|dmon Rostan. Sirano de Berzherak
---------------------------------------------------------------
Perevod s franc. Vl. Solov'eva
Raspoznano po izdaniyu: V. Solov'ev "Izbrannoe" v 2-h tt.,
t.2, M., 1982
---------------------------------------------------------------
SIRANO de BERZHERAK -- poet.
LE BRE -- ego drug.
KRISTIAN de NEVILXET -- gvardeec.
Graf de GISH, gercog de GRAMON -- vel'mozha.
KARBON de KASTELX ZHALU -- kapitan.
RAGNO -- konditer.
LINXER -- poet.
GIZHI ¿
BRISAJLX Y -- oficery.
DE VALXVER -- vel'mozha.
MONFLERI ¿
BELXROZ Y -- aktery
ZHODELE -- direktor teatra.
ROKSANA.
DU|NXYA Roksany.
LIZA -- zhena Ragno.
MATX MARGARITA -- nastoyatel'nica monastyrya.
SESTRA MARTA ¿
SESTRA KLARA Y -- monahini.
PERVYJ MARKIZ.
VTOROJ MARKIZ.
BOSONOZHKA.
PRIVRATNIK.
Pervyj mushketer, vtoroj mushketer, burzhua, ego syn,
vorchun, molodoj chelovek, staryj vor, molodoj vor, flejtist,
kapucin, ispanskij oficer, markizy, pazhi, gvardejcy,
muzykanty, poety, zhemannicy, povara, bufetchica, cvetochnica,
aktrisy, aktery, skripachi, lakei, povaryata, deti, ispanskie
soldaty, lampovshchik, zriteli, gorozhane.
Pervye chetyre dejstviya proishodyat v 1640 godu,
pyatoe -- v 1655 godu.
* DEJSTVIE PERVOE. PREDSTAVLENIE V BURGUNDSKOM OTELE *
Zal v Burgundskom otele, perestroennyj i ukrashennyj dlya
predstavlenij. On viden tak, chto odna iz ego storon sluzhit
zadnikom, kotoryj obrazuet ugol so scenoj, vidimoj v razreze.
Scena zagromozhdena s obeih storon, po dline kulis, skamejkami.
Nad razdvizhnym zanavesom -- korolevskij gerb. So sceny v zal
idut shirokie stupeni; s obeih storon ih - mesta dlya skripachej.
Dva ryada bokovyh galerej; nizhnij ryad razdelen na lozhi. V
partere net stul'ev. Napravo, na pervom plane, -- neskol'ko
skamej lesenkoj. Pod lestnicej, vedushchej k verhnim mestam, --
bufet, ustavlennyj vazami s cvetami, hrustal'nymi bokalami,
blyudami s pirozhnymi, butylkami. Vhodnaya dver' -- v seredine,
pod galereej lozh. Na stvorkah dveri, v uglah i nad bufetom --
krasnye afishi s nadpis'yu " Kloriza". Pri podnyatii zanavesa zal
v polumrake i pust. Lyustry partera nizko opushcheny v ozhidanii
lampovshchika.
Pribyvayushchie zriteli: kavalery, gorozhane, lakei, pazhi, vorishki,
privratnik, potom markizy, Gizhi, Brisajl', bufetchica,
skripachi i t.d.
SHum golosov za dver'yu, vryvaetsya gvardeec.
Privratnik (zaderzhivaya ego).
Pozhalujte bilet!
Gvardeec. Vot novosti, bezdel'nik!
Gvardejcy korolya nigde no platyat deneg.
Vhodyat eshche gvardejcy i mushketer. Privratnik otstupaet.
Odin iz gvardejcev (drugomu).
Kak pusto! Pofehtuem?
Odin iz gvardejcev. Mozhno.
Obnazhayut shpagi. Vhodyat dva lakeya.
Pervyj lakej.
Est' kosti?
Vtoroj lakej. Karty ost'.
Odin iz gvardejcev (fehtuya).
|j, sudar', ostorozhno!
Cvetochnica (vhodya).
Cvety! Cvety!
Odin iz gvardejcev. O, kak priyatno eto!
Cvetochnica s ulybkoj predlagaet emu bukety, nadeyas', chto
on kupit ih y nee, no gvardeec, otstranyaya cvety,
obnimaet cvetochnicu.
Net. To, chto vy prishli do poyavlen'ya sveta!
Odin iz gvardejcev (fehtuya).
Popal!
Cvetochnica (osvobozhdayas').
Nas vidyat!
Odin iz gvardejcev (uvlekaya ee v temnyj ugol).
Spryachemsya tuda my!
Pervyj lakej (opuskaya kartu).
Vse kopcheno dlya etoj damy!
Burzhua (vedya velikovozrastnogo syna).
Pokushaem, moj syn. S prem'ery toj davno
My, kazhetsya, nigde spokojno tak ne eli.
P'yanica (vytaskivaya butylku vina iz-pod plashcha).
Kak stil'nyj p'yanica -- burgundskoe vino
Vsegda v Burgundskom p'yu otele!
Pazhi (derzhas' za ruki, vhodyat s pesnej farandoloj).
Tra-la-la-la!
P p i v p a t n i k (strogo). |j, ne shumet', pazhi!
Pazh (s oskorblennym dostoinstvom).
Nikto i ne shumit.
(Vtoromu pazhu, vpolgolosa.)
Vot ya pridumal shtuku:
Kryuchok k bechevke privyazhi,
I chej-nibud' parik my vyudim, kak shchuku!
Staryj vor (sobiraya vokrug sebya neskol'ko mal'chikov).
Hy-s, molodye zhuliki, pora nam
Uchit'sya lazit' po karmanam.
(Odnomu iz vorishek.)
Von, vidish', dvoryanin zakruchivaet us?
I esli ty, moj drug, ne trus,
To ukradesh' ego chasy.
Teper' s nego snimaj hot' plat'e:
Uzh esli dvoryanin nachnet krutit' usy,
Ego ne otorvat' ot etogo zanyat'ya!
Vorishka priblizhaetsya k dvoryaninu.
Molodoj chelovek (otcu).
CHto budut nam pokazyvat'?
Burzhua. Klorizu.
Molodoj chelovek.
CH'e eto?
Burzhua. Kazhetsya, Baro.
Staryj vor (prodolzhaya lekciyu).
Srezajte kruzheva pa modnyh plat'yah snizu.
Burzhua (prodolzhaya razgovor s synom).
Po mysli prosto, no -- ostro.
Zdes' ryadom s Monfleri uvidish' ty vooch'yu...
Molodoj vor (prodavaya staromu voru ukradennye chasy).
CHasy...
Molodoj chelovek. ...prekrasnejshij debyut!
Burzhua (synu).
Poaplodiruem.
Staryj vor (delaya sootvetstvuyushchij zhest).
...platochki,
Poka oni v ladoshi b'yut.
Burzhua.
A kak igrayut v etih p'esah!..
Bufetchica (pokazyvayas' za stojkoj).
Banany! Persiki! Mindal'!
Odin iz gvardejcev
(brosaya fehtovat', beret bufetchicu za podborodok).
I skol'ko stoit etot persik?
Bufetchica.
On -- ne prodazhnyj.
Tot zhe gvardeec. Ochen' zhal'!..
Burzhua.
Sam ZHodele i Monfleri,
Bel'roz, |pi...
Golos iz publiki. Zazhgite lyustry!
Za dver'yu shum, vhodyat Gizhi, Brisajl', razryazhennye markizy.
Pervyj markiz.
Dorogu, neuchi!
Gizhi (osmatrivaya napolovinu pustoj zal).
Smotri,
Kak rano my!
Brisajl'. I lozhi pusty.
Pervyj markiz.
Kak prostolyudiny -- do sveta!
Vtoroj markiz.
Kakoj uzhaspyj ton, druz'ya!
Pervyj markiz.
I nog nich'ih v prohode net, i
Ni na kogo stupit' nel'zya!
Brisajl'.
Von lampovshchik!
Pervyj markiz. Koshmar!
Gizhi. Pustyak.
Pervyj markiz (vtoromu, othodya ot Gizhi i Brisajlya).
No nam s toboyu ne prostyat!
Publika privetstvuet prihod lampovshchika.
Vhodit Lin'er, neryashlivo odetyj, s licom blagorodnogo p'yanicy,
pod ruku s Kristianom de Nevil'etom.
Kristian krasiv, eleganten, no odet ne po mode.
On ozabochenno osmatrivaet lozhi.
Te zhe, potom Ragno i Le-Bre.
Gizhi. Lin'er!
Brisajl' (smeyas'). Smotri, eshche ne p'yan!
Lin'er (tiho, Kristianu).
YA vas predstavlyu, Kristian?
Kristian utverditel'no kivaet golovoj.
Moj drug -- baron de Nevil'et.
Gizhi (glyadya na Kristiana).
Krasiv.
Pervyj markiz (s sozhaleniem).
Krasiv.
Vtoroj markiz (s prezreniem).
No kak odet!
Lin'er.
Baron de Nevil'et nedavno iz Turenya.
(Znakomit.)
Gizhi... Brisajl'...
Kristian. Ves'ma pol'shchen.
YA dvadcat' dnej kak zdes'.
Vtoroj markiz. Dostatochnoe vremya,
CHtoby rasstat'sya s dedovskim plashchom.
Kristian.
Vstupayu zavtra v polk!
Bufetchica. Konfety, moloko!
Gizhi. Hy, v pervyj den' vam budet nelegko!
Lozhi zapolnyayutsya elegantnoj publikoj.
ZHenshchiny ochen' naryadny.
Pervyj markiz (glyadya na lozhi).
A!.. Prezident Obri!
G i zh i. Narodu...
Kristian. Ochen' mnogo.
Pervyj markiz.
Ves' vysshij svet.
Vtoroj markiz. Madam de SHavin'i,
Kotoraya sovsem k nam otneslas' ne strogo.
Pervyj markiz.
YA skromen, no...
Vtoroj markiz. Markiz, my ne odni.
Lin'er.
I gospodin Kornel' priehal iz Ruana!
Burzhua (synu).
Vsya Akademiya! I kak yavilis' rano
Porsher, Burdon, Arbo...
(Povorachivayas' k markizam.)
Ih imena, pover'te,
Ne podlezhat zabveniyu i smerti.
Pervyj markiz (vtoromu, otvorachivayas' ot burzhua).
Irimidonta i Bartenoida!
Vtoroj markiz.
Da? Gde oni?
Pervyj markiz. Oni prohodyat vniz.
Vtoroj markiz.
Kakie prozvishcha!
Pervyj markiz. Krasotki!
Vtoroj markiz. |to vidno.
Markiz, ty znaesh' vseh?
Pervyj markiz. YA znayu vseh, markiz.
Lin'er.
YA dolzhen byl nazvat' vam imya nekoj damy,
Kotoraya plenila vas,
Po skoro polchasa, kak pribyli syuda my,
A vashej damy net. YA uhozhu sejchas.
Kristian.
Ne uhodite! Net... Ona prekrasna tak,
CHto ryadom s neyu ya -- provincial, prostak...
Hy, chto ya ej skazhu? YA dazhe poloviny
Neobhodimyh slov pri vstreche ne najdu.
Lin'er.
Rasskaz vash iskrennij, no dlinnyj.
Mne nado vypit'. YA pojdu.
Bufetchica.
Hotite moloka?
Lin'er. Kak skuchno zdes' i pusto...
Bufetchica.
Prekrasnyj sidr.
Lin'er. Pojdu.
Bufetchica. ZHelaete vina?
Lin'er (beret bokal).
YA ostayus'. Teatr -- vysokoe iskusstvo.
Vy ubedili, kazhetsya, menya.
(Saditsya vozle bufeta.)
Bufetchica nalivaet emu vina. V publike -- kriki pri vide
malen'kogo, tolstogo, veselogo cheloveka.
Kriki.
Ragno!
Lin'er. Ragno! Velikij povar eto!
Ragno (Lin'eru).
Vy ne vstrechali, sudar', Sirano?
Lin'er (Kristianu).
On restorator vseh poetov.
Ragno (pol'shchenno).
Vy l'stite mne.
Lin'er. Molchite. Vse ravno,
Vy -- mecenat.
Ragno. O, slishkom mnogo chesti,
Hot' eti gospoda i ne gnushalis' mnoj.
Lin'er.
On im daet v kredit i pishet s nimi vmeste,
On nenormal'nyj, on bol'noj!
Pirog daet za stih!
Ragno. Net, pirozhok!
Lin'er (strogo). No hudo l'?
Ragno.
I hleb.
Lin'er (strogo). Molochnyj.
Ragno. |to -- za sonet.
Lin'er.
Teatr vy lyubite?
Ragno. O, obozhayu, sudar'!
Lin'er (p'et).
A chto vam stoil nyneshnij bilet?
Ragno.
Pyatnadcat' pirozhkov i hlebcev pyat'.
Lin'er. Odnako!
Ragno.
Pirozhnyh dva.
Lin'er (strogo). Nepravda. Tri.
Ragno (oglyadyvaya zal).
YA udivlen, chto net de Berzheraka.
Lin'er (poet).
CHto iz togo?
Ragno. Igraet Monfleri.
Lin'er (poet).
Da, eta bochka zanyata!
Ragno. Ne tak li?
Lin'er.
Pri chem tut Sirano?
Ragno. Ne lyubit. Nehorosh.
Na mesyac zapretil igrat' emu v spektakle.
A on igraet...
Lin'er (p'et). Hy i chto zh?
Ragno.
Skandala ya boyus'.
Pervyj markiz. Ne bojtes' nichego.
Vtoroj markiz.
Kto etot Sirano?
Gizhi. Iskusnyj zabiyaka.
Pervyj markiz.
On znaten?
Gizhi. V gvardii...
Pervyj markiz. Ah, tol'ko i vsego?
Gizhi (navstrechu poyavlyayushchemusya Le-Bre).
Vot drug ego Le-Bre. On ishchet Berzheraka.
Le-Bre.
Sejchas nachnut spektakl', a Sirano vse net.
Pervyj markiz.
No kto zhe on takoj?
Le-Bre. Slozhnejshij iz voprosov..
Pozhaluj, astronom...
Lin'er. On muzykant!
Ragno. Poet!
Gizhi.
On hrabryj chelovek.
Lin'er. On fizik!
Ragno. On filosof!
I sumasshedshij! No ego otvaga
Nepodrazhaema! I on so vsemi prost.
I plashch ego pohozh na petushinyj hvost,
Kogda ego slegka pripodnimaet shpaga,
Sultan na golove i na kamzole baski.
On tak prichudlivo odet,
CHto dazhe sam Filipp SHampanskij
Ne smog by dat' ego portret!
Gizhi.
A nos kakoj! On tak otros,
CHto nuzhen sharaban, -- ego ne vlozhish' v tachku...
Bednyaga po utram progulivaet nos,
Kak barynya svoyu sobachku!
Le-Bre.
No luchshe ne smotret' na etot priznak yarkij.
Gizhi.
Ego klinok neulovim.
Ragno.
Da, shpaga y nego -- odna iz polovin
Vsegda raskrytyh nozhnic Parki.
Pervyj markiz (pozhimaya plechami).
On ne pridet. On strusit vse ravno.
Ragno (predlagaya pari).
Hy, na cyplenka ot Ragno?
V zale -- vozglasy voshishcheniya.
Roksana poyavlyaetsya v svoej lozhe s duen'ej.
Kristian ne vidit ee.
Vtoroj markiz (zhemanno).
O, kak ona svezha!
Pervyj markiz. YA prostudilsya b nasmert',
S nej postoyav minuty dve:
Ot svezhesti takoj grozit serdechnyj nasmork...
Lin'er (p'et).
Osobenno pri vetre v golove.
Kristian (podnimaet golovu, zamechaet Roksanu
i shvatyvaet Lin'era za ruku).
Smotrite! Vot ona!
Lin'er. Ona?
Kristian. Vam eto stranno?
No kak se zovut? CHego zh molchite vy?
Lin'er (p'et).
Zovut Madlen, po prozvishchu Roksana,
Izyskannaya modnica.
Kristian. Uvy!
Kto etot chelovek? Kotoryj ryadom s neyu?
Lin'er (p'yaneya).
Ah, eto graf de Gish... On eyu uvlechen,
No muzha ishchet ej, chtob za ego plechom
Dobit'sya svoego spokojnej i vernee.
Graf sam zhenat, ego supruga_
Plemyannica Armana Rishel'e.
Roksana ne znatna i rodilas' v sem'e
Hot' i bogatoj, no drugogo kruga.
On muzha ej najdet! Druzha s takim vel'mozhej,
Inoj suprug roga schitaet legkoj noshej.
Vot ryadom, kstati, de Val'ver
Na eto s radost'yu poshel by, naprimer.
YA sochinil kuplet nazad tomu dva dnya,
Gde etot ves' sekret rasskazan v chistom vide.
Mne govorili, budto na menya
Za eto samoe de Gish v bol'shoj obide.
Hotite, ya spoyu?
(Podnimaetsya, shatayas', s bokalom v ruke, gotovyj pet'.)
Kristian. Proshchajte.
Lin'er. CHto tak rano?
Kristian.
YA vyzovu ego!
Lin'er. Kak? De Val'vera?
Kristian. Da.
Perchatka gde moya?
Lin'er. Syuda glyadit Roksana.
Kristian.
Ne mozhet byt'! Ona glyadit syuda?
Lin'er.
A ya -- tak uhozhu. Net pryamo sil ot zhazhdy.
Pust' etim zrelishchem lyubuetsya de Gish!
(Uhodit.)
Le-Bre.
Net Sirano...
Ragno. No...
Le-Bre. Kuricu otdash' ty.
Nadeyus' ya, on ne chital afish.
Te zhe bez Lin'era. De Gish, de Val'ver, potom Monfleri.
De Gish, vyhodya iz lozhi Roksany s de Val'verom
v okruzhenii svity, peresekaet parter.
Pervyj markiz.
Kakaya svita y de Gisha!
Odin iz gvardejcev (vpolgolosa).
On lovok i hiter!
Odin iz gvardejcev. I znaten potomu.
Eshche gaskonec! T'fu!
Vtoroj markiz. Poklonimsya emu?
Kto nizhe klonitsya, tot budet podnyat vyshe.
Pervyj markiz.
Na vashih lentah stol'ko glyanca!
Kak nazyvaetsya ih cvet?
De Gish.
A vy ne znaete?
Pervyj markiz. YA? Net.
De Gish.
Cvet nezdorovogo ispanca.
Vtoroj markiz (ugodlivo).
O, etot cvet vy nosite ne zrya!
Kogda kamzol vy smenite na pancir',
YA dumayu, po chesti govorya,
Ne pozdorovitsya ispancam!
De Val'ver.
Davajte zanaves!
Kristian. Ah, vot on, moj vel'mozha!
Perchatku ya sejchas shvyrnu v lico vraga...
(Opuskaet ruku v karman, ishcha perchatku,
no nahodit vmesto nee ruku vora.)
Perchatku ya iskal...
Vor (s zhalkoj ulybkoj). YA veryu vam, vozmozhno.
No ruku vy nashli. Zachem zhe vam ruka?
Pustite.
Kristian. Net.
Vor (menyaya ton). YA vam otkroyu tajnu.
Kristian.
Vy? Tajnu mne? Kakuyu zh, naprimer?
Vor.
Odin vash drug... v bede sluchajnoj...
Kristian.
Kakoj moj drug?
Vor. Vash drug Lin'er,
Zadel vel'mozhu on v svoej kakoj-to pesne,
Tot razozlilsya ochen'...
Kristian. Kto?
Vor. Vel'mozha etot.
Kristian. Kto?
Vor (s dostoinstvom). YA chesten... CHest' professii...
Ubijcy zhdut ego.
Kristian. A skol'ko ih tam?
Vor. Sto.
Kristian.
I gde oni?
Vor. U Nel'skoj bashni, blizko.
Kristian.
No gde sejchas Lin'er?
Vor. ya dumayu, mos'e...
Vy v kazhdom kabachke ostav'te po zapiske.
Naverno, k vecheru Lin'er poluchit vse.
Kristian.
Roksana... De Val'vsr... Kak s nimi byt'?
Hy, chto zh..
Pridetsya brosit' vas i otyskat' Lin'era.
Sto protiv odnogo! Da, y inyh vel'mozh
Na shutki otvechat' -- zabavnaya manera!
(Uhodit.)
Publika.
|j, zanaves!
Burzhua (pojmav svoj uletayushchij parik).
Parik!
Golosa. Smotrite, kak on lys!
-- Pazhi, ura!
Burzhua. Nahal!
Nastupaet tishina.
Le-Bre. CHto eto tiho stalo?
Ragno.
V zakrytoj lozhe, kazhetsya...
Golosa Tss... Tsss...
Le-Bre.
Sam kardinal.
Ragno. Von purpur kardinala...
Pazh.
|h, prinesla nelegkaya!
Vtoroj pazh (plaksivo). Teper' uzh
Nel'zya shalit', narushit' tishinu.
Ragno.
A Sirano vse net?
Le-Bre (nasmeshlivo). Ty chto zh, glazam ne verish'?
Markiz (razdvigaya zanaves).
Podajte stul!
(Posylaet vozdushnye pocelui v lozhi, emu podayut stul,
no nedostatochno vysoko.)
Podajte vyshe! Hy?!
(Vzyav stul, skryvaetsya.)
Medlenno razdvigaetsya zanaves.
Na scene_vel'mozhi i markizy. Poyavlyaetsya tolstyj
kak bochka Monfleri v pastusheskom kostyume, s dulejkoj,
ukrashennoj lentami.
Le-Bre.
Vot Monfleri!
Ragno. Net Sirano, smotri?
Le-Bre.
Tem luchshe.
Ragno. Da, ya proigral pari.
Golosa.
-- O, bravo!
-- Bravo!
-- Monfleri!
Monfleri (poet).
Skol' schastliv tot, kto, utomis' v bor'be,
Ujdet v izgnanie, zabyv zemnye celi....
Golos.
|j, shut gorohovyj! Mne pomnitsya, tebe
YA zapretil igrat' na scene!
Golosa.
-- CHto eto?
-- Gde?
-- YAvilsya!
-- Sirano!
Golos.
|j, bochka! Otkatis', ne zaslonyaj mne sveta!
Monfleri.
No...
Golos. Ty upryamish'sya?
Monfleri. No...
Golos. Vot kak?
Monfleri. Sudar', no...
Publika.
Igrajte, Monfleri!
Golos. Hotel by videt' eto!..
Nad parterom pokazyvaetsya palka.
Monfleri (poet).
Skol' schastliv....
Golos. Von poshel! Ne port' mne nastroen'e,
A ne ujdesh' -- klyanus', ne po moej vine
Vot eto nezhnoe rasten'e
Nachnet rasti v tvoej spine!
(Razmahivaet palkoj.)
Monfleri (poet).
Skol' schastliv tot....
Golos. Kto vskroet etot flyus!
YA, kazhetsya, ne v shutku razozlyus'!
Sirano pokazyvaetsya v partere, stoya na stule, ruki skreshcheny,
shlyapa nabekren', usy kverhu, strashnyj nos. Ego poyavlenie
vyzyvaet sensaciyu.
Te zhe i S i p a n o.
Monfleri (markizam).
Na pomoshch', gospoda!
Pervyj markiz. Igrajte zhe!
Vtoroj markiz. My zdes'...
Sirano.
Proshu ya pomolchat' markizov tam i prochih:
YA ochen' goryachus', kogda sbivayu spes', --
Ne sbil by zaodno i lenty s ih sorochek!
Pervyj markiz.
Hy, eto slishkom!
Sirano. Monfleri!
Ujdi -- ne to obrezhu ushi!
Monfleri.
No, sudar'...
Sirano. CHert tebya deri!
Ty zdes' eshche? Togda -- tem huzhe.
Golosa.
-- Dovol'no, nakonec!
-- Davajte predstavlen'e!
Sirano.
|j, tishe, krikuny!
(Kladet ruku na shpagu.)
YA ne sovsem odin.
Vy chto, bufet ustroili na scene,
CHto etot okorok vam tam neobhodim?
Monfleri.
Vy oskorblyaete zhilishche Mel'pomeny.
Sirano.
Prostite, Monfleri, no eto zhe vran'e!
YA gnal aktera skvernogo so sceny,
Kak zritel' podlinnyj vstupayas' za nee!
Golos (poet).
Ohladeli my davno
K etomu syurprizu.
Nadoel nam Sirano,
Davajte nam Klorizu!
Sirano.
Ne smejte bol'she pet' i prekratite smeh,
Ne to ya ulozhu vas vseh!
Burzhua.
Vy chto -- Samson?
Sirano. A vy, kak tot osel,
Mne predlagaete lyubezno vashu chelyust'?
Golosa.
-- Kak veselo!
-- Skandal'no!
-- No vo vsem
On ostroumen.
-- Prelest'!
-- Prelest'!
Sirano.
Hy, tiho vy!
Golosa. Gav-gav!
-- Kukareku!
Sirano.
CHto? Vozvrashchaetes' k rodnomu yazyku?
Proshu vas zamolchat'! Vy raskrichalis' rano.
Hy-s, kto zadel menya? Kto mnoyu byl zadet?
YA vyzyvayu vseh. Vy? Net? Vy? Net?
Vy? Tozhe net? Odnako eto stranno.
V zale tishina.
Kakaya tishina! Vot i molchite vpred':
Menya nerviruyut bessmyslennye zvuki.
A esli kto-nibud' zhelaet umeret',
Proshu vas: molcha podnimite ruki!
(Osmatrivaet zal.)
Nikto ne podnimaet ruk.
(Ironicheski.)
CHto? Ruku len' podnyat'? Naverno, vy ustali?
Hy, etim spor nash svoditsya k nulyu.
Togda, kak dobryj vrach, posredstvom tonkoj stali
YA etu opuhol' so sceny udalyu.
(Povorachivaetsya k Monfleri.)
Ty, Monfleri, vse zhdesh'?
Monfleri. YA bolee il' mene
Vas ponyal. Ne moya vina...
Sirano.
Poslushaj, glupaya luna,
YA zhazhdu tvoego zatmen'ya!
Golosa.
-- Kak interesno!
-- Bezobraz'e!
Sirano.
Tak vot poslednij moi prikaz --
YA trizhdy hlopnu tak
(b'et v ladoshi),
i ty pa tret'em raze,
Kak satana, ischeznesh'!
(B'et v ladoshi.)
Raz!
Pervyj markiz.
My zashchitim vas, Monfleri.
Sirano (markizam).
Oj, kak by ne prishlos' pylit'sya vashim lentam!..
Monfleri.
YA dumayu, chto...
Sirano. Dva!
Golosa. On trus!
-- Ostan'tes'!
Sirano. Tri!
Monfleri ischezaet, kak budto v lyuk.
Burya smeha, svist, gikan'e.
On ne privyk k aplodismentam!
Golosa.
-- On trus!
-- Pozvol'te, gospoda...
-- Vernetsya on!
Sirano. Vy dumaete? Da?
ZHodele (v publiku).
Baran'e stado!
Golosa. Bravo!
-- Verno!
ZHodele.
Vash tragik bol'she ne pridet.
Emu kak budto stalo skverno --
On prostudil sebe zhivot.
Golosa.
-- Verietsya on.
-- On trus!
-- Pari?
Molodoj chelovek (k Sirano).
Za chto ne lyubite vy, sudar', Monfleri?
Sirano (povorachivaya svoj stul k nemu).
Hy kak za chto? Za to, chto smel on
Mne delat' pakosti. Za to, chto on nahal!
Molodoj chelovek.
Kakie zh pakosti on delal?
Sirano.
A vy ne videli? Igral!
Burzhua.
No vy Baro prervali!
Sirano. V etom
Svoyu zaslugu vizhu lish'.
K takim, kak on, plohim poetam
Ne nado priuchat' Parizh!
ZHemannicy.
-- Nash genij!
-- Nash Baro!
-- Ego stihi -- mechty!
Sirano (povorachivaya stul k lozham).
Krasavicy! I ya, byt' mozhet, genij...
Vlyublyajte nas v sebya, darite nam cvety,
No ne sudite nashih sochinenij!
Bel'roz (v storonu publiki).
Kak den'gi im vernut'?
Sirano (povorachivayas' k nemu).
Lish' vy peredo mnoj,
Pozhaluj, pravy, tak chto i otvetit' nechem.
Voz'mite, vot!
(Brosaet koshelek.)
ZHodele (provorno pryacha koshelek.)
Hy, etoyu cenoj
Vy mozhete spektakl' sryvat' nam kazhdyj vecher!
(Publike.)
|j, rashodites'!
Publika nachinaet rashodit'sya.
Le-Bre (k Sirano). CHto ni govori,
No sumasshedshij ty!
Vorchun. Kak mozhno s Monfleri
Tak postupit'? Sam kardinal, zamet'te,
Emu vnimaniem okazyvaet chest'.
Kto pokrovitel' vash?
Sirano. Takogo net na svete.
No...
(Kladet ruku na shpagu.)
Pokrovitel'nica est'!
Vorchun.
Ego ruka dlinna. Vam nado udalit'sya.
Sirano.
Hy, ne dlinnej moej.
Vorchun. No tam takie lica...
Sirano.
O, lica mnogie pered moim licom
K moej ruke imeli uvazhen'e.
(Ukazav na shpagu.)
Ved' to, chto dlya nee vsego lish' prodolzhen'e,
Dlya nih uzhe yavlyaetsya koncom.
Vorchun.
Ne dumaete zh vy...
Sirano. Da vam kakoe delo?
Hy, dumayu...
Vorchun. No vy...
Sirano. Kakoj vas chert prines?
Vorchun.
YA...
Sirano. Ubirajtes' von! Mne eto nadoelo!
Vy chto tak smotrite? Vam nravitsya moj nos?
Vorchun.
YA... CHto vy?..
Sirano. Mozhet byt', my oba
Smutili vas?
Vorchun. Oshiblis', sudar', vy...
Sirano.
Byt' mozhet, nosik moj kachaetsya, kak hobot?
Vorchun.
Net, vovse net...
Sirano. Ili kak klyuv sovy?
Vorchun.
Da vy chto...
Sirano. Mozhet byt', pa nem nashli vy pyatna?
Ili, byt' mozhet, on torchit, kak moshchnyj pik?
Vorchun.
YA vovse ne smotrel...
Sirano. Vam, znachit, nepriyatno.
Osmatrivat' moi nos? Byt' mozhet, on velik?
Vorchun (bormochet).
On malen'kij... on krohotnyj, pover'te...
Sirano.
CHto vy skazali? Nos moj mal?!
YA oskorblen'ya zhdal! Nasmeshki! Dazhe smerti!
No nagloj klevety takoj ne ozhidal...
Beznosyj shut! Ni ot kogo ne pryachas',
Moj nos svidetel'stvuet s gordoj vyshiny
O hrabrosti, ume i tysyache teh kachestv,
Kotoryh vy, k neschast'yu, lisheny.
Dovol'no! Proch'!
(Daet emu pinka.)
De Gish. Breter i zabiyaka!
De Val'ver.
On prosto hvastaet!
De Gish. Nikto ego, odnako,
Ne osadil.
De Val'ver. O, zhalkij fat!
YA tak ego pugnu, chto on ne piknet dazhe.
(Podhodya k Sirano.)
Vash nos... Hy, v obshchem... krupnovat...
Sirano.
Da. On krupnej, chem krasnorech'e vashe,
A ya by o takom, zamet'te,
O vydayushchemsya predmete
Ostrot nabral by celye toma,
Menyaya zhesty i topa...
Vot, naprimer, iz ne osobo ostryh --
Ton opisatel'nyj -- tak shutit novichok:
Kak nazyvaete vy etot poluostrov,
Kotoryj vyros mezhdu vashih shchek?
Razvyaznyj ton, kakim ostryat druz'ya:
Vam iz stakana pit' nel'zya --
Pob'et vash nos posudu vashu!
Pozvol'te podarit' vam chashu?
Ili pochtitel'no-umil'nyj;
Vy etoj bashneyu famil'noj
Davno vladeete? Naivnyj: S dal'nih mest
Vy etot monument vezli dlya dam stolichnyh?
Lyubeznyj: Sudar' lyubit ptichek?
On prigotovil im vmestitel'nyj nasest!
Ehidnyj: |to chto? Kryuchok dlya shlyap? Udobnyj!
Platit' ne nado v garderobnoj!
Ton nezhnyj: Bozhe moj! Ot dozhdichka i vetra
Vy zakazali zontichek emu?
Ton udivlennyj: Izvinite, eto --
Vam odnomu?
Dobrozhelatel'nyj: V pylu zhitejskih groz,
Fiasko poterpev v kakom-nibud' voprose,
Vam nelegko povesit' nos,
Zato legko povesit'sya na nose!
YAzvitel'nyj, chut' v storonu i koso:
No, sudar', vam reshitel'no vezet:
Ne vidya dal'she sobstvennogo nosa,
Vy vse zhe vidite shirokij gorizont!
Prakticheskij: Sovetovat' vam smeyu
Dlya nosa vashego ustroit' lotereyu;
YA vam skazhu s otkrytoyu dushoj,
CHto poluchivshij veshch' takuyu
Imel by vyigrysh bol'shoj,
Imeya radost' nebol'shuyu.
Vot tak ostrit' mogli b vy naobum,
Kogda by znaniya imeli ili um.
No net y vas uma i tak nemnogo znanij,
CHto vy ne znaete eshche, chto vy durak.
I, buduchi umny, vy tak by ne skazali, --
Lish' sam ya nad soboj mogu smeyat'sya tak!
De Gish.
Pojdemte, de Val'ver!
De Val'ver. Dvoryanchik s zhalkim vidom,
Bez lent i bez perchatok!
Sirano. Da.
No ya ne uhodil s nesmytoyu obidoj,
S pomyatoj chest'yu -- nikogda!
Pust' ya odet ne ochen' elegantno,
Odnako, dumayu, zametno dazhe vam,
CHto na moem sukne ne prostupayut pyatna,
Kak prostupaet gryaz' po vashim kruzhevam.
Perchatok tozhe net i obmenyat'sya ne s kem
Perchatkami, chtoby ischerpat' spor.
Zato v lyubom krugu -- v nesvetskom ili svetskom --
Za mnoj zvenela pravda gromche shpor!
De Val'ver.
Moshennik! Negodyaj! Podlec! Smeshnoj durak!
Sirano.
Kak mnogo titulov!.. A ya -- de Berzherak!
(Klanyaetsya.)
Smeh.
De Val'ver (v yarosti).
Vy -- shut!
Sirano (hvatayas' za shpagu).
Murashki v shpage!
De Val'ver (vynimaet shpagu, prezritel'no).
Ladno!
Hy, stanovites', vy, poet!
Sirano.
Da, ya poet. Znakomy vy s balladoj
Kak s formoyu stiha? YA polagayu -- net?
V ballade dvadcat' vosem' strok,
Tri vos'mistish'ya i chetverostish'ya.
CHetverostishie zovut posylkoj.
(V publiku.)
Tishe!
YA zaodno vam dam poetiki urok:
Poka idet duel', ya zritelyam v nagradu
Za to, chto vy tak dolgo na vidu,
Symproviziruyu balladu
I na posylke v vas, konechno, popadu.
(Deklamiruet.)
Ballada, v koej govoritsya, kak
S odnim bezdel'nikom, gotovym na besslav'e,
Raspravilsya poet de Berzherak.
De Val'ver.
A eto chto eshche?
Sirano. A eto tak... zaglav'e.
(Delaet to, chto govorit.)
Otkinuv plashch i vynuv shpagu,
U dam, vzirayushchih na nas
(pokazyvaya na de Val'vera),
Proshu proshchen'ya za bednyagu,
On nedostoin vashih glaz!
De Val'ver zlitsya i nastupaet.
(Delaet vypad i zastavlyaet ego vstat' na mesto.)
Prostite, drug moj, ne sejchas...
Vy ponachalu slishkom pylki.
Ved' ya preduprezhdal zhe vas,
CHto popadu v konce posylki,
No i nazad, vikont, ni shagu!
I sam korol' by vas ne spas.
Zachem vy v etu peredryagu
Popali, tochno napokaz?
(Delaet vypad.)
De Val'ver otstupaet.
Kuda vy, sudar'? Bez prokaz!
Tak budet shishka pa zatylke.
Ved' ya preduprezhdal zhe vas,
CHto popadu v konce posylki!
Gde nasha byvshaya otvaga?
Gde tverdost' kisti? Vernyj glaz?
Ved' vy belee, chem bumaga...
Slinyal rumyanec, vzor pogas...
Mne zhal'. Na vas takoj atlas --
I v nem pridetsya sdelat' dyrku...
Itak, preduprezhdayu vas,
CHto ya sejchas nachnu posylku!
(Torzhestvenno.)
Vikont! Posylka. Probil chas.
(Delaet vypad.)
De Val'ver padaet.
Kak zhal', chto net dlya vas podstilki.
Ved' ya preduprezhdal zhe vas,
CHto popadu v konce posylki!
(Klanyaetsya.)
Ranga v vostorge tancuet. Le-Bre schastliv.
Golosa.
-- Upal!
-- On mertv?
-- On bez dvizhen®ya!
Druz'ya de Val'vera unosyat ego.
Sirano (vytiraya shpagu).
Pustaya rana. Erunda!
Zato osnov stihoslozhen'ya
On ne zabudet nikogda!
Golosa.
Krasivo!
-- Ostroumno!
-- Bravo!
Le-Bre.
I chto mne nravitsya -- bessmyslenno vpolne!
Mushketer (podhodya k Sirano i pozhimaya emu ruku).
V takih delah ya razbirayus', pravo,
Po poedinok vash v novinku dazhe mne.
YA, pravda, vam odnim iz pervyh
Pobedu srazu zhe predrek.
Sirano (k Gizhi).
Kto eto?
Gizhi.
D'Artan'yan. Odin iz mushketerov,
Teh, samyh znamenityh_treh!
Publika rashoditsya.
Le-Bre.
Pojdem pogovorim.
Sirano (Bel'rozu).
My mozhem zdes'?
Bel'roz.
O da.
Sirano (prislushivayas').
CHto eto tam za svist y vyhoda, napravo?
Bel'roz.
Osvistan Monfleri. Tak, sudar', inogda
Konchaetsya mirskaya slava.
Na repeticiyu!
Aktery uhodyat.
Privratnik (k Sirano).
Sejchas vezde obed.
Vy ostaetes'?
Sirano.
Da.
Le-Bre. Odnako pochemu zhe?
Sirano.
Da potomu, chto deneg net.
Le-Bre (delaet zhest, kak by brosaya chto-to).
A etot koshelek?
Sirano. Poslednim byl.
Le-Bre. Tem huzhe!
Otcovskij pension toboyu za den' prozhit!
Sirano.
Pust' kto-nibud' drugoj ego proest.
Le-Bre.
Kakaya glupost' vse-taki!
Sirano. Byt' mozhet.
Zato kakoj velikolepnyj zhest!
Bufetchica (goryacho).
Vy, sudar', golodny? Vy celyj den' ne eli...
Voz'mite chto-nibud'... YA umolyayu vas!..
Sirano.
Net-net. Blagodaryu.
Bufetchica. No...
Sirano. Esli, v samom delo,
Vas ogorchil by moj otkaz,
To yagodku...
Bufetchica podaet emu kist' vinograda.
Vody!
Bufetchica podaet vino.
Net, ya hotel by chistoj.
Odno pechen'e. Vse. Net! CHto ya govoryu?
YA glavnogo ne vzyal.
(Celuet ej ruku.)
Teper' blagodaryu.
Bufetchica, smushchennaya, uhodit.
Le-Bre.
No eto ne obed, a vid samoubijstva!
Sirano.
Zato na ves' obed ushla odna minuta.
(S®edaet vinograd i pechen'e.)
Le-Bre.
Mne kazhetsya, s toboj postupyat ochen' kruto.
Sam kardinal...
Sirano (rascvetaya). On byl?
Le-Bre. Rasserzhen, govoryat.
Sirano.
No on zhe pishet sam i dramy i elegii.
On byl dovolen: kto iz nas ne rad,
Kogda spektakl' sryvayut u kollegi?
Le-Bre.
Vragov ty priobrel segodnya celyj voroh.
Sirano.
Nu, podschitaem. Skol'ko?
Le-Bre. Sorok.
Vsya Akademiya, Baro, Val'ver, de Gish...
Sirano.
Le-Bre, dovol'no. Ty mne l'stish'.
Le-Bre.
No chto ty delaesh'? Ty vseh zovesh' na boj!
Sirano.
CHto zh delat', lgat'?
Le-Bre. No tak zhe nevozmozhno!
Sirano (podnimayas').
Priyatno byt' samim soboj.
A pritvoryat'sya -- tyagostno i slozhno.
Le-Bre.
Vlyubit'sya by tebe! Ot etoj vsej bravady
Hot' chuvstvo k zhenshchine tebya by otvleklo.
Sirano.
Poostorozhnee, Le-Bre! YA ne steklo --
Ne razob'yus', no bit' menya ne nado.
Le-Bre (udivlenno).
Ty lyubish', Sirano?
Sirano. Uzhe kotoryj god!..
Le-Bre.
Kogo zhe lyubish' ty?
Sirano. Uvy! Hvalit'sya nechem.
Kogo zhe mozhet polyubit' urod?
Konechno, samuyu krasivuyu iz zhenshchin!
Prekrasnaya, kak yug, i svezhaya, kak sever!
Ee glaza podobny dvum nocham!
Diana strojnaya, na smertonosnyj veer
Smenivshaya igrushechnyj kolchan!
CHtob b ni skazal o nej -- skazhu lish' polovinu.
Le-Bre.
Ty polyubil svoyu kuzinu?
Sirano.
Roksanu, da.
Le-Bre. Skazhi ob etom ej.
Sirano.
Nu, eto neskol'ko trudnej:
Harakter moj nasmeshek ne vynosit.
Le-Bre.
Ty dlya nee geroj s segodnyashnego dnya.
Sirano.
No kak ya k nej pridu, kogda moj milyj nosik
Vsegda za polchasa prihodit do menya?
O milyj drug Le-Bre, ya ot tebya ne skroyu,
CHto, kak-to prohodya vecherneyu poroyu
V teni gustyh allej poluzabytyh skverov,
YA, vidya yunyh dam i strojnyh kavalerov,
Im pozavidoval... Mne stalo grustno, gor'ko...
I mne b hotelos' tak... No vzdrognuv, kak vo sne,
YA vdrug uvidel ten'...
Le-Bre. Svoyu?
Sirano. Moyu, poskol'ku
Ten' nosa moego prinadlezhala mne.
Le-Bre.
Ty plachesh', bednyj drug?
Sirano. Tak zhizn' moya nesnosna,
CHto plakat' mne i to nel'zya.
Smeshna byvaet i sleza,
Kogda ona bezhit po etakomu nosu!
Nu, vot i vse, Le-Bre. Mne odinoko, pusto _
Ot gor'kogo uma, podavlennogo chuvstva,
Ot nanyatyh nozhej, dezhuryashchih v nochi
Za zhalkij luidor, zaplachennyj najmitam,
Ot nizosti, odetoj v titul
I v korolevskie plashchi...
Le-Bre.
Nu, bros' pechalit'sya -- Roksana ne odna.
Hotya... kogda ty dralsya pa dueli,
Ona byla bledna.
Sirano. Roksana? V samom dele?
Ty videl sam? Ona byla bledna?
Le-Bre.
YA sam vzvolnovan byl, no po ee glazam
YA ugadal ne men'shee volnen'e.
Privratnik (vhodya).
Vas sprashivayut.
Sirano. Kto?
Privratnik. O, sudar' znaet sam.
Sirano (vidya vhodyashchuyu duen'yu).
Ne mozhet byt'! Ee duen'ya?!
Duen'ya.
Kuzenu hrabromu privet peredayut
I prebyvayut v ozhidan'e --
Ne mozhet li kuzen na tajnoe svidan'e
Nam udelit' hot' neskol'ko minut?
Sirano (rasteryanno).
Svidan'e? Mne?
Duen'ya. Prosili ochen' nezhno
Vas zavtra v sem' chasov...
Sirano. Skazhite mne odno:
Komu svidan'e? Mne?
Duen'ya. Konechno.
No gde ugodno vam?
Sirano. V konditerskoj Ragno.
Duen'ya.
Blagodaryu.
(Uhodit s reveransom.}
Le-Bre. Ty schastliv, nakonec?
Sirano (krichit).
Zdes' dvadcat' ruk! Zdes' sto serdec!
Ne v rebra b'yutsya, a v timpany!
Dovol'no karlikov! Gde pryachutsya titany?
Bel'roz (iz-za zanavesa).
Zdes' repetiruyut.
Sirano. Ischeznem, esli tak.
Idet vmeste s Le-Bre k vyhodu. Navstrechu im vhodyat Gizhi,
Brisajl', oficery, podderzhivayushchie p'yanogo Lin'era.
Iz-za zanavesa vyhodyat Bel'roz, aktery, aktrisy --
vse oni v ispanskih kostyumah.
Gizhi. Pridumaj, Sirano, kak vyruchit' Lin'era?
Lin'er (zapletayushchimsya yazykom).
A... Sirano de Berzherak!
Konchaetsya... moya kar'era!..
Sto chelovek u Nel'skoj bashni
Mne, budto by ya zver', rasstavili kapkan...
Ih podkupil de Gish... YA chelovek otvazhnyj...
I trezvyj chelovek. No protiv sta -- ya p'yan!
Vot pochemu, moj drug... ya, etu zhizn' lyubya,
Segodnya nochevat'... nameren u tebya...
I vse za pesenku... Ona tebe znakoma?
Le-Bre (brezglivo).
CHto s chelovekom mozhet sdelat' hmel'!
Sirano.
Ty budesh' spat' segodnya doma --
YA postelyu tvoyu postel'!
Le-Bre.
Ty? Protiv sta -- odin? Iz-za nego? Ty chto?
Soshel s uma?
Aktrisa. Kak romantichno eto!
Gizhi. Kak? Protiv sta?
Aktrisa. No pochemu ih sto
Na odnogo neschastnogo poeta?
Sirano (aktrise).
Proshu vas byt' moeyu damoj!
(Vsem.)
Proshu so mnoj i vas i vas!
S bezumnoyu ispanskoj dramoj
Soedinim francuzskij fars!
|j, skripachi, za mnoyu!
Golosa. Bravo!
Sirano.
No vseh proshu idti nemnogo v storone.
Muzhchiny -- slova, zhenshchiny -- napravo.
Odin ya protiv sta. Ne pomogajte mne!
YA zapreshchayu vam. YA sam raspravlyus' s nimi.
Bez vashej pomoshchi. Otkroj, privratnik, dver'!
Uzhe, naverno, noch' teper'.
Privratnik otkryvaet dver'.
Viden zhivopisnyj ugolok starogo Parizha, zalityj lunoj.
Kak v serebro luny opravlen sumrak sinij!..
Parizh sred' mrachnoj tishiny...
Kak prizrak opustevshej sceny...
I vhodit pryamo v gorlo Seny
Krivoj klinok tragicheskoj luny!
(Aktrise.)
Tak vy sprosili: Pochemu
ZHdut sto ubijc neschastnogo poeta?
No pravda svojstvenna emu,
A mnogim nepriyatno eto!
Zanaves
------------------------------------------------------
* DEJSTVIE VTOROE. KUHMISTERSKAYA PO|TOV *
Obshirnoe pomeshchenie kuhmisterskoj na uglu ulic Sent-Onore
i Arbr-Sek, vidnyh cherez steklyannye dveri v glubine. Nalevo,
pod svodom iz kovanogo zheleza, -- vozvyshayushchayasya kontorka. K
svodu podveshena vsevozmozhnaya dich'. V bol'shih fayansovyh vazah
-- bukety iz zheltyh podsolnechnikov. Napravo -- dver'. Na
vtorom plane -- gromadnyj ochag, zdes' gotovyatsya zharkie.
Lestnica vedet v malen'kij zal na antresolyah, vnutrennost'
kotorogo vidna skvoz' otkrytye stavni: malen'kaya flamandskaya
lyustra osveshchaet nakrytyj stol. Derevyannaya galereya,
prodolzhayushchaya lestnicu, vedet v drugie zaly. V seredine
kuhmisterskoj -- zheleznyj obruch, kotoryj opuskaetsya pri pomoshchi
verevki. K nemu podvesheny bol'shie kuski dichi. Pod lestnicej v
temnote krasneyut pechi. Blestit mednaya posuda. Vertyatsya
vertela. Visyat okoroka. Suetyatsya ispugannye povara i povaryata.
Na golove y nih -- kolpaki s perom cyplenka ili krylom
cesarki. Na zheleznyh listah i v ivovyh korzinah _ grudy
brioshej i pechen'ya, na stolah -- blyuda s pirozhnymi. Za
malen'kim stolom, zagromozhdennym bumagami, -- R a g n o.
Pri podnyatii zanavesa on pishet.
Ragno, povara, potom Liza.
Ragno s vdohnovennym vidom pishet i schitaet na pal'cah.
Pervyj povar (vnosya blyuda).
Indyuk i ryabchiki!
Vtoroj povar (za nim).
Vot frukty i nuga!
Tretij povar.
Orehi v sahare!
CHetvertyj povar. I zavarnye kremy!
Ragno.
Uzhe zarya! Potuh ogon' poemy.
I vozgorelos' plamya ochaga!
(Rassmatrivaet prinesennye blyuda.)
Indyuk i ryabchik! V podrazhan'e yavnom
Na vertele ty sochetaesh' ih,
Kak nekogda s dvuhstopnym yambom
Malerb soedinyal aleksandrijskij stih!
Pyatyj povar.
YA liru vam ispek.
Ragno (rastrogannyj). Kakoj prekrasnyj obraz
Ty sochinil!.. Spasibo, milyj! Na.
(Daet emu den'gi. Zametiv vhodyashchuyu Lizu.)
Tss... Udalis'! O, chas nedobryj!
Syuda idet moya zhena.
Vhodit Liza.
Vot, Liza, posmotri: ne pravda li, krasivo?
(Pokazyvaet liru.)
Liza. O sudar', mne smeshno ot etih pustyakov!
(Kladet pakety.)
Vot vam paketiki.
Ragno. Paketiki! Spasibo.
(Rassmatrivaya ih.)
CHto vizhu ya? Pakety iz stihov?
Liza (suho).
Pomoch' hotela chem-nibud' tebe ya.
Maznya tvoih druzej poshla, kak vidish', vprok.
Ragno.
I to, chto sdelali vakhanki iz Orfeya,
Ty sdelala iz etih strok?
Liza.
YA pol'zu izvlekla iz rifm tvoih druzej.
Ragno.
Ne tron' kuznechikov, nichtozhnyj muravej!
Liza.
Poka ty ne druzhil s tvoej oravoj gadkoj
Poetov etih, zhili my vdvoem...
YA ne byla tebe Orfeem i vakhankoj
I ne byla nichtozhnym murav'em.
O, ran'she byl ty ne takov:
Ty govoril, chto my -- kak solovej i roza.
Ragno.
Pakety delat' iz stihov!
O bozhe moj, kakaya proza!
Te zhe i dvoe detej.
Mal'chik.
Dva pirozhka!
Ragno. Dlya malen'kih druzej
Goryachie.
Mal'chik. Nam, dyaden'ka, v paketik.
Ragno (v uzhase).
V paket? O bozhe!
(Beret paket, chitaet.)
Mudryj Odissej....
(Otkladyvaet.)
Zolotokudryj Feb....
(Otkladyvaet.)
Ne nado trogat' etih.
Sonet Fillide.... O tvorec!
(Kladet v nego pirozhki.)
Kakoe varvarstvo!
Liza. Reshilsya nakonec!
(Vstaet na stul i nachinaet ubirat' blyuda v bufet.)
Ragno (pol'zuetsya tem, chto ona povernulas' spinoj).
Dva pirozhka eshche... hotite ili net?
No tol'ko vy za nih otdajte mne paket.
Mal'chik.
Paket? Pozhalujsta!
Ragno (glyadya na paket).
V kakom on strashnom vide!
Devochka.
No mne togda eshche... pirozhnoe odno...
Uhodyat.
Ragno (chitaet).
Fillida chistaya... i sal'noe pyatno!
Podumat' -- salo na Fillide...
L i z a, R a g n o, S i p a n o, potom mushketer.
Sirano (vhodit).
Kotoryj chas?
Ragno. SHest' rovno.
Sirano (s chuvstvom). CHerez chas...
Ragno (vostorzhenno).
YA videl, bravo!
Sirano. CHto?
Ragno. Srazhen'e vy imeli.
Sirano.
Gde?
Ragno. Na spektakle. Pozdravlyayu vas1
Duel' v stihah!
Sirano. A... o dueli...
Liza.
On sochinyaet ih kogda i gde ugodno.
Sirano.
Hy, polnote.
Ragno. Legko, ne goryachas'.
YA popadu v konce posylki. Prevoshodno!
YA popadu....
(Fehtuet vertelom.)
Sirano. Kotoryj chas?
Ragno.
Sed'mogo pyat' minut. O, sochinit' balladu!..
Liza.
A chto y vas o rukoj?
Sirano. Carapina.
Ragno. Ogo!
Na vas napali?
Sirano. Net.
Liza. On govorit nepravdu.
Sirano.
Vy smozhete ujti? YA zhdu zdes' koj-kogo.
Ragno.
O, eto nelegko: pridut poety.
Sirano. Grezit'?
Liza (ironicheski).
Net, sudar',zavtrakat'.
Sirano. Ah tak!
Vy udalite ih. YA sdelayu vam znak.
Kotoryj chas?
Ragno. Sed'mogo desyat'.
Sirano (nervno sadyas' k stolu i berya bumagu).
Pero!
Ragno daet emu pero.
Mushketer (vhodya).
Privet!
Sirano. Kto eto?
Ragno. Drug zheny
I, po ego slovam, uzhasnejshij voyaka.
Sirano (pishet).
Kak tyazhelo. Slova dvizhenij lisheny...
CHas?
Ragno. CHetvert' probilo.
Sirano. Odnako
CHto napisat' mne ej? Kak luchshe dat' ponyat'?
Kak mnogo slov i kak ih malo...
A nuzhno kopiyu lish' snyat'
(udaryaet sebya v grud')
Vot s etogo originala.
(Pishet.)
Pozadi steklyannoj dveri vidny tonkie zhestikuliruyushchie siluety.
Te zhe i poety, odetye v chernoe, so spushchennymi chulkami,
pokrytymi gryaz'yu.
Liza.
Hy vot, prishli gryaznuli vashi!
Pervyj poet.
Kollega!
Vtoroj poet. Povar Feb, otkryvshij svoj Parnas!
Ragno.
Kak s vami horosho!
Tretij poet. A nas y Nel'skoj bashni
Zaderzhivali vse.
Pervyj poet. Ne propuskali nas.
Tretij poet.
Tam nynche shlyap, kak list'ev v osen'!
U samoj mostovoj, na udivlen'e vsem,
Valyalis' trupy.
Pervyj poet. Celyh vosem'.
Sirano (posmotrev na nego, tiho).
A ya, priznat'sya, dumal -- sem'.
Tretij poet.
Kak govoryat, pokonchil s nimi
Odin otchayannyj hrabrec!
Ragno (k Sirano).
Vy s nim znakomy?
Sirano. Net.
Ragno. A znaete li imya?
Sirano.
Ne znayu imeni.
Liza (mushketeru). Hy, kto zh on, nakonec?
Ne znaete li vy?
Mushketer (zakruchivaya usy). YA? Ochen' mozhet byt'..
No... skromnost' mne velit ego zabyt'.
Liza smotrit na nego s voshishcheniem.
Pervyj poet.
Kto etot lyutyj tigr?
Vtoroj poet. Vampir, sosushchij krov'...
Pervyj poet.
Kakoj-to lyudoed bez straha i bez serdca!
Sirano (pishet).
Robeyu i drozhu... i nekuda mne det'sya
S moej lyubov'yu k vam... pri vas, moya lyubov'!
Poety s zhadnost'yu prinimayutsya za edu.
Pervyj poet.
CHto napisal ty novogo, Ragno?
Ragno.
Stihotvorenie odno:
Recept mindal'nogo pechen'ya.
Pervyj poet (nabiv rot pechen'em).
Mne tema nravitsya, ya trebuyu prochten'ya!
Vtoroj poet.
Menya presleduet mindal'nymi glazami
Vot eta bulochka.
Tretij poet. Mechty moej predmet..
Vtoroj poet (obizhenno).
Vy zavtrak nachali?
(Beret pirozhok.)
Tretij poet (zlo). A vy chto, sudar', sami
Uzh zavtrak konchili i nachali obed?
Pervyj poet (zhadno est).
Lukull ne znal takogo pira!
Vtoroj poet (otlamyvaya kusok liry).
Vot pervyj sluchaj, kazhetsya, kogda
V nash vek poeta kormit lira.
Sirano.
I to chuzhaya lira?
Vtoroj poet. Da!
Ragno (chitaet).
CHtoby sdobnym bylo testo,
Est' prekrasnejshee sredstvo:
Dva yaichnye belka
Vy, poka ne budet pena,
Ih vzbivajte postepenno,
Podbavlyaya moloka.
Razmeshav s limonnym sokom,
Na ogne derzhat' vysokom,
A syroe moloko
Nado zhestom momental'nym
S molokom smeshat' mindal'nym
I razbaltyvat' legko.
|ta smes' v ogne provornom,
Tochno zheltyj med, po formam
Pobezhit iz sot.
I poluchitsya pechen'e _
Pryamo umopomrachen'e _
Pervyj sort!
Vtoroj poet.
Prelestno!
Pervyj poet. Pravda, otricat' nel'zya!
Tretij poet (prodolzhaya est' pechen'e).
YA nasyshchayus' vashimi stihami!
Ragno.
O beskorystnye druz'ya,
Kak mne vsegda priyatno s vami!
Sirano (otvodya ego v storonu).
Ragno, poka chitaesh' ty,
Poety nabivayut rty.
Ragno.
Tss... Sirano, ya tol'ko delal vid,
CHto ya ne vizhu, kak pechen'e taet...
No im hvataet bez menya obid,
Zato obeda ne hvataet.
Est' v ih srede talantlivye lica,
I ya golodnyh, sudar', napital.
Sirano.
A ty mne nravish'sya.
(Zovet Lizu.)
|j, Liza!
Vas osazhdaet etot kapitan?
Liza (obizhenno).
O sudar', no moi glaza
Umeyut hrabro otrazhat' ataki.
Sirano.
No v lishnej hrabrosti ih upreknut' nel'zya.
Ne tak li?
Liza (zadyhayas'). No... no...
Sirano. Mne nravitsya Ragno.
I mne ne hochetsya, chtob za ego spinoyu
Nad nim smeyalis'.
Liza. Sudar'... no...
Sirano (v storonu mushketera).
On slyshal, vash hrabrec, vse skazannoe mnoyu?
Mushketer klanyaetsya.
Liza.
Otvet'te zhe emu! Kto tak obidy snosit?
Skazhite chto-nibud' smeshnoe pro nego...
O nose, naprimer...
Mushketer. Da!.. Nosik... nosik... nosik...
Liza (v beshenstve).
CHto nosik?
Mushketer. Nosik?.. Nichego...
(Uhodit.)
Liza idet sledom za nim.
Sirano.
Kotoryj chas, Ragno?
Ragno. Sem' rovno.
Sirano. Tak ujdi zhe!
Ty nakormil ih na uboj.
(Pokazyvaet na poetov.)
Ragno (poetam).
Idemte v kabinet chitat' stihi _ tam tishe.
Tretij poet.
A pirozhki?
Ragno (zabiraya podnos).
Voz'mem s soboj.
Uhodyat.
Sirano, Roksana, duen'ya.
Sirano.
Pis'mo napisano. Oni idut syuda.
Otkroem zhe sud'be navstrechu dveri shire.
(Raspahivaet dver'.)
Na poroge pokazyvaetsya Roksana. Ona v maske, s nej duen'ya.
Sirano (duen'e).
Vas mozhno na dva slova?
Duen'ya.
Da!
Pozhalujsta, hot' na chetyre.
Sirano.
Kak nravitsya vam tort?
Duen'ya. On, sudar', bespodobnyj!
Sirano (daet ej paket).
Togda stihi voz'mite.
Duen'ya (razocharovanno). Oh!..
Sirano.
YA ih napolnyu etoj sdoboj.
Duen'ya (obradovanno).
Ah!
Sirano.
Ponchiki! Oni legki, kak vzdoh!
Vy lyubite li ih?
Duen'ya. O da! Konechno! S kremom!..
Sirano (beret pakety).
Hy, perejdem togda k poemam.
Tak-s, v SHapellena -- ponchiki! Gumanno?
A pryanikov vam dat'?
Duen'ya. Pozhalujsta.
Sirano. Togda
Polozhim parochku v poemy Sant-Amana.
A pirozhki vy lyubite?
Duen'ya. O da!
Sirano.
Berite vse i uhodite.
Duen'ya.
Kogda zh prijti?
Sirano. Kogda s®edite.
Duen'ya uhodit.
Sirano, Roksana.
Sirano.
Pridya syuda takim schastlivym utrom,
Skazhite chto-nibud' podobnoe minutam,
V kotorye ya s vami govoryu,
Ne omrachajte ih.
Roksana (snimaya masku).
YA vas blagodaryu.
Vchera, kuzen, soznayus' vam, kak drugu,
Vy okazali mne nevol'nuyu uslugu.
Vcherashnij duelyant, protivnik vash nichtozhnyj,
Prednaznachalsya mne v muzh'ya... odnim vel'mozhej,
V menya vlyublennym, no...
Sirano. De Gishem?
Roksana. Da. Poka
Igroyu sluchaya i vashego klinka
Vse ne rasstroilos'.
Sirano. A ya imel v vidu
Za moj neschastnyj nos s nim rasschitat'sya prosto.
Tak inogda, vstupayas' za urodstvo,
My zashchishchaem krasotu!
Roksana.
Potom... hotela ya... vam vydat'... moj sekret...
No v vas ya vnov' dolzhna uvidet' brata,
Napomnit' vam, chto vmeste my kogda-to
Rosli...
Sirano (s ukoriznoj).
Napomnit' mne!
Roksana. Te igry detskih let...
Sirano.
Vy kazhdym letom zhili v Berzherake.
Roksana.
YA pomnyu, vy v te dni vsegda iskali draki
Na shpagah, sdelannyh iz tonkih trostnikov...
Sirano.
A pomnite vy den', on byl pochti takov,
Kak etot? Vy mne podarili lokon...
Roksana.
Iz kukuruzy?
Sirano. Iz ee volokon.
On byl pochti, kak vash, takoj zhe zolotoj...
Kak budto solncem zalitoj...
V korotkih yubochkah hodili vy...
Roksana. Kak stranno!
Mne shli oni?
Sirano. Da, shli. Ozera... SHum travy...
Togda eshche vy ne byli Roksanoj _
Madlenoj nazyvalis' vy...
Roksana.
YA sprashivala vas, kogda, ujdya k mal'chishkam,
Vy vozvrashchalis' vdrug s razodrannoj rukoj:
Opyat' carapina?
(Beret ruku Sirano i vidit ranu.)
CHto eto? |to slishkom!
Sirano (vinovato).
Opyat' carapina...
Roksana. No vozrast zhe drugoj!
I etot shram ne davnij, a vcherashnij...
Sirano.
Vcherashnij, da. U Nel'skoj bashni
YA poluchil ego.
Roksana. Tak dajte mne vody.
Sirano (podavaya vodu i razglyadyvaya ranu).
Kak leg vcherashnij sled v zabytye sledy!
Kak detski veselo...
Roksana (perevyazyvaya emu ruku).
No kto zhe, mezhdu prochim,
Srazhalsya s vami tam?
Sirano. Mal'chishki!.. Balovstvo!..
Roksana.
I mnogo bylo ih?
Sirano. Ne ochen'...
Roksana.
No esli ne sekret, togda skazhite...
Sirano. Sto.
Roksana.
Tak rasskazhite zhe!
Sirano. Net, vy hoteli prezhde
Mne koe-chto skazat'. YA zhdu uzhe davno.
Roksana.
Da, nashe proshloe mne pridaet nadezhdu.
YA... polyubila.
Sirano. Vy?
Roksana. Pover'te, Sirano.
Sirano (smushchenno).
A chto zhe on?
Roksana. No znaet on... no vse zhe
On lyubit sam i skoro skazhet.
Sirano (utverditel'no). Da.
Roksana.
Neschastnyj mal'chik, serdce mne trevozha,
Skazat' ne smeet.
(Konchiv perevyazku, ne vypuskaet ego ruku.)
Sirano. A...
Roksana. No eto ne beda,_
On lyubit izdali...
Sirano (ponimayushche). A!..
Roksana. My igraem v pryatki...
(Preryvaya rasskaz.)
U vas ruka gorit, kak v lihoradke.
(Prodolzhaet.)
YA videla ego priznan'e na gubah...
Ono uzhe pochti sletet' gotovo...
Sirano. Ah...
Roksana.
I on v polku u vas...
Sirano. A...
Roksana. Da, kuzen, predstav'te.
Ego lico sebe voobraziv,
Vy v nem najdete vse -- um, blagorodstvo...
Kstati,
On molod...
Sirano. A...
Roksana. Krasiv.
Sirano (podymayas'). Krasiv?!
Roksana.
CHto s vami?
Sirano. Nichego... carapina... pustyak.,
Vy govorili s nim?
Roksana. Da, izredka, glazami.
Sirano.
Otkuda zh vy osvedomleny tak?
Roksana.
V Parizhe, moj kuzen, kak znaete vy sami,
Boltlivyh mnozhestvo sorok...
Sirano (yazvitel'no).
No v dannom sluchae boltlivost' -- ne porok.
On ryadovoj?
Roksana. Da, v gvardii.
Sirano. Ah vot kak!
Ego zovut?
Roksana. De Nevil'et,
Sirano.
YA dolzhen soobshchit', chto v nashih rotnyh svodkah
Takogo, k sozhalen'yu, net.
Roksana.
Segodnya v polk vstupaet on.
Sirano. Ah tak!
Duen'ya (vozvrashchaetsya s pustymi paketami).
O gospodin de Berzherak,
YA s®ela pirozhki.
Sirano (strogo). A ponchiki?
Duen'ya (so vzdohom). Uzh net ih!
Sirano (otmahivayas' ot nee).
Stihi chitajte na paketah!
Duen'ya uhodit.
Skazhite, nu, a vdrug on, etot chelovek,
Krasiv, no ne umen? Vas ne pugaet vstrecha?
Roksana.
Kakie volosy! Krasiv, kak drevnij grek!
Sirano.
No volosy eshche ne priznak krasnorech'ya.
Roksana (kaprizno).
Net! On umen! Ego slova dolzhny
Izyskannymi byt', kak i ego manery.
Sirano (s gorech'yu).
Vse horoshi slova, kogda glaza nezhny!
Odnako vdrug on glup?
Roksana. O, ya umru, naverno!
Sirano.
No ya proshu prostit': ne vizhu ya pochti,
Kakuyu pomoshch' vy vo mne priobretete.
Roksana.
YA slyshala, kuzen, o tom... chto v vashej rote,
Kogda byvayut novichki...
To vy ih...
Sirano. Novichkov my obuchaem. Da.
Roksana.
YA za nego boyus'.
Sirano. I ne bez osnovanij.
Roksana.
No vot vchera ya videla, kogda
Odin geroj bez titulov i zvanij...
Byl tak bezumno hrabr, tak blagorodno smel,
CHto s celoyu tolpoj odin gotov byl drat'sya!
I ya podumala, chto esli b on hotel...
Sirano.
YA sohranyu vam vashego krasavca!
Roksana.
O, ya vsegda pitala druzhbu k vam.
Ne pravda li, ego vy zashchitite vsyudu?
Ego v obidu vy...
Sirano. Ne dam.
Roksana.
Emu vy drugom budete li?
Sirano. Budu.
Roksana.
I drat'sya on ni s kem ne stanet na dueli?
Sirano.
Vpred' budu za nego ya drat'sya!
Roksana V samom dele?
Vy budete ego vsegda imet' v vidu?
O, kak ya vas lyublyu! Uzh pozdno. YA pojdu.
(Nadevaet masku.)
Vy ne skazali mne o bitve etoj nochi.
(Rasseyanno.)
YA pozabyla...
Sirano. Da? YA pozabyl i sam.
Roksana.
Tak vy vse sdelaete?
Sirano. Tochno.
Roksana.
I skazhete emu, chtob on mne napisal?
Sirano.
Skazhu!
Roksana (rasseyanno).
Podumat': vy -- odin, a protiv bylo sto?
Tak, znachit, my druz'ya? K tomu zh eshche rodstvo...
O, kak ya vas lyublyu! Nu, mne uzhe pora.
(Idet.)
Tak pust' on pishet mne smelee i svobodnej!
(Vyhodya.)
S kakim vy muzhestvom veli sebya vchera!
Sirano.
YA pokazal vam bol'shee segodnya.
Sirano, Ragno, Karbon de Kastel' ZHalu, gvardejcy,
Gizhi, de Gish, Le-Bre, poety, markizy.
Ragno (vyglyadyvaya iz-za dveri).
Mogu li ya vojti?
Sirano. Pozhalujsta.
Karbon (vhodit). Ty zdes'?
Sirano.
Moj kapitan!
(Klanyaetsya.)
Karbon. Vot vstreche rad, ne skroyu!
Pojdem so mnoj! My za tvoe zdorov'e
Naprotiv kabachok oporozhnili ves'!
Sirano.
YA ne pojdu.
Karbon. Ty chto? V svoem ume?
Kak -- ne pojdesh'? Ty v nastroen'e kislom?
Geroj ugryum! On sklonen k mrachnym myslyam!
Ty mal'chikam moim otkazyvaesh'? Mne?!
(Prislushivaetsya.)
Oni idut syuda, ne uplativ po schetu.
YA slyshu nezhnyj pisk moih rodnyh detej.
Golosa.
-- CHert poberi!
-- Idite k chertu!
Vhodyat gvardejcy i vidyat Sirano.
-- On zdes'!
-- Vot d'yavol!
-- Sto chertej!
Ragno (k Sirano).
Vse gospoda gaskoncy?
Sirano. Da.
Pervyj gvardeec.
O, bravo, Sirano!
Sirano (pozhimaya ruki).
Baron!.. Baron!..
Odin iz gvardejce v. O, bravo!
Sirano.
Blagodaryu, baron!
Ragno. CHto, eti gospoda _
Barony vse?
Sirano. I kazhdyj stoit grafa.
Tretij gvardeec (k Sirano).
Blagodaryu, baron.
Ragno. I vse -- baron, baron...
Odnako skol'ko zhe ih?
Karbon. Sorok.
Odin iz gvardejcev (k Ragno).
Vy bashnyu mozhete vozdvignut' iz koron.
Odin iz gvardejcev.
Tem bolee, chto material ne dorog!
Le-Bre.
Syuda idet tolpa.
Sirano. Ty im skazal, chto ya
Zdes' nahozhus'?
Le-Bre. Skazal.
Sirano. Nelepo.
Le-Bre.
Skazhi mne, kak lyubov' tvoya?
Sirano.
Molchi!
Ragno (vidya, chto lavka napolnyaetsya gvardejcami).
Lomayut vse! Ura! Velikolepno!
Vhodyat dva markiza.
Pervyj markiz (k Sirano).
Moj drug!
Vtoroj markiz.
Moj drug!
Sirano. Vchera, skazat' po chesti.
YA ne imel druzej v kolichestve takom.
Pervyj markiz.
Ty znaesh', dorogoj...
Sirano. YA s vami ne znakom,
A my uzhe na ty. Paslis' my, chto li, vmeste?
Odin iz poetov.
Moim perom, vot etim samym
(pokazyvaet pero)
YA vas proslavlyu!
Sirano. Net.
Odin iz poetov. Otkaz?
Vtoroj markiz.
YA, sudar', vas predstavlyu damam.
Sirano.
A kto, markiz, predstavil vas?
Odin iz poetov.
Na vashe imya ya sostavlyu akrostih.
Sirano.
YA luchshe sostavlyayu ih.
Dovol'no nakonec!
Gizhi. Ot marshala Gass'ona
K vam graf de Gish!
De Gish (vhodya, k Sirano). Velikij marshal vam
Privet peredaet. Vnimaet udivlenno
Dvor korolya beschislennym slovam
O vashej hrabrosti. A marshal sam, kak solncem,
Siyaet hrabrost'yu, proyavlennoj ne raz.
U etih beshenyh gaskoncev
Sejchas vy sluzhite?
Odin iz gvardejcev (strashnym golosom).
U nas!
De Gish.
Ah, eto vse oni s takim nadmennym vidom?
Karbon.
Poslushaj, Sirano, mne kazhetsya obidnym,
CHto graf ne znaet nas! Po chesti i po pravu,
YA mal'chikov nedurno vospital.
Predstav' moih detishek grafu!
Sirano.
YA slushayus', moj kapitan!
(Predstavlyaya grafu gaskoncev, kotorye neveroyatno naglo i gordo
pokruchivayut usy, prohazhivayas' pered de Gishem.)
|to gvardejcy gaskoncy
Karbona Kastel' ZHalu!
Lguny, hvastuny i propojcy,
Kotorye dazhe na solnce
Navodyat kromeshnuyu mglu!
|to gvardejcy gaskoncy
Karbona Kastel' ZHalu.
Nogi aistov, zuby ih volch'i,
Kak u koshek angorskih, usy1
I krasavicy padayut molcha
Pri vide podobnoj krasy!
Nogi aistov, zuby ih volch'i,
Kak u koshek angorskih, usy!
Deti cherta! Razbitye mordy!
|to -- nezhnye ih imena.
No slavoyu sobstvennoj gordy
Deti cherta! Razbitye mordy!
Oskorbyat li ih gercogi, lordy _
Razochtutsya so vsemi spolna!
Deti cherta! Razbitye mordy!
|to -- nezhnye ih imena!
|to gvardejcy gaskoncy
Karbona Kastel' ZHalu.
Lguny, hvastuny i propojcy,
Kotorye dazhe na solnce
Navodyat kromeshnuyu mglu!
|to gvardejcy gaskoncy
Karbona Kastel' ZHalu!
De Gish.
Vy pishete stihi? Teper' ved' eto modno.
YA s vashim tvorchestvom nemnozhechko znakom.
Hotite byt' pri mne?
Sirano. Net, sudar', ni pri kom.
De Gish.
Nu, ne hotite -- kak ugodno!
Vy dyadyu Rishel'e porazvlekli vchera.
YA vas mogu k nemu...
Le-Bre (k Sirano na uho). Kakoj uspeh! Ura!
De Gish.
Vy srifmovali aktov pyat'?
Le-Bre (tiho).
Ty mozhesh' tam postavit' Agrippinu!
De Gish.
On pishet sam, on smozhet vas ponyat'...
Sirano (soblaznyayas').
Da, pravda... Mozhet byt'...
De Gish. Ispravit polovipu...
Sirano.
Ne podojdet! Ne dam i zapyatuyu
YA tronut' nikomu.
De Gish. Ne vizhu v tom bedy,_
On platit zolotom za pesenku pustuyu.
Sirano.
YA bol'shim zaplatil.
De Gish. Odnako vy gordy!
Sirano.
A vy zametili?
Vhodyat dva gvardejca, oni nesut desyatok shlyap,
nanizannyh na shpagu.
Odin iz dvuh gvardejcev.
Vot, na, priberegi!
Kakaya dich' dostalas' v nashi lapy!
Ih podobrali tam.
Karbon. A chto, tvoi vragi,
Privetstvuya tebya, vsegda brosayut shlyapy?
Gizhi. No tot, kem nanyaty ubijcy,
Naverno, zlobu zataya,
Teper' sidit v uglu i zlitsya.
Brisajl'.
Uznat' by, kto on?
De Gish. |to -- ya!
Pauza.
Hotel ya prouchit' plohogo rifmopleta.
On paskvil' obo mne gnusnejshij napisal.
A bit' poetov -- gryaznaya rabota,
Kotoruyu ne stanesh' delat' sam.
Nam, k sozhaleniyu, pridvornye prilich'ya
Meshayut lichno mstit' stol' nizkomu vragu...
Pervyj gvardeec (rassmatrivaya shlyapy).
CHto delat' nam iz etoj dichi?
Kakie sal'nye! YA dumayu -- ragu?
Sirano (berya u nego shlyapy).
Da, shlyapki chudnye...
Le-Bre. A ty zachem ih vzyal?
Sirano (s nizkim poklonom peredavaya shlyapy grafu).
YA dumal, chto grafu lichno
Ne mogut pomeshat' pridvornye prilich'ya
Ih vozvratit' svoim druz'yam!
De Gish (vskakivaya).
Portshez! YA edu!
(K Sirano.)
Mozhet byt',
Vy, sudar', pomnite glavu iz Don Kihota?..
Sirano.
YA, graf, mogu perechitat' ohotno,
Hot' ni odnoj glavy v nem i nel'zya zabyt'.
De Gish.
Vy pomnite glavu o mel'nicah? Tak vot:
Ne kazhetsya li vam, chto etot Don Kihot...
Sirano (gordo).
Vo mne svoe podob'e sozdal.
De Gish.
No kryl'ya vlasti, besheno vertyas',
Dovol'no chasto skidyvayut v gryaz'.
Sirano.
Ili podbrasyvayut k zvezdam!
De Gish uhodit. Za nim -- svita, markizy.
Iz tolpy vyhodit nishchaya pevichka, podrostok let shestnadcati,
so svoej sestroj, obe bosye.
Odna iz nih nachinaet igrat' na gitare, a drugaya -- pet',
nadeyas' na skromnyj zarabotok.
Bosonozhka (poet).
Kogda-to kakoj-to sultan, govoryat,
Mudrecu podaril svoj bogatyj naryad...
No vmesto unizhennyh slov i pohval
Mudrec v blagodarnost' sultanu skazal:
Ne skroyu, vlastitel', hotya ya i rad
Nosit' tvoj bogatyj parchovyj naryad...
No l'stivogo slova za eto ne zhdi...
Pust' rvanyj moj plashch prohudili dozhdi,_
Kto volen dushoj, tot skoree vo mgle
Zasnet bez podstilki na gryaznoj zemle,
CHem na tkanyj kover, nepogody boyas',
Sam pered sil'nym opustitsya v gryaz'!
Sirano (k Le-Bre).
Vot istina-to gde! A kto ee neset?
Vy dumali -- de Gish? Net -- eto bosonozhka!
Ej legche bosikom dostich' lyubyh vysot,
CHem Gishu -- v sapogah!
Le-Bre. Ujmis' ty hot' nemnozhko!
Sirano (bosonozhkam).
Bedny vy, devushki... i ploho delo vashe,
Kol' na dvoih u vas net pary tufel' dazhe!
Bosonozhka.
Net, para na dvoih est' i u nas s sestroj...
No, chtoby put' presech' i zavisti i zlobe,
Pokamest net u nas vtoroj,
My bosikom hodit' reshili obe!
Devushki sobirayut den'gi za svoyu pesenku i uhodyat.
SCENA 8
Le-Bre, Sirano, Karbon, Gizhi, Brisajl', gvardejcy.
Le-Bre.
Tak prodolzhaesh' vnov' vojnu ty
Odin so vsemi?
Sirano. Vse bryuzzhish'?
Le-Bre.
No portit' redkie minuty
Svoej zhe radosti -- nelepo! Sam de Gish
Pochtil tebya vizitom lichnym --
Plemyannik Rishel'e, vel'mozha znatnyj, graf!
Ne slishkom li uzhe, moj drug, preuvelichen
Tvoj etot derzkij ton?
Sirano. Preuvelichen. Prav.
Le-Bre.
Ty soznaesh'sya?
Sirano. Da. No ya -- de Berzherak --
Za principy svoi odin na vojsko rinus'.
Le-Bre.
Tebya lishit vsego tvoya neprimirimost'.
Sirano.
No kak zhe postupit'? Skazhi, Le-Bre, mne -- kak?
Byt' mozhet, stat' l'stecom to vkradchivym, to grubym,
Ishcha opory toj, kotoroj ne ishchu?
I, esli vyglyadit inoj vel'mozha dubom,
Mne upodobit'sya plyushchu?
Na zhivote polzti i opuskat' glaza,
Predpochitaya fokusy iskusstvu?
Odnoj rukoj laskat' kozla,
Drugoj vyrashchivat' kapustu?
Ministram posvyashchat' stihi?
I, legkoj rifmoyu baluyas',
Mne tratit' svoj talant i um pa pustyaki?
Blagodaryu. Blagodaryu vas!
Ulybkoj do ushej rastyagivaya rot,
Plyt' po techeniyu zauchennyh ostrot
V salonah byvshih shlyuh, otdavshih dan' godam
I v silu etogo uzhe ne shlyuh, a dam?
Blagodaryu! Pochtitel'no i nemo
Tam klanyat'sya, gde ih noga skol'zit?
I, iz vizita delaya poemu,
Poemu naspeh delat', kak vizit?
Otdat' i um, i chest', i yunost'...
Vse luchshee, chto est' u nashih luchshih let,
CHtoby vkushat' pokoj? Blagodaryu vas -- net1
Blagodaryu. Blagodaryu vas!
Kto prav? Kto ne dozhil do pervoj sediny
Ili sedeyushchij ot pervyh unizhenij?
Kto prav, Le-Bre? Kem luchshe svedeny
Koncy pobed s koncami porazhenij?
Puskaj mechtatel' ya! Mne vo sto krat milej
Vseh etih podlyh blag -- moi pustye bredni.
Moj golos odinok, no dazhe v chas poslednij
Sluzhit' on budet mne i sovesti moej!
Le-Bre.
Edinoborstvuj, chto zh!.. Bushuj! Sebe v zabavu
Brosaj slova, kak brosil slavu...
No shepotom sovsem skazhi mne odnomu:
Ty ne lyubim? Ty lyubish' bez otveta?
Sirano.
Molchi, Le-Bre! Molchi! Ved' mera est' vsemu...
Ne nado govorit' pro eto.
Sirano, Le-Bre, gvardejcy. Vhodit Kristian de Nevil'et.
Odin iz gvardejcev.
|j, Sirano! Gde tvoj rasskaz
O podvige nochnom?
Sirano. Kuda ot vas mne det'sya?
Odin iz gvardejcev.
Ne ubezhish'! Puskaj na pervyj raz
On budet, kak urok, dlya etogo mladenca!
(Poslednyuyu frazu govorit v storonu Kristiana.)
Kristian.
Mladenec? YA?
Odin iz gvardejcev.
Da, severyanin hilyj!
Kristian.
Mladenec? Hilyj? YA?
Odin iz gvardejcev. Vy imenno, moj drug.
Kristian.
YUzhanam v hvastovstve ya ustupal, no siloj...
Odin iz gvardejcev.
Preduprezhdaem vas po dobrote, chto vsluh
Zdes' govorit' nel'zya o nekotoroj veshchi...
Kristian.
CHto eto za predmet zloveshchij?
Gvardeec pokazyvaet emu na svoj nos
i delaet zhest v storonu Sirano.
No eto...
Odin iz gvardejcev.
Tss! Ne bud'te glupym!
Odin iz gvardejcev.
On hodit, smerti sobstvennoj ishcha!
Odin iz gvardejcev.
Zachem vam stanovit'sya trupom?
Ne tron'te etogo hryashcha!
Odin iz gvardejcev.
Odno slovco ob etom samom...
Odin iz gvardejcev.
Da chto slovco! Voz'mite v tolk:
Kto vytashchit svoj nosovoj platok,
Tot svoj vytaskivaet savan!
(Povorachivaetsya k nemu spinoj )
Kristian (Karbonu).
Moj kapitan! Prostite!
Karbon (vpoloborota). Da?..
Kristian.
CHtob severyan gaskoncy uvazhali,
Kak postupat' im sleduet, kogda
Pri nih ne v meru hvastayut yuzhane?
Karbon.
No esli vy takoj geroj,
Tak dokazhite vashej shpagoj,
CHto i na severe poroj
Rodyatsya yunoshi s otvagoj!
Odin iz gvardejcev.
|j, Sirano! Gde tvoj rasskaz?
Sirano.
Sejchas, druz'ya moi, sejchas.
YA shel po ulice. V domah lezhala mgla,
I, kak chasy, luna byla krugla.
Tak shel ya, vglyadyvayas' luchshe
V mesta, k kotorym ne privyk...
I vdrug lunu zapryatal v tuchi,
Kak v kozhanyj futlyar, nebesnyj chasovshchik,
Vo t'me po storonam shli pereulki koso...
YA ele dvigalsya, ne vidya dal'she...
Kristian. Nosa?
Sirano (vskakivaya).
Kto etot chelovek? I kak ego zovut?
Karbon (tiho).
Baron de Nevil'et.
Sirano. Ah vot kak?.. On uzh tut!..
O d'yavol!
(Sderzhivayas'.)
Da... Noch' stanovilas' glushe,
I padali doma vo t'mu, kak pod otkos.
Nu, dumayu, sejchas mne zdes' otrezhut ushi...
Kristian.
A ya, priznat'sya, dumal -- nos!
Sirano (sderzhivayas').
YA poprosil by vas ne govorit', moj drug,
Togo, o chem vy dumali, bez sprosu!..
Tak vot u Nel'skoj bashni vdrug
YA ih vstrechayu...
Kristian. Nosom k nosu?
Sirano.
CHert poberi!.. Vsyu ulicu zapoloniv,
Oni perepilis'... i etot zapah...
Kristian. V nos?
Sirano.
A!.. CHert!.. Molchat', molokosos!
Ostav'te nas! Ujdite! Grom i molnii!
Odin iz gvardejcev.
Prosnulsya tigr.
Karbon. Da, mal'chiku konec.
Odin iz gvardejcev.
Bezumec!
Odin iz gvardejcev.
Mavr!
Odin iz gvardejcev.
Kretin!
Odin iz gvardejcev. Glupec!
Ragno.
CHto zdes' proizojdet?
Odin iz gvardejcev. Naverno, povar vash
Segodnya k vecheru poluchit svezhij farsh!
Sirano, Kristian.
Sirano.
Nu, poceluj menya!
Kristian. Kak, sudar'? |to stranno..
YA pered vami vinovat...
Sirano.
YA -- brat ee.
Kristian. Kogo?
Sirano. Roksany.
Kristian.
Vy? Brat ee?..
Sirano. Dvoyurodnyj, no brat.
Kristian.
O, ya lyublyu ee!
Sirano. Nu, eto, mozhet stat'sya,
Sobyt'e vazhnoe ne stol'.
No ty ej nravish'sya -- vot chto igraet rol'!
I s chem oboim nam prihoditsya schitat'sya.
Kristian.
YA? Nravlyus'?
Sirano. Da. Pis'mo ej prigotov'.
Kristian.
Kak ya lyublyu vas!
Sirano. CHto?!
Kristian. Da, ya lyublyu vas ochen'.
Sirano.
Menya? Vot eto, mezhdu prochim,
CHto nazyvaetsya -- vnezapnaya lyubov'!
Vy lyubite sestru.
Kristian. Da, sudar', no i brata.
Sirano.
A eti vse nosy?
Kristian. YA ih beru obratno.
Odnako ya shozhu s uma!
Sirano.
No otchego zhe?
Kristian. Ot pis'ma.
CHto napishu ya ej? YA neotesan slishkom...
Ni slov, ni myslej -- sovershennyj dub!
Provincial!.. Ne opytnyj mal'chishka!..
Sirano.
Kto eto soznaet, uzhe ne ochen' glup.
Kristian.
YA izdali krasiv.
Sirano. I ryadom nichego.
Kristian.
No kak zato ee razocharuet vstrecha!
Gde ya dobudu krasnorech'ya?
Sirano.
YA odolzhu tebe ego.
YA dam tebe slova, a ty
Mne dash' vsyu prelest' krasoty:
Moya do etih por hromala...
Kristian.
CHto predlagaesh' ty?
Sirano. Intrigu dlya romana.
Kristian.
Vy zastavlyaete menya boyat'sya vas.
Sirano.
Krasivoj vneshnosti ya dat' ej byl ne v sile...
CHto mozhesh' ty ej dat' krasivyh fraz...
Tak hochesh', chtob ee my vmeste obol'stili?
Kristian.
Prosti... No chto za smysl tebe?..
Sirano.
Mechta poeta! Nos -- sud'be!
YA za toboj pojdu, kak ten' tvoya, povsyudu.
Skazhi, soglasen?
Kristian. No... postoj...
Sirano.
Pojmi, tvoim umom ya budu,
A ty -- moeyu krasotoj!
Kristian.
A kak s pis'mom?
Sirano. U nas v karmane
Vsegda poslanie k pridumannoj Diane.
(Podaet pis'mo.)
Zdes' shest' stranic... Ne ochen' kratko!
Kristian.
No izmenit' slova?..
Sirano. Ne nado. Ne beda.
Kristian.
No adresa zdes' net.
Sirano. Vpishi ego tuda.
Kristian.
No podojdet li k nej?
Sirano. O, pryamo kak perchatka!
Roksana ne pojmet, komu i ot kogo.
A samolyubie u zhenshchin takovo,
CHto kazhdaya reshit, chto eto tol'ko ej.
Kristian (celuya ego}.
O, samyj luchshij iz druzej!
Sirano, Kristian, gvardejcy, Karbon, Ragno, Liza, mushketer.
Pervyj gvardeec (vyglyadyvaya).
Tss!
Vtoroj gvardeec (ostorozhno, za nim).
Tishe! Vy!..
Pervyj gvardeec. Za etimi dver'mi,
Naverno, lavka vyglyadit pogostom!
Dveri raskryvayutsya,
i gvardejcy vidyat Sirano i Kristiana celuyushchimisya.
Vtoroj gvardeec.
O, eto slishkom!
Tretij gvardeec. CHert voz'mi!
Karbon.
A! Satana stal nezhen, kak apostol!
Tak, znachit, poluchiv po levoj,
On podstavlyaet pravuyu nozdryu?
Mushketer.
Ogo! |j, Liza! Gde vy?.. Gde vy?!
Poyavlyaetsya Liza.
CHto ya sejchas emu nagovoryu!
(Idet k Sirano.)
CHem eto udaryaet v nos?
Otvet'te, sudar', na vopros:
YA pozabyl, a zapah zhutkij?..
Sirano.
Ty pozabyl, chem udaryayut v nos?
Vot etoj samoj nezabudkoj!
(Daet emu poshchechinu.)
Gvardejcy v vostorge, oni uznayut svoego Sirano.
Zanaves
* DEJSTVIE TRETXE. POCELUI ROKSANY *
Malen'kaya ploshchad' v Parizhe. Starinnye doma. Perspektiva
pereulkov. Napravo -- dom Roksany. Stena ee sada. Nad dver'yu
-- okno i balkon. Skam'ya pered porogom. Plyushch v'etsya po stene,
zhasmin obvivaet balkon i spadaet vniz. So skam'i, po kamennym
stupenyam-vystupam, mozhno legko vzobrat'sya na balkon. Naprotiv
-- starinnyj dom togo zhe stilya. Vhodnaya dver'. Molotok y etoj
dveri obmotan tryapochkoj, kak bol'noj palec. Pri podnyatii
zanavesa duen'ya sidit na skam'e. Okno na balkon Roksany shiroko
raskryto. Vozle duen'i_Ragno, odetyj v livreyu,
Ragno, duen'ya, potom Roksana, Sirano i dva pazha,
Ragno (konchaya rasskaz, utiraet glaza).
Ona sbezhala s mushketerom!..
Duen'ya.
I vy k tomu zh eshche razoreny, moj drug?
Ragno.
Da, ya mogu sluzhit' primerom
Togo, kak chelovek ostat'sya mozhet vdrug
I bez zheny i bez grosha!
No ya kormil pevcov, i, s muzami druzha,
Balansov ne mogli kak sleduet svesti my.
Net, na zemle nikak nesovmestimy
Kommerciya i dobraya dusha!
YA pered nishchetoj uzhe drozhal ot straha...
Mos'e de Berzherak menya bukval'no spas,
I vot, po milosti mos'e de Berzheraka,
YA -- upravlyayushchij y vas.
Duen'ya (krichit).
ZHdut y Klomiry nas. Uzhe prohodit vremya!
Roksana (iz okna).
Sejchas nakinu plashch.
Duen'ya. Sudarynya, skoree!
Donositsya muzyka.
Golos. La-la-la-la!
Duen'ya Igraet kto-to.
Golos Sirano.
A ya vam govoryu -- ne tak!
Ved' zdes' nuzhna trojnaya nota,
Pojmite vy, trojnoj durak!
La-la-la-la!
Roksana (na balkone). Kuzen moj, Sirano!
Sirano (poyavlyayas' s dvumya pazhami, igrayushchimi na gitare).
Da, ya prishel vam vyrazit', kuzina,
Vse to, chto dlya menya vsegda nevyrazimo.
Poetomu -- privet!
Roksana. I vy, kuzen, davno
Gulyaete s podobnoj svitoj?
Sirano.
So mnoyu muzykant posporil znamenityj.
YA vyigral pari o muzykal'noj fraze
I proigral, kak vidite, vdvojne:
Vot etu muzyku, vernee, bezobraz'e,
Kak proigrysh, on otdal mne.
My sporili na muzykal'nyj den':
CHtoby tomu, kto prav, oni igrali sutki,
I vot uzhe poldnya oni za mnoj, kak ten'...
Urok dlya sporshchikov muchitel'nyj i zhutkij!
Snachala nichego, zato potom...
(Pazham.)
Hy, zhivo!
Moe neschastnoe pari.
Idite pod okno k artistu Monfleri,
Igrajte dolgo, nezhno i fal'shivo.
(Roksane.)
Hy, kak izbrannik vash? Eshche lyubim ne mene?
Roksana (vhodya).
Kak on umen! Krasiv! Kak ya lyublyu ego!
Sirano (ulybayas').
O, Kristian umen?
Roksana. On dazhe vas umnee.
Sirano.
YA s etim soglashus' ohotnee vsego.
Roksana.
Nikto ne smog by rasskazat' tak tonko
Teh milyh pustyachkov, v kotoryh smysla stol'ko,
A esli smolknet on, poroyu bez prichiny,
To sleduet prostit' tomu, kto tak vlyublen...
Sirano (pokazyvaya na golovu).
A mozhet byt'?
Roksana. Vot kakovy muzhchiny!
Po-vashemu, krasiv, tak, znachit, ne umen?
Sirano.
Krasivo govorit?
Roksana. On sochinyaet dazhe.
Sirano.
On pishet?
Roksana. Da. I kak! CHto krasnorech'e vashe,
Hot' vy iskusny v nem ves'ma!
YA vam prochtu kusok ego pis'ma.
Vot, naprimer...
Sirano. Navernoe, vran'e!
Roksana.
YA serdce otdal vam, no zavtra, v chas svidan'ya,
Otdajte mne vzamen svoe,
CHtoby poznat' moglo ono moe stradan'e!
Sirano (s ironiej).
Neschastnyj chelovek! Kakoe zh mozhet sredstvo
Emu pomoch'? YA, pravo, ne pojmu.
Roksana.
Kak mne otdat' stradayushchemu serdce?
Sirano.
Vy dajte mne, ya peredam emu.
Roksana.
Vy serdites', kuzen? YA vizhu revnost' zluyu.
U Sirano zhest ispuga.
Poeta revnost'...
Sirano. CHto?
Roksana. Ego pis'mo, kak stih:
Kak ya mogu v pis'me poslat' vam pocelui,
CHtob vy gubami prochitali ih?
Sirano.
Gm... eti stroki... gm... nemnogo shalovlivy...
Roksana (pylko)
Soznajtes', moj kuzen, chto tak by ne smogli vy?
A eto, naprimer...
Sirano. Da vy sploshnym potokom
Pis'mo chitaete v volnenii takom?
Roksana.
Vse znayu naizust'! O, v zhenshchinah znatok on.
Sirano.
On l'stec.
Roksana. Znatok!
Sirano. Pust' budet znatokom!
Duen'ya (vhodya).
K vam gospodin de Gish!
Sirano. Vse hodit?
Roksana. Neustanno.
(K Sirano.)
Vojdite v etu dver', vy slishkom na vidu.
On videl s vami Kristiana.
On dogadaetsya.
Sirano (vhodya v dom). Idu.
Roksana, de Gish, v storone -- duen'ya.
Roksana.
YA vyhodila.
De Gish. Da. A ya prishel prostit'sya.
Roksana.
Vy uezzhaete?
De Gish. YA pokidayu vas.
Roksana.
A...
De Gish. Nynche vecherom...
Roksana. A...
De Gish. Edu za granicu
Ispanskuyu.
Roksana. A...
De Gish. Osazhdat' Arras.
Roksana.
A... osazhdat'...
De Gish. No moj ot®ezd kak budto
Dlya vas skoree radost', chem beda!
Roksana.
O, chto vy?!
De Gish. Zavtrashnee utro
Nas razluchit, byt' mozhet, navsegda.
Vy znaete, ved' ya teper' polkovnik.
Roksana. Pravo?
De Gish.
Gvardejskogo polka!
Roksana (ispuganno). Gvardejskogo?!
De Gish. Da-da.
Vy znaete, komu ya otomshchu na slavu?
Kuzenu vashemu!
Roksana. Gvardejcev shlyut tuda?
De Gish.
YA sam zhe ih vodu!
Roksana (v storonu). O bozhe! Nevil'et!..
De Gish.
CHto s vami?
Roksana. Nichego. Konec moej nadezhde.
Lish' kto-nibud' ponravitsya... I net...
Uhodit na vojnu...
De Gish. Ne govorili prezhde
Vy slova laskovogo mne.
Roksana.
Tak budete vy mstit' kuzenu na vojne?
De Gish.
Vy lyubite ego?
Roksana. YA ne lyublyu kuzena.
De Gish.
Vy chasto vidites'?
Roksana. Raz v god obyknovenno.
Di Gish.
Vse chashche on teper' vstrechaetsya v Parizhe
S gvardejcem. Kak ego? Neva... Nevo... Nevit?..
Vysokij...
Roksana. Slovno zherd'!
De Gish. Blondin kak budto...
Roksana. Ryzhij!
De Gish.
Krasivyj.
Roksana (prezritel'no).
Fi!
De Gish. No glup.
Roksana. Takoj durackij vid!
Tak, znachit, vy teper', gorya zhelan'em mesti,
Hotite vzyat' kuzena na vojnu?
Vy brosite ego v opasnost' tam?.. No est' li
Zdes' tonkost', Antuan?.. Net, za ego vinu
Ostav'te-ka ego s tovarishchami zdes'!
Kuzen moj zhdet vojny, on rad ej nesomnenno!
Lishit' opasnosti kuzena --
Vot eto tonko! |to mest'!
De Gish.
O, chto za plan y vas voznik!
Net, tol'ko zhenshchinam srodni takie mysli!
Roksana.
Poka by vy dralis' bez nih,
Oni b serdca sebe izgryzli!
De Gish.
Vy lyubite menya? Ne pravda li? A to by
O mesti za menya ne dumali by vy...
ZHelanie pomoch' mne v proyavlen'e zloby --
Est' proyavlenie lyubvi!
(Pokazyvaya rotnye prikazy.)
Vot eto -- rotnye prikazy.
YA razoshlyu ih noch'yu. No...
Kak budet zlit'sya Sirano...
Voinstvennyj hrabrec! YA za ego prokazy
(pryachet prikaz)
Odin ostavlyu. CHert voz'mi!
Vy chasto tak igraete lyud'mi?
Roksana.
Da, inogda.
De Gish. Vy svodite s uma!
YA dolzhen ehat', no... No kak zhe ya uedu?
Bezhat' ot vas, kogda lyubov' sama
Volnuet vas i mne sulit pobedu?
Zdes' ryadom monastyr'. Poedem k kapucinam.
Dadut priyut svyatejshie otcy nam.
Ne bojtes', bozhij dom -- on vmeste s tem i dyadin.
Plemyannik tozhe tam v chesti.
YA k slave opozdayu na den',
CHtob noch' s Roksanoj provesti!
O, soglasites' na proshchan'e!
Soglasny?
Roksana. Net.
De Gish. Tak oborvat' roman?
Roksana.
YA ne dolzhna, uvy.
De Gish. No ya...
Roksana. YA zapreshchayu!
YA videt' v vas hochu geroya, Antuan!
De Gish.
No lyubite li vy?
Roksana. Lyublyu? Lyublyu. Vy pravy.
De Gish.
O, ya lyubim! Kakoe schast'e vdrug!..
YA edu! YA vernus' vo vseoruzh'e slavy!
(Uhodit.)
Roksana.
O da, moj drug!
Duen'ya (vhodya, peredraznivaet).
O da, moj drug!
Roksana.
Pered kuzenom, kak ni stranno,
YA vse zhe chuvstvuyu vinu --
Ne ukradi ya y nego vojnu,
Ona by y menya ukrala Kristiana.
Vhodit Sirano.
Roksana, duen'ya, S i p a n o.
Sirano.
Kak? Vy uhodite?
Roksana. ZHdut y Klomiry nas.
YA vas proshu, kuzen, mne okazat' uslugu:
Skazhite vashemu mechtatel'nomu drugu,
CHtob podozhdal menya. YA vozvrashchus' sejchas.
Sirano.
Hy, horosho. A vy skazhite mne,
Ostavshis' s nim naedine,
CHto ot nego vy slyshat' by hoteli?
Mne interesno.
Roksana. V samom dele?
A vy ne skazhete?
Sirano. YA budu nem, kak nemy
Byvayut ryby i raby.
Roksana.
A y lyubvi, kuzen, net temy.
Ili, vernee, vse ravny.
Tak pust' svobodnej i vol'nej,
CHto hochet, govorit o nej.
Mne hochetsya, chtob on vzvolnovanno i nezhno
Svoj put' lyubvi slovami ustilal.
No vy emu ne skazhete?
Sirano. Konechno.
Roksana.
Tak ya sejchas pridu.
(Uhodit.)
Vhodit Kristian.
Sirano. A vot i Kristian!
Sirano, Kristian.
Sirano.
Pojdem uchit' slova, moj drug!
Tebya za etot trud segodnya zhdet nagrada.
Kristian.
Ne nado.
Sirano. CHto?
Kristian. YA govoryu, ne nado.
Sirano.
Ty pomeshalsya?
Kristian. Net.
Sirano. No pochemu zhe vdrug
Ty tak reshil?
Kristian. Konec! Dovol'no!
Nel'zya, moj drug, lyubit' vdvoem.
V soyuz vstupili my s toboj po dobroj vole,
Po dobroj vole zhe ego i oborvem.
YA blagodaren za urok,
No nyne minoval tvoim urokam srok.
CHto nuzhno mne? Nemnozhechko ognya,
Otvagi kapel'ku da malen'kaya udal'!
Pokazyvaetsya Roksana.
Ona idet! O, ne brosaj menya!..
Sirano.
Net, govorite sami, sudar'!
(Uhodit.)
Kristian, Roksana.
Roksana (proshchayas' u kalitki).
Do povoj vstrechi, Gremiona!
My opozdali v etot raz.
(Kristianu.)
A... vy yavilis' v srok, kak istinno vlyublennyj.
Sadites', Kristian. YA budu slushat' vas.
(Saditsya na skam'yu.)
Kristian.
YA vas lyublyu!
Roksana. CHudesnoe nachalo.
YA tozhe slushayu, lyubya.
Kristian.
YA vas lyublyu!
Roksana. Nu, dal'she.
Kristian. CHto zh, vam malo?
Roksana.
No kak vy lyubite?
Kristian. YA tak lyublyu tebya!
Roksana.
Ah, tak -- po kak zhe eto?
Kristian. Ochen'!
Roksana.
YA chuvstvo s radost'yu delyu,
No ved' yazyk lyubvi ne tochen.
A kak vy lyubite?
Kristian. O, d'yavol'ski lyublyu!
Roksana (zevaet).
Kak ostroumno!
Kristian. Vasha sheya!..
Tak obol'stitel'na...
(Hochet pocelovat'.)
Roksana. CHto s vami, Kristian?
Kristian.
Roksana, ya ot schast'ya p'yan!
Roksana.
Skazhite chto-nibud' svezhee.
Kristian.
O zvezdah?
Roksana. Net zhe zvezd.
Kristian. No skoro budet roj!
Roksana.
Skazhite hot' o nih.
Kristian. Oni... oni prelestny,
Roksana.
Vy govorite, kak somnitel'nyj geroj
Odnoj plohoj, no nashumevshej p'esy!
(Vstaet.)
Kristian.
Kuda? Postojte! Esli tak --
YA vse skazhu...
Roksana. CHto lyubite menya vy?
Prekrasnye slova zvuchat u vas v ustah,
Kak stertye monety u menyaly.
Podite proch'!
(Uhodit.)
Kristian, Sirano, pazhi, potom Roksana.
Sirano (vhodya). Kakoj uspeh?
Kristian.
Na pomoshch'!
Sirano. Net!
Kristian. No ya proshu vas!
YA dolzhen vstrech lishit'sya vseh...
Ee lyubvi!.. Ved' eto uzhas!..
Net, luchshe smert'!
Sirano (v razdum'e). Ee okno...
Zdes', pod balkonom, tak temno...
Stan' vot syuda, i dlya Roksany
YA podskazhu slova...
Vhodyat pazhi.
Kristian. Kto eto tam? Smotri...
Pervyj pazh.
Mos'e de Berzherak, nas vygnal Monfleri.
Vtoroj pazh.
Skazavshi nam pritom, chto oba bestalanny.
Sirano.
Togda ya vas proshu na ulicu projti.
I esli zhenshchina poyavitsya sluchajno,
To vy igrajte radostnyj motiv,
Muzhchina podojdet -- sygraete pechal'nyj
Pazhi uhodyat. Sirano brosaet v okno balkona melkie kameshki.
Kristian.
Roksana!
Roksana (poyavlyayas'). |to kto?
Sirano (tiho, Kristianu). Nu, govori skoree!
Kristian.
YA vam hochu skazat'...
Roksana. O net! Ne nado slov.
U vas slova pohozhi na slonov --
Ih tyazhko govorit', a slushat' tyazhelee.
Sirano (podskazyvaya).
Ne tyazhely slova, no tyazhela lyubov'!
Kristian (povtoryaya).
Ne tyazhely slova, no tyazhela lyubov'!
Roksana.
Tak eto chto zhe? Znachit, vnov'
Dar krasnorech'ya s prezhnim zharom
Gotov kosnut'sya vashih ust?
Kristian (ta zhe igra).
YA otdayu vam krasnorech'e darom...
No eto... budet... darom chuvstv!
Roksana.
Aga! Slova prishli v dvizhen'e!
Ih vyrazhenie zvuchit na etot raz!
Kristian (ta zhe igra).
No vyrazhen'e... vashih glaz...
Slova lishaet... vyrazhen'ya...
Roksana.
O, kak ty govorish'! Odnako pochemu zhe
CHut' zapinayutsya eshche slova tvoi?
Sirano (otstranyaya Kristiana).
U vas stol' malen'kie ushi,
CHto trudno v nih vojti slovam bol'shoj lyubpi!
Roksana.
YA k vam sejchas spushchus'.
Sirano. Ne nado... ne sejchas...
Roksana.
Nu, vstan'te na skam'yu.
Sirano. Ne nado. Tak prekrasno,
Sebya ne vidya i ne vidya vas,
I chuvstvovat' i govorit' v prostranstvo...
Mne kazhetsya, ya govoryu vpervye...
Roksana.
I golos vash drugoj. Vy tak ne govorili.
Sirano (lihoradochno).
Da, verno... Noch' temna... Lish' otsvet goluboj...
Mogu osmelit'sya ya byt' samim soboj...
YA tak vzvolnovan... I lyuboe slovo
Tak novo dlya menya...
Roksana. Tak novo?
Sirano (ispuganno).
Prostite... YA nemnogo uvlechen...
No byt' osmeyannym?
Roksana. No v chem?
Sirano.
V moej lyubvi.
Roksana. No kem zhe?
Sirano. Vami.
Ved' ya zhe ne slova... ya to, chto za slovami...
Vse to, chem dyshitsya... brosayu naobum...
Kuda-to v sumrak... v noch'...
Roksana. Vam pomogaet um.
Sirano.
CHto um? On mozhet byt' pritvorshchikom iskusnym,
No pered nim lyubov' poyavitsya edva,
I merknet on, kak pered vsyakim chuvstvom
Bledneyut vsyakie slova.
Um -- eto problesk! Iskra v svete
Ognya lyubvi, slepyashchego do slez...
On merknet v nem, kak merknut svechi
V siyanii vechernih zvezd.
Roksana.
No vse zhe um...
Sirano. Vy govorite vse zhe.
Tak, znachit, chuvstvo vam dorozhe?
Vam dorogi slova, odnako blizhe laska?
Tak bud'te smely do konca.
CHto um v lyubvi? Ne bolee, chem maska,
Nakinutaya na serdca!
I eta maska serdcu chuzhda.
Skazhite sami: kak mne byt'?
Ved' um vsegda skryvaet chuvstvo,
A ya hochu ego otkryt'!
Roksana.
Nu, horosho. Puskaj dlya nas dvoih
Prishli mgnoven'ya eti. Ponimayu,
No chto vy skazhete, perezhivaya ih?
Sirano.
CHto ya skazhu? Dvenadcatogo maya
Prichesku izmenili vy.
Mne kazhetsya, sejchas ya slyshu hrust travy,
Kogda eshche davno, no kak segodnya budto,
Vy devochkoj vstrechali utro.
CHto ya skazhu? Kogda ya s vami vmeste,
YA otyshchu desyatki slov,
V kotoryh smysl na tret'em meste,
Na pervom -- vy i na vtorom -- lyubov'.
CHto ya skazhu? Zachem vam razbirat'sya?
Skazhu, chto eta noch', i zvezdy, i luna,
CHto eto dlya menya vsego lish' dekoraciya,
V kotoroj vy igraete odna!
CHto ya skazhu? Ne vse li vam ravno?
Slova, chto govoryat v podobnye mgnoven'ya,
Pochti ne slushayut, ne ponimayut, no
Ih oshchushchayut, kak prikosnoven'ya.
YA chuvstvuyu, mgnoven'ya toropya,
Kak ty drozhish', kak drozh' prohodit mimo
Po vetke starogo zhasmina...
Roksana.
YA plachu... YA drozhu... I ya lyublyu tebya.
Sirano (rasteryanno).
Ty lyubish'?.. Ty?.. Menya?..
Roksana. No, tak menya volnuya,
CHego ty hochesh'?
Kristian. Poceluya.
Roksana.
Ty prosish'?
Sirano (Kristianu).
O! Ty slishkom toropliv.
Kristian.
No kak ona vzvolnovana, zametil?
Ved' nado, chtoby ya vospol'zovalsya etim.
Sirano.
Da... ya prosil... No eto byl priliv
Lyubvi bezumnoj... toj... kotoroj styd nevedom..
I esli vash otkaz mne prozvuchit v otvet...
To...
Roksana (razocharovanno).
Vy ne stanete nastaivat' na etom?
Sirano (obradovanno).
Nastaivat'? Konechno, net!
Kristian.
No pochemu? Kogda ona ohotno
Na eto shla... a ty ne nastoyal?
Sirano.
Molchi!
Kristian. No pochemu?
Roksana. Vy govorite chto-to?
Sirano.
YA govoryu sebe...
(Kristianu.)
Molchi zhe, Kristian!
Zvuki muzyki -- to veselye, to pechal'nye.
Syuda idut. Odnako v dvuh tonah
Igraet muzyka. CHto eto za prichina?
Veselyj -- zhenshchina, bezradostnyj -- muzhchina.
Poyavlyaetsya kapucin.
A! |to srednee -- monah!
Sirano, Kristian, kapucin.
Kapucin.
Roben Madlena zdes'? YA v tu popal kalitku?
Sirano.
Net, eto za uglom.
Kapucin. Nu, vidimo, ne v tu!
Blagodaryu, moj syn. YA dlinnuyu molitvu
Za vas segodnya zhe prochtu.
(Uhodit.)
Sirano, Kristian, Roksana.
Kristian.
Ty pochemu ne hochesh', chtoby ya
Poceloval ee?
Sirano. Mne pokazalos', rano...
Kristian.
A mne medlitel'nost' tvoya
Ves'ma zagadochna i stranna...
Sirano (v storonu).
Da... oto tak. Lyuboj cenoyu
Ih yunost' i lyubov' voz'mut svoi prava...
Tak pust' zhe budut hot' slova...
Moi slova tomu vinoyu!
Roksana (poyavlyaetsya na balkone).
My govorili o...
Sirano. O pocelue.
Roksana. Snova?
Sirano.
Vas obzhigaet eto slovo?
My s shutki nachali... potom ya vdrug skazal
Vam yaro lyubov' svoyu... takuyu,
CHto, ot ulybki soskol'znuv k slezam,
Vy priblizhalis' k... poceluyu.
Roksana.
Dovol'no zhe! Molchite!
Sirano. Net.
Roksana.
O nem ne govoryat, on dlya oboih tajna.
Sirano.
Net, poceluj -- ne tajna, a sekret,
No v guby skazannyj sluchajno.
Roksana.
No esli tak peredaetsya on...
Nu, ladno... Vse ravno... Skazhite...
Sirano (Kristianu). Podnimajsya.
Roksana.
Ne tajna, a sekret...
Sirano (Kristianu). Nu, podnimajsya, slon!
Roksana.
Sekret dlya gub...
Kristian razvodit rukami.
Sirano. CHto eto za grimasa?
Kristian.
Moya lyubov' ne ta... Ona chista, moj drug.
Sirano.
Ty pravda glup! Skorej!
Kristian nereshitel'no podnimaetsya.
Kakaya t'ma vokrug!
Ona ne vidit... Zvezdy skupy...
Ne razlichit -- luna slaba...
Ona ego celuet v guby,
Celuya v nih moi slova.
Muzyka.
Pechal'no... Veselo... A, snova kapucin!
|j!
Roksana. Kto tam?
Sirano. Net li Kristiana?
Kristian (udivlenno).
Smotrite -- Sirano!..
Sirano. Emu, konechno, stranno!
Roksana.
Sejchas my spustimsya. A vy, kuzen, odin?
Sirano.
Net, ns sovsem!
Sirano, Roksana, Kristian, kapucin.
Kapucin. Roben Madlena --
Vse govoryat, chto zdes'?
Sirano. No vy skazali mne --
Rollen?
Kapucin. Roben. Vy, sudar', nesomnenno
Mogli oslyshat'sya.
Sirano. Vpolne.
Roksana poyavlyaetsya na poroge doma v soprovozhdenii Ragno
i Kristiana.
Roksana.
Roben Madlena -- ya.
Kapucin. Prosil odin vel'mozha
Vam totchas peredat' pis'mo, esli vozmozhno...
Pozvol'te pered nim mne vypolnit' svoj dolg.
(Peredaet pis'mo.)
Kristian.
Kto on?
Sirano. De Gish, ya polagayu.
Roksana (chitaet vpolgolosa).
Proshu proshchen'ya, dorogaya!
Pishu, poka uhodit polk,
YA dolzhen uezzhat' nemedlenno, odnako
Ne v silah ya... hotya by raz
Eshche ne uvidavshi vas...
SHlyu ne pis'mo cherez monaha --
Svoyu mol'bu: o, szhal'tes' nakonec!
YA sam za neyu budu sledom....
Vy znaete, svyatoj otec,
CHto pishet graf v poslan'e etom?
Kapucin.
O chado, net!
Roksana (chitaet gromko).
Mademuazel'!
YA dolzhen ogorchit' vas s samogo nachala
I peredat' zhelan'e kardinala.
Ono presleduet edinstvennuyu cel' --
Vas videt' zamuzhem. On slyshal vashe net...
I vse-taki baron de Nevil'et
Segodnya stanet vashim muzhem...
No, znaya, chto svyashchennik nuzhen,
CHtob obvenchat' vas na domu,
YA peredal pis'mo emu.
Dlya osvyashchen'ya tainstv braka
Mne udalos' napravit' k vam
Ves'ma smyshlenogo monaha...
Prislushajtes' k ego slovam.
(S otchayan'em.)
O, kak uzhasno!
Kapucin (k Sirano). |to vasha chest'?
Kristian.
Net, ya!
Kapucin (glyadya na nego).
No...
Roksana (bystro).
I pripiska est'.
(CHitaet.)
Otdajte v monastyr' iz vashih sredstv nemnogo --
Svyashchenniku vo imya boga
Sto dvadcat' zolotyh.
Kapucin. O, blagorodnyj vityaz'!
Sto dvadcat' zolotyh... Nemedlya pokorites'!
Roksana (s mukoj).
YA pokoryayus', da!
(K Sirano.)
A vam, kuzen, zanyat'sya
Pridetsya s grafom. Zaderzhites' tut.
Sirano (kapucinu).
I skol'ko, moj otec, vam nadobno minut?
Kapucin.
Moj syn, ne bole, chem pyatnadcat'.
Roksana (Kristianu).
Idemte!
Vse, krome Sirano, uhodyat.
Sirano. Kak zhe ya de Gisha
Sumeyu zaderzhat', poka svershitsya brak?
Pridetsya lezt' syuda.
(Lezet na balkon.)
Net, eto nizko. Vyshe.
Slyshna pechal'naya melodiya.
Muzhchina. On! Tem luchshe, esli tak.
Sirano, de G i sh.
De Gish.
Proklyatyj kapucin uzhe ushel davno,
Ne sbilsya li s puti iz-za nochnogo mraka?..
Sirano.
On znaet golos moj. Zabud'te, Sirano,
Proiznoshen'e Berzheraka.
Do Gish.
Kak budto etot dom! No tol'ko vhod otsyuda l'?
Net, vhod kak budto by ne s etoj storony...
(Hochet vojti.)
Sirano padaet i vytyagivaetsya na poroge.
Ah, chert! CHto eto znachit, sudar'?
Otkuda on upal?
Sirano. S luny.
De Gish.
S luny?
Sirano. Kotoryj chas?
De Gish. On ne v svoem ume!
Sirano.
Kakaya zdes' strana?
De Gish. Emu, naverno, hudo?..
Sirano.
YA, kak yadro, letel vo t'me!
De Gish.
No, sudar'...
Sirano (strashnym golosom).
YA upal ottuda!
De Gish.
CHert poberi! On besnovatyj!
Sirano.
Udarilsya. Spina bolit...
(Tret spinu.)
De Gish.
Pozvol'te mne projti!
Sirano. Vy znaete, kuda-to
Svalilsya, pryamo kak bolid.
Gde ya? Skazhite mne po chesti,
V kakom ya ochutilsya meste?
De Gish.
CHert vas voz'mi!
Sirano. YA poteryal vo mgle
Svoj put' pribyt'ya. Vot dosada!
YA, sudar', uvlechen k zemle
Byl vesom sobstvennogo zada.
O, ya v Alzhire?
De Gish. CHto za skazka?
Sirano.
Vy negr? Vy chernyj?
De Gish. |to maska!
Sirano.
Tak ya v Italii? Podi zh.
Kak ya ne razglyadel? Skazali by mne pryamo!
De Gish (pytayas' projti).
Menya zdes' ozhidaet dama...
Sirano.
Nu, znachit, ya popal v Parizh!
De Gish (smeyas').
Odnako on chudak ves'ma zabavnyj, pravo!
Sirano.
A, vy smeetes'?
De Gish. Da, no ya hochu projti.
Sirano.
YA ponachalu bral vse vpravo
I sbilsya s Mlechnogo puti!
YA puteshestvoval po svetu,
Vdrug smerch pones menya v peski,
No ya shvatil za hvost kakuyu-to kometu,
I vot teper' na mne povsyudu voloski.
(Sduvaet.)
V puti Medvedica Bol'shaya
Eshche napala na menya...
De Gish.
O, dolgo li, moe terpen'e iskushaya,
Vy budete...
Sirano. No ya, spokojstvie hranya,
Nemedlenno iz lap medvedicynyh vylez
I prygnul na Vesy! Teper' vo t'me nebes
Igla Vesov ostanovilas'
I moj pokazyvaet ves.
No, tol'ko strelki ne sdvigaya,
YA povernulsya k nim spinoj,
Kak vdrug Medvedica drugaya --
Pomen'she -- kinulas' za mnoj!
Nu, horosho, ona kusat'sya
Ne mozhet -- neskol'ko mala...
Veneru videl ya... no etih tem kasat'sya
Navryad li sleduet?.. Intimnye dela!
Da! Znaete li vy, chto ya igral na Lire?
No, vzyav odin akkord, chut' ne porval strunu.,
YA knigu napishu, ona v nauchnom mire,
Naverno, vyzovet vojnu!
Do Gish.
YA, nakonec, hochu...
Sirano. YA znayu! Vy hotite
Znat' o lunatikah? Ob ih semejnom byte?
De Gish.
Da net zhe, chert voz'mi!
Sirano. Sostav nebesnyh tel?
A! Gory na Lune ili zemnye teni!
De Gish.
Da net zhe, net!
Sirano. Kak ya tuda vzletel?
Tut ves' vopros v izobreten'e!
Ikar i golub' Arhitasa,
Pover'te slovu, erunda!
De Gish.
On sumasshedshij -- eto yasno.
No on -- uchenyj sumasshedshij.
Sirano. Mmmda!
SHest' sposobov podnyat'sya est'.
De Gish.
Nu, neuzheli celyh shest'?
Sirano.
Vot pervyj: v utrennej rose
Lozhites' golyj pod okoncem --
Vy isparites' tak, kak vse
Rosinki, podnyatye solncem!
Vtoroj: pri vetre, prilozhiv
Ladoni k kryl'yam mel'nicy krest'yanskoj,
Vy poneslis' by s siloj adskoj
Pod sen' kosmicheskih oliv!
De Gish.
A tretij?
Sirano. Vzyav yadro stal'noe,
Nabejte porohom vnutri
I, naplevav na vse zemnoe,
Vzryvajtes' i letite...
De Gish. Tri.
Sirano.
CHetvertyj sposob luchshij v mire:
Vozdushnyj shar priklejte k borode,
I sharik uneset vas v tu ravninu, gde
Pasutsya zvezdochki...
De Gish. CHetyre!
Sirano.
Lech' na zheleznyj list i sil'nymi ryvkami
Magnit podbrasyvat', on list zheleznyj s vami
Podtyanet kverhu. Vy opyat'
Tak do luny i uprazhnyajtes'!
De Gish. Pyat'!
Sirano.
Poslednij sposob -- nomer shest'!
Baran'im mozgom smazh'tes' ves'
I pri lune lozhites' ogolennym,
Vtiraya v kozhu zhirnye mazki.
Luna ved', sudya po vlyublennym,
Vbiraet vsyakie mozgi.
De Gish.
Da, shest'! Besspornye ne vse hot',
No sposobom kakim vy byli tam v gostyah?
Sirano.
No, sudar', pa Lunu poehat'
Pri nashej tehnike -- pustyak!
De Gish.
Kakoe zh bylo vashe sredstvo?
Sirano.
Sed'moe! V yarkij lunnyj svet...
Ugu-gu-gu... Vy dogadalis'?
De Gish. Net.
Sirano.
Luna ottyagivaet volny, kak izvestno.
Poetomu otliv byvaet po nocham.
YA na volnu prileg... Menya otliv kachal...
Usilivalsya mezhdu tem on...
I vdrug... ya podnyalsya... i poletel... kak demon!
(Obychnym tonom.)
Vam, vizhu, moj rasskaz prishelsya po dushe?
(Smotrit na chasy.)
My dvadcat' pyat' minut uzhe
Bez ustali boltaem s vami...
Vy opozdali k vashej dame!
De Gish.
O, etot golos! Sirano?!!
(Hochet bezhat'.)
Sirano.
Kuda vy, graf? Ved' vse ravno
Brak sovershen uzhe! K chemu takaya gonka?
Sirano, de Gish, Roksana, Kristian, kapucin.
De Gish (uvidya Roksanu i Kristiana).
Vy, sudar'? I ona? Kak eto bylo tonko!
(K Sirano.)
Nu, gospodin izobretatel', vas
YA pozdravlyayu, priznavaya,
CHto zaderzhal by vash rasskaz
Svyatogo na poroge raya.
Ne pomnyu v knigah ya intrigi
Ni luchshe etoj, ni sil'nej.
Zapomnite ee dlya vashej novoj knigi,
A ya zapomnyu dlya svoej!
Sirano klanyaetsya.
Kapucin (de Gishu).
YA vizhu, vam, moj syn, priyaten etot brak.
On vami sovershen na radost' bozh'im slugam.
De Gish.
YA tozhe dumayu.
(Roksane.)
Odnako vam s suprugom
Proshchat'sya nado.
Roksana. To est' kak?
De Gish (Kristianu).
Baron de Nevil'et! Krugom! Nalevo!
Roksana.
Zachem? Kuda vy?
De Gish. Na vojnu.
Roksana.
No rota ne idet, i v etoj rote on.
De Gish.
Teper' ona pojdet.
(Dostaet paket.)
Dostavite, baron,
Prikaz moj...
Roksana (brosayas' v ob®yatiya Kristiana).
Kristian!
De Gish.
Nu, v mgnoven'e oka!
Karbonu de ZHalu! U vas on starshij chin
(K Sirano.)
Do brachnoj nochi im daleko!..
Sirano (v storonu).
Kak budto by menya on etim ogorchil...
De Gish uhodit.
Kristian.
O, guby daj tvoi!
Sirano. Nam nekogda. Idem!
Kristian.
O, ty ne znaesh', kak...
Sirano. No ya predpolagayu.
Roksana.
Proshchaj, moj Kristian!
Kristian. Proshchajte, dorogaya!
Roksana (k Sirano).
Klyanites' mne!
Sirano. Mne klyast'sya? V chem?
Roksana.
On budet zhiv?
Sirano. YA postarayus', no...
Roksana.
Vy otvratite vsyakuyu opasnost'?
Sirano.
YA postarayus', no...
Roksana. Dostatochno u vas est'
Dlya etogo otvagi, Sirano.
Vy obeshchaete -- on budet veren mne?
Sirano.
YA postarayus'... Da... konechno, na vojne...
Roksana.
Ne budet holodno emu?
Sirano.
YA postarayus', no...
Roksana. Ot nochi do rassveta
On budet mne pisat' po dlinnomu pis'mu.
Sirano (ostanavlivayas').
YA otvechayu vam za eto!
Zanaves
---------------------------------------------------------
* DEJSTVIE CHETVERTOE. GVARDEJCY GASKONCY *
Post, zanimaemyj rotoj Karbona de Kastel' ZHalu pri osade
Arrasa. V glubine_otkos, prohodyashchij cherez vsyu scenu. Za nim
viden rovnyj gorizont. Vdali_steny Arrasa i siluety krysh na
nebe. Palatki, razbrosannoe oruzhie, barabany i t. d. Rassvet.
Gvardejcy gaskoncy spyat, zakutannye v svoi plashchi. Oni ochen'
bledny i hudy. Kristian spit mezhdu drugimi na pervom plane;
lico ego osveshcheno kostrom. Tishina.
Kristian, Karbon de Kastel' ZHalu, Le-Bre,
gvardejcy, potom Sirano.
Le-Bre.
CHert poberi!
Karbon. Idi rugat'sya v pole,
Ty mal'chikov razbudish' mne.
Le-Bre.
Oni golodnye.
Karbon. Tem bole.
Le-Bre. Pust' poobedayut vo sne.
Vystrely.
Karbon. CHto eto?
Le-Bre. Nichego.
Karbon. |j, kto tam?
CHasovoj (na otkose).
Stoj! Kto idet?
Sirano (pokazyvaetsya na otkose).
De Berzherak!
(Spuskaetsya.)
Le-Bre idet emu navstrechu.
Le-Bre.
Ty kazhdoj noch'yu po ispanskim rotam
Prohodish' tak?
Sirano (glyadya na Kristiana).
No chto podelaesh'? Ved' on zhe kazhdoj noch'yu
Ej obeshchal pisat' po dlinnomu pis'mu!
Smotri, on goloden, no blednost', mezhdu prochim,
K licu emu.
Le-Bre.
Idi skoree spat'!
Sirano. Kogda ya shel, neuznan,
Skvoz' nepriyatel'skij redut,
Kazalos' mne, chto budet boj -- francuzy
Segodnya pobedyat ili umrut.
Karbon.
Net, nashi marshaly glupee, chem podpaski!
My osazhdaem d'yavol'skij Arras
V to vremya, kak infant ispanskij
Prishel i osazhdaet nas!
Sirano.
Tak, znachit, nado osadit' infanta!
Le-Bre.
Smeesh'sya vse?
Karbon. Nu, znaete li, nam-to
Smeh prezhdevremenen ves'ma!
Le-Bre.
Druz'yam ty dostavlyaesh' gore -
Tak riskovat' iz-za pis'ma...
Kuda zhe ty?
Sirano (uhodya v palatku).
Pisat' drugoe.
T e zh e bez Sirano.
Karbon (vzdyhaya).
Uzhe zarya! YA, k sozhalen'yu, znayu,
Kakov ih budet pervyj krik...
Odin iz gvardejcev (sadyas').
YA goloden!
Gvardejcy shevelyatsya, potyagivayutsya.
Odin iz gvardejcev. YA umirayu!
Odin iz gvardejcev.
YA s®el svoj sobstvennyj yazyk!
Karbon.
Vstavajte!
Odin iz gvardejcev.
Net.
Odin iz gvardejcev.
|j, za ovechij syr
Idet moya baronskaya korona!
Odin iz gvardejcev (Karbonu).
Vy ne hotite, komandir,
Menyat' barana na barona?
Odin iz gvardejcev.
YA drat'sya ne mogu -- ya nemoshchen i hil!
Odin iz gvardejcev,
Est' dajte chto-nibud'!
Karbon. Spokojnee! K poryadku!
Odin iz gvardejcev.
Hot' kruzhku moloka, a to k sebe v palatku
YA udalyus', kak nekogda Ahill.
Karbon (idya k palatke Sirano).
|j, Sirano!
Sirano vyhodit navstrechu s knigoj v ruke.
Te zhe, Sirano, pozzhe -- flejtist.
Karbon. Ty tak smeshish' rebyat --
Ne otkazhi mne v malen'koj podmoge,
A to oni menya s®edyat...
Sirano.
|j, pochemu ty tak volochish' nogi?
Odin iz gvardejcev.
Tak, v pyatkah koe-chto...
Sirano. A chto tam, krome shutok?
Odin iz gvardejcev.
Predpolagayu, on.
Sirano. Kto on?
Tot zhe gvardeec. Edva dysha,
Ushel on v pyatki.
Sirano. Kto?
Tot zhe gvardeec. ZHeludok.
Sirano.
No eto luchshe, chem dusha!
Odin iz gvardejcev.
A! Sirano! Ostrish'?
Odin iz gvardejcev (vorchlivo).
Nam eto uzh ne novo.
Sirano (gvardejcu).
CHto za shchekoj?
Tot zhe gvardeec. Bolit proklyatyj zub.
Sirano.
Tebe pridetsya kushat' sup
I obhodit'sya bez vtorogo!
Odin iz gvardejcev.
Ministry zhrut, naverno, vvolyu?
Odin iz gvardejcev.
CHetyre raza v den'!
Odin iz gvardejcev. A kardinal i shest'!
Sirano.
Oni ne delyat nashu dolyu,
No mogut nashu dolyu s®est'!
Odin iz gvardejcev (pozhimaya plechami).
Vsegda ostrota i slovechko!
Sirano.
SHutit' vsegda, smeyat'sya vechno!
CHtob smert' v boyu byla legka,
Pobol'she shutok, v shutkah -- perca!
CHtob ostroe vhodilo v serdce
I ostroe shodilo s yazyka!
Odin iz gvardejcev.
YA est' hochu!
Sirano. Ah tak? Togda sygraj, flejtist!
Obzhor gaskonskih pozhalej ty!
Pust' ih osvishchet melodichnyj svist
Tvoej prostorechivoj flejty.
No ne igraj o sumerkah srazhenij,
O lezviyah klinkov, o vspolohah ognej
I o dozhdyah, v kotoryh poryzheli
Tugie klapany na nej.
Pust' zvuki flejty, slovno koni,
Nesut to tishe, to rezvej
K dalekoj rodine Gaskoni
Ee dalekih synovej.
Pust' pesni blizkie, kak sestry,
Nesutsya medlenno, kak dym,
CHtob kazhdyj stal -- obvetrennyj i cherstvyj -
Nemnogo laskovym, nemnogo molodym.
Druz'ya! Vy slyshite? Uzhe ne flejta stonet,
No dudka pastuha po milym nam krayam...
Igraj, flejtist, o rodine Gaskoni
Ee dalekim synov'yam.
Flejtist igraet.
Zvenya po shlemam, po kirasam,
K nam pesnya rodiny idet izdaleka...
V nej tihij mir... On vyglyadit prekrasnym,
I tishina ego legka.
I v etoj tishine, kak v vekovoj istome,
I nezhnost' vecherov i iskrennost' tvoya,
Tak slushajte o rodine Gaskoni,
Ee zabludshie, no vse zhe synov'ya!
Vse opustili golovu, ukradkoj vytirayut slezy,
Karbon (tiho, k Sirano).
Razveselit', ya dumayu, pora b ih:
Ruka grustyashchih voinov slaba.
Sirano.
Pover', Karbon, v krovi u hrabryh
ZHivut i nezhnost' i bor'ba!
Dostatochno...
(Delaet znak barabanshchiku.)
Barabanshchik b'et v baraban.
Odin iz gvardejcev (vskakivaya).
CHto eto?
Odin iz gvardejcev. Gde eto?
Sirano (ulybayas').
Vy vidite, moj kapitan,
Tak vse, chto v mir prinosit flejta,
Vsegda unosit baraban!
Odin iz gvardejcev (vglyadyvayas').
A! Von de Gish!
Odin iz gvardejcev.
CHego on ryshchet?
Odin iz gvardejcev.
Plemyannik dyadyushki!
Sirano. Vot lestnaya molva!
Odin iz gvardejcev.
A u nego na shee pryshchik!
Smotrite, na bronyu nalyapal kruzheva!
Odin iz gvardejcev.
On ves' blestit! Uzhasnaya obida!
Odin iz gvardejcev.
Kak lopat' hochetsya!
Sirano. Ne podavajte vida.
Gde trubki? Kosti? Gde koloda kart?
I pust' menya porazvlechet Dekart.
Vhodit de Gish. U vseh dovol'nyj vid. De Gish ochen' bleden.
T e zh e, de Gish.
De Gish (Karbonu).
A, zdravstvujte!
(V storonu.)
Da on sovsem zelenyj!
Karbon (v storonu).
Ostalos' ot nego lish' vyrazhen'e glaz!
De Gish (glyadya na gvardejcev).
A! Vot oni bearnskie barony,
Stol' prezirayushchie nas.
Nastol'ko zlost' zahodit daleko v nih,
CHto kazhdyj zdes', kak mog, menya rugal,
Im kazhetsya, chto ih polkovnik --
Ugodnik korolya i zhalkij intrigan.
Tak eti nishchie prostit' ne mogut mne
Roskoshnyh kruzhev na brone?
I do sih por, kak, v sushchnosti, ni stranno,
YA ne zastavil kapitana
Ih nakazat', imeya stol'ko prav.
Molchanie. Igrayut v karty. Kuryat.
Karbon.
YA dolzhen vam zametit' srazu,
CHto ya ne vam podvlasten, graf,
No lish' voennomu prikazu.
De Gish.
Vpolne dostatochno. YA ne hvastun, zamet'te,
Kak nishchie barony eti!
Odnako vse-taki vchera
Mne pulya srezala verhushku ot pera,
I vse zhe... nahodyas' pod vrazheskim mushketom,
YA ranil v nogu grafa Bukua.
Vot hrabrost' u menya na delo kakova!
Sirano.
A gde vash belyj sharf?
De Gish (udivlenno). Vy znaete ob etom?
Nu chto zhe... ya kogda vodil
Moih lyudej v poslednij raz na krepost'
I vyrvalsya vpered,_ proizoshla nelepost':
YA okazalsya vdrug odin.
SHarf byl na mne, on govoril o chine...
Ot mnogih pul' ya slyshal svist v ushah.
Teper' ponyatno, po kakoj prichine
YA brosil svoj zloschastnyj sharf?
Tak riskovat'! Kakogo cherta!
Sirano.
Odnako Genrihom CHetvertym
Ego sultan ne broshen byl ni razu,
Sluzha mishen'yu vrazheskomu glazu!
De Gish.
Gaskonskaya hvastlivost'!
Sirano. Da?
Vy razreshite mne, kogda
Pojdem my pristupom k Arrasu,
Im povyazat' moyu kirasu?
De Gish.
Vy znaete, chto vam nel'zya pojti navstrechu:
Na holmike, rasstrelyannom kartech'yu,
Moi sharf davno izorvan ves'.
Dostan'te-ka ego!
Sirano (protyagivaya de Gishu sharf). On zdes'!
De Gish (berya sharf).
Dejstvitel'no! Moj sharf... chto b ni bylo, no, pravo,
YA dolzhen vas blagodarit' poka.
Sirano.
YA spas ne dostoyan'e grafa,
No dostoyanie polka.
De Gish.
Ah vot kak, sudar'! Pust' zhe on
Posluzhit mne uslovnym flagom!
(Podnimaetsya na holm i mashet sharfom.)
Karbon.
CHto eto?
CHasovoj (vskidyvaya mushket).
CHelovek bezhit v ispanskij lager'!
De Gish.
Ostav'te. |to moj shpion.
Ispancam sluzhit on i mne...
Takie sluchai byvayut na vojne.
Nash marshal noch'yu k markitantam
Uvel vojska za proviantom
I esli b lager' nash vragi atakovali..
Karbon.
No mozhet li ob etom znat' Arras?
Tam dogadayutsya edva li...
De Gish.
Tam znayut, kapitan, i atakuyut pas
Ispancam ne bylo izvestno,
Gde ih protivnik menee silen,
I, chtoby vybrat' oto mesto,
K nam noch'yu poslan byl shpion...
Sirano.
No etot zhe shpion i nash shpiop? Ne tak li?
De Gish.
Vy pronicatel'ny, mos'e de Berzherak!
YA vybral mesto dlya ataki
I, vybrav, sharfom podal znak...
Karbon.
Vash vybor pal na eto mesto!
De Gish.
O chem ya vam i ob®yavlyayu chestno.
Karbon.
K oruzh'yu!
De Gish. CHerez chas.
Odin iz gvardejcev. Skazali b cherez god!
Vse snova sadyatsya i vozvrashchayutsya k kartochnoj igre.
Odin iz gvardejcev.
Daj, Genrih,tabaku!
Odin iz gvardejcev. Tvoj hod.
De Gish (Karbonu).
Nam vremya vyigrat' neobhodimo. Marshal
Idet netoroplivym marshem.
Karbon.
I mnogo vremeni ponadobitsya?
De Gish. Bezdna.
Karbon.
I chtoby on uspel pribyt'?..
De Gish.
Gaskoncy budut tak lyubezny,
CHto razreshat sebya ubit'.
Sirano.
A!.. |to mest'?
De Gish. My ponimaem oba,
CHto ya ne slishkom vas lyublyu,
No vy zhe hrabrecy... Moya lyubov' i zloba
Prekrasno sluzhat korolyu.
Sirano.
YA vam priznatelen.
De Gish. Moya dusha chista --
Vy tak sebya vedete smelo,
CHto lyubite odin borot'sya protiv sta.
Nu, vot dlya vas i otyskalos' delo!
Sirano.
Otlichno! Horosho! Posredstvom nashej krovi
V gaskonskij gerb nam pervym dovelos'
CHervonnoj polosoj vpisat' rubec bagrovyj
Sredi shesti lazorevyh polos.
CHto zh, gospodin de Gish! Ne za chuzhoe znamya,
No my pojdem na etot raz
Za gerb, kotoryj krasen nami,
Za gerb, krasneyushchij za vas!
(Podhodit k Kristianu.)
Kristian.
Ne videt' bol'she mne Roksanu...
Sirano. Ne sud'ba!
Kristian.
Poslednee pis'mo ej napisat' hotelos'.
Sirano.
Prosti, moj drug, menya za smelost' --
YA poproshchalsya za tebya.
Kristian.
Daj mne prochest'.
Sirano (peredavaya pis'mo).
Prochti.
Kristian (chitaet). Odnako
CHto eto za pyatno?..
Sirano (s naivnym vidom). Vot eto?
Kristian. Da! Sleza?
Sirano.
Ty prav, moj Drug, sleza. YA plakal.
Poety vhodyat v rol' _ bez etogo nel'zya.
Kristian (smotrit na nego).
Ty plakal?
Sirano. Da. Tak umeret'... i dazhe
Ns povidav ee... Pojmi.
SHum. Vystrely.
Kristian. CHto eto? Boj?
Sirano.
Net, eto, kazhetsya, strelyaet nasha strazha.
No daj zhe mne pis'mo!
Kristian (pryachet pis'mo). Net... ya voz'mu s soboj!
CHasovoj.
|j! Kto idet?
Karbon. CHert poberi! Kto eto?
Kriki.
-- Strelyayut!
-- Stoj!
-- Kuda?
-- Kareta!
Golos za scenoj.
Po vole korolya!
De Gish. Po korolevskoj vole?
V®ezzhaet kareta.
Ravnyajtes'! Smirno! Tak nel'zya
Stoyat' pri korole! I na vojne tem bole!
Podnozhku!
Boj barabanov. Vse nizko sklonyayutsya.
Roksana (vyskakivaet iz karety).
Zdravstvujte, druz'ya!
Zvuk zhenskogo golosa mgnovenno podnimaet vseh s mesta.
Te zhe, Roksana.
De Gish.
Vy? Volej korolya?
Roksana. Da! Korolya Lyubvi!
Vse. O!..
Kristian (brosayas' k nej).
Kak? Vy zdes'?
Roksana. A gde zhe byt' mne nado
Ved' vasha glupaya osada
Tak zatyanulas'...
Kristian. Kak sumeli vy?
Roksana.
YA rasskazhu sejchas.
Sirano (ne smeya vzglyanut' na nee).
Tak raz eshche na svete
Ee uvizhu ya?
Roksana (sadyas' na baraban).
Edva spaslas' ot pul'.
(Obizhenno.)
A znaete li vy, chto po moej karete
Strelyal ne ih, a vash patrul'!
De Gish.
Vam nado uezzhat'!
Roksana. Bez vas mne odinoko.
(Gvardejcam.)
A vyglyadite vy nevazhno v etot raz.
I ya ne znala, chto Arras
Okazhetsya vdrug tak daleko!
(Zamechaet Sirano.)
A! Moj kuzen de Berzherak!
YA rada videt' vas!
Sirano (priblizhayas'). No kak?
Roksana.
YA vas nashla? Peredo mnoyu
Lezhala Franciya, istoshchena vojnoyu.
Menya veli k vam nishchie polya.
I esli eto volya korolya --
Vse eti stony, zhaloby i bol'
Zemli, razorvannoj na chasti,--
To moj korol' Lyubvi -- edinstvennyj korol',
Kotoryj, mozhet byt', zasluzhivaet vlasti!
Sirano.
I vas ispancy propustili?
Roksana. Da.
YA govorila im, kogda
Pytalis' zaderzhat' karetu,
CHto u menya lyubovnik zdes'.
Togda, uznav, k komu ya edu,
Mne grandy otdavali chest'
I govorili vsled, chto put' Lyubvi otkryt
Prekrasnejshej iz sin'orit.
Kristian.
K komu? K lyubovniku?
Roksana. Prosti moyu vnnu,
No kto by k muzhu propustil zhenu?
Kristian.
YA ne o tom... Tebe otsyuda
Uehat' nuzhno... Lager' ves'
Nahodit, chto...
Roksana. Mne zdes' sovsem ne hudo!
Kristian.
No nuzhno...
Roksana. Pochemu?
Kristian (zatrudnyayas'). No, ponimaesh'... zdes'.
Karbon.
Zdes' cherez polchasa...
De Gish. Nu, cherez chas -- ataka.
Roksana.
Ataka? Pravda? Budet boj?
YA ostayus'!
Kristian. No... zdes'...
Roksana (brosayas' k Kristianu).
Odnako...
O, daj mne, Kristian, hot' umeret' s toboj!
De Gish.
No zdes' ubijstvennoe mesto!
Kristian.
Tebe ved' eto neizvestno...
On prikazal...
Roksana (de Gishu). Tak, znachit, vy
Hotite na menya nadet' vual' vdovy?
De Gish.
O, ya klyanus'!
Roksana (topaya nogoj).
YA ne ujdu!
Sirano. Ah tak?
Prichudnica stanovitsya otvazhnoj?
Roksana.
YA o sebe kak o kuzine vashej
Hochu napomnit' vam, de Berzherak!
Le-Bre.
My zapreshchaem.
Karbon. Vam nel'zya.
Roksana.
YA veryu vam, moi druz'ya!
Karbon (gvardejcam).
Smenite strazhu Raval'yaka!
CHtoby dusha zhivaya ne proshla!
Roksana.
Postojte, kapitan! Skazhite, eta shlyapka
K srazhen'yu budet horosha?
(Glyadya na de Gisha.)
Vam, graf, pora ujti, -- ved' skoro zdes' srazhen'e.
De Gish.
O, eto slishkom! YA vernus' syuda.
Vy ne izmenite reshen'ya?
Roksana.
Ostat'sya zdes'? Net, nikogda!
De Gish uhodit.
Te zhe bez de Gisha.
Kristian (umolyayushche).
Roksana!
Roksana. Net.
Odin iz gvardejcev.
My s neyu vstretim bitvu!
Odin iz gvardejcev.
Manzhety!
Odin iz gvardejcev.
SHCHetku!
Odin iz gvardejcev.
Mylo!
Odin iz gvardejcev. Britvu!
Suetyatsya.
Karbon (uzhe vyloshchennyj).
Prostite mne, madam! S tovarishchami vmeste
YA ne predstavlen vam. Zdes' kavalery est',
CHto umeret' pri vas imeyut chest',
No znat' vas ne imeyut chesti.
Vot ya predstavlyu vam Gillo de Kayuzaka,
Vidama de Mal'gur, Pejresku de Lasbas,
D'|skarb'e _ ZHoze, Karbona d'|stressaka...
Roksana.
On rotu celuyu predstavil mne, odnako!
Odin iz gvardejcev.
Net, eto tol'ko _ odnogo iz nas!
Karbon (Roksane).
Raskrojte pal'chiki, v kotoryh vash platochek!
Roksana (razzhimaya ruku, ronyaet platok).
Zachem?
Karbon (podnimaya platok).
Blagodaryu! Podajte mne kop'e!
U nas net znameni, a nasha rota hochet
Imet', sudarynya, svoe.
Roksana.
No vozduh svezh. Ego takaya massa.
YA est' hochu. Itak, moe menyu:
Pashtety, vina, lomtik myasa,
YA dazhe na vojne ego ne izmenyu.
Nu, servirujte stol!
Na vseh licah - uzhas.
Odin iz gvardejcev. Uvy, no veshchi eti...
Odin iz gvardejcev.
Gde ih dostat'?
Roksana (spokojno). V moej karete.
Odin iz gvardejcev.
Kak?!
Roksana. Tol'ko sousa pogret' by nam, a to ved'
Ostylo vse, navernoe, davno.
Vam vse pomogut prigotovit'.
Moj kucher vam znakom?
Vse. -- Ragno!
-- O, bravo!
-- Syr!
_ Vino!
_ Nesu!
O feya dobraya!
Ragno (stoya na kolenyah, vynimaet proviziyu).
Blagoslovim Ispan'yu:
Oni ohotilis' za blagorodnoj lan'yu
I ne zametili kozu!
Sirano (tiho). Poslushaj, Kristian!
Roksana (gvardejcam, nagruzhennym edoj).
Kladite pryamo nazem'.
Nu, Kristian!
Kristian speshit ej pomoch'.
Odin iz gvardejcev. YA god vina ne pil.
Odin iz gvardejcev.
O d'yavol! |tot pir prekrasen --
Prekrasen, kak poslednij pir1
Ragno.
Pavlin! Indyuk!
Odin iz gvardejcev (nalivaet vino).
Fial s topazom!
Roksana (Kristianu).
Nu, razvernite skatert', nakonec!
Vse veselo prinimayutsya za edu.
Sirano (tiho).
Poslushaj, Kristian!
Odin iz gvardejcev. Kakoj pashtet pripas on?
Ragno.
Zdes' v kazhdom fonare ustroen pogrebec!
Knut iz kolbas!
Odin iz gvardejcev.
O, etot simvol vlasti
YA predlagayu iskromsat' na chasti!
Sirano (Kristianu).
Mne nado do nee pogovorit' s toboj.
Odin iz gvardejcev.
U etogo vina chudesnejshie svojstva!
Roksana (prisluzhivaet).
Ved' vas hotyat ubit'? U nas poslednij boj?
My preziraem ostal'noe vojsko!
I my ne priglasim de Gisha!
Vam dat' vina? Ne toropites'! Tishe!
Vot eto blyudo, sdelannoe tonko...
Odin iz gvardejcev (vtoromu).
Ne toropis'! Ty zhresh', kak slon!
Odin iz gvardejcev.
Pod krylyshkom u etogo cyplenka
YA chuvstvuyu sebya pod maminym krylom.
Sirano (Roksane).
YA obozhayu vas!
Roksana (Kristianu).
A vam? Biskvit v muskate?
Kristian.
Zachem ty zdes'?
Roksana. Ty eto govorish'?
Snesite chasovym!
CHasovoj. Syuda idet de Gish!
Roksana.
V korzinu pryach'te vse! On, kak vsegda, nekstati.
Na kozly lez', Ragno! My vidu ne pokazhem.
Odin iz gvardejcev.
Mne kazhetsya, de Gish ne budet gostem nashim!
Mgnovenno vse pryachetsya.
De Gish bystro vhodit i srazu ostanavlivaetsya, nyuhaya vozduh.
Molchanie.
Te zhe, de Gish.
De Gish.
Zdes' chudno pahnet!
Odin iz gvardejcev. Lya-lya-lya!
De Gish (izumlenno).
CHto s vami?
Tot zhe gvardeec (razvyazno).
|to krov', burlya,
Kipit ot blizosti srazhen'ya.
Odin iz gvardejcev.
Pum-pum-pum-pum!
De Gish. A eto chto za pen'e?
Tot zhe gvardeec (nemnogo op'yanev).
Tak, pesenka...
De Gish. Razveselilis' vdrug!
Tot zhe gvardeec.
Pered opasnost'yu, moj drug!
De Gish (Karbonu).
A, kapitan? Vy tozhe?
Karbon (pryacha za spinoj butylku). No...
De Gish.
YA pushku vam dostal.
(V storonu.)
Veselaya kompan'ya!
Odin iz gvardejcev.
Kak on zabotliv!
Odin iz gvardejcev.
I davno
Takoe miloe vniman'e?
De Gish (Roksane).
Oni soshli s uma! Sudarynya, skoree!
Vam nuzhno uhodit'.
Karbon. Da-da. Polkovnik prav.
Roksana.
Ne vsem zhe umirat' tihonechko, stareya...
Ne luchshe l' v molodosti, graf?
Vsego horoshego!
De Gish. Vy chereschur gordy!
(Karbonu.)
Pojdemte, ya vam pokazhu forty.
Uhodyat.
Kristian (k Sirano).
Ty zval menya?
Sirano (mnetsya). Da, znaesh' li... Roksana...
Kogda ty s neyu vstupish' v razgovor...
Tebe, byt' mozhet, budet stranno...
Kristian.
CHto stranno?
Sirano. Pis'ma... S nekotoryh por
YA posylal ne po dva na nedele.
A...
Kristian. Po tri?
Sirano. Po tri. Po tri v den',
YA v rol' voshel.
Kristian (grubo). Ty obnaruzhil len'...
Mog po chetyre.
Sirano. V samom dele?
Kristian.
Tak eta rol' byla tebe blizka,
CHto po tri raza v den', zazhav ee v konverte,
Ty prohodil ispanskie vojska,
Priobretya prezren'e k smerti?
Pokazyvaetsya Roksana.
Sirano.
Molchi... Ne pered nej...
(Uhodit v palatku.)
Roksana, Kristian.
Roksana. O milyj Kristian!
Kristian.
Lyubimaya, prosti, no ya ne vizhu smysla,
CHto vdrug syuda _ k chuzhim stenam --
Zastavilo tebya priehat'?
Roksana. Pis'ma.
Kristian.
Kak? Pis'ma? Tvoj priezd zavisel?..
Roksana.
Konechno, Kristian.
Kristian. Ne tak ot nas dvoih,
Kak...
Roksana. Ot chego?
Kristian. Kak ot kakih-to pisem?
Roksana.
Ne ot kakih-to, a tvoih!
O! |ti pis'ma! Serdce raskololos',
Kogda oni voshli tuda...
YA oshchushchala v nih tvoj neznakomyj golos,
Tvoj neznakomyj golos, kak togda,
Legko pereletavshij razom
CHerez zhasmin, balkon i razum....
Ispanskij lager', trudnosti puti,_
No kak mogla ya ne prijti?
CHto znachit smert'? Srazhen'ya? Krov'?
Igra muzhchin! A v nih byla vospeta
Takaya moshchnaya i gor'kaya lyubov'...
Kristian.
Ty v pis'mah... chuvstvovala eto?
Roksana.
O Kristian! YA dumayu s toskoj,
CHto mne sejchas, bez etih pisem, pusto...
Bez etih belyh lepestkov
Takogo podlinnogo chuvstva...
Teper' sebe ya ne proshchayu
Togo, chto krasotu lyubila ya ne tu...
Prosti mne, milyj, na proshchan'e
Lyubov' k tebe... za krasotu!
Kristiai.
Ne nado! Net!..
Roksana. Pojmesh' li ty,
CHto ya tebya teper', kak ran'she, ne obizhu.
V tebe ya stol'ko vizhu krasoty,
CHto krasoty tvoej ne vizhu.
Kristian.
Net... luchshe tak, kak prezhde... za...
Roksana.
Lyubit' za sinie glaza?
Za eti volosy? Ili krasivyj rot?
O net, moj Kristian, ty bol'shego dostoin!
Kristian.
Net! Net!
Roksana. Gorditsya krasotoj on!..
Da esli by ty byl urod...
Kristian.
Lyubila b i togda?
Roksana. Togda by dazhe bole
YA polyubila by... Vot moj tebe otvet!
Kristian.
O bozhe moj!..
Roksana. Ty schastliv, chto lyubov'yu
Lyubim takoj, kak eta?!
Kristian. Net!
Roksana.
Lyubimyj, chto s toboj?
Kristian (otstranyaya ee). Net... prosto mne dosadno..
Dlya vseh moih druzej poslednij chas nastal,
Pojdi k nim... ulybnis', Roksana.
Roksana (rastroganno).
Lyubimyj... milyj Kristian!
(Idet k gvardejcam.)
Kristian, Sirano, Karbon, de Gish.
Kristian (zovet iz palatki Sirano).
|j, Sirano!
Sirano. Ty bleden?.. CHto sluchilos'?
Kristian.
Ko mne Roksana stala holodna.
Ej bol'she vneshnost' ne nuzhna odna.
Poslushaj, Sirano... ona... v tebya vlyubilas'.
Sirano.
Net! Ty soshel s uma!
Kristian. Ej krasoty dorozhe
Vse to, chto delal ty, ee davno lyubya.
Sirano.
Kak? YA?
Kristian. Ne lgi! Proshu tebya...
Sirano.
Da. |to pravda. Hy, i chto zhe?
Ved' ya urod. Pojmi! YA zhalok... YA smeshon!
Kristian.
Pover', chto dlya nee vse eto znachit malo.
Sirano.
Ona skazala tak?
Kristian. Skazala.
Sirano. Horosho.
Kristian.
CHto horosho?
Sirano. CHto hot' skazala...
Kristian.
Priznajsya ej.
Sirano. Net! Net!
Kristian. Zachem ty brovi hmurish'?
Ved' ty pochti lyubim. Perestupi porog!
Sirano.
CHtob schastiya tebya lishil ya potomu lish',
CHto ty lyubil, no vyrazit' ne mog?
Kristian.
A ya tebya za to, chto sam ty nekrasiv?
Sirano.
CHego zh ty hochesh', poprosiv
Ej rasskazat'?
Kristian. Puskaj reshit sama
Spor krasoty moej i tvoego uma!
Rastorgnut' tajnyj brak legko!
Sirano.
Ty slishkom, Kristian, zahodish' daleko.
Kristian.
Pover', moj drug, chto nesprosta.
Sirano.
No budesh' vybran ty.
Kristian. Dogadyvat'sya rano.
Pokamest ya projdus' do nashego posta,
Ty ej rasskazhesh' vse!
(Zovet.)
Roksana!
Roksana (vbegaya).
CHto, Kristian?
Sirano. Ne nado! Net!
Roksana.
Vid y tebya takoj... zloveshchij..,
Kristian (v storonu Sirano).
On dolzhen rasskazat' tebe odin sekret
I soobshchit' o vazhnoj veshchi.
(Uhodit.)
Sirano, Roksana.
Roksana.
O vazhnoj veshchi?
Sirano. Net. O sluchae pustom.
On slishkom molod, mnogo pyla.
Roksana.
A mozhet byt', on usomnilsya v tom,
CHto ya emu nedavno govorila,
CHto esli b krasoty on dazhe byl lishen...
Sirano.
I nado verit' etim frazam?
Roksana.
CHto bezobraznym...
Sirano. Bezobraznym?
A esli by on byl smeshon?
Vystrel.
Roksana.
Smeshnym on byt' ne mog!
Sirano. No vy b ego lyubili ?
Roksana.
Lyubila b vse ravno!
Sirano. Lyubili b vse ravno?
No esli tak, to ya molchat' ne v silah.
Poslushajte, Roksana...
Vhodit gvardeec.
Gvardeec. Sirano!
(Govorit emu na uho.)
Sirano.
CHto?
Gvardeec. Tcc!
Sirano. A!
Roksana. CHto takoe s vami?
Sirano.
Vse koncheno!
Gvardeec. CHto eto? Vnov' strel'ba?
Uzhe ataka?
Sirano. Net, edva li.
YA ne uspel skazat'. Nu, chto zhe, -- ne sud'ba!
Vnosyat trup.
Roksana.
Kto eti lyudi?
Sirano. Tak, ostav'te!
Roksana.
No vy ne doskazali mne...
Sirano.
CHto ya hotel skazat' vam?.. Kstati.
Poklyast'sya vam mogu vpolne,
CHto Kristiana vashego dusha
Byla nastol'ko horosha,
CHto on zasluzhival, chtob vy ego lyubili.
Blestyashchej krasote byl um blestyashchij dan,
I kachestva drugie byli...
Roksana. Kak -- byli?
(Oglyadyvaet vseh.)
Sirano. Koncheno, Roksana!
Roksana brosaetsya na telo Kristiana. Vnov' vystrel. Trevoga.
Boj barabana.
Roksana. Kristian!!!
Sirano (ukazyvaya na trup Kristiana).
Vot -- pervyj vystrel!
Roksana. Kristian!!!
Karbon (za holmom). Ataka!
|j, shpagi nagolo! K mushketam!
Roksana. Kristian!!!
Sirano.
Roksana!
Roksana. Kristian!!!
Sirano. On zhiv eshche, odnako.
Karbon.
Mushkety na pricel!
Odin iz gvardejcev. Gotovo, kapitan.
Sirano (Kristianu).
YA rasskazal ej vse. I, ya klyanus' soboyu,
Prinadlezhit tebe ee lyubov'!
Roksana.
On zhiv eshche?
Karbon. Ravnyajtes' k boyu!
Roksana (nahodya v ruke Kristiana pis'mo).
Pis'mo ko mne? Na nem sleza i krov'?
Kuda vy, Sirano?
Sirano. Tuda! V ogon'!
Roksana (plachet). Net-net!
Ved' on zhe, Sirano, byl vashim drugom lichnym?
Glubokij um!
Sirano. Da-da.
Roksana. Nevedomyj poet?
I chelovek s neponyatym velich'em?
Sirano.
Da, pravda vse.
Roksana. On bez dvizhen'ya...
On umer? Kristian!..
Sirano. Tak dolzhen ya sumet',
Uzhe oplakannyj, v srazhen'e
Najti svoyu vtoruyu smert'?
Truba.
De Gish (na holme).
Signal ot marshala!
Odin iz gvardejcev. A, marshal, govorish'?
De Gish.
Nam pyat' minut ostalos' proderzhat'sya!
Sirano.
Muzhchinam sleduet srazhat'sya, --
Voz'mite zhenshchinu, de Gish!
(Obnazhaet shpagu.)
Gercog de Gish podbegaet k Roksane i unosit ee. SHum, kriki.
Poyavlyayutsya ranenye gvardejcy i padayut.
Sirano beret kop'e s prikreplennym k nemu platkom Roksany
i brosaetsya v bitvu.
Karbon (shatayas').
|j, Sirano, ty povedesh' ih dale,
A ya, moj dorogoj, ushel.
Ne pomnyu chem... mne... dva udara dali...
Predpolagayu -- berdyshem.
(Padaet.)
Sirano.
Nu, razvevajsya, malen'koe znamya!
(Zovet flejtista.)
Igraj, starik! Voz'mi ee v ladon'!
(Podaet flejtu.)
Odin iz gvardejcev (pokazyvayas' na holme).
Oni vzoshli na val!
(Padaet.)
Odin iz gvardejcev (otstupaet srazhayas').
Oni idut za nami!
Golos.
Sdavajtes'!
Sirano. Net! Ogon'!
Golos. Ogon'!
Zalp.
Ispanskij oficer (na holme, snimaya shlyapu)
CHto eto za otryad, kotoryj tak deretsya,
CHto dazhe u vragov nahodit pohvalu?
Sirano.
|to gvardejcy gaskoncy
Karbona Kastel' ZHalu...
(Zakalyvaet oficera.)
Zanaves
-----------------------------------------------------------
* DEJSTVIE PYATOE. GAZETA SIRANO *
Spustya pyatnadcat' let, v 1655 godu. Park monastyrya sv.
Kresta v Parizhe. Velikolepnye tenistye derev'ya. Nalevo -- dom.
SHirokaya terrasa, na kotoruyu vyhodit mnogo dverej. Poseredine
sceny -- ogromnoe derevo. Napravo, na pervom plane, mezhdu
bol'shimi bukami -kamennaya skam'ya polukrugom. Mezhdu skam'ej i
derevom _ bol'shie pyal'cy, pered kotorymi stoit malen'kij stol.
Korzinki, polnye klubkov i motkov. Nachataya vyshivka. Pri
podnyatii zanavesa sestry hodyat po parku vgad i vpered.
Nekotorye sadyatsya na skam'yu vokrug bolee pozhiloj nonahini.
Mat' Margarita, sestra Marta, sestra Klara.
Sestra Marta (materi Margarite).
Smotrelas' v zerkalo vchera sestrica Klara --
Idet li k nej chepec i novaya tes'ma.
Sestra Klara.
A utrom tort sestrica Marta krala
So slivami -- ya videla sama.
Mat' Margarita.
A! |to tyazhkij greh! Vy svyazany obetom.
Sestra Klara.
Odin lish' vzglyad...
Sestra Marta. Pirozhnoe odno.
Mat' Margarita.
YA gospodinu Sirano
Segodnya rasskazhu ob etom.
Sestra Klara (ispuganno).
Ne nado govorit' emu ob etom! Net!
Sestra Marta.
Smeyat'sya budet on nad nami.
Mat' Margarita. Nesomnenno.
Sestra Klara.
Syuda, ya slyshala, on hodit desyat' let.
Mat' Margarita.
CHetyrnadcat'. Sestra ego Madlena,
S plech sbrosivshi zhitejskie zaboty,
V glubokom traure sokrylas' navsegda.
I on prihodit kazhduyu subbotu
Ee provedyvat' syuda.
Sestra Marta.
On greshnik.
Sestra Klara. Boga ne boitsya.
Sestra Marta.
On ves' v miru, sredi zhitejskih del.
Sestra Klara.
On v proshlyj raz prishel i govorit: Sestrica,
A ya opyat' skoromnogo poel!
Sestra Marta.
On greshnik. CHasto, esli s nim
My o svoih neschast'yah govorim,
On ubegaet proch', brosaya na poroge
Nam neskol'ko ehidnyh fraz:
CHto bol'she my zabotimsya o boge,
CHem bog zabotitsya o nas.
Mat' Margarita.
Ne bogohul'stvujte!
V glubine allei pokazyvayutsya Roksana v chernom plat'e, pod
vual'yu, i gercog de Gish, postarevshij, no velikolepnyj.
Sestra Klara. Vot gospozha Madlena!
Sestra Marta.
S nej viziter.
Sestra Klara. On -- interesnyj!
Sestra Marta. On?
On interesnyj, da!
Sestra Klara. A kak idet nadmenno!
Kto eto?
Mat' Margarita. Gercog de Gramon!
Oni uhodyat. Roksana i gercog de Gish molcha vhodyat
i ostanavlivayutsya u pyal'cev.
Gercog.
Vy rano predpochli zemnym trevogam nebo!
Roksana.
Moe zhelan'e, gercog, takovo.
Gercog.
Byt' vernoj mertvomu -- nelepo.
Roksana.
Nu, eto kak i dlya kogo...
Gercog.
No vy prostili mne?
Roksana. Vse eto pozadi.
Priyut v monastyre nahodyat ne dlya mesti.
Gercog.
A chto pis'mo ego? Kak prezhde, na grudi?
Roksana.
A gde zh emu i byt', kak ne so mnoyu vmeste?
Gercog.
Mne eto kazhetsya bezum'em --
ZHit', ranu staruyu naveki obnazhiv.
Roksana.
Poroj ya dumayu, chto on eshche ne umer.
CHto on napolovinu zhiv.
Gercog.
K vam hodit Sirano?
Roksana. On moj subbotnij gost'.
I samyj postoyannyj v mire:
Edva chasy prob'yut chetyre,
YA slyshu na terrase trost',
YA slyshu zvuk shagov i legkij shum travy,
Ne podnimaya golovy,
YA znayu -- eto on. Uzh tak zavedeno,
CHtob etot chas my vmeste prosideli,
CHtob, kak gazeta, Sirano
Mne soobshchal sobyt'ya na nedele.
Vhodit Le-Bre.
A! Vot Le-Bre! Nu, kak nash drug?
Le-Bre.
Kak? Ploho.
Gercog. O!
Roksana (gercogu). Le-Bre preuvelichil.
Le-Bre.
Vse to, chto ya predrek po ubezhden'yam lichnym,
Proizoshlo nechayanno i vdrug.
CHto delal v zhizni on? Vysmeival l'stecov,
Hanzhej, zavistnikov, glupcov!
A eto vse -- vliyatel'nye lica...
I s Sirano v konce koncov
Sluchilos' to, chto i dolzhno sluchit'sya...
On zhil, konechno, mnogim ne cheta --
Ne titul gercoga, uvy, emu nagrada,
No v komnate ego moroz i nishcheta,
I sam on gol, kak sobstvennaya pravda,
Kotoruyu on nosit na ustah!
Gercog.
Ego rugayut vse.
Roksana. No, kak by ni rugali,
Ego klinok raspravitsya s vragami.
Gercog.
Kak znat' eshche...
Le-Bre. No ya ne tak
Boyus' ego vragov, po pravde govorya,
Kak odinochestva, gluhogo dekabrya
I goloda, kotoryj na poroge
Ego ostavlennoj berlogi.
Gercog.
On byl ne v meru gord!
Le-Bre (ukoriznenno). No, gercog...
Gercog.
Svobodnyj v myslyah i vo vsem...
Le-Bre.
No, marshal...
Gercog (vysokomerno).
On stroptivym serdcem
Na sobstvennoe nebo voznesen.
Da, ya dostig vsego, po pravde vam zamechu.
On pozavidovat' by mog moim pazham,
No, vstretivshis'... hotya... ego ya vryad li vstrechu...
YA ruku by emu pozhal...
(Napravlyaetsya s Roksanoj k terrase.)
On, mozhet byt', i prav. Vinit' ne toroplyus' ya
Kuzena vashego, -- ego puti chisty.
Plashchi zhe gercogov poroj vlachat illyuzii,
Kak vashe plat'e -- mertvye listy.
Roksana (ironicheski).
O!.. Vy filosof, mezhdu prochim!
Gercog (k Le-Bre).
CHto zh, ochen' mozhet byt'... Tak vot,
Hot' v zhizni vash kuzen i preuspel ne ochen',
ZHivet on ploho, no -- zhivet.
Vchera u korolya, za uzhinom skuchaya,
Uslyshal ya prorochestvo odno.
Vdrug kto-to iz vel'mozh skazal o Sirano,
CHto vskore on umret na ulice... Sluchajno.
Le-Bre.
CHto eto znachit?
Gercog. Nichego. Proshchajte.
Le-Bre.
A esli chto-nibud' uzhe proizoshlo?
Gercog.
On ne iz teh, kto prosit o poshchade.
Sestra Marta (vhodya).
Sudarynya, Ragno k vam!
Roksana. Horosho.
Gercog.
On byl konditerom?
Roksana. Akterom byl otchasti.
Le-Bre.
Cerkovnym storozhem.
Gercog de Gish uhodit.
Roksana. Opyat' popal v bedu.
Bystro vhodit Ragno.
A, zdravstvujte, Ragno! Nu, vy svoi neschast'ya
Rasskazhete Le-Vre, a ya sejchas pridu.
(Uhodit provodit' gercoga.)
Le-Bre, Ragno, potom Roksana.
Ragno.
O gospodin Le-Bre! Ona ushla, i luchshe!
YA rasskazhu vam odnomu:
Mos'e de Berzherak...
(Plachet.)
Le-Bre. CHto s nim?
Ragno. Neschastnyj sluchaj.
Kogda ya utrom shel k nemu...
On, uvidav menya, ko mne navstrechu vyshel...
I vdrug tyazheloe brevno
Svalilos' pryamo iz-pod kryshi...
Na golovu emu...
Le-Bre. O bozhe!.. Sirano!..
Ragno.
YA podhozhu i vizhu...
Le-Bre. O merzavcy!
Ragno.
CHto ves' v krovi lezhit on na zemle.
Le-Bre.
On umer?
Ragno. Net, no mozhet okazat'sya...
YA snes ego domoj... I govorili mne...
Le-Bre.
Ty doktora pozval?
Ragno. Da, byl odin lyubezen,
Iz milosti on deneg ne sprosil.
Le-Bre.
No chto zhe on skazal?
Ragno. O mozge, o bolezni...
I chto-to tam eshche... ob istoshchen'e sil.
Le-Bre.
Idem!
Ragno. Idem!
Le-Bre. On mozhet vstat'?
Ragno.
O net! On vryad li vstanet vskore...
Ubegayut. Vhodit Roksana.
Roksana.
Le-Bre! Le-Bre! Kuda zhe vy opyat'?
Naverno, y Ragno ocherednoe gore.
(Saditsya k pyal'cam.)
Roksana, sestra Marta.
Roksana.
Poslednij den' oktyabr'skij! Kak chudesno!
Da, osen' pozdnyaya prekrasnee vsego!
A! Vot ono -- klassicheskoe kreslo!
Sestra Marta (vnosya kreslo).
Vsegda vam v etot chas ya prinoshu ego.
(Uhodit.)
Roksana.
A! B'yut chasy... Kak boj ih chist!
Vot vyshivanie, privykshee k nasmeshkam...
On vysmeet ego. Odnako on zameshkal...
(Otbrasyvaet upavshij list.)
Kakoj krasivyj mertvyj list...
On v pervyj raz zapazdyvaet tak...
Sestra Marta (na terrase).
K vam Sirano de Berzherak.
Roksana, Sirano.
Roksana (ne povorachivayas').
Vy opozdali? Vy?
Sirano, ochen' blednyj, s nadvinutoj na glaza shlyapoj,
medlenno, edva derzhas' na nogah i opirayas' na trost',
dobiraetsya do kresla, usazhivaetsya. Govorit veselym golosom,
kontrastiruyushchim s ego licom.
Sirano. Mne grustno, no prishlos'...
Roksana.
YA vyrazhayu vam neudovol'stvie...
Sirano.
Nesvoevremennyj vizit.
Roksana (rasseyanno). Dosadnyj gost'?
Sirano.
O, eto byl ne gost', a gost'ya.
Roksana.
Vy otkazali ej?
Sirano. Prosil zajti potom --
YA toropilsya v etot dom,
I ne moglo nichto mne pomeshat' v puti...
No cherez chas ona dolzhna prijti.
Roksana.
Vy -- moj do vechera, proshu imet' v vidu!
Vas mozhet podozhdat' kakaya-to osoba!
Ob etom my pogovorim osobo.
Sirano.
No, mozhet byt', ya vse-taki ujdu.
Vhodit sestra Marta.
Roksana.
Sestrica Marta...
(K Sirano.)
Vam pora
Nachat' ee draznit'... Ona vas tak boitsya.
Sirano.
Ax! Xa-xa-xa! Lyubeznaya sestrica!
A ya poel skoromnogo vchera!
Sestra Marta vidit ego lico i delaet udivlennyj zhest.
Sestra Marta.
CHto s vami?
Sirano (tiho). Tss!
Sestra Marta. Vy nichego ne eli.
Vy govorite ele-ele.
Zajdite k nam v trapeznuyu!
Sirano. Da-da!
YA dumayu, chto ya zajdu tuda.
Roksana (slysha ego shepot).
Vas obrashchayut?
Sestra Marta. Net.
(Uhodit.)
Sirano. Uzhe ni bog, ni bes
Mne ne strashny. Vse dlya menya ne novo.
YA dumayu, chto car' nebes
Ne luchshe korolya zemnogo!
Vse vyshivaete? YA ne dozhdus' konca,
I eto soznavat' mne dazhe kak-to zhutko!
Roksana.
YA ne smotryu na vas, no znayu etu shutku,
Kak vyrazhen'e vashego lica.
Sirano.
Kak opadayut list'ya...
Roksana. V eti dni
Kak budto zolotom podernulis' oni.
Sirano.
Im dolgo ne prozhit'... Nachnetsya dozhd' v sadu_
Oni osyplyutsya... No chto-to
Im pridaet v paden'e krasotu
Poslednego i pervogo poleta.
Roksana.
Vy v melanholii?
Sirano. Nichut'... Skoree, eto
Vospominan'ya... Erunda...
Roksana.
Hy, rasskazhite mne togda
O novostyah, moya gazeta.
Sirano (boryas' s bol'yu).
Itak, subbota proshlaya: korol',
Za sutki vosem' raz otvedav vinograda,
Smotret' na poddannyh izvolil bezotradno
I oshchutil zheludochnuyu bol'.
No doktorom, kotoryj byl pri etom,
Pechali ih velichestva delya,
Bolezn' byla prokolota lancetom
Za pokushen'e na osobu korolya.
Na bale korolevy, v voskresen'e,
Gorelo vosem'sot chetyrnadcat' svechej.
Pyat' koldunov kaznili vo spasen'e
Dushi kakoj-to, no ne pomnyu, ch'ej.
Razbit nash avangard ercgercogom avstrijskim
I otstupaet s peremennym riskom.
Sobachka gospozhi d'Atiss
Vzyal klistir...
Roksana. Dovol'no! Tss!
Sirano (s iskazhennym licom).
CHto v ponedel'nik? Ligdamira
Lyubovnika peremenila.
Vo vtornik gospozha Mongla
Otvetit' grafu F'esko ne mogla,
No, vidya, chto ego otkaz ne stol' trevozhit,
Skazala v sredu nikogda,
V chetverg dobavila -- byt' mozhet,
I v pyatnicu skazala -- da.
V subbotu... V tri... Dvadcat' shestoe...
Segodnya, to est'...
(Zakryvaet glaza, golova padaet, molchanie.)
Roksana (medlenno povorachivaetsya, ne slysha ego, vstaet,
ispuganno).
Sirano!
Roksana.
Vy v obmoroke?
Sirano (otkryvaya glaza). CHto? CHto eto ya? Pustoe!
Vse eto nichego! Ostav'te eto!
Roksana. No?
Vam hudo vse-taki?
Sirano. Tak, v pamyat' ot Arrasa
Ostalas' rana.
Roksana. U menya v dushe.
No vy ne lechites' naprasno.
Sirano (ulybayas').
Vse konchitsya. Vse koncheno uzhe.
Roksana.
A y menya toska -- chto den', to bezyshodnej...
I na grudi listok ego pis'ma...
Sirano.
Prochtite mne ego.
Roksana. Vam hochetsya?
Sirano. Segodnya
Mne etogo hotelos' by ves'ma.
Roksana (snimaya s grudi meshochek).
Voz'mite. Vot ono.
Sirano (chitaet). Proshchajte. YA umru.
Kak eto prosto vse! I novo i ne novo.
ZHizn' proneslas', kak na vetru
Sluchajno broshennoe slovo.
Byvaet v zhizni vse, byvaet dazhe smert'...
No nado zhit' i nado smet'.
I esli ya proshel po spiskam neizvestnyh,
YA ne obizhen... Hy, ne dovelos'...
YA pomnyu, kak sejchas, odin iz vashih zhestov,
Kak vy rukoj kasaetes' volos...
YA ne uvizhu vas. I ya hochu krichat':
-- Lyubimaya, proshchaj! Lyubimaya! Dovol'no!
Roksana.
Kak vy chitaete? Mne kazhetsya nevol'no...
Sirano.
Mne gorlo dushit smert'. Uzhe pora konchat'....
Roksana.
Kak vy chitaete?
Sirano. ...Lyubimaya, prostite,
Za zhizn' i za lyubov', za prervannyj pokoj....
Roksana.
Kak vy chitaete?
Sirano. Sluchajnoe sobyt'e....
Roksana.
Kak vy chitaete? I golos vash takoj
YA slyshala uzhe...
Sirano. ...Iskryas' i potuhaya,
ZHizn' teplitsya eshche. Eshche ya beregu
Svoe poslednee dyhan'e...
V svoyu poslednyuyu stroku...
Vy dali mne lyubov'. Kak odinokij marsh,
Ona zvuchit vo mne, i, mozhet byt', za eto
Naveki budet obraz vash
Poslednim obrazom poeta....
Roksana.
Kak vy chitaete?
(Tiho priblizhaetsya, nezametno dlya nego naklonyaetsya,
glyadya na pis'mo.)
Sirano. Proshchajte, dorogaya!
Byt' mozhet, eti stroki probegaya,
Kogda ya budu nem, vy oshchutite vnov'
V moem pis'me zhivushchuyu lyubov'....
Roksana (kladya emu ruku na plecho).
Kak vy chitaete? Ved' noch'!.. Uzhe temno!..
On vzdragivaet, povorachivaetsya, delaet zhest ispuga,
sklonyaet golovu.
Molchanie.
Tak, znachit, vy igrali, Sirano,
Rol' druga starogo pochti pyatnadcat' let?
Tak eto byli vy?
Sirano. Roksana!
Roksana. Vy?
Sirano. Net-net!
Roksana.
YA ugadat' dolzhna byla.
Sirano. Roksana!
Roksana.
Tak eto byli vy?
Sirano. Net, eto byl ne ya.
Roksana.
Velikodushie obmana...
I te slova, v kotoryh zhizn' moya,
Te pis'ma i slova -- vse eto bylo vashe?
I golos noch'yu vash?
Sirano. Net-net!
Roksana.
No pochemu vy ne skazali ran'she?
Nam ne vernut' ushedshih let1
Sirano.
Lyubov' moya! No ya vas ne lyubil.
Roksana.
Vy lzhete! Proshloe vyhodit iz glubin.
I v etom vot pis'me, v kotorom den' vcherashnij,
Ot Kristiana net ni strochki? Nichego?
I eti slezy byli vashi?
Sirano. No eta krov' byla ego!
Roksana.
Zdes' vasha krov'. Vse ostal'noe chuzhdo.
No pochemu zhe vse, kak est',
Vy rasskazali mne segodnya?
Sirano. Potomu chto...
Vbegayut Le-Bre i Ragno.
Sirano, Roksana, Le-Bre, Ragno.
Le-Bre.
YA znal! Bezumie!
Ragno. On zdes'!
Le-Bre.
On sam sebya ubil!
(Sryvaet s golovy Sirano shlyapu, golova Sirano obvyazana.)
Roksana. O bozhe!
CHto s vami sdelali? Za chto zhe?
Sirano.
Sud'ba nasmeshliva. I ya ubit v zasade.
Kak melkij vor, kak zhalkij lovelas,
Ubijcej nanyatym, ubit polenom szadi...
Mne dazhe smert' ne udalas'!
Ragno (placha).
O sudar'!
Sirano (protyagivaya emu ruku).
Hy, ne plach', Ragno!
Gde ty teper'?
Ragno (skvoz' slezy). V teatre, y Mol'era.
Mne hochetsya ujti davno.
YA vozmushchen neimoverno:
Vy znaete, y nas postavili Skapena, --
On scenu vzyal y vas.
Le-Bre. Da, polnost'yu.
Sirano. I scena
Uspeh imela?
Ragno (placha). Da. Smeyalis'... Tak smeshno...
Sirano.
YA prozhil, kak sufler, moj dorogoj Ragno!
Mol'er i Kristian? Vy oba byli pravy.
Vy -- oba raznye, a vy -- vsegda odni.
Vsya zhizn' proshla, kak noch', kogda ya byl v teni...
I poceluj lyubvi i lavry slavy
Oni sryvali za menya,
Kak v pozdnij vecher pamyatnogo dnya.
Roksana.
O, kak ya vas lyublyu!
Sirano. O, etim chudnym darom
Priyatno zhit', a obladat' -- vdvojne.
No esli tak, snimite staryj traur --
Pust' on ne budet traurom po mne.
Pust' zhizn' gorit i dyshit neustanno --
YA vashim traurom ee ne umalyu.
YA zaveshchayu vam svoyu lyubov', Roksana.
(K Le-Bre i Ragno.)
A vam -- svyatuyu nenavist' moyu.
Le-Bre.
Tak umeret'?.. Kakaya chepuha!
Takoj bol'shoj poet! O, kak nelepo eto!
Sirano.
Ty govorish' nepravdu. CHem ploha
Takaya smert' dlya kazhdogo poeta?
YA byl ubit za to, chto videl vysshij svet
Ne v tom, chto nazyvalos' vysshim svetom.
I ya nastaival na etom
Kak chelovek i kak poet!
I, chtoby obo mne potomki ne zabyli,
YA nadpis' sochinil na sobstvennoj mogile:
Prohozhij, stoj! Zdes' pohoronen tot,
Kto prozhil zhizn' vne vseh zhitejskih pravil.
On muzykantom byl, no ne ostavil not.
On byl filosofom, no knig on ne ostavil.
On astronomom byl, no gde-to v nebe zvezdnom
Zateryan navsegda ego uchenyj sled.
On byl poetom, no poem ne sozdal!..
No zhizn' svoyu zato on prozhil, kak poet!
Le-Bre (rydaya).
O Siraio!
Sirano (podnimayas', s pomutnevshim vzglyadom).
No esli smert', no esli
Uzh umirat', tak umirat' ne v kresle!
Net! SHpagu nagolo! YA v kresle ne ostanus'!
(Obnazhaet shpagu.)
Vy dumaete, ya soshel s uma?
Glyadite! Smert' mne smotrit na nos...
Smotri, beznosaya, sama!
Prishli moi vragi. Pozvol'te vam predstavit'!
Oni mne dorogi, kak pamyat'.
(Kolet shpagoj pustotu.)
Lozh'! Podlost'! Zavist'!.. Licemer'e!..
(Delaet vypady, zadyhayas', ostanavlivaetsya.)
Hy, kto eshche tam? YA ne trus!
YA ne sdayus' po krajnej mere.
YA umirayu, no derus'!
SHpaga padaet iz ego ruk. On shataetsya. Ego podderzhivayut..
Vse koncheno. No ya ne konchil etu...
Moyu subbotnyuyu gazetu.
Nas, kazhetsya, prervalo chto-to...
Roksana (celuya ego).
O milyj Sirano!
Sirano (otkryvaya glaza, ulybaetsya}.
...Itak,
YA konchil pyatnicej... V subbotu
Ubit poet de Berzherak.
Zanaves
Last-modified: Wed, 01 Dec 1999 07:19:07 GMT