Fransua de Laroshfuko. Portret gercoga Laroshfuko, im samim napisannyj
----------------------------------------------------------------------------
Perevod |.L. Lineckoj
Francois de La Rochefoucauld
Memoires. Reflexions ou sentences et maximes morales
Fransua de Laroshfuko
Memuary. Maksimy
Izdanie podgotovili: A.S. Bobovich, |.L. Lineckaya, M.V. Razumovskaya,
N.YA. Rykova
Seriya "Literaturnye pamyatniki"
M., "Nauka", 1993
OCR Bychkov M.N. mailto:bmn@lib.ru
----------------------------------------------------------------------------
YA srednego rosta, gibok i pravil'no slozhen, kozha u menya smuglaya, no
dovol'no gladkaya, lob otkrytyj, v meru vysokij, glaza chernye, nebol'shie,
gluboko posazhennye, brovi tozhe chernye, gustye, no horosho ocherchennye.
Zatrudnyayus' skazat', kakoj formy u menya nos: na moj vzglyad, on ne vzdernutyj
i ne orlinyj, ne priplyusnutyj i ne ostryj, skoree velikovat, nezheli mal, i
slegka navisaet nad verhnej guboj. U menya bol'shoj rot, ne slishkom tolstye i
ne slishkom tonkie guby, pochti vsegda krasnye, a zuby belye i rovnye. Mne
kak-to skazali, chto podborodok u menya tyazhelovat: ya narochno posmotrelsya
sejchas v zerkalo, hotel proverit', tak li eto, no reshit' ne smog. Lico ne to
kvadratnoe, ne to oval'noe, - kakoe imenno, opredelit' ne berus'. Volosy
chernye, ot prirody v'yutsya, pritom izryadno dlinnye i gustye, tak chto golova u
menya, mozhno skazat', krasivaya.
Na moem lice zapechatlelos' vyrazhenie dosadlivoe i gordelivoe, poetomu
mnogie schitayut menya zanoschivym, hotya kachestvo eto mne vovse chuzhdo. YA
podvizhen, dazhe chrezmerno, i, razgovarivaya, slishkom mnogo zhestikuliruyu. Vot
chto s polnym chistoserdechiem ya dumayu o svoej vneshnosti, i, nadeyus', moe
predstavlenie o sebe nedaleko ot istiny. YA budu i dal'she risovat' svoj
portret stol' zhe pravdivo, ibo dolgo izuchal sebya i teper' horosho postig: mne
dostanet i smelosti, chtoby bez obinyakov perechislit' koe-kakie svoi
dostoinstva, i chestnosti, chtoby, ne lukavya, priznat'sya v nedostatkah.
Prezhde vsego dolzhen skazat', chto harakter u menya melanholicheskij, i
melanholiya eta tak gluboka, chto v poslednie tri-chetyre goda ya smeyalsya ne
bolee treh-chetyreh raz. Odnako ona, mne kazhetsya, byla by ne stol' tyagostna i
nesnosna, esli by proistekala tol'ko iz svojstv moej natury; no u menya dlya
nee stol'ko postoronnih prichin i oni tak zanimayut moe voobrazhenie i
perepolnyayut um, chto chashche vsego ya pogruzhen v zadumchivost' i molchu ili
otdelyvayus' nichego ne znachashchimi slovami. YA skryten s lyud'mi maloznakomymi,
da i s bol'shinstvom znakomyh ne slishkom naraspashku. Otlichno ponimayu, chto eto
nedostatok, i po mere sil budu starat'sya ego ispravit'. No tak kak iz-za
vsegdashnej svoej ugryumoj miny ya kazhus' eshche bolee zamknutym, chem ono est' na
samom dele, a izbavit'sya ot nasuplennogo vida, kotorym my obyazany prirodnomu
raspolozheniyu chert, ne v nashih silah, to, boyus', dazhe ispraviv svoj nrav, ya
ne smogu do konca izmenit' svoyu hmuruyu vneshnost'.
YA ne lishen uma i govoryu ob etom napryamik, ibo zachem by ya stal
prikidyvat'sya? Kto ne mozhet bez ekivokov i uhishchrenij perechislit' svoi
dostoinstva, tot, mne kazhetsya, pod napusknoj skromnost'yu tait izryadnuyu
toliku tshcheslaviya i etim svoim umalchivaniem ves'ma lovko staraetsya vnushit'
okruzhayushchim vysokoe mnenie o sebe. A vot ya ne hochu, chtoby menya schitali
krasivee, chem ya sebya risuyu, ili priyatnee nravom, chem izobrazhayu, ili
ostroumnee i rassuditel'nee, chem v dejstvitel'nosti. Itak, povtoryayu, ya ne
lishen uma, no i ego portit melanholiya: hotya pamyat' u menya horoshaya, osobogo
besporyadka v myslyah net i mne ne chuzhd dar krasnorechiya, no ya tak pogruzhen v
svoi pechali, chto neredko iz®yasnyayus' dovol'no nesvyazno.
Beseda s dostojnymi lyud'mi - odno iz velichajshih moih udovol'stvij. YA
lyublyu, chtoby ona velas' v ser'eznom tone i chtoby voprosy nravstvennosti
sostavlyali glavnoe ee soderzhanie. No ya ne vrag i legkoj besedy. Sam ya redko
govoryu zabavnyj vzdor, no eto ne znachit, chto ya ne sposoben ocenit' izyashchnuyu
ostrotu ili najti priyatnost' v shutlivoj boltovne, v kotoroj tak otlichayutsya
lyudi, nadelennye umom zhivym i blestyashchim. YA horosho pishu prozoj, bez truda
sochinyayu stihi i, bud' ya chuvstvitelen k takogo roda slave, dumayu, chto pri
nekotorom staranii dobilsya by nemalogo uspeha.
YA lyublyu chitat', osobenno te knigi, kotorye obrazovyvayut um i ukreplyayut
dushu. Bolee vsego mne po serdcu sovmestnoe chtenie s umnym chelovekom, potomu
chto togda ezheminutno vsluh razmyshlyaesh' nad prochitannym, a iz razmyshlenij
rozhdaetsya naipriyatnejshaya i naipoleznejshaya beseda.
YA neploho razbirayus' v prozaicheskih i stihotvornyh tvoreniyah,
prinosimyh mne na sud, no suzhdenie svoe vyskazyvayu, pozhaluj, s izlishnej
pryamotoj. Vot eto tozhe moj nedostatok: inoj raz ya chrezmerno pridirchiv i
slishkom surov v svoej kritike. Mne nravitsya prisutstvovat' pri sporah, i ya
chasto i s ohotoj vstupayu v nih, no svoi vzglyady otstaivayu obychno s
neumerennym pylom i, sluchaetsya, napadayu na oshibochnye utverzhdeniya moih
protivnikov s takoj goryachnost'yu, chto sam stanovlyus' ne slishkom razumnym.
YA polon blagorodnyh chuvstv, dobryh namerenij i nekolebimogo zhelaniya
byt' poistine poryadochnym chelovekom, poetomu druz'ya moi darili by menya
neskazannoj radost'yu, esli by pryamodushno govorili mne o moih nedostatkah.
Vse malo-mal'ski blizkie mne lyudi, kotorye byli tak dobry, chto inogda v
razgovorah so mnoj ukazyvali na nih, znayut, s kakoj iskrennej
blagodarnost'yu, s kakim polnym smireniem duha ya vsegda prinimayu sovety.
YA ne podverzhen bujnym i neumerennym strastyam, menya pochti nikogda ne
videli v gneve, i ya nikogda i ni k komu ne ispytyval nenavisti. Odnako, esli
rech' idet o moej chesti, ya ves'ma shchepetilen i vsegda gotov otomstit' za
oskorblenie. Bolee togo, ya ne somnevayus', chto v etih sluchayah prisushchee mne
chuvstvo dolga pobudit menya dovesti do konca delo mesti s bol'shej
nepreklonnost'yu, chem eto sdelala by nenavist'.
Menya ne glozhet chestolyubie, ya malo chego boyus' i vovse ne boyus' smerti. YA
ne ochen' sklonen k zhalosti, a hotel by i sovsem ee ne ispytyvat'. Tem ne
menee ya sdelayu vse, ot sebya zavisyashchee, chtoby uteshit' cheloveka v gore; tut,
po moemu ubezhdeniyu, nado puskat' v hod vse sredstva, vplot' do vyrazheniya
velichajshego sochuvstviya, ibo lyudi, postignutye neschast'em, tak glupeyut, chto
soboleznovaniya prinosyat im ogromnoe oblegchenie. No ya nastaivayu na tom, chto
sleduet ogranichit'sya tol'ko vneshnimi proyavleniyami zhalosti, zabotlivo izgonyaya
se iz svoego serdca. |to chuvstvo ne mozhet sosluzhit' nam nikakoj sluzhby, tak
predostavim zhe ego prostolyudinam, kotorye, buduchi nesposobny postupat' po
ukazke razuma, dejstvuyut lish' po veleniyu chuvstv.
YA lyublyu svoih druzej, i lyubov' moya k nim takova, chto, nimalo ne
koleblyas', ya pozhertvuyu radi nih lyuboj svoej vygodoj. YA polon k nim
snishoditel'nosti, terpelivo snoshu ih durnoe raspolozhenie duha, no nikakimi
lyubeznostyami ih ne osypayu i niskol'ko ne trevozhus', kogda vozderzhivayutsya ot
lyubeznostej i oni.
YA ot prirody niskol'ko ne lyubopyten k tomu, chto obychno vyzyvaet
lyubopytstvo u drugih, ochen' skryten, i hranit' chuzhie tajny mne ne stoit
nikakogo truda. Svoe slovo derzhu neukosnitel'no i ni za chto ne narushu ego,
chem by mne eto ni grozilo. Pravilu etomu ya tverdo sledoval vsyu svoyu zhizn'. S
zhenshchinami strogo blyudu uchtivost' i, polagayu, ni razu ne obronil v ih
prisutstvii slova, mogushchego ih zadet'. Esli u zhenshchiny obrazovannyj um,
besedu s nej ya predpochitayu besede s muzhchinoj: zhenshchiny obladayut toj
myagkost'yu, kotoraya otnyud' ne prisushcha nam, k tomu zhe svoi mysli oni vyrazhayut
s bol'shej yasnost'yu i vsemu, chto govoryat, pridayut bol'she izyashchestva. Soznayus',
kogda-to ya byl sklonen privoloknut'sya, no teper', nesmotrya na molodost',
reshitel'no etim ne greshu. YA pokonchil s pustym volokitstvom i ne perestayu
udivlyat'sya, chto stol'ko dostojnyh lyudej vse eshche tratyat na nego vremya.
YA bezmerno cenyu sposobnost' ispytyvat' vysokie strasti: oni govoryat o
velichii dushi i, hotya vnosyat v nashu zhizn' trevolneniya, ne vpolne sovmestnye s
surovoj mudrost'yu, tak garmonichno sochetayutsya s samoj bezuprechnoj
dobrodetel'yu, chto osuzhdat' ih bylo by nespravedlivo. YA znayu, kakaya
utonchennost' i kakaya sila tayatsya v bol'shoj, nastoyashchej lyubvi, poetomu esli
kogda-nibud' i polyublyu, to lish' takoj lyubov'yu. No pri moem haraktere vryad li
opyt uma smozhet prevratit'sya dlya menya v opyt serdca.
Naibolee polnym yavlyaetsya izdanie proizvedenij Laroshfuko v serii "Les
grands ecrivains de la France": Oeuvres de La Rochefoucauld, nouvelle
edition revue sur les plus anciennes impressions et les autographes, et
augmentee de morceaux inedits, des variantes, des notices, des notes, des
tables ... par L.-D. Gilbert et J. Gourdault. Paris, Hachette et Cie, Les
grands ecrivains de la France, 1868-1883, 3 tomes et un album. Pervyj tom,
soderzhashchij "Avtoportret", "Maksimy" i "Rassuzhdeniya na raznye temy", vyshel v
1868 g., vtoroj ("Memuary") - v 1874 g., tretij ("Korrespondenciya") i
chetvertyj (ikonografiya) - v 1883 g. Krome togo, v 1883 g. vypushcheno
Prilozhenie (Appendice) k t. I. |tot trud, predprinyatyj L.-D. ZHil'berom i ZH.
Gurdo, byl pervym polnym nauchnym izdaniem proizvedenij Laroshfuko i posluzhil
osnovaniem dlya posleduyushchih izdanij, v tom chisle dlya poslednego, dopolnennogo
kriticheskogo izdaniya proizvedenij Laroshfuko v serii "Bibliotheque de la
Pleiade": Oeuvres completes de La Rochefoucauld par L. Martin-Chauffier, J.
Marchand et R. Kanters. Paris, 1964.
Nastoyashchij perevod proizvedenij Laroshfuko sdelan po izdaniyu "Les grands
ecrivains de la France", sverennomu s izdaniem "Bibliotheque de la Pleiade".
Pri sostavlenii primechanij byl ispol'zovan kommentarij k etim izdaniyam.
Naibolee polnaya bibliografiya proizvedenij Laroshfuko sostavlena ZHanom
Marshakom i opublikovana v knige: J. Marchand. Bibliographie generale
raisonnee de La Rochefoucauld. Paris, 1948.
PORTRET GERCOGA LAROSHFUKO, IM SAMIM NAPISANNYJ
|tot avtoportret (Portrait de La Rochefoucauld fait par lui-meme) byl
pervym napechatannym proizvedeniem Laroshfuko. On poyavilsya v 1659 g. v
sbornike, sostavlennom v salone mademuazel' de Monpans'e: Recueil des
Portraits et eloges en vers et en prose. Paris, 1659.
M. V. Razumovskaya
Last-modified: Tue, 13 Jan 2004 09:41:54 GMT