova saditsya s nogami na stul)
SULIPANOVA: O, dusha moya, stol'ko novostej! YA brezhu teatrami i svetskoj
zhizn'yu. Da, milochka, ya vsya dlya obshchestva! Greguar podaril mne tonchajshij
zagranichnyj chulok, no k sozhaleniyu tol'ko odin. Tak chto ego nel'zya nosit'. No
ya, kogda ko mne prihodyat gosti, brosayu etot chulok na divan, budto zabyla ego
ubrat', i vse, konechno, dumayut, chto u menya ih para. Borman uvidal etot chulok
i skazal: "Takimi chulkami kidat'sya nel'zya!" A ya emu skazala: "O! U menya ih
celaya kucha! A vot tufel' net!.." Ah, da, milochka, zhe syui malad, u menya bolit
pod myshkoj. |to Zajcev lez ko mne rukoj za shivorot, no ya ego dal'she podmyshki
ne pustila. Ne dam zhe ya Zajcevu hvatat' sebya!
EVSTIGNEEV: Hy-hy!
SULIPANOVA: Oj! YA govoryu takie veshchi v prisutstvii muzhchiny. No vy
vse-taki muzh moej sestry i potom, my, lyudi vysshego obshchestva, mozhem pozvolit'
sebe nekotorye frivol'nosti.
EVSTIGNEEV: Hy-hy! (duet v flejtu).
SULIPANOVA: CHto eto?
EVDOKIYA: Da eto moj muzh hochet na flejte igrat'.
SULIPANOVA: Gospodi! Zachem zhe eto?
EVDOKIYA: Ah Vera! On celye dni izvodit menya etoj flejtoj. Vot vidish'?
Tak on s utra do vechera.
SULIPANOVA: Da ty spryach' ot nego etu trubku,
EVDOKIYA:
<1935-1936>
--------
Prednaznachenie
Prigotov'sya vyslushat' perechen' zverej: carstvuyushchih, velichavyh, gnutyh,
vyzolochennyh, prishiblennyh i nizkoklanyayushchihsya.
Pricheshi golovu tvoyu, esli est' boroda, sbrej e£, ruki vymoj i syad'. Dlya
tebya, chitatel' moih sochinenij, prigotovleny eti stranichki. Legkij dymok
v'etsya vokrug golovy tvoej. Nogami svoimi ty gladish' kota, a v rukah derzhish'
mednuyu ptichku. Dumaesh' li ty posmeyat'sya nad bukovkami moimi, ili ty dumaesh',
podobno bezumnoj drofe, pronestis' mimo glaz moih, ostavlyaya v vozduhe
p£stryj puh?
Stoj! Ne speshi chitatel', ne prigotavlivaj ulybki na bezobraznom svo£m
lice, ne skachi kuda-to vbok ot menya. Daj tebya razglyadet'. Byt' mozhet, ty
kriv i u tebya slishkom uzkie plechi? A, mozhet byt', ty spish' v gryazi, a dn£m u
tebya poteyut ruki? Mozhet byt' i uma-to v tebe net nikakogo, mozhet byt' ty
prosto dryan'? Togda skachi dal'she, smejsya i delaj vs£, chto ty hochesh', potomu
chto est' u menya i drugoj chitatel', poluchshe tebya1. On ne kriv i shirokoplech,
on zhivet v dostatke i spit na chistom bel'e, ruki moet kvascami i smorkaetsya
v belosnezhnye tryapochki. On um£n: eto vidno srazu. U nego na lbu vertikal'naya
morshchinka, a glaza ego vsegda nemnogo prishchureny. On odet v horoshij kostyum na
sherstyanoj materii, na golove on nosit malen'kuyu vojlochnuyu shapochku, a zimoj,
poverh etoj shapochki, nadevaet verblyuzhij bashlyk. On kurit pochti nepreryvno;
utrom on kurit korotkuyu pryamuyu trubku, a dnem i vecherom -- krivuyu. Inogda on
kurit sigary, a esli ego ugoshchayut papirosoj, to kurit i papirosu. On
ideal'nyj chitatel', potomu chto vsyakuyu prochitannuyu im knigu on celuet i
pryachet v sunduk sdelannyj iz temnoj karel'skoj ber£zy s mednymi plastinkami
na uglah. V etom sunduke skopilos' uzhe 36 knig. YA hotel by, chtoby moya kniga
stala 37-oj!
Vot imenno tebe, dorogoj chitatel', prednaznachayu ya etu knigu, a zatem,
ne meshkaya, pristupayu k perechnyu zverej.
Perechen' zverej
Vot toj-ter'er. On samyj priyatnyj iz vseh zverej, potomu chto on pohozh
na pchelu. On umeet svistet'. On priyaten dushe moej.
Vot lev. |to strashnyj zver'. Vzglyad ego umen, no sam on glup. On
brosaetsya na tolstye prut'ya zheleznoj kletki i gryz£t ih svoimi klykami. On
moguchimi lapami b'£t po derevyannomu pnyu. On krichit strashnym golosom
neizvestno chego, i, kogda on krichit, vse drugie zveri prihodyat v strashnoe
volnenie. A on krichit i nadsazhivaetsya inogda pyatnadcat' minut podryad, a
potom, nadravshi glotku, lozhitsya i mudrymi glazami glyadit na vonyuchuyu tolpu.
Otojdite ot nego vse! |to neschastnyj durak. Ne derzhite ego v kletke.
Otvezite ego domoj i otpustite na volyu, gde emu i polagaetsya byt'. On
pomchitsya, zadravshi hvost! On pomchitsya, vzryvaya zadnimi lapami pesok, takoj
zhe zh£ltyj kak i on sam. On ubezhit k dalekomu svetlomu ruch'yu, nap'£tsya
prohladnoj vody i, shiroko razinuv past', zakrichit svoim uzhasnym golosom,
proslavlyaya Sozdatelya vseh veshchej. Lev, lev! Tebe ne mesto sidet'2 v
chelovecheskom gorode!
A vot murasheed. Kogda on vidit vraga, on povorachivaetsya i bezhit. Kuda
on bezhit? U nego takoj vid budto on bezhit v lavochku. No net, on probegaet
mimo lavochki i 6ezhit v les. V lesu u nego mnogo tajnyh ugolkov, tam on
spasaet svoyu zhizn'. On saditsya v yamu i sverhu zasypaet sebya zeml£j i
upavshimi list'yami, a dlya dyhaniya vystavlyaet naruzhu odin tol'ko svoi dlinnyj
i tonkij nos. V nosu u nego ustroeno otverstie, i v eto otverstie on mozhet
vysovyvat' svoj yazyk. Glupyj zver' murasheed: on zhivet pod vodoj, a pitaetsya
tol'ko merzkimi chervyami.
No est' zver', kotoryj eshch£ glupee murasheeda, eto kon'. U nego bol'shie
vypuklye glaza, v kotoryh otrazhaetsya tol'ko tupaya grust', a inogda zlost'.
Vot on stoit v stojle i shevelit svoimi myagkimi gubami. Ne podhodi k nemu
hozyain! Ne podhodi, potomu chto kon' tak i norovit shvatit' tebya za plecho
zh£ltymi zubami3.
Kon'! Kon'! |to ty kogda-to skakal po Aravijskoj pustyne! |to tebya
poili araby chernym kofiem. Noch'yu mchalsya ty po temnym stepyam, pereprygival
cherez reki i davil svoimi kopytami vstrechnyh poselyan. Tebya lovili dlinnym
arkanom, no ty vyryval arkan iz ruk lovca i letel vpered i goryachij vozduh so
svistom vyletal iz tvoih nozdrej. Ty, neukrotimyj, sbrasyval s sebya dikogo
vsadnika i volochil ego licom po zemle. Ty bezhal do teh por, poka belaya pena
ne pokryla tvoj zhivot. Togda ty upal na bok i ispustil duh.
A zachem ty bezhal, nerazumnyj zver'? Kuda neslo tebya? |to konskaya udal'
nesla tebya bezo vsyakogo smysla. Kon', ty, sredi zverej, samyj protivnyj, ty
protiven dushe moej!
A vot eshch£ odin zver', eto nochnoj lemur. On kak ptica letaet s vetki na
vetku i iz glaz ego visyat ver£vochki. Lemur, eto vozdushnyj chelovechek.4
A eto yaguar, on lizhet svoih detenyshej i obdumyvaet plan pobega. Storozh
Matvej svobodno vhodit v ego kletku, potomu chto yaguar davno schitaetsya
ruchnym. Storozh Matvej spokojno terebit ego za ushi. I yaguar eto lyubit. No eshch£
bol'she lyubit on svobodu. On chuvstvuet, chto kak-to pri pomoshchi Matveya on mozhet
udrat', no kak, etogo on reshit' ne mozhet. On slishkom glup. Ah! on lezhit i ot
napryazh£nnoj mysli morshchit lob. Vot v kletku vhodit storozh Matvej. Vot yaguar
vstaet, potyagivaetsya i podhodit k otkrytoj dverce. "Nu, ty!" -- krichit
storozh Matvej i sapogom daet yaguaru pinka v bok. YAguar skalit zuby i d£rgaet
usom. CHtoby ubezhat', nado chto-to sdelat'. No chto? YAguar stoit i dumaet. A
storozh Matvej vylezaet iz kletki, zakryvaet dvercu, gremit kakim-to zheleznym
kovshom i uhodit. CHto-to konchilos' navsegda. YAguar zabiraetsya na polku,
pribituyu pod samym potolkom kletki i, svesiv hvost, zasypaet.
A vot slon. |to bol'shoj i umnyj zver'.
Bol'she o n£m i govorit' nechego.
Teper' medved'. O n£m rasskazhu takoj sluchaj: odin inzhener kupil sebe
cennogo medvedya i posadil v vannuyu komnatu. Gosti togo inzhenera chasten'ko
prihodili posmotret' na strashnogo zverya. No inzhener nikogo v vannuyu komnatu
ne puskal.5
Mnogo, mnogo est' razlichnyh zverej: carstvuyushchih, velichavyh, gnutyh,
vyzolochennyh, prishiblennyh i nizkoklanyayushchihsya. No luchshij iz nih -- eto
toj-ter'er. Ego my pomyanem eshch£ raz i prokrichim emu ura!
Na etom zakonchim perechen' zverej, eshch£ raz kriknem ura! toj-ter'eru i ne
meshkaya perejdem k inoj besede.
(ser. 1930-h)
1 Dalee zacherknuto -- "i etot chitatel' -- ya sam..."
2 Variant "zhit'".
3 Ochevidno, opiska -- "gubami".
4 Dalee, posle zach£rknutogo fragmenta, idet koncovka, perenesennaya nami
v konec teksta.
5 Na etom tekst obryvaetsya.
--------
Nam by ne hotelos' zatragivat' ch'ih-libo im£n, potomu chto imena,
kotorye my mogli by zatronut', prinadlezhali stol' neznachitel'nym osobam, chto
net nikakogo smysla pominat' ih tut, na stranicah prednaznachennyh dlya chteniya
nashih dal£kih potomkov Vse ravno eti imena byli by k tomu vremeni zabyty i
poteryali by svo£ znachenie. Poetomu my voz'm£m vymyshlennye imena i nazovem
svoego geroya Andreem Golovym. Nash geroj tol'ko chto pereehal iz Guseva
pereulka na Petrogradskuyu storonu, i vot, v pervuyu zhe noch', proved£nnuyu im
na novoj kvartire, emu prisnilsya chelovek s licom Tantala.
Snachala son byl ne strashnyj i dazhe ves£lyj. Andrej uvidal sebya na
zelenoj luzhajke. Gde-to chirikali pticy, i, kazhetsya, po nebu bezhali malen'kie
oblaka. Vdali Andrej uvidel sosnovuyu roshchu i poshel k nej. Tut, kak byvaet vo
sne, proizoshlo chto-to neponyatnoe, chto Andrej prosnuvshis' uzhe vspomnit' ne
mog. Dal'she Andrej pomnit sebya uzhe v Sosnovoj roshche. Sosny stoyali dovol'no
redko i nebo bylo horosho vidno. Andrej videl, kak po nebu proletela tucha.
Tut opyat' proizoshlo chto-to neponyatnoe, chego Andrej potom tozhe ne mog
vspomnit'. Andrej
(ser. 1930-h)
--------
Feodor Moiseevich byl pokoroche, tak ego ulozhili spat' na fisgarmoniyu,
zato Avakuma Nikolaevicha, kotoryj byl cherezvychajno dlinnogo rosta, prishlos'
ulozhit' v perednej na drovah. Feodor Moiseevich srazu zhe zasnul i uvidel vo
sne bloh, a dlinnyj Avakum Nikolaevich dolgo vozilsya i pristraivalsya, no
nikak ne mog ulech'sya: to golova ego popadala v korytce s kakim-to belym
poroshkom, a esli Avakum Nikolaevich podavalsya vniz, to raspahivalas' dver' i
nogi Avakuma Nikolaevicha prihodilis' pryamo v sad. Provozivshis' pol-nochi,
Avakum Nikolaevich oshalel nastol'ko, chto perestal uzhe soobrazhat', gde
nahoditsya ego golova i gde nogi i zasnul, utknuvshis' golovoj v belyj
poroshok, a nogi vystaviv iz dverej na svezhij vozduh.
Noch' proshla. Nastalo utro. Prosnulis' gusi i prishli v sad poshchipat'
svezhuyu travku. Potom prosnulis' korovy, potom sobaki i, nakonec, vstala
skotnica Pelageya.
(ser. 1930-h)
--------
Odnazhdy odin chelovek po imeni Andrian, a po otchestvu Matveevich i po
familii Petrov, posmotrel na sebya v zerkalo i uvidel, chto ego nos kak by
slegka prignulsya knizu i v to zhe vremya vystupil gorbom neskol'ko vper£d.
Potrogav nos rukoj, Andrian Matveevich Petrov reshil, chto eto kak-nibud'
obojd£tsya, i chto nos vovse nikuda ne prigibalsya i nikuda ne vydavalsya, i chto
eto emu prosto tak pokazalos'. Posmotrev eshch£ raz v zerkalo, Andrian
Matveevich pozhal plechami i otpravilsya na sluzhbu.
Odnako na sluzhbe srazu obratili vnimanie na nos Andriana Matveevicha.
-- Posmotrite,-- skazal Karl Ivanovich,-- u Andriana Matveevicha nos kak
by neskol'ko izognulsya knizu.
-- YA tozhe smotryu,-- skazal Nikolaj Ippolitovich.-- i vse ne mogu ponyat',
chto takoe s Andrianom Matveevichem. A vy sovershenno pravil'no zametili:
dejstvitel'no, nos kak by neskol'ko izognulsya knizu.
-- |to verno, Nikolaj Ippolitovich,-- skazal Pantelej Ignat'evich,-- Karl
Ivanovich sovershenno pravil'no primetil, chto nos Andriana Matveevicha
izognulsya neskol'ko knizu. |to i ya tozhe sovershenno otchetlivo nablyudayu.
-- YA vizhu, chto tut chto-to ne to,-- skazal Mafusail Galaktionovich.--
Smotryu na Andriana Matveevicha, a Karl Ivanovich i govorit Nikolayu
Ippolitovichu, chto nos u Andriana Matveevicha stal neskol'ko knizu, tak chto
dazhe Panteleyu Ignat'evichu ot okna eto zametno.
-- Vot i Mafusail Galaktionovich zametil,-- skazal Igor' Valentinovich,--
chto nos u Andriana Matveevicha, kak pravil'no skazal Karl Ivanovich Nikolayu
Ippolitovichu i Panteleyu Ignat'evichu, neskol'ko priblizilsya ko rtu svoim
konchikom.
-- Nu uzh ne govorite, Igor' Valentinovich,-- skazal, podhodya k
govorivshim, Paramon Paramonovich,-- budto Karl Ignat'evich skazal Nikolayu
Ippolitovichu i Panteleyu Ignat'evichu, chto nos Andriana Matveevicha, kak
zametil Mafusail Galaktionovich, izognulsya neskol'ko knizu.
(1934-1935)
--------
Lykin sidel u okna i kuril trubku. Po ulice mimo okna shel Sashin i nes
arbuz.
Uvidya v okne Lykina, Sashin ostanovilsya i skazal:
-- Vot durak, sidit sebe i kurit, a zhena ego krutit s Muhinym.
Lykin uslyshal slova Sashina i vysunulsya iz okna.
-- |j vy! -- kriknul on.-- CHego vy pletete pro moyu zhenu?
Sashin skazal:
-- Vot durak, delaet vid, chto sam ne znaet.
-- Poslushajte! -- kriknul Lykin.-- Zajdjte-ka ko mne na minutku.
Sashin skazal:
-- |tot durak priglashaet menya k sebe. Zajti ili ne zahodit'?
Sashin polozhil arbuz na zemlyu okolo pletnya i vosh£l v dom Lykina.
<1934-1936?>
--------
Posvyashchayu Marine Vladimirovne Malich
* Cikl iz 30 istorij, zakonchen v 1939 godu. -- S. V.
1939
--------
ZHil odin ryzhij chelovek, u kotorogo ne bylo glaz i ushej. U nego ne bylo
i volos, tak chto ryzhim ego nazyvali uslovno.
Govorit' on ne mog, tak kak u nego ne bylo rta. Nosa tozhe u nego ne
bylo.
U nego ne bylo dazhe ruk i nog. I zhivota u nego ne bylo, i spiny u nego
ne bylo, i hrebta u nego ne bylo, i nikakih vnutrennostej u nego ne bylo.
Nichego ne bylo! Tak chto neponyatno, o kom id£t rech'.
Uzh luchshe my o n£m ne budem bol'she govorit'.
<7.1.1937>
--------
Odnazhdy Orlov ob®elsya tolch£nym gorohom i umer. A Krylov, uznav ob etom,
tozhe umer. A Spiridonov umer sam soboj. A zhena Spiridonova upala s bufeta i
tozhe umerla. A deti Spiridonova utonuli v prudu. A babushka Spiridonova
spilas' i poshla po dorogam. A Mihajlov perestal prich£syvat'sya i zabolel
parshoj. A Kruglov narisoval damu s knutom i sosh£l s uma. A Perehr£stov
poluchil telegrafom chetyresta rublej i tak zavazhnichal, chto ego vytolkali so
sluzhby.
Horoshie lyudi i ne umeyut postavit' sebya na tv£rduyu nogu.
<22 avgusta <1936>>
--------
3. Vyvalivayushchiesya staruhi
Odna staruha ot chrezmernogo lyubopytstva vyvalilas' iz okna, upala i
razbilas'.
Iz okna vysunulas' drugaya staruha i stala smotret' vniz na razbivshuyusya,
no ot chrezmernogo lyubopytstva tozhe vyvalilas' iz okna, upala i razbilas'.
Potom iz okna vyvalilas' tret'ya staruha, potom chetvertaya, potom pyataya.
Kogda vyvalilas' shestaya staruha, mne nadoelo smotret' na nih, i ya posh£l
na Mal'cevskij rynok, gde, govoryat, odnomu slepomu podarili vyazanuyu shal'.
1937
--------
Udivitel'nyj sluchaj sluchilsya so mnoj: ya vdrug zabyl, chto id£t ran'she --
7 ili 8.
YA otpravilsya k sosedyam i sprosil ih, chto oni dumayut po etomu povodu.
Kakovo zhe bylo ih i mo£ udivlenie, kogda oni vdrug obnaruzhili, chto tozhe
ne mogut vspomnit' poryadok sch£ta. 1, 2, 3, 4, 5 i 6 pomnyat, a dal'she zabyli.
My vse poshli v kommercheskij magazin "Gastronom", chto na uglu Znamenskoj
i Bassejnoj ulicy, i sprosili kassirshu o nashem nedoumenii. Kassirsha grustno
ulybnulas', vynula izo rta malen'kij molotochek i, slegka podvigav nosom,
skazala:
-- Po-moemu, sem' id£t posle vos'mi v tom sluchae, kogda vosem' id£t
posle semi.
My poblagodarili kassirshu i s radost'yu vybezhali iz magazina. No tut,
vdumyvayas' v slova kassirshi, my opyat' priunyli, tak kak e£ slova pokazalis'
nam lish£nnymi vsyakogo smysla.
CHto nam bylo delat'? My poshli v Letnij sad i stali tam schitat' derev'ya.
No dojdya v sch£te do 6-ti, my ostanovilis' i nachali sporit': po mneniyu odnih
dal'she sledovalo 7, po mneniyu drugih -- 8.
My sporili by ochen' dolgo, no, po schastiyu, tut so skamejki svalilsya
kakoj-to reb£nok i slomal sebe obe chelyusti. |to otvleklo nas ot nashego
spora.
A potom my razoshlis' po domam.
<12 noyabrya 1935>
--------
Petrov:
|j, Kamarov!
Davaj lovit' komarov!
Kamarov:
Net, ya k etomu eshch£ ne gotov.
Davaj luchshe lovit' kotov!
--------
Semen Sem£novich, nadev ochki, smotrit na sosnu i vidit: na sosne sidit
muzhik i pokazyvaet emu kulak.
Semen Sem£novich, snyav ochki, smotrit na sosnu i vidit, chto na sosne
nikto ne sidit.
Semen Sem£novich, nadev ochki, smotrit na sosnu i opyat' vidit, chto na
sosne sidit muzhik i pokazyvaet emu kulak.
Semen Sem£novich, snyav ochki, opyat' vidit, chto na sosne nikto ne sidit.
Semen Sem£novich, opyat' nadev ochki, smotrit na sosnu i opyat' vidit, chto
na sosne sidit muzhik i pokazyvaet emu kulak.
Semen Sem£novich ne zhelaet verit' v eto yavlenie i schitaet eto yavlenie
opticheskim obmanom.
1934
--------
Gogol' (padaet iz-za kulis na scenu i smirno lezhit).
Pushkin (vyhodit, spotykaetsya ob Gogolya i padaet):
Vot ch£rt! Nikak ob Gogolya!
Gogol' (podnimayas'):
Merzopakost' kakaya! Otdohnut' ne dadut! (Id£t, spotykaetsya ob Pushkina i
padaet). Nikak ob Pushkina spotyknulsya!
Pushkin (podnimayas'):
Ni minuty pokoya! (Id£t, spotykaetsya ob Gogolya i padaet). Vot ch£rt!
Nikak opyat' ob Gogolya!
Gogol' (podnimayas'):
Vechno vo vsem pomeha! (Id£t, spotykaetsya ob Pushkina i padaet). Vot
merzopakost'! Opyat' ob Pushkina!
Pushkin (podnimayas'):
Huliganstvo! Sploshnoe huliganstvo! (Id£t, spotykaetsya ob Gogolya i
padaet). Vot ch£rt! Opyat' ob Gogolya!
Gogol' (podnimayas'):
|to izdevatel'stvo sploshnoe! (Id£t, spotykaetsya ob Pushkina i padaet).
Opyat' ob Pushkina!
Pushkin (podnimayas'):
Vot ch£rt! Istinno chto ch£rt! (Id£t, spotykaetsya ob Gogolya i padaet). Ob
Gogolya!
Gogol' (podnimayas'):
Merzopakost'! (Id£t, spotykaetsya ob Pushkina i padaet). Ob Pushkina!
Pushkin (podnimayas'):
Vot ch£rt! (Id£t, spotykaetsya ob Gogolya i padaet za kulisy). Ob Gogolya!
Gogol' (podnimayas'):
Merzopakost'! (Uhodit za kulisy).
Za scenoj slyshen golos Gogolya: "Ob Pushkina!"
Zanaves.
<20.2.1934>
--------
ZHil-byl stolyar. Zvali ego Kushakov.
Odnazhdy vyshel on iz domu i posh£l v lavochku, kupit' stolyarnogo kleya.
Byla ottepel', i na ulice bylo ochen' skol'zko. Stolyar prosh£l neskol'ko
shagov, poskol'znulsya, upal i rasshib sebe lob.
-- |h! -- skazal stolyar, vstal, poshel v apteku, kupil plastyr' i
zakleil sebe lob.
No kogda on vyshel na ulicu i sdelal neskol'ko shagov, on opyat'
poskol'znulsya, upal i rasshib sebe nos.
-- Fu! -- skazal stolyar, poshel v apteku, kupil plastyr' i zakleil
plastyrem sebe nos.
Potom on opyat' vyshel na ulicu, opyat' poskol'znulsya, upal i rasshib sebe
shcheku.
Prishlos' opyat' pojti v apteku i zakleit' plastyrem shcheku.
-- Vot chto, -- skazal stolyaru aptekar'. -- Vy tak chasto padaete i
rasshibaetes', chto ya sovetuyu vam kupit' plastyrej neskol'ko shtuk.
-- Net, -- skazal stolyar, -- bol'she ne upadu!
No kogda on vyshel na ulicu, to opyat' poskol'znulsya, upal i rasshib sebe
podborodok.
-- Parshivaya gololedica! -- zakrichal stolyar i opyat' pobezhal v apteku.
-- Nu vot vidite, -- skazal aptekar'. -- Vot vy opyat' upali.
-- Net! -- zakrichal stolyar. -- Nichego slyshat' ne hochu! Davajte skoree
plastyr'!
Aptekar' dal plastyr'; stolyar zakleil sebe podborodok i pobezhal domoj.
A doma ego ne uznali i ne pustili v kvartiru.
-- YA stolyar Kushakov! -- zakrichal stolyar.
-- Rasskazyvaj! -- otvechali iz kvartiry i zaperli dver' na kryuk i na
cepochku.
Stolyar Kushakov postoyal na lestnice, plyunul i posh£l na ulicu.
1935
--------
CHelovek s tonkoj sheej zabralsya v sunduk, zakryl za soboj kryshku i nachal
zadyhat'sya.
-- Vot, -- govoril, zadyhayas', chelovek s tonkoj sheej, -- ya zadyhayus' v
sunduke, potomu chto u menya tonkaya sheya. Kryshka sunduka zakryta i ne puskaet
ko mne vozduha. YA budu zadyhat'sya, no kryshku sunduka vse ravno ne otkroyu.
Postepenno ya budu umirat'. YA uvizhu bor'bu zhizni i smerti. Boj proizojdet
neestestvennyj, pri ravnyh shansah, potomu chto estestvenno pobezhdaet smert',
a zhizn', obrechennaya na smert', tol'ko tshchetno boretsya s vragom, do poslednej
minuty ne teryaya naprasnoj nadezhdy. V etoj zhe bor'be, kotoraya proizojdet
sejchas, zhizn' budet znat' sposob svoej pobedy: dlya etogo zhizni nado
zastavit' moi ruki otkryt' kryshku sunduka. Posmotrim: kto kogo? Tol'ko vot
uzhasno pahnet naftalinom. Esli pobedit zhizn', ya budu veshchi v sunduke
peresypat' mahorkoj... Vot nachalos': ya bol'she ne mogu dyshat'. YA pogib, eto
yasno! Mne uzhe net spaseniya! I nichego vozvyshennogo net v moej golove. YA
zadyhayus'!..
Oj! CHto zhe eto takoe? Sejchas chto-to proizoshlo, no ya ne mogu ponyat', chto
imenno. YA chto-to videl ili chto-to slyshal...
Oj! Opyat' chto-to proizoshlo? Bozhe moj! Mne nechem dyshat'. YA, kazhetsya,
umirayu...
A eto eshche chto takoe? Pochemu ya poyu? Kazhetsya, u menya bolit sheya... No gde
zhe sunduk? Pochemu ya vizhu vs£, chto nahoditsya u menya v komnate? Da nikak ya
lezhu na polu! A gde zhe sunduk?
CHelovek s tonkoj sheej podnyalsya s pola i posmotrel krugom. Sunduka nigde
ne bylo. Na stul'yah i krovati lezhali veshchi, vynutye iz sunduka, a sunduka
nigde ne bylo.
CHelovek s tonkoj sheej skazal:
-- Znachit, zhizn' pobedila smert' neizvestnym dlya menya sposobom.
(V chernovike pripiska: zhizn' pobedila smert', gde imenitel'nyj padezh, a
gde vinitel'nyj).
<30 yanvarya 1937>
--------
Vot odnazhdy Petrakov hotel spat' lech', da l£g mimo krovati. Tak on ob
pol udarilsya, chto lezhit na polu i vstat' ne mozhet.
Vot Petrakov sobral poslednie sily i vstal na chetveren'ki. A sily ego
pokinuli, i on opyat' upal na zhivot i lezhit.
Lezhal Petrakov na polu chasov pyat'. Snachala prosto tak lezhal, a potom
zasnul.
Son podkrepil sily Petrakova. On prosnulsya sovershenno zdorovym, vstal,
prosh£lsya po komnate i l£g ostorozhno na krovat'. "Nu, -- dumaet, -- teper'
posplyu". A spat'-to uzhe i ne hochetsya. Vorochaetsya Petrakov s boku na bok i
nikak zasnut' ne mozhet.
Vot, sobstvenno, i vs£.
21.8.36
--------
11. Istoriya derushchihsya
Aleksej Alekseevich podmyal pod sebya Andreya Karlovicha i, nabiv emu mordu,
otpustil ego.
Andrej Karlovich, blednyj ot beshenstva, kinulsya na Alekseya Alekseevicha i
udaril ego po zubam.
Aleksej Alekseevich, ne ozhidaya takogo bystrogo napadeniya, povalilsya na
pol, a Andrej Karlovich sel na nego verhom, vynul u sebya izo rta vstavnuyu
chelyust' i tak obrabotal eyu Alekseya Alekseevicha, chto Aleksej Alekseevich
podnyalsya s polu s sovershenno iskalechennym licom i rvanoj nozdr£j. Derzhas'
rukami za lico, Aleksej Alekseevich ubezhal.
A Andrej Karlovich proter svoyu vstavnuyu chelyust', vstavil e£ sebe v rot
i, ubedivshis', chto chelyust' prishlas' na mesto, osmotrelsya vokrug i, ne vidya
Alekseya Alekseevicha, posh£l ego razyskivat'.
<15.3.1936>
--------
Kalugin zasnul i uvidel son, budto on sidit v kustah, a mimo kustov
prohodit milicioner.
Kalugin prosnulsya, pochesal rot i opyat' zasnul, i opyat' uvidel son,
budto on id£t mimo kustov, a v kustah pritailsya i sidit milicioner.
Kalugin prosnulsya, podlozhil pod golovu gazetu, chtoby ne mochit' slyunyami
podushku, i opyat' zasnul, i opyat' uvidel son, budto on sidit v kustah, a mimo
kustov prohodit milicioner.
Kalugin prosnulsya, peremenil gazetu, l£g i zasnul opyat'. Zasnul i opyat'
uvidel son, budto on id£t mimo kustov, a v kustah sidit milicioner.
Tut Kalugin prosnulsya i reshil bol'she ne spat', no momental'no zasnul i
uvidel son, budto on sidit za milicionerom, a mimo prohodyat kusty.
Kalugin zakrichal i zametalsya v krovati, no prosnut'sya uzhe ne mog.
Kalugin spal chetyre dnya i chetyre nochi podryad i na pyatyj den' prosnulsya
takim toshchim, chto sapogi prishlos' podvyazyvat' k nogam ver£vochkoj, chtoby oni
ne svalivalis'. V bulochnoj, gde Kalugin vsegda pokupal pshenichnyj hleb, ego
ne uznali i podsunuli emu polurzhanoj. A sanitarnaya komissiya, hodya po
kvartiram i uvidya Kalugina, nashla ego antisanitarnym i nikuda ne godnym i
prikazala zhaktu vykinut' Kalugina vmeste s sorom.
Kalugina slozhili popolam i vykinuli ego kak sor.
22.8.1936
--------
13. Matematik i Andrej Sem£novich
Matematik (vynimaya iz golovy shar):
YA vynul iz golovy shar.
YA vynul iz golovy shar.
YA vynul iz golovy shar.
YA vynul iz golovy shar.
Andrej Sem£novich:
Polozh' ego obratno.
Polozh' ego obratno.
Polozh' ego obratno.
Polozh' ego obratno.
Matematik:
Net, ne polozhu!
Net, ne polozhu!
Net, ne polozhu!
Net, ne polozhu!
Andrej Sem£novich:
Nu i ne kladi.
Nu i ne kladi.
Nu i ne kladi.
Matematik:
Vot i ne polozhu!
Vot i ne polozhu!
Vot i ne polozhu!
Andrej Sem£novich:
Nu i ladno.
Nu i ladno.
Nu i ladno.
Matematik:
Vot ya i pobedil!
Vot ya i pobedil!
Vot ya i pobedil!
Andrej Sem£novich:
Nu pobedil i uspokojsya!
Matematik:
Net, ne uspokoyus'!
Net, ne uspokoyus'!
Net, ne uspokoyus'!
Andrej Sem£novich: Hot' ty matematik, a chestnoe slovo, ty ne um£n.
Matematik:
Net, um£n i znayu ochen' mnogo!
Net, um£n i znayu ochen' mnogo!
Net, um£n i znayu ochen' mnogo!
Andrej Sem£novich: Mnogo, da tol'ko vs£ erundu.
Matematik:
Net, ne erundu!
Net, ne erundu!
Net, ne erundu!
Andrej Sem£novich: Nadoelo mne s toboj prepirat'sya.
Matematik:
Net, ne nadoelo!
Net, ne nadoelo!
Net, ne nadoelo!
(Andrej Sem£novich dosadlivo mashet rukoj i uhodit. Matematik, postoyav
minutu, uhodit vsled za Andreem Sem£novichem.)
Zanaves
<11.4.1933>
--------
14. Molodoj chelovek, udivivshij storozha
-- Ish' ty, -- skazal storozh, rassmatrivaya muhu. -- Ved' esli e£
pomazat' stolyarnym kleem, to ej, pozhaluj, i konec pridet. Vot ved' istoriya!
Ot prostogo kleya!
-- |j ty, leshij! -- okliknul storozha molodoj chelovek v zh£ltyh
perchatkah.
Storozh srazu zhe ponyal, chto eto obrashchayutsya k nemu, no prodolzhal smotret'
na muhu.
-- Ne tebe, chto li, govoryat? -- kriknul opyat' molodoj chelovek. --
Skotina!
Storozh razdavil muhu pal'cem i, ne povorachivaya golovy k molodomu
cheloveku, skazal:
-- A ty chego, sramnik, or£sh'-to? YA i tak slyshu. Nechego orat'-to!
Molodoj chelovek pochistil perchatkami svoi bryuki i delikatnym golosom
sprosil:
-- Skazhite, dedushka, kak tut projti na nebo?
Storozh posmotrel na molodogo cheloveka, prishchuril odin glaz, potom
prishchuril drugoj, potom pochesal sebe borodku, eshch£ raz posmotrel na molodogo
cheloveka i skazal:
-- Nu, nechego tut zaderzhivat'sya, prohodite mimo.
-- Izvinite, -- skazal molodoj chelovek, -- ved' ya po srochnomu delu. Tam
dlya menya uzhe i komnata prigotovlena.
-- Ladno, -- skazal storozh, -- pokazhi bilet.
-- Bilet ne u menya; oni govorili, chto menya i tak propustyat, -- skazal
molodoj chelovek, zaglyadyvaya v lico storozhu.
-- Ish' ty! -- skazal storozh.
-- Tak kak zhe? -- sprosil molodoj chelovek. -- Propustite?
-- Ladno, ladno, -- skazal storozh. -- Idite.
-- A kak projti-to? Kuda? -- sprosil molodoj chelovek. -- Ved' ya i
dorogi-to ne znayu.
-- Vam kuda nuzhno? -- sprosil storozh, delaya strogoe lico.
Molodoj chelovek prikryl rot ladon'yu i ochen' tiho skazal:
-- Na nebo!
Storozh naklonilsya vpered, podvinul pravuyu nogu, chtoby vstat' potverzhe,
pristal'no posmotrel na molodogo cheloveka i surovo sprosil:
-- Ty chego? Van'ku valyaesh'?
Molodoj chelovek ulybnulsya, podnyal ruku v zh£ltoj perchatke, pomahal eyu
nad golovoj i vdrug ischez.
Storozh ponyuhal vozduh. V vozduhe pahlo zhzh£nymi per'yami.
-- Ish' ty! -- skazal storozh, raspahnul kurtku, pochesal sebe zhivot,
plyunul v to mesto, gde stoyal molodoj chelovek, i medlenno poshel v svoyu
storozhku.
<1936>
--------
15. CHetyre illyustracii togo, kak novaya ideya ogorashivaet cheloveka, k nej ne podgotovlennogo
I
Pisatel':
YA pisatel'!
CHitatel':
A po-moemu, ty govno!
(Pisatel' stoit neskol'ko minut, potryas£nnyj etoj novoj ideej, i padaet
zamertvo. Ego vynosyat.)
II
Hudozhnik:
YA hudozhnik!
Rabochij:
A po-moemu, ty govno!
(Hudozhnik tut zhe poblednel, kak polotno,
I kak trostinka zakachalsya
I neozhidanno skonchalsya.
Ego vynosyat.)
III
Kompozitor:
YA kompozitor!
Vanya Rublev:
A po-moemu, ty govno!
(Kompozitor, tyazhelo dysha, tak i osel.
Ego neozhidanno vynosyat.)
IV
Himik:
YA himik!
Fizik:
A po-moemu, ty govno!
(Himik ne skazal bol'she ni slova i tyazhelo ruhnul na pol.)
13.4.1933
--------
Andrej Andreevich Myasov kupil na rynke fitil' i pon£s ego domoj.
Po doroge Andrej Andreevich poteryal fitil' i zash£l v magazin kupit'
poltorasta gramm poltavskoj kolbasy. Potom Andrej Andreevich zash£l v
molokosoyuz i kupil butylku kefira, potom vypil v lar'ke malen'kuyu kruzhechku
hlebnogo kvasa i vstal v ochered' za gazetoj. Ochered' byla dovol'no dlinnaya,
i Andrej Andreevich prostoyal v ocheredi ne menee dvadcati minut, no, kogda on
podhodil k gazetchiku, to gazety pered samym ego nosom konchilis'.
Andrej Andreevich potoptalsya na meste i posh£l domoj, no po doroge
poteryal kefir i zavernul v bulochnuyu, kupil francuzskuyu bulku, no poteryal
poltavskuyu kolbasu.
Togda Andrej Andreevich posh£l pryamo domoj, no po doroge upal, poteryal
francuzskuyu bulku i slomal svo£ pensne.
Domoj Andrej Andreevich prish£l ochen' zloj i srazu l£g spat', no dolgo ne
mog zasnut', a kogda zasnul, to uvidel son: budto on poteryal zubnuyu shchetku i
chistit zuby kakim-to podsvechnikom.
--------
17. Makarov i Petersen (N 3)
Makarov:
Tut, v etoj knige, napisano o nashih zhelaniyah i ob ispolnenii ih. Prochti
etu knigu, i ty pojm£sh', kak suetny nashi zhelaniya. Ty takzhe pojm£sh', kak
legko ispolnit' zhelanie drugogo i kak trudno ispolnit' zhelanie svo£.
Petersen:
Ty chto-to zagovoril bol'no torzhestvenno. Tak govoryat vozhdi indejcev.
Makarov:
|ta kniga takova, chto govorit' o nej nado vozvyshenno. Dazhe dumaya o nej,
ya snimayu shapku.
Petersen:
A ruki moesh', prezhde chem kosnut'sya etoj knigi?
Makarov:
Da, i ruki nado myt'.
Petersen:
Ty i nogi, na vsyakij sluchaj, vymyl by!
Makarov:
|to neostroumno i grubo.
Petersen:
Da chto zhe eto za kniga?
Makarov:
Nazvanie etoj knigi tainstvenno...
Petersen:
Hi-hi-hi!
Makarov:
Nazyvaetsya eta kniga MALGIL.
(Petersen ischezaet.)
Makarov:
Gospodi! CHto zhe eto takoe? Petersen!
Golos Petersena:
CHto sluchilos'? Makarov! Gde ya?
Makarov:
Gde ty? YA tebya ne vizhu!
Golos Petersena:
A ty gde? YA tozhe tebya ne vizhu!.. CHto eto za shary?
Makarov:
CHto zhe delat'? Petersen, ty slyshish' menya?
Golos Petersena:
Slyshu! No chto takoe sluchilos'? I chto eto za shary?
Makarov:
Ty mozhesh' dvigat'sya?
Golos Petersena:
Makarov! Ty vidish' eti shary?
Makarov:
Kakie shary?
Golos Petersena:
Pustite!.. Pustite menya!.. Makarov!..
(Tiho. Makarov stoit v uzhase, potom hvataet knigu i raskryvaet e£.)
Makarov (chitaet):
"...Postepenno chelovek utrachivaet svoyu formu i stanovitsya sharom. I stav
sharom, chelovek utrachivaet vse svoi zhelaniya".
Zanaves
<1934>
--------
Petrov saditsya na konya i govorit, obrashchayas' k tolpe, rech' o tom, chto
budet, esli na meste, gde nahoditsya obshchestvennyj sad, budet postroen
amerikanskij neboskreb. Tolpa slushaet i, vidimo, soglashaetsya. Petrov
zapisyvaet chto-to u sebya v zapisnoj knizhechke. Iz tolpy vydelyaetsya chelovek
srednego rosta i sprashivaet Petrova, chto on zapisal u sebya v zapisnoj
knizhechke. Petrov otvechaet, chto eto kasaetsya tol'ko ego samogo. CHelovek
srednego rosta nasedaet. Slovo za slovo, i nachinaetsya rasprya. Tolpa
prinimaet storonu cheloveka srednego rosta, i Petrov, spasaya svoyu zhizn',
pogonyaet konya i skryvaetsya za povorotom. Tolpa volnuetsya i, za neimeniem
drugoj zhertvy, hvataet cheloveka srednego rosta i otryvaet emu golovu.
Otorvannaya golova katitsya po mostovoj i zastrevaet v lyuke dlya vodostoka.
Tolpa, udovletvoriv svoi strasti,-- rashoditsya.
--------
Vot odnazhdy odin chelovek posh£l na sluzhbu, da po doroge vstretil drugogo
cheloveka, kotoryj, kupiv pol'skij baton, napravlyalsya k sebe vosvoyasi.
Vot, sobstvenno, i vs£.
--------
Na scenu vyhodit Petrakov-Gorbunov, hochet chto-to skazat', no ikaet. Ego
nachinaet rvat'. On uhodit.
Vyhodit Pritykin.
Pritykin:
Uvazhaemyj Petrakov-Gorbunov dolzhen soob... (Ego rv£t, i on ubegaet).
Vyhodit Makarov.
Makarov:
Egor... (Makarova rv£t. On ubegaet.)
Vyhodit Serpuhov.
Serpuhov:
CHtoby ne byt'... (Ego rv£t, on ubegaet).
Vyhodit Kurova.
Kurova:
YA byla by... (E£ rv£t, ona ubegaet).
Vyhodit malen'kaya devochka.
Malen'kaya devochka:
Papa prosil peredat' vam vsem, chto teatr zakryvaetsya. Nas vseh toshnit.
Zanaves
--------
Leto, pis'mennyj stol. Napravo dver'. Na stole kartina. Na kartine
narisovana loshad', a v zubah u loshadi cygan. Ol'ga Petrovna kolet drova. Pri
kazhdom udare s nosa Ol'gi Petrovny soskakivaet pensne. Evdokim Osipovich
sidit v kreslah i kurit.
Ol'ga Petrovna (udaryaet kolunom po polenu, kotoroe, odnako, niskol'ko ne
raskalyvaetsya).
Evdokim Osipovich:
Tyuk!
Ol'ga Petrovna (nadevaya pensne, b'£t po polenu).
Evdokim Osipovich:
Tyuk!
Ol'ga Petrovna (nadevaya pensne):
Evdokim Osipovich! YA vas proshu, ne govorite etogo slova "tyuk".
Evdokim Osipovich:
Horosho, horosho.
Ol'ga Petrovna (udaryaet kolunom po polenu).
Evdokim Osipovich:
Tyuk!
Ol'ga Petrovna (nadevaya pensne):
Evdokim Osipovich! Vy obeshchali ne govorit' etogo slova "tyuk".
Evdokim Osipovich:
Horosho, horosho, Ol'ga Petrovna! Bol'she ne budu.
Ol'ga Petrovna (udaryaet kolunom po polenu).
Evdokim Osipovich:
Tyuk!
Ol'ga Petrovna (nadevaya pensne):
|to bezobrazie! Vzroslyj pozhiloj chelovek i ne ponimaet prostoj
chelovecheskoj pros'by!
Evdokim Osipovich:
Ol'ga Petrovna! Vy mozhete spokojno prodolzhat' vashu rabotu. YA bol'she
meshat' ne budu.
Ol'ga Petrovna:
Nu ya proshu vas, ya ochen' proshu vas: dajte mne raskolot' hotya by eto
poleno.
Evdokim Osipovich:
Kolite, konechno, kolite!
Ol'ga Petrovna (udaryaet kolunom po polenu).
Evdokim Osipovich:
Tyuk!
Ol'ga Petrovna ronyaet kolun, otkryvaet rot, no nichego ne mozhet skazat'.
Evdokim Osipovich vsta£t s kresel, oglyadyvaet Ol'gu Petrovnu s golovy do nog
i medlenno uhodit. Ol'ga Petrovna stoit nepodvizhno s otkrytym rtom i smotrit
na udalyayushchegosya Evdokima Osipovicha.
Zanaves medlenno opuskaetsya.
11.4.1933
--------
22. CHto teper' prodayut v magazinah
Koratygin prish£l k Tikakeevu i ne zastal ego doma.
A Tikakeev v eto vremya byl v magazine i pokupal tam sahar, myaso i
ogurcy.
Koratygin potolkalsya vozle dverej Tikakeeva i sobralsya uzhe pisat'
zapisku, vdrug smotrit, id£t sam Tikakeev i nes£t v rukah kle£nchatuyu
kosh£lku.
Koratygin uvidel Tikakeeva i krichit emu:
-- A ya vas uzhe celyj chas zhdu!
-- Nepravda, -- govorit Tikakeev, -- ya vsego dvadcat' pyat' minut, kak
iz doma.
-- Nu, uzh etogo ya ne znayu, -- skazal Koratygin, -- a tol'ko ya tut uzhe
celyj chas.
-- Ne vrite! -- skazal Tikakeev. -- Stydno vrat'.
-- Milostivejshij gosudar'! -- skazal Koratygin. -- Potrudites' vybirat'
vyrazheniya.
-- YA schitayu... -- nachal bylo Tikakeev, no ego perebil Koratygin.
-- Esli vy schitaete.. -- skazal on, no tut Koratygina perebil Tikakeev
i skazal:
-- Sam-to ty horosh!
|ti slova tak vzbesili Koratygina, chto on zazhal pal'cem odnu nozdryu, a
drugoj smorknulsya v Tikakeeva.
Togda Tikakeev vyhvatil iz kosh£lki samyj bol'shoj ogurec i udaril im
Koratygina po golove.
Koratygin shvatilsya rukami za golovu, upal i umer.
Vot kakie bol'shie ogurcy prodayutsya teper' v magazinah!
19.8.1936
--------
23. Mashkin ubil Koshkina
Tovarishch Koshkin tanceval vokrug tovarishcha Mashkina.
Tovarishch Mashkin sledil za tovarishchem Koshkinym.
Tovarishch Koshkin oskorbitel'no mahal rukami i protivno vyvorachival nogi.
Tovarishch Mashkin nahmurilsya.
Tovarishch Koshkin poshevelil zhivotom i pritopnul pravoj nogoj.
Tovarishch Mashkin vskriknul i kinulsya na tovarishcha Koshkina.
Tovarishch Koshkin poproboval ubezhat', no spotyknulsya i byl nastignut
tovarishchem Mashkinym.
Tovarishch Mashkin udaril kulakom po golove tovarishcha Koshkina.
Tovarishch Koshkin vskriknul i upal na chetveren'ki.
Tovarishch Mashkin dvinul tovarishcha Koshkina nogoj pod zhivot i eshche raz udaril
ego kulakom po zatylku.
Tovarishch Koshkin rastyanulsya na polu i umer.
Mashkin ubil Koshkina.
--------
24. Son draznit cheloveka
Markov snyal sapogi i, vzdohnuv, l£g na divan.
Emu hotelos' spat', no kak tol'ko on zakryval glaza, zhelanie spat'
momental'no prohodilo. Markov otkryval glaza i tyanulsya rukoj za knigoj, no
son opyat' naletal na nego, i, ne dotyanuvshis' do knigi, Markov lozhilsya i
snova zakryval glaza. No lish' tol'ko glaza zakryvalis', son uletal opyat', i
soznanie stanovilos' takim yasnym, chto Markov mog v ume reshat' algebraicheskie
zadachi na uravneniya s dvumya neizvestnymi.
Dolgo muchilsya Markov, ne znaya, chto emu delat': spat' ili bodrstvovat'?
Nakonec, izmuchivshis' i voznenavidev samogo sebya i svoyu komnatu, Markov nadel
pal'to i shlyapu, vzyal v ruki trost' i vyshel na ulicu. Svezhij veterok uspokoil
Markova, emu stalo radostnee na dushe i zahotelos' vernut'sya obratno k sebe v
komnatu.
Vojdya v svoyu komnatu, on pochuvstvoval v tele priyatnuyu ustalost' i
zahotel spat'. No tol'ko on l£g na divan i zakryl glaza, -- son momental'no
isparilsya.
S beshenstvom vskochil Markov s divana i, bez shapki i bez pal'to,
pomchalsya po napravleniyu k Tavricheskomu sadu.
--------
Na ohotu poehalo shest' chelovek, a vernulos'-to tol'ko chetyre.
Dvoe-to ne vernulos'.
Oknov, Kozlov, Stryuchkov i Motyl'kov blagopoluchno vernulis' domoj, a
SHirokov i Kablukov pogibli na ohote.
Oknov celyj den' hodil potom rasstroennyj i dazhe ne hotel ni s kem
razgovarivat'. Kozlov neotstupno hodil sledom za Oknovym i pristaval k nemu
s razlichnymi voprosami, chem i dovel Oknova do vysshej tochki razdrazheniya.
Kozlov:
Hochesh' zakurit'?
Oknov:
Net.
Kozlov:
Hochesh', ya tebe prinesu von tu von shtuku?
Oknov:
Net.
Kozlov:
Mozhet byt', hochesh', ya tebe rasskazhu chto-nibud' smeshnoe?
Oknov:
Net.
Kozlov:
Nu, hochesh' pit'? U menya vot tut est' chaj s kon'yakom.
Oknov:
Malo togo, chto ya tebya sejchas etim kamnem po zatylku udaril, ya tebe eshch£
otorvu nogu.
Stryuchkov i Motyl'kov:
CHto vy delaete? CHto vy delaete?
Kozlov:
Pripodnimite menya s zemli.
Motyl'kov:
Ty ne volnujsya, rana zazhivet.
Kozlov:
A gde Oknov?
Oknov (otryvaya Kozlovu nogu):
YA tut, nedaleko!
Kozlov:
Oh, matushki! Spa-pa-si!
Stryuchkov i Motyl'kov:
Nikak on emu i nogu otorval!
Oknov:
Otorval i brosil von tuda!
Stryuchkov:
|to zlodejstvo!
Oknov:
CHto-o?
Stryuchkov:
... ejstvo...
Oknov:
Ka-a-ak?
Stryuchkov:
N'...n'...n'...nikak.
Kozlov:
Kak zhe ya dojdu do domu?
Motyl'kov:
Ne bespokojsya, my tebe pridelaem derevyashku.
Stryuchkov:
Ty na odnoj noge stoyat' mozhesh'?
Kozlov:
Mogu, no ne ochen'-to.
Stryuchkov:
Nu, my tebya podderzhim.
Oknov:
Pustite menya k nemu!
Stryuchkov:
Oj net, luchshe uhodi!
Oknov:
Net, pustite!.. Pustite!.. Pusti... Vot, chto ya hotel sdelat'.
Stryuchkov i Motyl'kov:
Kakoj uzhas!
Oknov:
Ha-ha-ha!
Motyl'kov:
A gde zhe Kozlov?
Stryuchkov:
On upolz v kusty.
Motyl'kov:
Kozlov, ty tut?
Kozlov:
SHasha!..
Motyl'kov:
Vot ved' do chego dosh£l!
Stryuchkov:
CHto zhe s nim delat'?
Motyl'kov:
A tut uzh nichego s nim ne podelaesh'. Po-moemu, ego nado prosto udavit'.
Kozlov! A, Kozlov? Ty menya slyshish'?
Kozlov:
Oh, slyshu, da ploho.
Motyl'kov:
Ty, brat, ne goryuj. My sejchas tebya udavim. Postoj!.. Vot... Vot...
Vot...
Stryuchkov:
Vot syuda, vot eshch£! Tak! Tak! Tak! Nu-ka eshch£... Nu, teper' gotovo!
Motyl'kov:
Teper' gotovo!
Oknov:
Gospodi, blagoslovi!
--------
V. N. Petrovu
Ivan Ivanovich Susanin (to samoe istoricheskoe lico, kotoroe polozhilo
svoyu zhizn' za carya i vposledstvii bylo vospeto operoj Glinki) zashel odnazhdy
v russkuyu harchevnyu i, sev za stol, potreboval sebe antrekot. Poka hozyain
harchevni zharil antrekot, Ivan Ivanovich zakusil svoyu borodu zubami i
zadumalsya: takaya u nego byla privychka.
Proshlo 35 kolov vremeni, i hozyain prines Ivanu Ivanovichu antrekot na
krugloj derevyannoj doshchechke. Ivan Ivanovich byl goloden i po obychayu togo
vremeni shvatil antrekot rukami i nachal ego est'. No, toropyas' utolit' svoj
golod, Ivan Ivanovich tak zhadno nabrosilsya na antrekot, chto zabyl vynut' izo
rta svoyu borodu i s®el antrekot s kuskom svoej borody.
Vot tut-to i proizoshla nepriyatnost', tak kak ne proshlo i pyatnadcati
kolov vremeni, kak v zhivote u Ivana Ivanovicha nachalis' sil'nye rezi. Ivan
Ivanovich vskochil iz-za stola i kinulsya na dvor. Hozyain kriknul bylo Ivanu
Ivanovichu: "Zri, kako tvoya boroda klochna", -- no Ivan Ivanovich, ne obrashchaya
ni na chto vnimaniya, vybezhal vo dvor.
Togda boyarin Kovshegub, sidyashchij v uglu harchevni i p'yushchij suslo, udaril
kulakom po stolu i vskrichal: "Kto est' sej?" A hozyain, nizko klanyayas',
otvetil boyarinu: "Sie est' nash patriot Ivan Ivanovich Susanin". -- "Vo kak!"
-- skazal boyarin, dopivaya svoe suslo.
"Ne ugodno li rybki?" -- sprosil hozyain. "Poshel ty k buyu!" -- kriknul
boyarin i pustil v hozyaina kovshom. Kovsh prosvistel vozle hozyajskoj golovy,
vyletel cherez okno na dvor i hvatil po zubam sidyashchego orlom Ivana Ivanovicha.
Ivan Ivanovich shvatilsya rukoj za shcheku i povalilsya na bok.
Tut sprava iz saraya vybezhal Karp i, pereprygnuv cherez koryto, na
kotorom sredi pomoev lezhala svin'ya, s krikom pobezhal k vorotam. Iz harchevni
vyglyanul hozyain. "CHego ty or£sh'?" -- sprosil on Karpa. No Karp, nichego ne
otvechaya, ubezhal.
Hozyain vyshel na dvor i uvidel Susanina, lezhashchego nepodvizhno na zemle.
Hozyain podosh£l poblizhe i zaglyanul emu v lico. Susanin pristal'no glyadel na
hozyaina. "Tak ty zhiv?" -- sprosil hozyain. "ZHiv, da til'ko strashus', chto menya
eshch£ chem-nibud' udaryat", -- skazal Susanin. "Net, -- skazal hozyain, -- ne
strashis'. |to tebya boyarin Kovshegub chut' ne ubil, a teper' on ushedshi". "Nu i
slava tebe, Bozhe, -- skazal Ivan Susanin, podnimayas' s zemli. -- YA chelovek
hrabryj, da til'ko zrya zhivot pokladat' ne lyublyu. Vot i prinik k zemle i
zhdal, chto dal'she budet. CHut' chego, ya by na zhivote do samoj Eldyrinoj slobody
by upolz. Evona kak shcheku razneslo. Batyushki! Polborody othvatilo!".. "|to u
tebya eshch£ ran'she bylo", -- skazal hozyain. "Kak eto tak ran'she? -- vskrichal
patriot Susanin. -- CHto zhe, po-tvoemu, ya tak s klochnoj borodoj hodil?"
"Hodil", -- skazal hozyain. "Ah ty, myafa", -- progovoril Ivan Susanin. Hozyain
zazhmuril glaza i, razmahnuvshis' so vsego mahu, zvezdanul Susanina po uhu.
Patriot Susanin ruhnul na zemlyu i zamer. "Vot tebe! Sam ty myafa!" -- skazal
hozyain i udalilsya v harchevnyu.
Neskol'ko kolov vremeni Susanin lezhal na zemle i prislushivalsya, no, ne
slysha nichego podozritel'nogo, ostorozhno pripodnyal golovu i osmotrelsya. Na
dvore nikogo ne bylo, esli ne schitat' svin'i, kotoraya, vyvalivshis' iz
koryta, valyalas' teper' v gryaznoj luzhe. Ivan Susanin, ozirayas', podobralsya k
vorotam. Vorota, po schast'yu, byli otkryty, i patriot Ivan Susanin, izvivayas'
po zemle, kak cherv', popolz po napravleniyu k Eldyrinoj slobode.
Vot epizod iz zhizni znamenitogo istoricheskogo lica, kotoroe polozhilo
svoyu zhizn' za carya i bylo vposledstvii vospeto v opere Glinki.
1939
--------
Fedya dolgo podkradyvalsya k masl£nke i, nakonec, uluchiv moment, kogda
zhena nagnulas', chtoby sostrich' na noge nogot', bystro, odnim dvizheniem vynul
iz masl£nki vse maslo i sunul ego k sebe v rot. Zakryvaya masl£nku, Fedya
nechayanno zvyaknul kryshkoj. ZHena sejchas zhe vypryamilas' i, uvidya pustuyu
masl£nku, ukazala na nee nozhnicami i strogo skazala:
-- Masla v masl£nke net. Gde ono?
Fedya sdelal udivl£nnye glaza i, vytyanuv sheyu, zaglyanul v masl£nku.
-- |to maslo u tebya vo rtu, -- skazala zhena, pokazyvaya nozhnicami na
Fedyu.
Fedya otricatel'no pokachal golovoj.
-- Aga,-- skazala zhena.-- Ty molchish' i motaesh' golovoj, potomu chto u
tebya rot nabit maslom.
Fedya vytarashchil glaza i zamahal na zhenu rukami, kak by govorya: "CHto ty,
chto ty, nichego podobnogo!". No zhena skazala:
-- Ty vr£sh'. Otkroj rot.
-- Mm,-- skazal Fedya.
-- Otkroj rot, -- povtorila zhena.
Fedya rastopyril pal'cy i zamychal, kak by govorya: "Ah da, sovsem bylo
zabyl; sejchas pridu", -- i vstal, sobirayas' vyjti iz komnaty.
-- Stoj! -- kriknula zhena.
No Fedya pribavil shagu i skrylsya za dver'yu. ZHena kinulas' za nim, no
okolo dveri ostanovilas', tak kak byla goloj i v takom vide ne mogla vyjti v
koridor, gde hodili drugie zhil'cy etoj kvartiry.
-- Ush£l, -- skazala zhena, sadyas' na divan. -- Vot ch£rt!
A Fedya, dojdya po koridoru do dveri, na kotoroj visela nadpis': "Vhod
kategoricheski vospreshch£n", otkryl etu dver' i vosh£l v komnatu. Komnata, v
kotoruyu vosh£l Fedya, byla uzkoj i dlinnoj, s oknom, zaveshennym gryaznoj
bumagoj. V komnate sprava u steny stoyala gryaznaya lomanaya kushetka, a u okna
stol, kotoryj byl sdelan iz doski, polozhennoj odnim koncom na nochnoj stolik,
a drugim na spinku stula. Na stene visela dvojnaya polka, na kotoroj lezhalo
neopredel£nno chto. Bol'she v komnate nichego ne bylo, esli ne schitat' lezhashchego
na kushetke cheloveka s bledno-zel£nym licom, odetogo v dlinnyj i rvanyj
korichnevyj syurtuk i v chernye nankovye shtany, iz kotoryh torchali chisto
vymytye bosye nogi. CHelovek etot ne spal i pristal'no smotrel na voshedshego.
Fedya poklonilsya, sharknul nozhkoj i, vynuv pal'cem izo rta maslo, pokazal
ego lezhashchemu cheloveku.
-- Poltora, -- skazal hozyain komnaty, ne menyaya pozy.
-- Malovato, -- skazal Fedya.
-- Hvatit, -- skazal hozyain komnaty.
-- Nu ladno, -- skazal Fedya i, snyav maslo s pal'ca, polozhil ego na
polku.
-- Za den'gami pridesh' zavtra utrom, -- skazal hozyain.
-- Oj, chto vy! -- vskrichal Fedya. -- Mne ved' ih sejchas nuzhno. I ved'
poltora rublya vsego...
-- Posh£l von, -- suho skazal hozyain, i Fedya na cypochkah vybezhal iz
komnaty, akkuratno prikryv za soboj dver'.
10.2.1939
--------
28. Anekdoty iz zhizni Pushkina
1. Pushkin byl poetom i vs£ chto-to pisal. Odnazhdy ZHukovskij zastal ego
za pisaniem i gromko voskliknul:
-- Da nikako ty pisaka!
S teh por Pushkin ochen' polyubil ZHukovskogo i stal nazyvat' ego
po-priyatel'ski ZHukovym.
2. Kak izvestno, u Pushkina nikogda ne rosla boroda. Pushkin ochen' etim
muchilsya i vsegda zavidoval Zahar'inu, u kotorogo, naoborot, boroda rosla
vpolne prilichno. "U nego rastet, a u menya ne rastet", -- chasten'ko govarival
Pushkin, pokazyvaya nogtyami na Zahar'ina. I vsegda byl prav.
3. Odnazhdy Petrushevskij slomal svoi chasy i poslal za Pushkinym. Pushkin
prish£l, osmotrel chasy Petrushevskogo i polozhil ih obratno na stol. "CHto
skazhesh', brat Pushkin?" -- sprosil Petrushevskij. "Stop mashina", -- skazal
Pushkin.
4. Kogda Pushkin slomal sebe nogi, to stal peredvigat'sya na kol£sah.
Druz'ya lyubili draznit' Pushkina i hvatali ego za eti kol£sa. Pushkin zlilsya i
pisal pro druzej rugatel'nye stihi. |ti stihi on nazyval "erpigarmami".
5. Leto 1829 goda Pushkin prov£l v derevne. On vstaval rano utrom,
vypival zhban parnogo moloka i bezhal k reke kupat'sya. Vykupavshis' v reke,
Pushkin lozhilsya na travu i spal do obeda. Posle obeda Pushkin spal v gamake.
Pri vstreche s vonyuchimi muzhikami Pushkin kival im golovoj i zazhimal pal'cami
svoj nos. A vonyuchie muzhiki lomali svoi shapki i govorili: "|to nichavo".
6. Pushkin lyubil kidat'sya kamnyami. Kak uvidit kamni, tak i nachnet imi
kidat'sya. Inogda tak razojdetsya, chto stoit ves' krasnyj, rukami mashet,
kamnyami kidaetsya, prosto uzhas!
7. U Pushkina bylo chetyre syna, i vse idioty. Odin ne umel dazhe sidet'
na stule i vs£ vremya padal. Pushkin-to i sam dovol'no ploho sidel na stule.
Byvalo, sploshnaya umora: sidyat oni za stolom; na odnom konce Pushkin vs£ vremya
padaet so stula, a na drugom konce -- ego syn. Prosto hot' svyatyh von
vynosi!
<1937>
--------
29. Nachalo ochen' horoshego letnego dnya (simfoniya)
CHut' tol'ko prokrichal petuh, Timofej vyskochil iz okoshka na ulicu i
napugal vseh, kto prohodil v eto vremya po ulice. Krest'yanin Hariton
ostanovilsya, podnyal kamen' i pustil im v Timofeya. Timofej kuda-to ischez.
"Vot lovkach!" -- zakrichalo chelovecheskoe stado, i nekto Zubov razbezhalsya i so
vsego mahu dvinulsya golovoj o stenku. "|h!" -- vskriknula baba s flyusom. No
Komarov sdelal etoj babe tepel'-tapel', i baba s voem ubezhala v podvorotnyu.
Mimo sh£l Fetelyushin i posmeivalsya. K nemu podoshel Komarov i skazal: "|j ty,
salo!" -- i udaril Fetelyushina po zhivotu. Fetelyushin prislonilsya k stene i
nachal ikat'. Romashkin plevalsya sverhu iz okna, starayas' popast' v
Fetelyushina. Tut zhe nevdaleke nosataya baba bila korytom svoego reb£nka. A
molodaya tolsten'kaya mat' t£rla horoshen'kuyu devochku licom o kirpichnuyu stenku.
Malen'kaya sobachka, slomav tonen'kuyu nozhku, valyalas' na paneli. Malen'kij
mal'chik el iz plevatel'nicy kakuyu-to gadost'. U bakalejnogo magazina stoyala
ochered' za saharom. Baby gromko rugalis' i tolkali drug druga kosh£lkami.
Krest'yanin Hariton, napivshis' denaturata, stoyal pered babami s rasst£gnutymi
shtanami i proiznosil nehoroshie slova.
Takim obrazom nachinalsya horoshij letnij den'.
--------
-- Nu ty, ne ochen'-to fryakaj! -- skazal Pakin Rakukinu.
Rakukin smorshchil nos i nedobrozhelatel'no posmotrel na Pakina.
-- CHto glyadish'? Ne uznal? -- sprosil Pakin.
Rakukin pozheval gubami i, s vozmushcheniem povernuvshis' na svoem
vertyashchemsya kresle, stal smotret' v druguyu storonu. Pakin pobarabanil
pal'cami po svoemu kolenu i skazal:
-- Vot durak! Horosho by ego po zatylku palkoj hlopnut'.
Rakukin vstal i posh£l iz komnaty, no Pakin bystro vskochil, dognal
Rakukina i skazal:
-- Postoj! Kuda pomchalsya? Luchshe syad', i ya tebe pokazhu koe-chto.
Rakukin ostanovilsya i nedoverchivo posmotrel na Pakina.
-- CHto, ne verish'? -- sprosil Pakin.
-- Veryu, -- skazal Rakukin.
-- Togda sadis' vot syuda, v eto kreslo, -- skazal Pakin.
I Rakukin sel obratno v svo£ vertyashcheesya kreslo.
-- Nu vot, -- skazal Pakin, -- chego sidish' v kresle, kak durak?
Rakukin podvigal nogami i bystro zamigal glazami.
-- Ne migaj, -- skazal Pakin.
Rakukin perestal migat' glazami i, sgorbivshis', vtyanul golovu v plechi.
-- Sidi pryamo, -- skazal Pakin.
Rakukin, prodolzhaya sidet' sgorbivshis', vypyatil zhivot i vytyanul sheyu.
-- |h, -- skazal Pakin, -- tak by i shl£pnul tebya po podryl'niku!
Rakukin iknul, nadul shch£ki i potom ostorozhno vypustil vozduh cherez
nozdri.
-- Nu ty, ne fryakaj! -- skazal Pakin Rakukinu.
Rakukin eshch£ bol'she vytyanul sheyu i opyat' bystro-bystro zamigal glazami.
Pakin skazal:
-- Esli ty, Rakukin, sejchas ne perestanesh' migat', ya tebya udaryu nogoj
po grudyam.
Rakukin, chtoby ne migat', skrivil chelyusti i eshch£ bol'she vytyanul sheyu i
zakinul nazad golovu.
-- Fu, kakoj merzostnyj u tebya vid, -- skazal Pakin. -- Morda kak u
kuricy, sheya sinyaya, prosto gadost'.
V eto vremya golova Rakukina zakidyvalas' nazad vs£ dal'she i dal'she i,
nakonec, poteryav napryazhenie, svalilas' na spinu.
-- CHto za ch£rt! -- voskliknul Pakin. -- |to chto eshch£ za fokusy?
Esli posmotret' ot Pakina na Rakukina, to mozhno bylo podumat', chto
Rakukin sidit vovse bez golovy. Kadyk Rakukina torchal vverh. Nevol'no
hotelos' dumat', chto eto nos.
-- |j, Rakukin! -- skazal Pakin.
Rakukin molchal.
-- Rakukin! -- povtoril Pakin.
Rakukin ne otvechal i prodolzhal sidet' bez dvizheniya.
-- Tak, -- skazal Pakin, -- podoh Rakukin.
Pakin perekrestilsya i na cypochkah vyshel iz komnaty.
Minut chetyrnadcat' spustya iz tela Rakukina vylezla malen'kaya dusha i
zlobno posmotrela na to mesto, gde nedavno sidel Pakin. No tut iz-za shkapa
vyshla vysokaya figura angela smerti i, vzyav za ruku rakukinskuyu dushu, povela
e£ kuda-to, pryamo skvoz' doma i steny. Rakukinskaya dusha bezhala za angelom
smerti, pominutno zlobno oglyadyvayas'. No vot angel smerti poddal hodu, i
rakukinskaya dusha, podprygivaya i spotykayas', ischezla vdali za povorotom.
Last-modified: Sun, 08 Oct 2000 16:39:46 GMT