Fridrih Dyurrenmatt. Vizit staroj damy
---------------------------------------------------------------
Friedrich D?rrenmatt. "Der Besuch der alten Dame"
© Copyright N.Otten i B.CHernoj - perevod s nemeckogo
Date:
Har'kov: Folio; Moskva: AO "Izd. Gruppa "Progress"", 1998
Istochnik: Dyurrenmatt FR. Sobranie sochinenij. V 5 t. T.4.: P'esy i
radiop'esy: per. s nem. / Sost. E.A. Kaceva. -- 496s.
OCR: Kseniya Antonova (kseka@mail.ru), 19.08.2005
Spellcheck: Kseniya Antonova, 2005g.
---------------------------------------------------------------
Dejstvuyushchie lica:
Posetiteli:
Klara Cahanass'yan --urozhdennaya Vesher,
mul'timillionersha Sed'moj muzh Vos'moj muzh Devyatyj muzh Dvoreckij
Tobi i Robi - gromily, zhuyushchie rezinku
Kobi i Lobi - slepcy
Te, kogo poseshchayut:
Ill
Ego zhena
Doch'
Syn
Burgomistr
Svyashchennik
Uchitel'
Vrach
Policejskij
Pervyj
Vtoroj zhiteli Gyullena
Tretij
CHetvertyj
Hudozhnik
Pervaya zhenshchina
Vtoraya zhenshchina
Luiza
Ostal'nye:
Nachal'nik stancii
Nachal'nik poezda
Konduktor
Sudebnyj ispolnitel'
Neproshenye gosti:
Pervyj gazetchik
Vtoroj gazetchik
Radiokommentator
Kinooperator
Fotokorrespondent
Dejstvie proishodit v zaholustnom gorodke Gyullene.
Vremya dejstviya: nashi dni. Antrakt posle vtorogo dejstviya.
Snachala slyshen udar vokzal'nogo kolokola, zatem podymaetsya
zanaves i otkryvaetsya doshchechka s nadpis'yu: "Gyullen".
|to nazvanie zashtatnogo, obnishchavshego gorodka, ochertaniya
kotorogo edva razlichimy v glubine. Vokzal takzhe prishel
v zapustenie -- na stene obodrannoe raspisanie, za dver'yu
s nadpis'yu: "Vhod vospreshchen" -- rzhavyj selektor.
Posredi sceny -- ubogaya privokzal'naya ulochka, otgorozhennaya
ili ne otgorozhennaya ot perrona. No i ulochka i perspektiva
gorodka v glubine tol'ko edva-edva namecheny. Sleva malen'kij
domishko bez okon, pod cherepichnoj kryshej; ego steny okleeny
vylinyavshimi plakatami. Sleva nadpis' -- "ZHenskaya", sprava --
"Muzhskaya". Vse eto osveshcheno eshche yarkim osennim solncem.
Mezhdu zhenskoj i muzhskoj ubornymi skam'ya, na kotoroj sidyat
chetvero muzhchin. Pyatyj v stol' zhe potrepannom kostyume,
kak i ostal'nye, vyvodit krasnoj kraskoj na bol'shom
polotnishche: "Dobro pozhalovat', Klerhen". Narastaet shum
pronosyashchegosya mimo ekspressa. Nachal'nik stancii
podnimaet flazhok, propuskaya sostav. Sidyashchie na skam'e
povorachivayut golovy sleva napravo, provozhaya poezd.
Pervyj. |kspress "Gudrun", Gamburg--Neapol'.
Vtoroj. A v odinnadcat' dvadcat' sem' projdet "Neistovyj Roland",
Veneciya--Stokgol'm.
Tretij. Vot i ostalos' v zhizni -- smotret', kak pronosyatsya poezda.
CHetvertyj. A pyat' let nazad i "Gudrun" i "Neistovyj Roland"
ostanavlivalis' v Gyullene. I "Diplomat", i "Loreleya"... V Gyullene
ostanavlivalis' vse znamenitye poezda.
Pervyj. Poezda mirovogo znacheniya!
Vtoroj. A teper' i pochtovye prohodyat mimo. Ostanavlivayutsya tol'ko dva:
iz Kaffigena i tot, chto prihodit v chas trinadcat' iz Kal'bershtadga.
Tretij. Da, vse poshlo prahom.
CHetvertyj. Vot i firma Vagnera lopnula.
Pervyj. Bokman obankrotilsya.
V t o r o i. I firma "Mesto pod solncem" tozhe na zamke.
Tretij. CHto nam ostalos'? Posobie po bezrabotice.
CHetvertyj. I tarelka besplatnoj pohlebki. Pervyj. Razve eto zhizn'?!
Vtoroj. V chem dusha derzhitsya... Tretij. Odnoj nogoj v grobu. CHetvertyj. Kak i
ves' nash gorod.
Udar kolokola.
Vtoroj. V samyj raz priehat' milliardershe. Slyhali, ona postroila v
Kal®bershtadte gospital'.
Tretij. Da-da, a v Kaffigene -- yasli. V stolice otgrohala sobor.
Hudozhnik. I mazile Cimtu zakazala portret. Da razve on
hudozhnik-naturalist!
Pervyj. CHto ej stoit pri ee-to den'gah. Imeya vsyu araratskuyu neft',
zheleznye dorogi Zapada, radiostancii Severa i vse pritony Gonkonga.
SHum priblizhayushchegosya poezda Nachal'nik stancii
podnimaet flazhok, propuskaya ego CHetvero na skamejke
provozhayut vzglyadom uhodyashchij poezd.
CHetvertyj. |kspress "Diplomat". Treti i. Da, kogda-to my byli
kul'turnym gorodom. Vtoroj, Odnim iz luchshih v strane. Pervyj. Evrope!
CHetvertyj. Gete provel zdes' celuyu noch'. V gostinice "Zolotoj
apostol".
Treti i. Brams sozdal u nas svoj kvartet. Udar kolokola.
Vtoroj. Bertol'd SHvarc izobrel poroh! Hudozhnik. A ya s bleskom okonchil
SHkolu izyashchnyh iskusstv v Parizhe. Dlya chego? CHtoby malevat' zdes' vyveski?!
SHum priblizhayushchegosya poezda. Sleva poyavlyaetsya konduktor, po-vidimomu, on
soskochil s podnozhki vagona.
Konduktor (ob®yavlyaet protyazhno). Gyullen! Pervyj. Passazhirskij iz
Kaffigena.
Passazhir prohodit mimo sidyashchih na skamejke i skryvaetsya za dver'yu s
nadpis'yu: "Muzhskaya".
Vtoroj. Sudebnyj ispolnitel'. Tretij. YAvilsya opisyvat' mebel' v ratushe.
CHetvertyj. Politicheski nam tozhe teper' grosh cena.
Nachal'nik stancii (podnimaya flazhok). Otpravlenie!
Iz gorodka poyavlyayutsya burgomistr, uchitel',
svyashchennik i Ill --muzhchina let shestidesyati pyati.
U vseh potrepannyj vid.
Burgomistr. Vysokaya gost'ya pribudet v chas trinadcat' pochtovym iz
Kal'bershtadta.
Uchitel', V ee chest' vystupit smeshannyj hor i detskij ansambl'.
Svyashchennik. Udarit pozharnyj kolokol, Ego eshche ne zalozhili.
Burgomistr. Na bazarnoj ploshchadi v chest' milliardershi budet igrat'
duhovoj orkestr, a sportsmeny postroyatsya v piramidu. Potom v "Zolotom
apostole" budet dan zavtrak. Uvy! Na illyuminaciyu sobora i ratushi netu
deneg...
Sudebnyj ispolnitel' vyhodyat iz domika.
Sudebnyj ispolnitel'. Dobryjden', gospodin burgomistr, serdechnyj
privet!
Burgomistr. Sudebnyj ispolnitel' Glyutc? A vy-to zdes' zachem?
Sudebnyj ispolnitel'. Uzh kto-kto, a vy, gospodin burgomistr, eto
znaete. Mne predstoit ogromnaya rabota. SHutka li -- opisat' imushchestvo celogo
goroda!
Burgo mistr. U goroda ne ostalos' nikakogo imushchestva, krome staroj
pishushchej mashinki.
Sudebnyj ispolnitel'. A vy zabyli, gospodin burgomistr, muzej goroda
Gyullena?
Burgomistr. Tri goda, kak prodan v Ameriku, Gorodskaya kassa pusta.
Nalogov nikto ne platit.
Sudebnyj ispolnitel'. |to nado vyyasnit'. Strana blagodenstvuet, a
Gyullen s ego "Mestom pod solncem" poshel po miru.
Burgomistr. |to kakaya-to ekonomicheskaya zagadka!
Pervyj. Masonskij zagovor.
Vtoroj. ZHido-masonskij!
Tretij. Proiski akul kapitalizma.
CHetvertyj. Syuda protyanuli svoi shchupal'ca kommu-
nisty.
Udar kolokola.
Sudebnyj ispolnitel'. Uzh ya-to chto-nibud' vyishchu. Vse vizhu naskvoz'.
Pojdu proveryu gorodskuyu kassu. (Uhodit.)
Burgomistr. Pust' luchshe grabit sejchas, chem posle priezda milliardershi.
Hudozhnik zakonchil pisat' plakat.
I l l. |to uzh chereschur, burgomistr. Slishkom famil'yarno. Nado bylo
napisat': "Dobro pozhalovat', Klara Cahanass'yan".
Pervyj. No my vsegda zvali ee Klerhen.
Vtoroj. Klerhen Vesher.
Tretij. Ona zdes' vyrosla.
CHetvertyj. Otec ee zdes' stroil.
Hudozhnik. YA napishu na oborote: "Dobro pozhalovat', Klara Cahanass'yan".
A kogda ona pustit slezu, my povernem plakat licom.
Vtoroj. Kur'erskij "Birzhevik", Cyurih--Gamburg.
Eshche odin ekspress pronositsya sprava nalevo.
Tretij. Minuta v minutu. Mozhno proveryat' chasy. CHetvertyj. Valyajte!
Tol'ko u kogo iz nas ostalis' chasy?
Burgomistr. Gospoda, millionersha -- nasha poslednyaya nadezhda.
Svyashchennik. Ne schitaya Gospoda Boga.
Burgomistr. Da, ne schitaya Gospoda Boga.
Uchitel'. No Bog deneg ne platit.
Burgomistr. Vy byli ee blizkim drugom, Ill, vse teper' zavisit ot vas.
Svyashchennik. U vas, kazhetsya, togda proizoshel razryv? Do menya doshli
kakie-to sluhi... Vy ne hotite nichego rasskazat' svoemu duhovnomu pastyryu?
I l l. Da uzh, kogda-to my s nej byli v druzhbe... Blizhe nekuda! Molodye,
goryachie... YA byl parnem hot' kuda sorok pyat' let nazad. A ona, Klara, tak i
vizhu ee, vyhodit ko mne navstrechu iz temnogo saraya ili bezhit bosaya po mhu i
listve v Konradovom lesu, ryzhie volosy, a sama gibkaya, strojnaya kak
trostinka, nezhnaya... d'yavol'ski horosha byla, pryamo koldun'ya! ZHizn' nas
razluchila, tol'ko zhizn', tak eto vsegda i byvaet.
Burgomistr. Dlya moego malen'kogo spicha v "Zolotom apostole" nuzhny
koe-kakie detali o gospozhe Cahanass'yan. (Vytaskivaet iz karmana bloknot)
Uchitel'. YA razyskal starye klassnye zhurnaly, no, boyus', oni nam ne
pomogut. Otmetki u Klary Vesher byli, uvy, plohie. I po povedeniyu tozhe.
Tol'ko botanikoj i zoologiej ona zanimalas' snosno.
Burgomistr (pomechaya v bloknote). Prekrasno! Uspehi po botanike i
zoologii. Prekrasno!
Ill. Tug ya mogu byt' vam polezen. Klara vsegda stoyala za
spravedlivost'. Do konca. Kak-to raz policiya shvatila odnogo oborvanca, i
Klara stala kidat' v policejskih kamnyami.
Burgomistr. Aga, zhazhda spravedlivosti. Neploho. |to proizvodit
vpechatlenie. No istoriyu s policejskimi luchshe ne vspominat'.
I l l. I serdce u nee bylo dobroe. Poslednyuyu rubashku, byvalo, otdast.
Kartoshku krala, chtoby nakormit' bednuyu vdovu.
Burgomistr. Lyubov' k blizhnemu, gospoda, neobhodimo upomyanut'. |to --
samoe glavnoe. A ne vspomnite li vy kakoe-nibud' zdanie, kotoroe stroil ee
otec? |to ochen' ukrasilo by moyu rech'.
Vse. Kto eto upomnit?
Burgomistr (pryacha bloknot v karman). Nu vot. YA, pozhaluj, gotov. A
ostal'noe -- delo Illa.
Ill. YAsno. My uzh postaraemsya, chtoby Cahanass'yan rastryasla tut svoi
millionchiki.
Burgomistr. Da, milliony -- vot to, chto nam do zarezu nado.
Uchitel'. Odnimi yaslyami ona ot nas ne otdelaetsya.
Burgomistr. Dorogoj Ill, vy u nas v Gyullene samoe populyarnoe lico.
Vesnoj konchaetsya srok moego izbraniya, i ya uzhe dogovorilsya s oppoziciej. Vy
-- tot chelovek, kogo nash gorod hotel by videt' svoim budushchim glavoj, moim
preemnikom.
Ill. Pomilujte, gospodin burgomistr...
Uchitel'. YA mogu eto podtverdit'...
I l l. K delu, gospoda! Prezhde vsego ya hochu rasskazat' Klare o nashem
bedstvennom polozhenii.
Svyashchennik. Tol'ko poostorozhnee, podelikatnee...
Ill. Nado dejstvovat' s umom, uchityvat' psihologiyu. Neudachnaya vstrecha,
i vse pojdet nasmarku. Ni duhovoj orkestr, ni hor ne pomogut!
Burgom i str. Ill prav. Vse eto ochen' vazhno. Gospozha Cahanass'yan
vstupaet na rodnuyu zemlyu, tak skazat', pod otchij krov. Ona rastrogana i
skvoz' slezy uznaet staryh, vernyh druzej. YA, konechno, budu ee vstrechat' ne
v takom zatrapeznom vide, a v paradnom chernom kostyume, v cilindre, pod ruku
s zhenoj, a vpered vyjdut obe moi vnuchki v belom, s rozami v rukah. Bozhe moj,
tol'ko by nigde ne zaelo!
Udar kolokola.
Pervyj. Kur'erskij "Neistovyj Roland". Vtoroj. Veneciya--Stokgol'm.
Odinnadcat' dvadcat' sem'!
Svyashchennik. Odinnadcat' dvadcat' sem'. U nas eshche dva chasa, uspeem
prinyat' prazdnichnyj vid.
B u r go m i s tr. Transparant "Dobro pozhalovat', Klara Cahanass'yan"
podnimut Kyun (pokazyvaet na hudozhnika) i Hauzer (pokazyvaet na chetvertogo).
Ostal'nye pust' mashut shlyapami. Tol'ko, pozhalujsta, ne vopite, kak v proshlom
godu, kogda priezzhala pravitel'stvennaya komissiya. |to ni k chemu ne privelo:
subsidii nam tak i ne dali. Izlishnij vostorg neumesten -- nuzhna glubokaya,
sderzhannaya radost', slezy umileniya pri vide vnov' obretennoj docheri
Gyullena, vernuvshejsya pod otchij krov! Bud'te neposredstvenny, privetlivy, no
vse dolzhno idti po raspisaniyu: kak tol'ko konchit pet' hor, udarit pozharnyj
kolokol. Prezhde vsego imejte v vidu...
SHum priblizhayushchegosya poezda zaglushaet slova
burgomistra. Skrezhet tormozov. Vse potryaseny.
Pyatero sidevshih na skamejke vskakivayut.
Hudozhnik. "Neistovyj Roland"!,, Pervyj. Ostanovilsya! Vtoroj. V
Gyullene!.. Tretij. V samom ubogom... CHetvertyj. V samom parshivom... P e r v
y i. V samom zhalkom gorodishke na linii Veneciya--Stokgol'm...
Nachal'nik stancii. Konec sveta! "Neistovyj Roland" kak duh voznikal
iz-za povorota u Lejtenau i molniej skryvalsya v doline Pyukenrid!
Sprava poyavlyaetsya Klar a Cahanass'yan, ej ngespdesyat dva goda, u nee
ryzhie volosy, zhemchuzhnoe ozherel'e, zolotye braslety
neimovernyh razmerov, odeta nevynosimo vyzyvayushche, no imenno blagodarya
etoj ekstravagantnosti vidno, chto ona --
svetskaya dama. Za nej dvizhetsya svita: dvoreckij Bobi let vos'midesyati,
v chernyh ochkah, i sed'moj muzh -- vysokij,
strojnyj, s chernymi usikami; on vooruzhen latnym
assortimentom rybolovnyh prinadlezhnostej. Za svitoj
sleduet raz®yarennyj nachal'nik poezda v krasnoj shapke,
s krasnoj sumkoj.
Klara Cahanass'yan. |to Gyullen?
Nachal'nik poezda. Vy ostanovili poezd, sudarynya!
Klara Cahanass'yan. YA vsegda ostanavlivayu poezda.
Nachal'nik poezda. Protestuyu! Kategoricheski! Poezda v nashej strane ne
ostanavlivayut, dazhe kogda eto neobhodimo. Tochnoe dvizhenie poezdov -- eto nash
princip! Poproshu vas dat' ob®yasneniya.
Klara Cahanass'yan. Vot my i v Gyullene, Mobi. Uznayu etu mrachnuyu dyru.
Poglyadi, von tam Konradov les i ruchej, gde ty smozhesh' lovit' forelej i shchuk,
a napravo krysha Peterova saraya...
Ill (slovno prosypayas'). Klara!
Uchitel'. Sama Cahanass'yan...
Vse. Sama Cahanass'yan...
Uchitel'. A hor eshe ne sobralsya!..
Burgomistr. Gimnasty! Pozharnye!
Svyashchennik. Gde ponomar'!
Burgomistr, Bozhe moj, a moj kostyum, moj cilindr, moi vnuchki...
Pervyj. Klerhen Vesher! |to zhe Klerhen Vesher! (Vskakivaet i nesetsya v
gorod.)
Burgomistr (vdogonku). Ne zabud'te skazat' moej zhene...
Nachal'nik poezda. YA zhdu vashih ob®yasnenij. Po dolgu sluzhby. Ot imeni
pravleniya zheleznoj dorogi.
Klara Cahanass'yan. Dubina! YA hotela vzglyanut' na etot gorod. CHto zhe,
po-vashemu, mne prygat' s kur'erskogo na hodu?
Nachal'nik poezda. Vy ostanovili "Neistovyj Roland" tol'ko dlya togo,
chtoby vzglyanut' na Gyullen? (S trudom sderzhivaet negodovanie.)
Klara Cahanass'yan. Konechno.
Nachal'nik poezda. Sudarynya! Esli vy hoteli zaehat' v Gyullen,
pozhalujsta, v dvenadcat' sorok k vashim uslugam pochtovyj iz Kal'bershtadta.
Dlya vseh grazhdan. Pribyvaet v Gyullen v chas trinadcat'.
Klara Cahanass'yan. Pochtovyj, kotoryj stoit na vseh polustankah? Vy chto,
hotite, chtoby ya lishnih polchasa tryaslas' v poezde?
Nachal'nik poezda. |to vam dorogo obojdetsya, sudarynya.
Klara Cahanass'yan. Daj emu tysyachu, Bobi. Vse (shepotom). Tysyachu...
Dvoreckij vruchaet nachal'niku poezda tysyachu.
Nachal'nik poezda (oshalelo). Sudarynya!.. Klara Cahanass'yan. I tri tysyachi
v fond pomoshchi vdovam zheleznodorozhnikov. Vse (shepotom). Tri tysyachi...
Nachal'nik poezda poluchaet ot dvoreckogo tri tysyachi.
Nachal'nik poezda (rasteryanno). No u nas net takogo fonda, sudarynya.
Klara Cahanass'yan. Net --tak budet.
Burgomistr shepchet chto-to na uho nachal'niku poezda.
Nachal'nik poezda (v zameshatel'stve). Kak! Vy Klara Cahanass'yan? Pardon!
|to v korne menyaet delo. My sami ostanovilis' by v Gyullene, esli by imeli
hot' malejshee predstavlenie... Voz'mite vashi den'gi, sudarynya. Vot chetyre
tysyachi... Bozhe moj!
Vse (shepotom). CHetyre tysyachi!..
Klara Cahanass'yan. Ostav'te sebe etu meloch'.
Vse (shepotom). Ostavit'? Meloch'?..
Nachal'nik poezda. Mozhet, vy zhelaete, sudarynya, chtoby "Neistovyj Roland"
podozhdal, poka vy osmotrite Gyullen? Pravlenie dorogi ohotno na eto pojdet.
Zdeshnij sobor zasluzhivaet vnimaniya. V goticheskom stile. Na portale izobrazhen
Strashnyj sud.
Klara Cahanass'yan. A nu-ka, katites' otsyuda vmeste s vashim ekspressom.
Sed'moj muzh (plaksivo). No predstaviteli pechati, myshka, eshche tam. Oni
nichego ne podozrevayut i sidyat v vagone-restorane,
Klara Cahanass'yan. Pust' podkrepyat sily, Mobi. Na pervyh porah oni mne
v Gyullene ne nuzhny, a potom sami nas najdut.
Vtoroj uspel prinesti burgomistru syurtuk. Nadev ego,
burgomistr torzhestvenno podhodit k Klare Cahanass'yan.
Hudozhnik i chetvertyj podnimayut transparant "Dobro pozhalovat',
Klara Cahana...". Familiyu hudozhnik dopisat' ne uspel.
Nachal'nik stancii (podnimaet flazhok). Otpravlenie!
Nachal'nik poezda. Ah, sudarynya, umolyayu vas, ne zhalujtes' moemu
nachal'stvu. Ved' eto bylo chistoe nedorazumenie...
Poezd trogaetsya. Nachal'nik poezda vskakivaet na ploshchadku.
Burgomistr. Vysokouvazhaemaya milostivaya gosudarynya! Imeyu chest', kak
burgomistr goroda Gyullena, privetstvovat' vas, nashu vysokouvazhaemuyu
milostivuyu gosudarynyu, doch' nashego rodnogo goroda...
SHum othodyashchego poezda zaglushaet prodolzhenie ego rechi.
Klara Cahanass'yan. Spasibo, gospodin burgomistr, za prekrasnuyu rech'.
(Idet k Illu, kotoryj smushchenno delaet shag ej navstrechu.)
I l l. Klara!
Klara Cahanass'yan. Al'fred!
I l l. Kak horosho, chto ty zdes'...
Klara Cahanass'yan. YA vsegda hotela vernut'sya. Vsyu zhizn', s togo samogo
dnya, kak otsyuda uehala.
Ill (neuverenno). Vot i molodec...
Klara Cahanass'yan. A ty obo mne vspominal?
Ill. Konechno. Vsegda. Ty zhe znaesh'.
Klara Cahanass'yan. Schastlivye dni byli u nas s toboj...
Ill (gordo). Eshche by! (Uchitelyu.) Vidite, gospodin uchitel', ona u menya v
rukah.
Klara Cahanass'yan. Zovi menya gak, kak zval kogda-to.
Ill. Moya dikaya koshka.
Klara Cahanass'yan (murlychet, kak staraya koshka). A eshche kak?
Ill. Moya koldun'ya.
Klara Cahanass'yan. A ya zvala tebya -- moj chernyj bars.
Ill. YA im i ostalsya.
Kl ar a C a h a n a s s ' ya n. CHepuha! Ty razzhirel, posedel, spilsya...
I l l. A ty vse takaya zhe: koldun'ya!
Klara Cahanass'yan,, CHto ty! YA tozhe staraya i tolstaya. Da eshche levuyu nogu
poteryala. V avtomobil'noj katastrofe. Teper' ya ezzhu tol'ko na kur'erskih. No
protez u menya pervoklassnyj, a? (Podnimaet yubku i pokazyvaet levuyu nogu.}
Dvigaetsya kak zhivoj.
I l l {vytiraya pot). Nikogda by ne podumal...
Klara C a h a n a s s ' ya n. Razreshi, Al'fred, predstavit' tebe moego
sed'mogo muzha. U nego tabachnye plantacii. |to ochen' schastlivyj brak.
I l l. Budu rad s nim poznakomit'sya.
Klara Cahanass'yan. Podojdi, Mobi, pozdorovajsya. Ego, pravda, zovut
Pedro, no Mobi zvuchit krasivee. I bol'she podhodit k Bobi -- ya tak zovu
svoego dvoreckogo. Dvoreckogo ved' beresh' na vsyu zhizn', vot i prihoditsya
prinoravlivat' k nemu muzhej.
Sed'moj muzh klanyaetsya.
Pravda, on mil? A chernye usiki kakie! Nu-ka, zadumajsya, Mobi!
Sed'moj muzh zadumyvaetsya.
Sil'nej! Sil'nej!
Sed'moj muzh sil'nee hmurit lob.
Sed'moj muzh. YA ne mogu sil'nee, myshka, chestnoe slovo, ne mogu.
Klara Cahanass'yan. Net, mozhesh'! Starajsya.
Sed'moj muzh eshche sil'nee hmurit lob. Udar kolokola.
Vidish', teper' vyshlo. Pravda, Al'fred, v nem est' chto-to demonicheskoe?
Dazhe pohozh na brazil'ca. No eto chepuha. On pravoslavnyj. Otec u nego byl
russkij. Nas pop venchal. Vot bylo interesno. Teper' ya hochu poglyadet' na
Gyullen. (Razglyadyvaet cherez usypannyj dragocennostyami lornet domik sleva.)
Glyadi, Mobi, etot sortir stroil moj otec. Horoshaya, dobrotnaya rabota.
Rebenkom ya chasami sidela tut na kryshe i plevala vniz. No tol'ko na muzhchin.
Na zadnem plane sobiraetsya smeshannyj hor i detskij ansambl'.
Uchitel' s cilindrom v rukah vystupaet vpered.
Uchitel', Sudarynya! Kak direktor gyullenskoj gimnazii i predannyj
pochitatel' bozhestvennoj gospozhi muzyki, ya nizhajshe proshu razresheniya ispolnit'
v chest' vashego priezda skromnuyu pesnyu silami smeshannogo hora i detskogo
ansamblya.
Klara Cahanass'yan. Nu, valyajte, uchitel', vashu skromnuyu pesnyu.
Uchitel' podnimaet kamerton, hor nachinaet pet', no v eto mgnovenie
razdaetsya grohot priblizhayushchegosya poezda, Nachal'nik stancij stoit
s podnyatym flazhkom. Hor tshchetno pytaetsya perekrichat' shum poezda.
Uchitel' v otchayanii. Nakonec poezd pronositsya mimo.
Burgomistr (v otchayanii). Pozharnyj kolokol! Ved' dolzhen byl udarit'
pozharnyj kolokol!
Klara Cahanass'yan. Zdorovo speli gyullency! Osobenno bas, vot tot rusyj
sleva, s bol'shim kadykom...
Iz-za spin horistov probiraetsya policejskij. Vytyagivaetsya pered Klaroj
Cahanass'yan.
Policejskij. Vahmistr Hanke pribyl v vashe rasporyazhenie, sudarynya.
Klara Cahanass'yan (razglyadyvaya ego). Spasibo. YA nikogo ne sobirayus'
sazhat' za reshetku. No Gyullenu vy, pozhaluj, skoro ponadobites',.. Vy umeete
vovremya zakryvat' glaza?
Policejskij. Eshche by, sudarynya. Horosh by ya inache byl zdes', v Gyullene,
Klara Cahanass'yan. Horoshee kachestvo. Ono vam ponadobitsya.
Policejskij stoit v nedoumenii.
I l l (smeetsya). Aj da Klara! Ai da koldun'ya! (Hlopaet sebya v vostorge
po lyazhkam.)
Burgomistr nadevaet cilindr uchitelya, kotoryj tot nezametno peredaet
emu, i vyvodit vpered svoih vnuchek -- semiletnih belokuryh devochek.
Burgomistr. Moi vnuchki, sudarynya: Termina i Adol'fina. Ne hvataet
tol'ko zheny. (Vytiraet pot.)
Vnuchki delayut kniksen i prepodnosyat Klare Cahanass'yan krasnye rozy.
Klara Cahanass'yan. Oni u vas milashki, pozdravlyayu, burgomistr. Nate!
Klara Cahanass'yan suet buket nachal'niku stancii. Burgomistr tajkom
peredaet cilindr svyashchenniku, kotoryj ego nadevaet.
Burgomistr. Nash svyashchennik, sudarynya.
Svyashchennik snimaet cilindr i klanyaetsya.
Kl ar a C ahan as s 'ya n. A-a, vy -- svyashchennik? Znachit, eto vy
otpuskaete grehi umirayushchim?
Svyashchennik (udivlenno). Starayus' po mere sil.
Klar a C ahanas s 'yan. A prigovorennym k smerti?
Svyashchennik (rasteryanno). V nashej strane smertnaya kazn' otmenena.
Klara Cahanass'yan. Pozhaluj, ee snova pridetsya vvesti.
Svyashchennik smushchen. Vozvrashchaet burgomistru cilindr, i tot ego nadevaet.
I l l (smeyas'). Nu i shutki u tebya, moya koshechka! Klara Cahanass'yan.
Hvatit, pora v gorod.
Burgomistr predlagaet ej ruku.
Vy chto, v ume? Neuzheli ya potashchus' peshkom v takuyu dal' na chuzhoj noge?
Burgomistr (ispuganno). Migom! Migom! U nashego vracha est' mashina.
"Mersedes" tysyacha devyat'sot tridcat' vtorogo goda.
Policejskij (shchelkaet kablukami). Budet ispolneno, gospodin burgomistr.
Mashinu ya nemedlenno prigonyu syuda.
Klara Cahanass'yan. Otstavit'. Posle neschastnogo sluchaya ya peredvigayus'
tol'ko v palankine. |j, Robi, Tobi, syuda!
Sleva poyavlyayutsya dvoe gromil, zhuyushchih rezinku. |ti chudovishcha nesut
palankin. U odnogo za spinoj gitara.
|to dva gangstera iz Manhettena. Oni byli prigovoreny k kazni v
Sing-Singe. No ya poprosila ih vypustit', chtoby oni nosili moj palankin. |ta
pros'ba stoila mne po millionu dollarov s golovy. A palankin -- iz Luvra.
Mne ego prepodnes francuzskij prezident. Ochen' lyubeznyj gospodin, kak dve
kapli pohozh na svoi portrety. Robi, Tobi, nesite menya v gorod! Gromily. O
jes, mem!
Klara Cahanass'yan. Sperva v Peterov saraj, potom v Konradov les. Hochu
vmeste s Al'fredom posetit' nashi lyubimye mesta. Bagazh i grob pust' otnesut
v "Zolotoj apostol".
Burgomistr (s udivleniem). Grob?
Klara Cahanass'yan. YA privezla s soboj grob. Mozhet, prigoditsya. Robi,
Tobi, zhivo!
Gromily, prodolzhaya zhevat' rezinku, unosyat Klaru Cahanass'yan
v gorod. Burgomistr podaet znak, i tolpa razrazhaetsya
privetstvennymi krikami, kotorye, odnako, stihayut, kogda
dvoe slug pronosyat velikolepnyj chernyj grob, napravlyayas'
s nim v Gyullen. Slyshny udary pozharnogo kolokola.
Burgomistr. Nakonec-to! Slyshite? Pozharnyj kolokol!
Tolpa sleduet za grobom. Za nej idut gornichnye Klary
Cahanass'yan i gorozhane, nesya beschislennye chemodany.
Policejskij reguliruet dvizhenie i sobiraetsya zamknut' shestvie,
no sprava vyhodyat dva nizen'kih, tolsten'kih starichka. Oni frantovato
odety, derzhatsya za ruki i govoryat ochen' tiho.
Oba. Vot my i v Gyullene. My dyshim, my dyshim, my dyshim etim vozduhom,
vozduhom Gyullena.
Policejskij. A vy kto takie?
Oba. My pri dame. My pri dame... Ona zovet nas Kobi i Lobi.
Policejskij. Gospozha Cahanass'yan budet zhit' v otele "Zolotoj apostol".
Oba (veselo). A my slepye! A my slepye!
Policejskij. Slepye? Togda ya vas provozhu.
Oba. Spasibo, gospodin policejskij. Ogromnoe vam spasibo.
Policejskij (s udivleniem). Esli vy slepye, otkuda vy znaete, chto ya
policejskij?
Oba. Po vashemu razgovoru. Po vashemu razgovoru. Vse policejskie na svete
razgovarivayut odinakovo.
Policejskij (podozritel'no). Vy hot' i prilichnye s vidu muzhchiny, no,
vidno, ne raz imeli delo s policiej.
Oba (s radostnym udivleniem). Muzhchiny! On nas prinimaet za muzhchin!
Policejskij. CHert! A kto zhe vy takie?
Oba. Skoro pojmete. Skoro pojmete.
Policejskij (s nedoumeniem). Odnako vy, ya vizhu, vesel'chaki!
Oba. A nas kormyat otbivnymi i vetchinoj. Kazhdyj den',, kazhdyj den'.
P o l i c e i s k i i. Na vashem meste ya by tozhe veselilsya. Davajte
ruki, ya vas provozhu. Strannyj yumor u etih inostrancev... (Idet s nimi v
gorod.}
O b a. K Bobi i Mobi. K Robi i Tobi...
Smena dekoracij pri podnyatom zanavese. Stanciya i ubornaya
uhodyat naverh. Holl gostinicy "Zolotoj apostol". Mozhno spustit'
sverhu emblemu gostinicy -- pozolochennuyu figuru apostola,
kotoraya tak i ostanetsya viset' na seredine sceny. Vidny sledy
bylogo velikolepiya Sejchas vse pokosilos', oblupilos',
zagryaznilos', obvetshalo. Beskonechnaya processiya slug, kotorye
vnosyat kletku i beschislennye chemodany, a potom unosyat ih naverh.
Sprava sidyat i p'yut vodku burgomistr i uchitel'.
Burgomistr. CHemodany, videli, skol'ko chemodanov! A ran'she pronesli
kletku s dikim zverem. |to -- chernyj bars.
Uchitel'. Ona snyala otdel'nuyu komnatu special'no dlya groba. Stranno.
Burgomistr. U znamenityh dam vsegda svoi prichudy.
U ch itel '. Vidno, ona tut nadolgo raspolozhilas'.
Burgomistr. Tem luchshe. Ona u Illa v rukah. On nazyval ee -- "moya dikaya
koshechka, moya koldun'ya". On vytyanet iz nee ne odin million. Vashe zdorov'e,
uchitel'. Za to, chtoby Klara Cahanass'yan voskresila predpriyatiya Bokshna.
Uchitel'. I zavody Vagnera.
Burgom istr. I metallurgicheskuyu firmu "Mesto pod solncem". Tol'ko by
oni zarabotali" a tam vse pojdet kak po maslu--i gorodskaya obshchina, i
gimnaziya, i vsya nasha zhizn'.
CHokayutsya.
Uchitel'. YA-to uzh ko vsemu priterpelsya. Nedarom bol'she dvadcati let
pravlyu tetradki pollenskih uchenikov. No chto takoe strah, ponyal tol'ko chas
nazad. Kogda s poezda soshla staraya dama, vsya v chernom, menya ohvatil uzhas! YA
podumal: vot ona -- parka, neumolimaya boginya sud'by. I esli by ee zvali ne
Klara, a Kloto*, vse by ponyali srazu, chto v ee rukah niti chelovecheskih
zhiznej.
Vhodit policejskimi veshaet kasku na veshalku.
Burgomistr. Podsazhivajtes', vahmistr. Policejskij (sadyas'). Sluzhit' v
takoj dyre radosti malo. No teper' my ozhivem. Tol'ko chto millionersha s
Illom byli v Peterovom sarae. Vot byla trogatel'naya kartina. Oba polny
blagogoveniya, kak t cerkvi. Neudobno dazhe bylo smotret'. A kogda oni
otpravilis' v Konradov les, ya otstal. Nu i shestvie! Vperedi palankin, ryadom
Ill, a pozadi kamerdiner i sed'moj muzhe udochkoj.
U ch itel '. Skol'ko muzhchin! Ona getera Lajda* nashih dnej.
Policejskij. Da eshche eti dva tolstyaka. Sam chert tug nogu slomit.
Uchitel'. Uzhas! Razverzlis' vrata ada!
Burgomistr. Ne ponimayu, chto oni tam poteryali v Konradovom lesu?
Policejskij. To zhe, chto i v Petrovom sarae. Obhodyat mesta, gde kogda-to
burlila ih strast'.
Uchitel'. Neugasimyj ogon'! Kak tut ne vspomnit' SHekspira? Romeo i
Dzhul'ettu. Gospoda, ya potryasen. Nakonec-to nash gorod uznal kipenie antichnyh
strastej.
Burgomistr. Nu chto zh, vyp'em za dorogogo Illa, kotoryj ne zhaleet sil,
chtoby oblegchat' nashu uchast'. Gospoda! Za nashego lyubimogo, za samogo
uvazhaemogo grazhdanina nashego goroda i moego budushchego preemnika!
|mblema gostinicy podnimaetsya vverh. Sleva vhodyat chetvero gyulleniev,
vnosyat derevyannuyu skam'yu bez spinki. Pervyj vstaet na skam'yu, povesiv na
sebya bol'shoe vyrezannoe
iz kartona serdce s inicialami "A.K.". Ostal'nye stanovyatsya
polukrugom s vetkami v rukah -- oni izobrazhayut derev'ya.
Pervyj. My teper' buki, my teper' sosny. Vtoroj. My eli s zelenoj
hvoej. Tretij. My moh i gustye zarosli terna. CHetvertyj. Podlesok i lis'i
nory. Pervyj. My verenicy oblakov, my ptic shchebetan'e. Vtoroj. My gluhaya
chashchoba lesa. Tretij. My muhomory i puglivye kosuli. CHetvertyj, My shoroh
vetok, my prizrak byloj mechty.
Iz gaubnny poyavlyayutsya dvoe gromil, bezostanovochno
zhuyushchih rezinku; oni vnosyat palankin s Klaro i Caha nass'yan.
Ryadom vdet I l l. Za nim bredut sed'moj muzh i dvoreckij,
kotoryj vedet za ruki dvuh slepcov.
Klara Cahanass'yan. Vot i Konradov les. Robi, Tobi, stojte.
Oba slepca. Robi i Tobi, stojte! Bobi i Mobi, stojte!
Klara Cahanass'yan (vyhodit iz palankina, osmatrivaetsya). Serdce, na
nem -- nashi s toboj inicialy, Al'fred! Bukvy rassohlis', pochti sterlis'.
Derevo vyroslo, ono stalo tolstym i starym, kak my s toboj... (Perehodit k
drugim "derev'yam".) Staraya roshcha! Kak davno ya ne byvala zdes', s samoj
yunosti, kak davno ya ne probiralas' skvoz' vetvi, ne stupala po temnomu
mhu... |j vy, zhvachnye zhivotnye, mne oprotiveli vashi mordy. Pogulyajte-ka s
palankinom tam, za kustami! A ty, Mobi, idi k ruch'yu, po tebe soskuchilas'
tvoya rybka.
Dvoe gromil uhodyat s palankinom nalevo. Sed'moj muzh -- napravo. Klara
Cahanass'yan saditsya na skam'yu.
Glyadi, kosulya!
Tretij ubegaet.
I l l. Ohota sejchas zapreshchena. (Saditsya ryadom s nej.)
Klara Cahanass'yan. Na etom valune my s toboj celovalis'. Bol'she soroka
pyati let nazad. My lyubili drug druga v etih kustah, pod etim bukom, sredi
etih muhomorov, na etom mhu. Mne bylo semnadcat', a tebe eshche ne bylo
dvadcati. Potom ty zhenilsya na Matil'de Blyum-hard, na ee melochnoj lavochke, a
ya vyshla zamuzh za Caha-nass'yana, za ego milliardy. On nashel menya v
gamburgskom publichnom dome. |tot staryj zolotoj zhuk zaputalsya v moih ryzhih
volosah.
I l l. Klara!
Klara Cahanass'yan. |j, Bobi! Sigaru!
Oba slepca. Sigaru, sigaru!
Dvoreckij podhodit szadi, podaet ej sigaru i daet prikurit'.
Klara Cahanass'yan. Greshnyj chelovek, lyublyu sigary! Mne by, konechno,
polagalos' kurit' sigary, kotorye vypuskaet moj muzh, no net u menya k nim
doveriya.
I l l. YA zhenilsya na Matil'de Blyumhard radi tebya.
Klara Cahanass'yan. U nee byli den'gi.
I l l. Ty byla moloda, krasiva. Tebya zhdalo budushchee. YA hotel tvoego
schast'ya i radi etogo pozhertvoval svoim.
Klara Cahanass'yan. Nu chto zh, eto budushchee nastalo.
I l l. Esli b ty zhila zdes', ty byla by takoj zhe nishchej, kak ya.
Klara Cahanass'yan. Ty -- nishchij?
I l l. Razorennyj lavochnik v razorennom gorodke.
Klara Cahanass'yan. Zato teper' den'gi est' u menya.
I l l. S teh por kak ty ushla, u menya ne zhizn', a ad.
Klara Cahanass'yan. YA teper' sama sushchij ad.
I l l. Doma mne pominutno tychut v nos nishchetoj; my edva svodim koncy s
koncami.
Klara Cahanass'yan. Tvoya Matil'da ne dala tebe schast'ya?
I l l. Glavnoe, chto schastliva ty.
Klara Cahanass'yan. A kak tvoi deti?
I l l. Oni ponyatiya ne imeyut, chto takoe idealy!
Klara Cahanass'yan. Nu, idealy oni eshche najdut.
Ill molchit.
I l l. YA vedu zhalkuyu zhizn'. Ni razu tolkom ne vyezzhal iz Gyullena. Odin
raz s®ezdil v Berlin i odin raz v Tessin, vot i vse.
Klara Cahanass'yan. I nezachem ezdit'. YA znayu svet...
Ill. Potomu chto ty mogla raz®ezzhat'.
Klara Cahanass'yan. Potomu chto mir prinadlezhit mne.
Ill molchit. Ona kurit.
Ill. Teper' zdes' vse budet po-drugomu.
Klara Cahanass'yan. Da.
Ill (ostorozhno). Ty nam pomozhesh'?
Klara Cahanass'yan. Razve ya mogu brosit' v bede rodnoj gorod?
Ill. Nam nuzhny milliony.
Klara Cahanass'yan. Millionov malo.
Ill (vostorzhenno). Ah ty moya koshechka! (V poryve chuvstva hlopaet Klaru
Cahanass'yan po kolenu i srazu zhe otdergivaet ruku, skorchivshis' ot boli.)
Klara Cahanass'yan. CHto, bol'no? Ty udaril po sharniru proteza.
Pervyj dostaet iz karmana trubku i bol'shoj rzhavyj klyuch. Vykolachivaet
trubku klyuchom.
Slyshish'? Dyatel...
I l l. Vse tak zhe, kak prezhde, kogda my byli molodye i smelye. Solnce
vysoko stoit nad elyami, oslepitel'nyj shar. Plyvut oblaka, i gde-to v chashche
vorozhit nam kukushka...
CHetvertyj. Ku-ku! Ku-ku!
Ill (oshchupyvaet pervogo). Kak prohladna kora derev'ev, veter shevelit
listvu, i ona shurshit, kak volna po gal'ke. Vse kak bylo... vse kak bylo
ran'she.
Troe izobrazhayushchih derev'ya izo vseh sil duyut i razmahivayut rukami.
|h, esli by vernulis' te dni, moya koldun'ya! Esli by nas ne razluchila
zhizn'...
Klara Cahanass'yan. Ty, pravda, etogo hotel by?
I l l. Da! Tol'ko etogo! YA po-prezhnemu tebya lyublyu. (Celuet ej pravuyu
ruku) Vse ta zhe prohladnaya belaya ruchka...
Klara Cahanass'yan. CHepuha1 |to tozhe protez. Iz slonovoj kosti.
Ill (ispuganno otdergivaet ruku). Klara, u tebya vse protezy?
Klara Cahanass'yan. Pochti S teh por kak moj samolet razbilsya v
Afganistane Vse pogibli, i ekipazh tozhe. Odna ya vypolzla iz-pod oblomkov --
menya tak legko na tot svet ne otpravish'!
Oba slepca. Ee na tot svet ne otpravish'! Ee na tot svet ne otpravish'!
Torzhestvennye zvuki duhovogo orkestra. Sverhu na seredinu
sieny snova spuskaetsya emblema gostinicy -- pozolochennaya
figura apostola. Gyullency vnosyat stoly, pokrytye rvanymi
skatertyami. Na stolah sootvetstvuyushchie pribory i ugoshchenie.
Odin stol stavyat posredi sceny, dva drugih -- sprava i sleva,
vdol' rampy. Iz glubiny poyavlyaetsya svyashchennik. Vhodyat drugie
gorozhane, sredi nih g i m pastv triko. Poyavlyayutsya b u r go m i str,
uchitel' i policejskij. Gyullency aplodiruyut.
Burgomistr podhodit k skamejke, gde prodolzhayut sidet'
Klara Cahanass'yan i Ill, chetvero polozhili vetvi
i smeshalis' s ostal'nymi gyullencami
Burgomistr. |ta burnaya ovaciya -- v vashu chest', sudarynya.
Klara Cahanass'yan. Ee zasluzhil vash orkestr. Zdorovo oni trubili. Da i
piramida, kotoruyu postroili gimnasty, velikolepna. YA voobshche obozhayu muzhchin v
triko -- priroda bez prikras.
Burgomistr. Razreshite priglasit' vas k stolu. (Vedet Klaru Cahanass'yan
k stolu, stoyashchemu poseredine, i predstavlyaet ej zhenu,) Moya zhena.
Klara Cahanass'yan (razglyadyvaya zhenu burgomistra v lornet). Anethen
Dummermut, nasha pervaya uchenica.
Burgomistr (predstavlyaya ej vtoruyu damu, takuyu zhe vysohshuyu i
ozloblennuyu). Gospozha Ill.
Klara Cahanass'yan. Matil'dhen Blyumhard? Pomnyu, kak ty vyglyadyvala iz
dverej svoej lavchonki i lovila Al'freda. Ah ty moya prelest', kakaya ty stala
blednaya i hudaya!
Sprava vybegaet vrach, usatyj, prizemistyj muzhchina
let pyatidesyati, s chernymi zhestkimi volosami i licom,
izrezannym shramami. Na nem potertyj frak.
Vrach. Nadeyus', ya ne opozdal na svoem dryahlom "mersedese"?
Burgomistr. Doktor Nyuslin, nash vrach.
Klara Cahanass'yan (razglyadyvaet doktora v lornet, poka tot celuet ej
ruku). Interesno. |to vy zdes' vydaete svidetel'stva o smerti?
Vrach (s udivleniem). Svidetel'stva o smerti?..
Klara Cahanass'yan. Neuzheli u vas v gorode nikto ne umiraet?
Vrach. Da, sudarynya. |to moya obyazannost'. Takoj u nas poryadok.
Klara Cahanass'yan. Skoro vam pridetsya zasvidetel'stvovat' smert' ot
razryva serdca.
Ill (smeyas'). Nu razve ne prelest'. Ej-bogu, prelest'!
Klara Cahanass'yan (otvorachivayas' ot doktora, obrashchaetsya k gimnastu v
triko). A nu-ka, pokazhite eshche chto-nibud'!
Gimnast prisedaet i vykidyvaet vpered ruki.
Vot eto muskuly! Vy hot' raz kogo-nibud' pridushili?
Gimnast (rasteryanno zastyvaet na kortochkah). Pridushil?
Klara C ah an as s 'yan. A nu-ka otvedite ruki nazad, gospodin gimnast.
A teper' sdelajte most.
Ill (smeyas'). Nu i yumor u nashej Klary! Kakie slovechki. Pomresh' so
smehu.
Vr a ch (eshche ne pridya v sebya). Nu, znaete! Ot etih shutok drozh' probiraet
po telu.
I l l (so znacheniem). Ona obeshchala nam milliony!
Burgomistr (zadohnuvshis'). Milliony?
I l l. Milliony!
Vrach. CHert poberi!
Klara Cahanass'yan (otvorachivayas' ot gimnasta). YA hochu est',
burgomistr.
Burgomistr. My zhdem tol'ko vashego muzha, sudarynya.
Klara Cahanass'yan. Zrya. Vo-pervyh, on lovit rybu, vo-vtoryh, my
razvodimsya.
Burgomistr. To est' kak razvodites'?
Kl ara Cahanass'yan. Da ochen' prosto. Mobi tozhe budet udivlen. YA vyhozhu
zamuzh za nemeckogo kinoaktera.
Burgomistr. No vy govorili, chto tak schastlivy v brake.
K l ara Cahanass'yan. U menya vse braki schastlivye. No ya s detstva
mechtala obvenchat'sya v gyullenskom sobore. A detskaya mechta dolzhna sbyvat'sya.
|to budet velikolepno!
Vse sadyatsya za stoly. Klara Cahanass'yan -- mezhdu burgomistrom i Illom.
Radom s burgomistrom -- ego zhena, ryadom s Ilpom --
ego zhena. Sprava za drugim stolom -- uchitel', svyashchennik,
policejskij. Sleva -- chetvero. Dalee -- drugie pochetnye gosti
s zhenami. Szadi transparant: "Dobro pozhalovat', Klerhen".
S mesta podnimaetsya ochen' veselyj, povyazannyj salfetkoj
burgomistr i stuchit po bokalu.
Burgomistr. Milostivaya gosudarynya! Dorogie zhiteli Gyullena! Vot uzhe
sorok pyat' let, kak vy, sudarynya, pokinuli nash gorod, osnovannyj
vladetel'nym knyazem Hasso Blagorodnym i tak uyutno raspolozhennyj mezhdu
Konradovym lesom i dolinoj Pkzhenrid. Sorok pyat' let, pochti polveka --
izryadnyj srok. Mnogo vody uteklo s teh por, mnogo hlebnuli my gorya. Tyazhelo
bylo lyudyam na zemle, tyazhko bylo i nam. No my nikogda, ni na minutu ne
zabyvali vas, sudarynya, nashu Klerhen!
Aplodismenty.
Ni vas, ni vashu sem'yu. Vasha pyshushchaya zdorov'em mat'...
Ill chto-to shepchet emu na uho.
Uvy! Ona tak rano skonchalas' ot chahotki... Vash otec byl chelovek
izvestnyj. On vozdvig u vokzala zdanie, kotoroe nikto ne propustit: ni star,
ni mlad...
Ill chto-to shepchet emu na uho.
Zdanie, kotoroe poseshchayut, kak nikakoe drugoe. Vashi roditeli dlya nas
nezabvenny, oni simvol vseh chelovecheskih dobrodetelej. I nakonec, vy,
sudarynya! Kto ne pomnit vashih belokuryh...
Ill snova shepchet emu chto-to na uho.
...zolotyh volos, kotorye tak poetichno razvevalis', kogda vy, sudarynya,
rezvilis' na nashih ulicah, uvy, stavshih teper' takimi ubogimi. Uzhe togda
ves' Gyullen byl pokoren vashim obayaniem, i my vse byli uvereny, chto vas zhdet
golovokruzhitel'nyj uspeh v mezhdunarodnom masshtabe. (Dostaet bloknot) Net, my
nichego ne zabyli. Do sih por v nashej gimnazii vas stavyat v primer. Vy ved' s
rannih let porazhali svoimi poznaniyami v botanike i zoologii. I razve eto
sluchajno? Vrozhdennaya lyubov' k prirode, ko vsemu zhivomu, bezzashchitnomu -- vot
v chem koren' etogo. Vashe neizmennoe stremlenie k spravedlivosti, vasha
strast' tvorit' dobro uzhe togda vyzyvali vseobshchee voshishchenie.
Burnye aplodismenty.
Ved' eto nasha Klerhen tratila s trudom zarabotannye karmannye den'gi na
pokupku kartoshki dlya bednoj vdovy, kotoroj grozila golodnaya smert'!
Burnye aplodismenty.
Milostivaya gosudarynya! Dorogie grazhdane goroda Gyullena! Nezhnye semena
dali rostki, zlatovlasaya ozornica prevratilas' v prekrasnuyu damu, kotoraya
osypaet blagodeyaniyami vse strazhdushchee chelovechestvo. Vspomnite o tom, chto eyu
sdelano dlya obshchestva: tut i ubezhishche dlya molodyh materej, i besplatnyj sup
dlya bednyakov, tut i pomoshch' hudozhnikam, i yasli dlya malyutok. YA hochu ot dushi
privetstvovat' lyubimuyu doch' Gyullena, kotoruyu my vnov' obreli pod rodnym
krovom. Ura! Ura! Ura!
Aplodismenty.
Klara Cahanass'yan (vstaet). Burgomistr! Grazhdane Gyullena! Menya gluboko
tronulo, chto moj priezd vas tak beskorystno obradoval. Skazhu vam pravdu -- ya
vovse ne byla takoj, kakoj izobrazil menya v svoej rechi burgomistr. V shkole
menya chasto poroli, a kartofel' dlya vdovy Boll ya i ne dumala pokupat', my
krali ego s Illom vovse ne potomu, chto ya hotela spasti etu staruyu svodnyu ot
goloda. Mne nado bylo, chtoby ona puskala nas s Illom v svoyu krovat', gde
bylo kuda priyatnee, chem v Peterovom sarae ili v Konradovom lesu. No vse zhe ya
gotova vnesti svoj vklad v vashu radost': ya reshila podarit' Gyullenu milliard.
Pyat'sot millionov gorodu i pyat'sot millionov razdelit' mezhdu vsemi
zhitelyami.
Mertvaya tishina.
Burgomistr (zaikayas'). Milliard?
Obshchee ocepenenie prodolzhaetsya.
Klara Cahanass'yan. Pri odnom uslovii...
Neobuzdannoe likovanie ohvatyvaet vseh prisutstvuyushchih.
Odni vskakivayut na stul'ya, drugie puskayutsya v plyas. Gimnast prinimaetsya
delat' svoi uprazhneniya i t.d. i t.p.
I l l (v vostorge b'et sebya v grud'). Klara! Zoloto! CHudo! Pomeret'
mozhno! Moya koldun'ya! (Celuet ee)
Burgomistr. Sudarynya, vy skazali: pri odnom uslovii. Mogu ya
osvedomit'sya, chto eto za uslovie?
Klara Cahanass'yan. Sejchas skazhu. YA dayu vam milliard v obmen na
pravosudie.
Mertvaya tishina.
Burgomistr. Kak eto ponimat', sudarynya? Klara Cahanass'yan. Tak, kak ya
skazala. Burgomistr. No ved' pravosudie ne prodaetsya. Klara Cahanass'yan. Vse
prodaetsya. Burgomistr. YA vse-taki nichego ne ponimayu... Klara Cahanass'yan.
Vyjdi vpered, Bobi.
Vyhodit dvoreckij, ostanavlivaetsya v centre mezhdu stolami i snimaet
chernye ochki.
Dvoreckij. Ne znayu, sumeet li kto-nibud' iz vas menya uznat'?
Uchitel'. Okruzhnoj sud'ya Hofer?
Dvoreckij. Pravil'no. Sorok pyat' let nazad ya byl sud'ej goroda Gyullena,
a potom sluzhil v apellyacionnom sude Kaffigena do teh por, poka chetvert' veka
nazad gospozha Cahanass'yan ne predlozhila mne stat' ee dvoreckim. Mozhet, dlya
cheloveka s universitetskim obrazovaniem eto neskol'ko strannaya kar'era, no
mne bylo predlozheno takoe fantasticheskoe zhalovan'e...
Klara Cahanass'yan. Blizhe k delu, Bobi.
Dvoreckij. Kak vy slyshali, gospozha Cahanass'yan daet vam milliard i
trebuet za eto pravosudiya. Drugimi slovami, gospozha Klara Cahanass'yan
zaplatit milliard za to, chtoby vy osudili bezzakonie, kotoroe bylo uchineno
zdes', v Gyullene. Mogu ya poprosit' syuda gospodina Illa?
Ill (vstaet blednyj, ispugannyj i udivlennyj). CHto vam ot menya nuzhno?
Dvoreckij. Proshu vas podojti syuda, gospodin Ill.
Ill. Pozhalujsta. (Podhodit s natyanutoj ulybkoj, pozhimaet plechami)
Dvoreckij Delo bylo v tysyacha devyat'sot desyatom godu. Ko mne, togda
sud'e goroda Gyullena, postupil isk o priznanii otcovstva. Klara Vesher, kak v
devichestve zvali gospozhu Klaru Cahanass'yan, pred®yavila isk o priznanii
gospodina Illa otcom svoego vnebrachnogo rebenka.
Ill molchit.
Vy, gospodin Ill, otricali svoe otcovstvo I priveli v sud dvuh
svidetelej.
Ill. Nashli chto vspomnit'. Molodo-zeleno...
Klara Cahanass'yan. Tobi i Robi, privedite Ko-bi i L obi.
Gromily, zhuya rezinku, vyvodyat na seredinu sceny dvuh slepcov.
Oba slepca. My tut kak tut! My tut kak tut!
Dvoreckij. Uznaete li vy etih lyudej, gospodin Ill?
Ilp molchit,
Oba slepca. My Kobi i Lobi. My Kobi i Lobi. Ill. YA ih ne znayu.
Oba slepca. My ochen' izmenilis'. My ochen' izmenilis'.
Dvoreckij. Nazovite svoi imena. Pervyj slepec. YAkob Hyunlejn. YAkob
Hyunlejn. Vtoroj slepec. Lyudvig SHpar. Lyudvig SHpar. Dvoreckij. Nu tak kak zhe,
gospodin Ill?.. I l l. YA ih ne znayu.
Dvoreckij. YAkob Hyunlejn i Lyudvig SHpar, uznaete li vy gospodina Illa?
Oba slepca. My slepye. My slepye.
Dvoreckij. Uznaete li vy ego po golosu?
Oba slepca. My uznaem ego golos. My uznaem ego golos.
Dvoreckij. V tysyacha devyat'sot desyatom godu ya byl sud'ej, a vy --
svidetelyami. CHto vy pokazali togda pod prisyagoj v sude Gyullena?
Oba slepca. CHto my spali s Klaroj. CHto my oba spali s Klaroj.
Dvoreckij. V etom vy prisyagnuli peredo mnoj, pered sudom, pered Bogom.
|to byla pravda?
Oba slepca. My dali lozhnuyu prisyagu. My dali lozhnuyu prisyagu.
Dvoreckij. Pochemu vy solgali, Lyudvig SHpar i YAkob Hyunlejn?
Oba slepca. Nas podkupil Ill. Nas podkupil Ill.
Dvoreckij. CHem?
Oba slepca. Litrom vodki. Litrom vodki.
Klara Cahanass'yan. Rasskazhite zhe, Kobi i Lobi, chto ya s vami sdelala?
Dvoreckij. Rasskazhite.
Oba slepca. Dama prikazala nas razyskat'. Dama prikazala nas razyskat'.
Dvoreckij. Verno. Klara Cahanass'yan prikazala ih iskat'. Po vsemu
svetu. Oni emigrirovali: YAkob Hyunlejn v Kanadu, a Lyudvig SHpar v Avstraliyu.
No ona ih nashla. CHto zhe ona s vami sdelala?
Oba slepca. Ona otdala nas Tobi i Robi. Ona otdala nas Tobi i Robi.
Dvoreckij. CHto s vami sdelali Tobi i Robi?
Oba slepca. Kastrirovali i oslepili. Kastrirovali i oslepili.
Dvoreckij. Takovo eto delo: pered vami -- sud'ya, otvetchik, dva
lzhesvidetelya i sudebnaya oshibka, sovershennaya v tysyacha devyat'sot desyatom
godu. YA pravil'no vse osvetil, istica?
Klara Cahanass'yan (vstaet). Da.
Ill (topaet nogoj). No srok davnosti minoval, vse eto bylo v
nezapamyatnye vremena. Staraya durackaya istoriya.
Dvoreckij. CHto stalo s vashim rebenkom, istica?
Klara Cahanass'yan (tiho). On prozhil vsego god.
Dvoreckij. As vami?
Klara Cahanass'yan. YA stala prostitutkoj.
Dvoreckij. Pochemu?
Klara Cahanass'yan. Menya obrek na eto sud.
Dvoreckij. I teper' vy trebuete, chtoby svershilos' pravosudie?
Klara Cahanass'yan. Da. Teper' mne eto po sredstvam. Gorod Gyullen
poluchit milliard, esli kto-nibud' ub'et Al'freda Illa.
Mertvaya tishina. ZHena Illa brosaetsya k muzhu i obnimaet ego.
Gospozha Ill. Fredi!
Ill. Kak ty mozhesh' etogo trebovat', moya koldun'ya? Ved' pozadi takaya
dlinnaya zhizn'...
Klara Cahanass'yan. ZHizn' pozadi dlinnaya,, no ya nichego ne zabyla. Ni
Konradova lesa, ni Peterova saraya, ni krovati vdovy Boll, ni tvoego
predatel'stva. My uzhe stariki, ty opustilsya, a menya iskromsali hirurgi. I
teper' ya hochu svesti s toboj schety, ty sam vybral svoj put', a ya svoj ne
vybirala. Tol'ko chto, sidya v lesu, gde proshla nasha yunost', ty hotel vernut'
proshloe. Nu vot, ya ego vozvrashchayu tebe, no trebuyu pravosudiya -- pravosudiya v
obmen na milliard.
Burgomistr (vstaet blednyj, s dostoinstvom). Gospozha Cahanass'yan! My
poka eshche zhivem v Evrope, i my hristiane. Ot imeni goroda Gyullena i vo imya
gumanizma ya otvergayu vashe predlozhenie. Luchshe byt' nishchim, chem palachom.
Burnye aplodismenty.
Klara Cahanass'yan. YA podozhdu.
DEJSTVIE VTOROE
Vse tot zhe gorodishko. V glubine fasad gostinicy
"Zolotoj apostol" s obsharpannoj lepninoj v stile
modern. Balkon. Sprava -- vyveska "Al'fred Ill. Magazin".
Pod vyveskoj -- gryaznyj prilavok, za nim polki, zabitye
vsyakim hlamom. Kogda kto-nibud' vhodit v uslovno
oboznachennuyu dver', tonko zvenit kolokol'chik. Nalevo
vyveska: "Policiya". Pod nej doshchatyj stol, na nem telefon.
Dva stula. Utro. Robi i Tobi, kak vsegda zhuya rezinku,
pronosyat cherez scenu v gostinicu traurnye venki i bukety.
Ill sledit za nimi cherez okno svoej lavchonki. Ego doch' podmetaet pol.
Syn zakurivaet sigaru.
Ill. Opyat' venki.
S y n. Kazhdyj den' oni ih taskayut s vokzala.
Ill. Ukrashayut pustoj grob v "Zolotom apostole".
Syn. Putayut, a nikomu ne strashno.
Ill. Ves' gorod za menya.
Syn zakurivaet.
Mat' pridet zavtrakat'?
Doch'. Net. Ona ustala.
Ill. Horoshaya mat' vam dostalas', detki. Ej-bogu. Dolzhen vam eto
skazat'. Horoshaya mat'. Pust' pobudet odna, pust' peredohnet. A my
pozavtrakaem vtroem. Davno my etogo ne delali. YA zazharyu yaichnicu i otkroyu
korobku amerikanskoj vetchiny. Zakatim knyazheskij pir. Sovsem kak v te
schastlivye gody, kogda u nas v gorode procvetalo "Mesto pod solncem".
Syn. Ty menya izvini, (Tushit sigaretu.)
Ill. Ne hochesh' s nami poest', Karl?
Syn. Shozhu na vokzal. Tam zabolel nosil'shchik. Mozhet, im ponadobitsya
zamena.
Ill. Nu, taskat' tyazhesti v takoj znoj -- razve eto zanyatie dlya moego
syna?
Syn. Luchshe hot' takaya rabota, chem nikakoj! (Uhodit.)
Doch' (vstaet). I ya pojdu, otec.
Ill. I ty? Tak-tak. A kuda ty pojdesh', razreshite sprosit'?
Doch'. Na birzhu truda. Mozhet, najdetsya hot' kakoe-nibud' mesto. (Uhodit)
Ill rastrogan. On vytaskivaet platok i smorkaetsya. Ill. Prekrasnye
deti. Zavidnye deti.
S balkona gostinicy donosyatsya zvuki gitary
Golos Klary Cahanass'yan. Daj-ka moyu levuyu nogu, Bobi.
Golos dvoreckogo. Nikak ne najdu. Golos Klary Cahanass'yan. Da ona tam,
na komode, za flerdoranzhem.
K Illu vhodit pokupatel' -- p e r v y i .
Ill. Dobroe utro, Hofbauer. Pervyj. Pachku sigaret. Ill. Kak vsegda.
Pervyj. Net, ne etu, a von tu, zelenuyu. Ill. Ona dorozhe. Pervyj.
Zapishite za mnoj. Ill. Ladno, Hofbauer, Dlya vas... ved' my dolzhny
podderzhivat' drug druga.
Pervyj. Tam kto-to igraet na gitare. Ill. Bandit iz Sing-Singa.
Iz gostinicy vyhodyat slep c y. Oni nesut udochki i prochuyu rybolovnuyu
snast'.
Oba slepca. S dobrym utrom., Al'fred! S dobrym utrom!
Ill. Poshli vy ko vsem chertyam!
Oba slepca. My idem lovit' rybku. My idem lovit' rybku. (Uhodyat
nalevo.)
Pervyj. Oni poshli k ruchejku.
Ill. So snast'yu ee sed'mogo muzha.
Pervyj. Govoryat, ego tabachnye plantacii uhnuli.
Ill. Ih tozhe zacapala milliardersha.
Pervyj. Zato i zakatit zhe ona pyshnuyu svad'bu so svoim vos'mym! Vchera
byla pomolvka.
Na balkone gostinicy poyavlyaetsya Klara Cahanass'yan
v utrennem tualete. Ona probuet, kak dvizhetsya pravaya ruka
i levaya noga. Slyshny zvuki gitary, kotoraya soprovozhdaet
vse sceny na balkone: kak pri opernom rechitative melodii
zavisyat ot teksta -- inogda igrayut val's, inogda otryvki
iz razlichnyh nacional'nyh gimnov i t.p.
Klara Cahanass'yan. Nu vot, teper' menya opyat' svintili. A nu-ka,
armyanskuyu, Robi.
Zvuchit gitara.
|tu pesnyu tak lyubil moj pervyj muzh. Vechno treboval, chtoby ee igrali.
Kazhdoe utro. On byl klassicheskij muzhchina -- etot staryj finansist so vsemi
ego besschetnymi tankerami, skakovymi loshad'mi i milliardami. Za nego hot'
imelo smysl vyjti zamuzh. I kakoj prekrasnyj nastavnik... vo vseh etih...
tancah, kakoj tol'ko on ne znal chertovshchiny! YA u nego polnyj kurs proshla.
Dve zhenshchiny s posudoj dlya moloka podhodyat k prilavku Illa.
Pervaya zhenshchina. Moloka, gospodin Ill.
Vtoraya zhenshchina. I v moj kuvshin tozhe.
I l l. S dobrym utrom! Znachit, po litru moloka kazhdoj iz dam?
{Otkryvaet bidon i sobiraetsya opustit' tuda cherpak.)
Pervaya zhenshchina. Cel'nogo moloka, gospodin Ill.
Vtoraya zhenshchina. Dva litra cel'nogo moloka, gospodin Ill.
Ill. Nesnyatogo? (Otkryvaet drugoj bidon, zacherpyvaet i nalivaet
moloko.)
K l ara Cahanass'yan (rassmatrivaya v lornet utrennij pejzazh). Kakoe
divnoe osennee utro. Na ulicah prozrachnyj tuman, kak serebristyj dymok, i
nad golovoj fialkovoe nebo, vrode togo, chto tak lyubil risovat' graf Holk,
moj tretij; on byl ministr inostrannyh del, no vse svobodnoe vremya pisal
kartiny. Otvratitel'nye! (Saditsya) Da on i sam byl poryadochnaya dryan'.
Pervaya zhenshchina. I masla. Dvesti gramm.
Vtoraya zhenshchina. I belogo hleba. Dva kilo.
Ill. Vy poluchili nasledstvo, dorogie damy, vizhu, vy poluchili
nasledstvo.
Obe zhenshchiny. Da net. Zapishite za nami.
Ill. CHto zh, vse za odnogo, znachit, i odin za vseh...
Pervaya zhenshchina. Da, eshche shokolad za dva dvadcat'.
Vtoraya zhenshchina. A mne za chetyre sorok.
Ill. Tozhe zapisat'?
Pervaya zhenshchina. Konechno.
Vtoraya zhenshchina. |to my s®edim zdes', gospodin Ill.
Pervaya zhenshchina. Tutu vas ochen' milo, gospodin Ill.
Sadyatsya u prilavka i edyat shokolad.
Klara Cahanass'yan. Sigaru "Uinston". Nado zhe mne hot' razok poprobovat'
marku, kotoruyu vypuskal moj sed'moj. Osobenno teper', kogda my razvelis'.
Bednyj Mobi, on tak lyubil lovit' rybu. Predstavlyayu, kak emu grustno odnomu v
poezde ehat' v Portugaliyu.
Dvoreckij podaet ej sigaru i zazhigaet ogon'.
Pervyj. Von ona sidit na balkone i kurit sigaru.
Ill. Vsegda bezbozhno dorogie sorta!
Pervyj. Pozor!.. I ne stydno ej pri etom smotret' na bedstviya, kotorye
terpit chelovechestvo!
Klara Cahanass'yan (kurit). Stranno! Vpolne prilichnaya...
Ill. Ona proschitalas'. Pust' ya staryj greshnik, Hofbauer, no kto iz nas
bez greha? Da, ya sygral s nej bessovestnuyu shutku, no ved' ya byl
mal'chishkoj... A vot kogda v "Zolotom apostole" grazhdane Gyullena, zabyv o
nishchete, kak odin, otvergli ee den'gi -- eto byl samyj schastlivyj chas v moej
zhizni.
Klara Cahanass'yan. Viski, Bobi. CHistoe.
K prilavku Illa podhodit vtor o i pokupatel', takoj zhe nishchij, takoj zhe
oborvannyj, kak i drugie.
Vtoroj. Dobroe utro. Segodnya budet zhara.
Pervyj. Zolotaya osen'.
Ill. Nu i bojko zhe ya torguyu s samogo utra. Byvalo, celyj den' nikto ne
zaglyanet, a v poslednee vremya -- bol'shoj naplyv.
Pervyj. Nado zhe nam vas podderzhat'. Vy ved' nash Ill. Vy za nami kak za
kamennoj stenoj.
Obe zhenshchiny (prodolzhaya est' shokolad). Kak za kamennoj stenoj, gospodin
Ill. Kak za kamennoj stenoj.
V t o r o i. Ty ved', v konce koncov, samyj populyarnyj cheloveke gorode.
Pervyj. Samaya vazhnaya u nas persona. Vtoroj. Vesnoj my tebya vyberem
burgomistrom. Pervyj. |to uzh tochno.
Obe zhenshchiny (zhuya shokolad). |to uzh tochno. Vtoroj. Vodki, pozhalujsta.
Idya vdet k polke. Dvoreckij podaet Klare Cahanass'yan viski.
Klara Cahanass'yan. Pojdi razbudi novogo. Ne lyublyu, kogda moi muzh'ya tak
dolgo spyat.
I l l (vtoromu). Tri desyat'.
Vtoroj. Ne eto.
I l l. Ty zhe vsegda eto pil.
Vtoroj. Daj mne kon'yaku.
I l l. A ego cena dvadcat' tridcat' pyat'. Nikomu eto ne po karmanu.
Vtoroj. Nado zhe sebya pobalovat'.
CHerez scenu probegaet poluodet a ya devushka. Ee presleduet To6i.
Pervaya zhenshchina (prodolzhaya est' shokolad). Skandal! Kak ona sebya vedet,
eta Luiza.
Vtoraya zhenshchina (zhuya shokolad). A eshche pomolvlena s tem belokurym
muzykantom, znaesh', on zhivet na ulice Bertol'da SHvarca.
Ill (podaet kon'yak). Proshu.
Vtoroj. I tabachku. Trubochnogo.
I l l. Horosho.
Vtoroj. Tol'ko zagranichnogo.
Ill podschityvaet, na skol'ko vtoroj nabral tovara.
Na balkon vyhodit vos'moj muzh--kinoakter,
vysokij, strojnyj, s ryzhimi usami, v halate.
|tu rol' mozhet ispolnyat' tot zhe akter,
kotoryj igral sed'mogo muzha.
Vos'moj muzh. Hopsi, razve eto ne ocharovatel'no: nash pervyj zavtrak
posle pomolvki? Nu, prosto son tut, na etom malen'kom balkone, pod shepot
lipy i plesk fontana, a vnizu pryamo na mostovoj brodyat kury, speshat
ozabochennye domashnie hozyajki. A tam pozadi, za gorodskimi kryshami,
kolokol'nya sobora.
Klara Cahanass'yan. Syad', Hobi, pomolchi. U menya u samoj est' glaza. Ne
filosofstvuj, eto ne tvoya stihiya.
Vtoroj. Teper' tam s nej sidit i muzh.
Pervaya zhenshchina (prodolzhaya est' shokolad). Vos'moj muzh.
Vtoraya zhenshchina (prodolzhaya est' shokolad). Vidnyj muzhchina, kinoartist.
Moya doch' videla ego v roli brakon'era v odnom fil'me po Ganthoferu*.
Pervaya zhenshchina. A ya -- v roli svyashchennika v kartine po romanu Grema
Grina.
Vos'moj muzh celuet Klaru Cahanass'yan. Akkord gitary.
Vtoroj. Za den'gi chto hochesh' mozhno kupit'. (Splevyvaet)
Pervyj. No ne u nas. (Udaryaet kulakom po stolu.)
Ill. Dvadcat' tri vosem'desyat.
Vtor o i. Zapishi za mnoj.
Ill, Nu uzh ladno, zapishu, v vide isklyucheniya. |ta nedelya -- ne v schet.
No smotri, zaplati mne pervogo, kak poluchish' posobie po bezrabotice.
Vtoroj idet k dveri.
Hel'mesberger!
Vtoroj ostanavlivaetsya.
(Podhodit k nemu.) U tebya novye botinki. Novye zheltye botinki.
Vtoroj. Nu i chto?
Ill (smotrit na nogi pervogo). I u tebya, Hofbauer. I u tebya novye
botinki. (Smotrit na zhenshchin i medlenno, v uzhase, podhodit k nim.) I u vas
tozhe. Novye zheltye tufli. Novye zheltye tufli.
P er vy i. Ne ponimayu, chto tut osobennogo?
Vtoroj. Nel'zya zhe vsyu zhizn' hodit' v staryh bashmakah.
Ill. Novye botinki... Na chto vy mogli kupit' novye botinki?
Obe zhenshchiny. V dolg, gospodin Ill, v dolg.
I l l. V dolg? I u menya v dolg. Kurite luchshij tabak. P'ete luchshee
moloko. Kon'yak... Pochemu vam lavki stali otpuskat' v dolg?
V t o r o i. No ved' i ty otpuskaesh' nam v dolg. I l l. CHem vy
sobiraetes' platit'?
Molchanie. Ill hvataet tovary s polki i brosaet v pokupatelej. Vse
razbegayutsya.
CHem vy hotite zaplatit'? CHem vy hotite zaplatit'? CHem? CHem? (Bezhit za
nimi.)
Vos'moj muzh. Tam shum kakoj-to.
Klara Cahanass'yan. Zaholust'e.
Vos'moj muzh. Kazhetsya, v etoj lavchonke vnizu chto-to sluchilos'.
Klara Cahan as s'yan. Naverno, ssoryatsya iz-za ceny na myaso.
Moshchnyj akkord gitary. Vos'moj muzh ispuganno vskakivaet.
Vos'moj muzh. Gospodi spasi! Ty slyshala, Holej?
Klara Cahanass'yan. |to chernyj bars rychit.
Vos'moj muzh (izumlenno). CHernyj bars?
Klara Cahanass'yan. Podarok pashi iz Marake-sha. Begaet tut ryadom, v
gostinoj. Gromadnyj zlyushchij kotishche s goryashchimi glazami. Moj lyubimec.
Vnizu, sleva, saditsya za stol policejskij.
P'et pivo, razgovarivaet medlenno i rassuditel'no.
Szadi k nemu podhodit Ill.
Klara Cahanass'yan. Mozhesh' podavat' na stol, Bobi.
Policejskij. CHem mogu sluzhit', Ill? Proshu vas, prisyad'te.
Ill prodolzhaet stoyat'.
CHego eto vy drozhite?
Ill. YA trebuyu, chtoby arestovali Klaru Cahanass'yan.
Policejskij (nabivaet trubku i, ne toropyas', zakurivaet}. Stranno.
Krajne stranno...
Dvoreckij nakryvaet na balkone zavtrak i podaet pis'ma.
I l l. YA trebuyu etogo kak budushchij burgomistr. Policejskij (raskurivaya
trubku). No vybory eshche ne sostoyalis'.
Ill. Arestujte etu damu nemedlenno.
Policejskij. Sdelajte pis'mennoe zayavlenie. A uzh budet li ona
arestovana, reshit policiya. V chem zhe ona provinilas'?
Ill. Ona podstrekaet zhitelej Gyullena menya ubit'.
Policejskij. Po-vashemu, ya dolzhen za eto se arestovat'? (Nalivaet sebe
piva.)
Klara Cahanass'yan. Pis'ma. Ot Ajka. I ot Neru. SHlyut pozdravleniya.
Ill. No ved' eto vash dolg!
Policejskij. Stranno... Krajne stranno... (P'et pivo)
Ill. Nichego tut net strannogo, Samoe obyknovennoe delo.
Policejskij. Moj dorogoj! Vse eto vovse ne tak obyknovenno. Davajte
razberemsya po sushchestvu Staruha sdelala gorodu Gyullenu predlozhenie: za
milliard vas... ponimaete, o chem ya govoryu. |to tochno, ya sam slyshal. No razve
eto osnovanie, chtoby policiya prinimala kakie-libo mery protiv gospozhi Klary
Cahanass'yan? Ved' my dolzhny soblyudat' zakon.
Ill. No ona podstrekaet k ubijstvu!
Policejskij. Obozhdite minutku, dorogoj. Podstrekatel'stvo k ubijstvu
podsudno tol'ko togda, kogda ono sdelano vser'ez. Razve ne tak?
Ill. Nesomnenno.
Policejskij. Znachit, tak. Ee predlozhenie nikto ne mozhet prinyat'
vser'ez, potomu chto milliard, kotoryj ona predlozhila, -- cena ne real'naya,,
i vy eto sami ponimaete; za takoe ubijstvo mozhno zaplatit' tysyachu, nu, ot
sily dve tysyachi, uzh nikak ne bol'she. Znachit, otsyuda mozhno zaklyuchit', chto
predlozhenie eto neser'eznoe. No esli by ono i bylo sdelano vser'ez, my i
togda ne stali by prinimat' ego vser'ez, ved' eto oznachalo by, chto ona
sumasshedshaya. YAsno?
Ill. Ee predlozhenie ugrozhaet moej zhizni, vahmistr, sumasshedshaya ona ili
net. |to yasnee yasnogo.
Policejskij. Nichut'. Nichego tut net yasnogo. Samo po sebe predlozhenie
vam nichem ne ugrozhaet, a vot drugoe delo, esli predlozhenie budet prinyato...
Ukazhite mne na popytku ego osushchestvleniya, na cheloveka, skazhem, kotoryj by
podnyal na vas oruzhie, i ya totchas zhe primu neobhodimye mery. No ved' imenno
eto predlozhenie ne prinyal ni odin chelovek v Gyullene, naprotiv. Sobranie v
"Zolotom apostole" edinodushno otverglo ego. Pust' s opozdaniem, no ya vas s
etim ot dushi pozdravlyayu. (L'et pivo.)
I l l. A ya vovse ne tak v etom uveren, gospodin vahmistr.
Policejskij. Vy ne uvereny?
I l l. Moi pokupateli stali pokupat' samoe luchshee moloko, samyj luchshij
hleb, samye luchshie sigarety.
Policejskij. Radujtes'! Znachit, i vashi dela poshli kuda luchshe! (L'et
pivo.)
Klara Cahanass'yan. Bobi! Rasporyadis' kupit' akcii Dyupona.
I l l. Hel'mesberger kupil u menya kon'yak. A on uzhe mnogo let ne
zarabatyvaet i derzhitsya tol'ko na darovoj pohlebke.
Policejskij. Vecherkom i ya poprobuyu etot kon'yak. Hel'mesberger menya
priglasil. (L'et pivo.)
I l l. Na vseh novaya obuv'. Novye zheltye botinki.
Policejski i. A chem vam ne nravitsya novaya obuv'? Na mne, kstati, tozhe
novye botinki. (Pokazyvaet novye botinki)
I l l. I vy tozhe...
Policejskij. Kak vidite.
I l l. I tozhe zheltye. Vy p'ete pl'zen'skoe pivo.
Policejskij. Vkusnoe pivo!
I l l. No prezhde vy pili tol'ko mestnoe?
Policejskij. Burda.
Muzyka po radio.
I l l. Vy slyshite?
Policejskij. CHto?
I l l. Muzyku.
Policejskij. "Veselaya vdova".
I l l. Radio.
P o l i c e i s k i i. Da, tut sovsem ryadom, u Hagholshera. Nado
skazat', chtoby on zakryval okna. (Zapisyvaet.)
Ill. No otkuda u Haghol'cera priemnik?
Policejskij. |to ego lichnoe delo.
I l l. Skazhite, gospodin vahmistr, chem vy sobiraetes' rasplachivat'sya za
pl'zen'skoe pivo i za zheltye botinki?
Policejskij. |to moe lichnoe delo.
Zvonit telefon. (Beret trubku) Policiya.
Klara Cahanass'yan. Bobi, soobshchi russkim po telefonu, chto ya prinimayu ih
predlozhenie.
Policejskij. Vse v poryadke. (Veshaet trubku.)
I l l. A chem budut rasplachivat'sya moi pokupateli?
Policejskij. Policii eto ne kasaetsya. (Vstaet i snimaet so spinki stula
vintovku.)
I l l. A menya kasaetsya. Oni budut rasplachivat'sya moej zhizn'yu.
Policejskij. Vam nikto ne ugrozhaet. (Zaryazhaet vintovku.)
I l l. Gorod vse bol'she zalezaet v dolgi. Rastut dolgi, i rastet
dostatok. Vmeste s dostatkom rastet neobhodimost' menya ubit'. I dama mozhet
spokojno sidet' u sebya na balkone, popivat' kofe, kurit' sigary i zhdat'.
Prosto zhdat'.
Policejskij. Vy fantaziruete.
Il l. Vse vy zhdete! (Stuchit kulakom po stolu.)
Policejskij. Vyhvatili lishnij stakanchik, Ill. (Vozitsya s vintovkoj.) Nu
vot, zaryadil. Teper' vy mozhete uspokoit'sya. Policiya dlya togo i sushchestvuet,
chtoby vse uvazhali zakony, chtoby v strane byl poryadok i zhizn' ee grazhdan byla
v bezopasnosti. Ona znaet, v chem ee dolg. Stoit vozniknut' dazhe nameku na
malejshuyu opasnost' -- policiya tut zhe primet mery. Uzh bud'te spokojny,
gospodin Ill.
Ill (tiho). A pochemu u vas vo rtu novyj zolotoj zub, gospodin vahmistr?
Policejskij. A?!
Ill. Noven'kij zolotoj zub. I kak blestit!
Policejskij. Vy chto, rehnulis'? (Napravlyaet na Illa vintovku, i tot
medlenno podnimaet ruki vverh) U menya net vremeni vyslushivat' tvoi bredni. I
bez togo del hvataet. U milliardershi sbezhal ee lyubimec, chernyj bars. Za nim
nuzhno organizovat' pogonyu. (Uhodit)
Ill. Pogonya idet za mnoj. Za mnoj.
Klara Cahanass'yan (chitaet pis'mo). On priedet, zakonodatel' mod, moj
pyatyj, samyj krasivyj iz muzhej. On kazhdyj raz pridumyvaet dlya menya novuyu
model' podvenechnogo plat'ya... Robi, sygraj menuet.
Menuet na gitare. Vos'moj muzh. No tvoim pyatym muzhem byl hirurg.
Klara Cahanass'yan. Net, hirurg -- eto shestoj. (Raspechatyvaet sleduyushchee
pis'mo) Ot korolya zheleznyh dorog Zapada.
Vos'moj m uzh (s udivleniem). O nem ya eshche ne slyhal.
Klara Cahanass'yan, |to moj chetvertyj. Bankrot. Ego akcii teper'
prinadlezhat mne. YA soblaznila ego v Bukingemskom dvorce.
Vos'moj m uzh. No ved' to byl lord Izmail?
Klar a Cahan a ss'yan. Pozhaluj, da. Ty prav, Hobi. Sovsem o nem zabyla.
I o ego zamke v Jork-shire. Znachit, eto pis'mo ot moego vtorogo. YA s nim
poznakomilas' v Kaire. My celovalis' pod sfinksami. |to byl chudesnyj vecher.
Sprava -- peremena dekoracij. Opuskaetsya tablichka: "Ratusha".
Tr eti i vhodit, zadvigaet kassu i povorachivaet prilavok --
teper' eto pis'mennyj stol. Poyavlyaetsya burgomistr,
kladet na stol revol'ver i saditsya. Sleva vhodit I l l.
Na stene visit proekt novogo zdaniya ratushi.
I l l. Mne nado s vami pogovorit', burgomistr. Burgomistr. Proshu.
I l l. Kak muzhchina s muzhchinoj. Kak vash budushchij preemnik.
Burgomistr. Slushayu.
Ill prodolzhaet stoyat', smotrit na revol'ver.
Sbezhal chernyj bars gospozhi Cahanass'yan. On zabralsya v sobor. Nel'zya
hodit' bezoruzhnym.
Ill. Eshche by.
Burgomistr. YA prizval vseh muzhchin vzyat'sya za oruzhie. Detej zaderzhat v
shkole.
Ill (nedoverchivo). A ne slishkom li mnogo shuma?
Burgomistr. Ohota na hishchnika!
Dvoreckij (vhodya). Prezident Mezhdunarodnogo banka, sudarynya. Tol'ko chto
priletel iz N'yu-Jorka.
Klara Cahanass'yan.YA nikogo ne prinimayu. Pust' letit obratno.
Burgomistr. CHto vas trevozhit? Govorite otkrovenno.
Ill (podozritel'no). Vy kurite horoshie sigarety?
Burgomistr. |to svetlyj tabak -- sigarety "Pegas".
Ill. Ochen' dorogie...
Burgomistr. Zato prilichnye.
Ill. Ran'she vy kurili drugie.
Burgomistr. Da. "Pyat' konej".
I l l. Te byli deshevle.
Burgomistr. No nevynosimo krepkie.
Ill. I na vas novyj galstuk?
Burgomistr. SHelkovyj.
Ill. I botinki vy sebe kupili novye?
Burgomistr. YA ih vypisal iz Kal®bershtadta. No, stranno, otkuda vy vse
eto znaete?
Ill. Poetomu-to ya k vam i prishel.
Burgomistr. CHto s vami? Vy tak pobledneli. Vy bol'ny?
Ill. YA boyus'!
Burgomistr. Boites'?
Ill. Dostatok rastet.
Burgomistr. Vot eto novost'! I, skazhu otkrovenno, ona ochen' menya
raduet.
I l l. YA proshu zashchity u vlastej.
Burgomistr. Vot kak! S chego eto?
Ill. Sami znaete, gospodin burgomistr.
Burgomistr. U vas est' podozreniya?
I l l. Za moyu golovu dayut milliard.
Burgomistr. Obratites' v policiyu.
Ill. YA obrashchalsya v policiyu.
Burgomistr. Znachit, vam nechego volnovat'sya.
Ill. Vo rtu policejskogo blestit novyj zolotoj zub.
Burgomistr. Vy zabyli, chto nahodites' v Gyullene, gorode s velikimi
gumanisticheskimi tradiciyami. Zdes' nocheval Gete, zdes' napisal svoj kvartet
Brams. |to k chemu-to obyazyvaet.
Tretij (vhodit i vnosit pishushchuyu mashinku). Novaya pishushchaya mashinka,
gospodin burgomistr. Remington.
Burgomistr. Otnesite v kancelyariyu.
Tretij uhodit napravo.
My ne zasluzhili takoj neblagodarnosti. Esli vy nam ne doveryaete, -- mne
ochen' zhal'. Ot vas ya ne zhdal takogo nigilizma. My zhivem v gosudarstve, gde
sushchestvuyut zakony.
Ill. Togda arestujte ee.
Burgomistr. Stranno. V vysshej stepeni stranno!
Ill. |to zhe skazal i policejskij.
Burgomistr. V konce koncov, ee povedenie, vidit Bog, mozhno ponyat'. Ved'
vy podkupili dvuh nashih gorozhan, podbili ih na lzhesvidetel'stvo i tolknuli
yunuyu devushku na pagubnyj put'.
I l l. Odnako na etom pagubnom puti ona podobrala neskol'ko milliardov,
gospodin burgomistr.
Molchanie,
Burgomistr. Davajte govorit' nachistotu.
I l l. Dlya etogo ya syuda i prishel.
Burgomistr. Pogovorim kak muzhchina s muzhchinoj, vy sami ob etom prosili.
U vas net moral'nogo prava trebovat' ee aresta, a o tom, chto vy budete
burgomistrom, ne mozhet byt' i rechi Mne ochen' zhal', no ya dolzhen vam eto pryamo
skazat'.
I l l. |to oficial'noe zayavlenie?
Burgomistr. Da. Po porucheniyu partij.
I l l. Ponyatno. (Medlenno othodit nalevo i, stoya spinoj k burgomistru,
v ocepenenii smotrit v okno.)
Burgomistr. Iz togo, chto my otvergli predlozhenie damy, vovse ne
sleduet, chto my opravdyvaem vashe prestuplenie. Sami ponimaete -- kandidat v
burgomistry dolzhen otvechat' opredelennym moral'nym trebovaniyam, chego o vas,
k sozhaleniyu, skazat' nel'zya. Hotya nashe glubokoe druzhestvennoe raspolozhenie
k vam, razumeetsya, ostaetsya v sile.
Sleva vyholyat Robi i Tobi. Oni opyat' nesut venki i bukety; ischezayut v
"Zolotom apostole".
Samoe luchshee -- molchat' po povodu vsej etoj istorii. YA prosil redakciyu
"Gonca naroda" ne predavat' delo glasnosti.
Il l (oborachivayas'). Tam ukrashayut moj grob, burgomistr. Molchat' dlya
menya slishkom opasno.
Burgomistr. S chego eto vy vzyali, milejshij Ill? Vam sleduet blagodarit'
nas za popytku pohoronit' etu pozornuyu istoriyu, predat' ee zabveniyu.
Ill. Poka ya govoryu, u menya eshche est' nadezhda na spasenie.
B ur go m i s tr. No eto uzh slishkom! Kto vam ugrozhaet?
Ill. Odin iz vas.
Burgomistr (podnimayas'). Kogo vy podozrevaete? Nazovite imya, i ya totchas
naznachu sledstvie. Samoe nelicepriyatnoe sledstvie.
Ill. Kazhdogo iz vas.
Burgomistr. Ot lica goroda Gyullena ya protestuyu protiv takih
bezotvetstvennyh obvinenij!
Ill. Nikto ne hochet menya ubivat'. Kazhdyj nadeetsya, chto ub'et drugoj. I
odnazhdy etot drugoj najdetsya.
Burgomistr. U vas gallyucinacii!
Ill. YA vizhu u vas proekt na stene. Vy sobiraetes' stroit' novuyu ratushu?
(Pokazyvaet na proekt.)
Burgomistr. Bog ty moj! Neuzheli my ne mozhem sostavit' proekt?
Ill. Vy uzhe torguete moej smert'yu?
Burgomistr. Dorogoj moj, esli by ya, kak politik, ne imel vozmozhnosti
mechtat' o luchshem budushchem, ne svyazyvaya ego s prestupleniem, -- ya by davno
podal v otstavku. Mozhete byt' uvereny,
Ill. Vy prigovorili menya k smerti,
Burgomistr. Gospodin Ill!
Ill (tiho). Vash proekt -- luchshee tomu dokazatel'stvo! Samoe luchshee
dokazatel'stvo!
Klara Cahanass'yan. Onassis* priedet, i gercog s gercoginej, i Aga.
Vos'moj muzh. Ali?
Klara Cahanass'yan. Vsya eta brazhka s Riv'ery
Vos'moj muzh. A zhurnalisty?
Klara Cahanass'yan. So vseh koncov mira. Kogda ya vyhozhu zamuzh, ot pressy
net otboya. Gazetam nuzhna ya, a mne nuzhny gazety. (Raspechatyvaet sleduyushchee
pis'mo,) Ot grafa Holka.
Vos'moj muzh. Poslushaj, Hopsi! Neuzheli nash pervyj semejnyj zavtrak
dolzhen soprovozhdat'sya chteniem pisem ot vseh tvoih byvshih muzhej?
Klara Cahanass'yan YA ne hochu teryat' obshchuyu perspektivu.
Vos'moj muzh (s bol'yu), U menya est' svoi problemy. (Vstaet i smotrit na
Gyullen.)
Klara Cahan ase 'yan. CHto-nibud' sluchilos' stvomm "porshe"?
Vos'moj m uzh. Da net. Menya ugnetaet etot zhalkij gorodishko. Nu horosho --
shelestyat lipy, poyut ptichki, pleshchet fontan -- i tak celyj den'! Vse
pogruzheno v glubokij, nichem ne trevozhimyj sytyj i uyutnyj pokoj. Nikakogo
velichiya, ni malejshego dyhaniya tragedni. Ni odnoj moral'noj primety nashej
velikoj epohi.
Sleva vyhodit svyashchennike ohotnich'im ruzh'em cherez plecho. On usazhivaetsya
za stol, za kotorym ran'she sidel
policejskij. Nabrasyvaet na stol belyj pokrov
s chernym krestom. Snimaet ruzh'e i prislonyaet ego k stene
gostinicy. Sluzhka pomogaet emu oblachit'sya. Temneet.
Svyashchennik. Vojdite syuda v riznicu, Ill.
Ill vhodit sleva.
Tut temno, no zato prohladno.
I l l. YA ne hochu vam meshat', gospodin svyashchennik.
Svyashchennik. Hram Bozhij otkryt dlya vseh. (Zamechaet, chto Im razglyadyvaet
ruzh'e.) Ne udivlyajtes', chto zdes' ruzh'e. CHernyj bars gospozhi Cahanass'yan
ryshchet vokrug. Tol'ko chto on byl zdes', a teper' spryatalsya v Peterovom sarae.
Ill. YA vzyvayu o pomoshchi.
Svyashchennik. V chem delo?
Ill. Mne strashno.
Svyashchennik. Strashno? Kogo vy boites'?
Ill. Lyudej.
Svyashchennik. Boites', chto oni ub'yut vas, Ill?
Ill. Oni ohotyatsya za mnoj, kak za dikim zverem.
Svyashchennik. Boyat'sya nado ne lyudej, a Boga, ne smerti tela, a gibeli
dushi... (Sluzhke.) Zastegni mne szadi ryasu.
Teper' vidno, chto vdol' vseh kulis stoyat gorozhane.
Sperva my zamechaem policejskogo, zatem burgomistra,
chetveryh, hudozhnika, uchitelya. Oni brodyat po scene,
derzha ruzh'ya naizgotovku i chto-to trevozhno vysmatrivaya.
Ill. Rech' idet o moej zhizni.
Svyashchennik. O vashej vechnoj zhizni.
Ill. Dostatok v gorode rastet...
Svyashchennik. Vse eto vam mereshchitsya iz-za nechistoj sovesti.
Ill. Lyudi poveseleli. Devushki naryazhayutsya. YUnoshi shchegolyayut v yarkih
rubashkah. Gyullen gotovitsya torzhestvenno otprazdnovat' moe ubijstvo, i ya
podyhayu ot straha.
Svyashchennik. Na blago, tol'ko na blago vam eto ispytanie.
Ill. No ved' eto ad!
Svyashchennik. Ad vy nesete v sebe. Vy starshe menya i teshite sebya nadezhdoj,
chto znaete lyudej. A ved' poznat' nam dano tol'ko samoyu sebya. Esli mnogo let
nazad vy predali devushku iz-za deneg, ne nado dumat', chto segodnya lyudi
predadut iz-za deneg vas. Vy merite vseh na svoyu merku. CHto zh, eto
estestvenno. Prichina, kotoraya probuzhdaet v nas strah, spryatana v nashem
serdce, gnezditsya v nashih grehah; pojmite eto, i togda vy poborete to, chto
vas muchit; najdete oruzhie, chtoby pobedit' svoj strah.
Ill. Zimethofery kupili stiral'nuyu mashinu.
Svyashchennik. |to ih lichnoe delo.
Ill. V kredit.
Svyashchennik. Dumajte luchshe o bessmertii vashej dushi.
Ill. SHtokery zaveli televizor.
Svyashchennik. Molites'! Sluzhka, daj mne vorotnik!
Sluzhka nadevaet na svyashchennika kruglyj vorotnik.
Prislushajtes' k golosu svoej sovesti, Ill. Pokayanie -- vot blagoj put',
ne to vse na svete budet pitat' vash strah. |to edinstvennyj vyhod. Drugogo
nam ne dano.
Molchanie. Vooruzhennye gorozhane nezametno ischezayut. Opyat' kulisy
pogruzhayutsya v temnotu. Zvonit pozharnyj kolokol.
A teper' mne pora pristupit' k moim obyazannostyam -- ya dolzhen krestit'
rebenka. (Sluzhke.) Daj syuda Bibliyu, psaltyr' i molitvennik. Novorozhdennyj
uzhe podaet golos. Skoro ego dusha budet v bezopasnosti, i on uzrit to
edinstvennoe siyanie, kotoroe osveshchaet mrak vselennoj.
Nachinaet zvonit' vtoroj kolokol.
I l l. A eto eshche chto za kolokol?
Svyashchennik. Horosh? Udivitel'nyj ton, svobodnyj i sil'nyj. Vot eto blago,
nastoyashchee blago.
Ill (krichit). I vy, sluzhitel' Bozhij! I vy!
Svyashchennik (kidaetsya k Illu i obnimaet ego). Begi! I veruyushchie i
bezbozhniki -- vse my odinakovo slaby, Begi. Kolokol zvonit v Gyullene,
kolokol predatel'stva! Begi i ne vvodi nas vo iskushenie...
Dva vystrela. Ill padaet. (Sklonyaetsya nad nim.) Begi! Begi!
Klara Cahanass'yan. Bobi, tam strelyayut. Dvoreckij. Da, sudarynya. Klara
Cahanass'yan. A zachem? Dvoreckij. CHernyj bars sbezhal! Klara Cahanass'yan.
Ubili ego? Dvoreckij. Lezhit mertvyj pered lavkoj Illa. Klara Cahanass'yan.
ZHal' zver'ka. A nu-ka, traurnyj marsh, Robi.
Na gitare ispolnyaetsya traurnyj marsh. Balkon ischezaet.
Kolokol'nyj zvon. Na scene -- dekoracii nachala pervogo dejstviya.
Vokzal. Tol'ko vmesto rvanogo raspisaniya visit noven'koe. Vidny
ogromnye plakaty. Na odnom siyaet zheltoe solnce, i pod nim
nadpis': "Poezzhajte na YUg"; na vtorom: "Posetite dejstvo
"Strasti Gospodni* v Oberammershu", Na zadnem plane vidny
novye kryshi Gyullena i stroitel'nye krany. Slyshen grohot
proezzhayushchego ekspressa. Nachal'nik stancii podnimaet flazhok.
Iz glubiny sceny vyhodit Ill so staren'kim chemodanchikom
v ruke; on oziraetsya. Medlenno" slovno nenarokom, so vseh storon
podhodyat gorozhane. Ill v zameshatel'stve ostanavlivaetsya.
Burgomistr. Zdravstvuj, Ill!
Vse. Zdravstvuj! Zdravstvuj!
Ill (robko). Zdravstvujte,
Uchitel'. Kuda eto vy otpravlyaetes' s chemodanom?
Vse. Kuda vy otpravlyaetes'?
Ill. Na vokzal.
Burgomistr. My vas provodim.
Vse. My vas provodim. My vas provodim.
Vse bol'she i bol'she gorozhan zapolnyayut scenu.
I l l. Ne provozhajte menya. Pravo zhe, ne nado. S kakoj eto stati?
Burgomistr. Vy uezzhaete, Ill?
Ill. YA uezzhayu.
Policejskij. Kuda zhe vy edete?
I l l. Sam ne znayu. Sperva v Kal'bershtadt, a potom i dal'she...
Uchitel'. Aga. A potom -- dal'she.
Ill. Luchshe by vsego v Avstraliyu. Kak-nibud' na eto naberu deneg.
(Prodolzhaet svoj put' k vokzalu.)
V s e. V Avstraliyu! V Avstraliyu!
Burgomistr. Nu, a pochemu eto vy vdrug sobralis'?
Ill (smushchenno). Nel'zya zhe vsyu zhizn' sidet' na odnom meste, god za
godom, god za godom... (Bezhit na perron.)
Gorozhane okruzhayut ego.
Burgomistr. |migrirovat' v Avstraliyu? Nu, eto prosto smeshno.
Vrach. I dlya vas krajne opasno.
Uchitel'. Odin iz etih kastratov tozhe pytalsya emigrirovat' v Avstraliyu.
Policejskij. Tug dlya vas samoe bezopasnoe mesto.
Vse. Samoe bezopasnoe! Samoe bezopasnoe!
Ill (oziraetsya, kak zatravlennyj zver'. Tiho). YA poslal v Kaffigen
pis'mo nachal'niku policii...
Policejskij. Nu i chto?
Ill. Nikakogo otveta.
U ch itel '. Vasha podozritel'nost' prosto nepostizhima!
Burgomistr. Nikto i ne dumaet vas ubivat'.
Vse. Nikto. Nikto,
Ill. Na pochte perehvatili moe pis'mo.
Hudozhnik. Kakaya chush'!
Burgomistr. Nachal'nik pochty -- deputat magistrata!
Uchitel'. CHestnejshij chelovek!
Vse. CHestnejshij! CHestnejshij!
Ill. CHitajte, zdes' napisano: "Poezzhajte na YUg".
Vrach. CHto iz etogo sleduet?
Ill. "Posetite dejstvo "Strasti gospodni" v Oberammergau".
U ch itel '. Nu i chto iz etogo?
Ill. Gorod stroitsya!
Burgomistr. Nu i chto iz etogo?
Ill. Na vseh vas novye shtany.
P e r v y i. Nu i chto iz etogo?
I l l. Vy stanovites' vse bogache, vse zazhitochnee!
V s e. Nu i chto iz etogo?
Udar stancionnogo kolokola.
Uchitel'. Vy zhe vidite, kak vas vse lyubyat.
Burgomistr. Vse zhiteli Gyullena vas provozhayut
Vse. Ves' gorod. Ves' gorod.
I l l. YA ob etom ne prosil.
Vtoroj. Razve nam nel'zya s toboj poproshchat'sya?
Burgomistr. My ved' starye druz'ya.
Vse. My ved' starye druz'ya! My ved' starye druz'ya1
Grohot priblizhayushchegosya poezda. Nachal'nik stancii podnimae flazhok. Sleva
poyavlyaetsya konduktor, on slovno tol'ko chto soskochil s podnozhki.
Konduktor (krichit protyazhno). Gyullen!
Burgomistr. |to vash poezd.
Vse. Vash poezd. Vash poezd.
Burgomistr. Nu, Ill, schastlivogo vam puti.
Vse. Schastlivogo puti! Schastlivogo puti!
Vrach. Prekrasnoj, dolgoj zhizni.
Vse. Prekrasnoj, dolgoj zhizni!
Gorozhane tolpyatsya vokrug Illa.
Burgomistr. Vam pora. Sadites' zhe, Boga radi, poskorej v etot poezd.
|to pochtovyj do Kal'bershtadta. Policejskij. ZHelayu schast'ya v Avstralii. Vse.
Mnogo schast'ya! Mnogo schast'ya!
Ill stoit nepodvizhno, vglyadyvayas' v lica provozhayushchih.
Ill (tiho). Zachem vy vse syuda prishli? Policejskij. I vy eshche nedovol'ny?
Nachal'nik stancii. Proshu sadit'sya v vagony. Ill. Pochemu vy menya obstupili?
Burgomistr. My i ne dumali vas obstupat'. Ill. Pustite menya! Uchitel'. My vas
ne derzhim. Vse. My vas ne derzhim. My vas ne derzhim. I l l. YA znayu, odin iz
vas zaderzhit menya. Policejskij. Gluposti. Vam stoit tol'ko vojti v vagon, i
vy uvidite, chto eto gluposti. Ill. Uhodite!
Vse stoyat ne shelohnuvshis'. U mnogih ruki zasunuty v karmany bryuk.
Burgomistr. Ne ponimayu, chego vam nado! Idite zhe, kto vam meshaet?
Vhodite v vagon. Ill. Proch' ot menya! Uchitel'. CHego vy boites', smeshno. Ill
(padaet na koleni). Zachem vy tak tesno okruzhili menya?
Policejskij. On rehnulsya. Ill. Vy hotite menya uderzhat'? Burgomistr.
Sadites' poskoree v vagon. V s e. V vagon! V vagon!
Molchanie.
Ill (tiho). Odin iz vas shvatit menya, kogda ya vojdu v vagon.
Vse (torzhestvenno). Nikto ne shvatit! Nikto!
Ill. YA eto znayu.
Policejskij. Pora. Poezd othodit.
Uchitel'. Sadis' zhe nakonec v vagon, priyatel'!
Ill. YA znayu, odin iz vas shvatit menya! Odin iz vas shvatit menya!
Nachal'nik stancii. Otpravlenie!
Nachal'nik stancii podnimaet flazhok, konduktor vskakivaet na hodu v
poezd. Ill, okruzhennyj provozhayushchimi, stoit, zakryv lico rukami.
Policejskij. Vidite? Vash poezd ushel bez vas, Ill.
Vse molcha medlenno rashodyatsya, posredi sceny stoit sovershenno
podavlennyj Ill.
Ill (odin). YA pogib.
DEJSTVIE TRETXE
Peterov saraj. Sleva na palankine nepodvizhno vossedaet
Klara Cahanass'yan, ona v belom podvenechnom plat'e
so shlejfom. Dal'she sleva -- stremyanka, poodal' telega, staraya
proletka, kucha gryaznoj solomy; posredine -- nebol'shaya bochka
Sverhu svisayut tryapki, poluistlevshie meshki, ves zatkano gigantskoj
pautinoj. Iz glubiny sceny vyhodit dvoreckij.
Dvoreckij. Vas sprashivayut vrach i uchitel'. Klara Cahanass'yan. Pust'
vojdut.
Vhodyat vrach i uchitel', oshchup'yu probirayutsya v temnote. Nakonec, razglyadev
milliardershu, klanyayutsya. Teper' oni horosho, dobrotno odety, pozhaluj, dazhe
elegantno.
Oba. Sudarynya...
Klara Cahanass'yan (razglyadyvaet ih v lornet). Vy ochen' zapylilis',
gospoda!
Vrach i uchitel' otryahivayutsya.
Uchitel'. Izvinite, pozhalujsta, prishlos' karabkat'sya cherez staruyu
proletku.
Klara Cahanass'yan. A mne zahotelos' posidet' v Peterovom sarae. CHto-to
ya ustala. Svad'ba v gyullenskom kafedral'nom sobore sovsem vymotala menya. YA
uzhe ne devochka. Sadites' vot syuda, na bochku.
Uchitel'. Pokorno blagodaryu. (Saditsya}
Vrach prodolzhaet stoyat'.
Klara Cahanass'yan. Nu i parit! Dyshat' nechem. YA lyublyu etot saraj: zapah
sena, solomy, degtya... Tut est' chto vspomnit'. Ves' etot hlam -- navoznye
vily, proletka, slomannaya telega -- valyalsya zdes', eshche kogda ya byla molodaya.
Uchitel'. Pamyatnoe mesto... (Vytiraet pot.)
Klara Cahanass'yan. Svyashchennik govoril ochen' prochuvstvovanno.
Uchitel'. Pervoe poslanie k Korinfyanam, glava trinadcataya.
Klara Cahanass'yan. I vy, gospodin uchitel', tozhe neploho pokazali sebya,
hor u vas zvuchal ochen' torzhestvenno.
Uchitel'. Bah. "Strasti po Matfeyu". Do sih por ne mogu opomnit'sya; kakoe
blestyashchee obshchestvo! Bankiry, kinozvezdy...
Klara Cahanass'yan. Sejchas i bankiry i kinozvezdy uzhe katyat v stolicu v
svoih "kadillakah". Na svadebnyj obed.
Uchitel'. Sudarynya, my ne hotim otnimat' u vas dragocennoe vremya. Vas s
neterpeniem zhdet molodoj suprug.
Klara Cahanass'yan. Hobi? YA otoslala ego nazad v Gejzel'garshtejg vmeste
s ego gonochnoj mashinoj.
Vrach (izumlenno). Vy ego otoslali?..
Klara Cahanass'yan. Moi advokaty uzhe nachali brakorazvodnyj process.
Uchitel'. A chto skazhut gosti, sudarynya?
Klara Cahanass'yan. Ih ne udivish'. Hotya eto, pozhaluj, odno iz samyh
korotkih moih zamuzhestv. Tol'ko s lordom Izmailom vse konchilos' eshche bystree.
A zachem vy prishli?
U ch i te l '. Hoteli by pogovorit' o gospodine Ille.
Klara Cahanass'yan. On chto, umer?
Uchitel'. Sudarynya! Ne zabyvajte, chto my zhivem v Evrope.
Klara Cahanase'yan. CHto zhe vam togda nado?
Uchitel'. Uvy, k velichajshemu sozhaleniyu, moi sograzhdane slishkom mnogo
sebe nakupili.
Vrach. Da, dovol'no mnogo.
Oba utirayut pot.
Klara Cahanass'yan. CHto, zadolzhali? Uchitel'. Uzhasno.
Klara Cahanass'yan. A kak zhe ubezhdeniya? Uchitel'. Vse my lyudi. V r a ch. I
teper' nastal chas rasplaty. Klara Cahanass'yan. Vy zhe znaete, chto vam nado
delat'.
Uchitel' (hrabro). Sudarynya! Davajte govorit' otkrovenno. Vojdite v
nashe polozhenie. Vot uzhe dvadcat' let, kak ya vzrashchivayu na skudnoj nive
rodnogo gorodka hrupkie rostki gumanizma, a doktor na svoem staren'kom
"mersedese" samootverzhenno pol'zuet nashih chahotochnyh i rahitikov. No vo imya
chego? Radi zarabotka? Vryad li. My poluchaem groshi. Tem ne menee ya otverg
zavidnyj post v kal'bershtadtskoj gimnazii, a nash pochtennyj doktor otkazalsya
chitat' kurs v |rlangenskom universitete. Sovershenno beskorystno? Net, budem
otkrovenny. Vse eti gody my, a vmeste s nami i ves' gorod terpeli potomu,
chto nas ne pokidala nadezhda na vozrozhdenie bylogo velichiya Gyullena.
Neischislimy bogatstva ego nedr. V doline Pyu-kenrid est' neft', v Konradovom
lesu -- zheleznaya ruda. Pod nogami u nas sokrovishcha, no o nas zabyli. Nam
nuzhny kredity, nuzhny delovye kontrakty, i togda nasha ekonomika i kul'tura
rascvetut. Nam est' chto predlozhit'. Zavody "Mesto pod solncem"...
Vrach. Zavody Bokmana .
Uchitel'. Predpriyatiya Vagnera. Kupite ih, vdohnite v nih zhizn', i Gyullen
rascvetet. Vygodnej po-hozyajski, pod horoshie procenty vlozhit' milliony, chem
brosit' na veter celyj milliard.
Klara Cahanass'yan. U menya ostanetsya eshche dva.
Uchitel'. Ne gubite nadezhd vsej nashej zhizni. My ne prosim podayaniya. My
predlagaem sdelku, vygodnuyu dlya obeih storon.
Klara Cahanass'yan. CHto zh, sdelka i vpravdu vygodnaya...
Uchitel'. Sudarynya! YA znal, chto vy ne pokinete nas v bede.
Klara Cahanass'yan. Noya ne mogu ee zaklyuchit'. Razve ya mogu kupit' "Mesto
pod solncem", esli ono i tak moe?
Uchitel'. Vashe?
Vrach. A Bokman?
Uchitel'. A Vagner?
Klara Cahanass'yan. Tozhe moi. Vse moe -- vse vashi fabriki, dolina
Pyukenrid, Peterov saraj -- vse vashi ulicy, vse vashi doma. Moi agenty skupili
vash gorod so vsemi potrohami i zakryli vse predpriyatiya. Vashi nadezhdy --
mirazh, vashe terpenie -- bessmyslenno, vashe samopozhertvovanie -- glupost'!
Vsya vasha zhizn' propala ni za grosh!
Molchanie.
Vrach. Uzhasno!
Klara Cahanass'yan. Kogda menya vygonyali iz etogo goroda, byla zima.
Ryzhaya devchonka drozhala ot holoda v svoej matroske, a zhiteli smeyalis' ej
vsled. Ved' ona byla bryuhata, YA sidela, sinyaya ot holoda, v gamburgskom
poezde, i, kogda v zaindevelyh oknah vagona ischezli ochertaniya vot etogo
saraya, ya poklyalas', chto eshche syuda vernus'. I vot ya vernulas'. Teper' stavlyu
usloviya ya. (Gromko.) Robi i Tobi! Nesite menya v "Zolotoj apostol". Moj
devyatyj uzhe, verno tam, so vsemi svoimi knigami i rukopisyami.
Iz glubiny sceny poyavlyayutsya gr o mil y i podnimayut palankin.
Uchitel'. Sudarynya! V vas oskorbili zhenshchinu, i vy trebuete pravosudiya.
Da, vy -- podlinnaya geroinya antichnoj tragedii, nastoyashchaya Medeya. Kak my vas
ponimaem! No my umolyaem: zabud'te o mesti, ne dovodite nas do otchayaniya,
pomogite bednym, slabym lyudyam chestno i dostojno prozhit' svoyu zhizn'. My
vzyvaem k vashemu gumanizmu!
Klara Cahanass'yan. Gumanizm, gospoda, -- biznes millionerov. S moimi
zhe kapitalami ustraivayut mirovoj poryadok. Mir sdelal iz menya publichnuyu
devku, teper' ya sdelayu iz nego publichnyj dom. Net deneg, rasplachivajtes'
drugim sposobom, esli hotite ucelet'. CHesten tot, kto platit, a ya plachu.
Hotite dostatka? YA dam vam ego v obmen na mertveca. (Gromilam.) Poshli!
Gromily unosyat palankin v glubinu sceny.
Vrach. Bozhe moj, chto delat'?
Uchitel'. Slushat'sya svoej sovesti, doktor Nyuslin.
Na perednem plane sprava poyavlyaetsya lavka Illa.
Novaya vyveska, novyj sverkayushchij steklom i metallom
prilavok, novaya kassa, dorogie tovary. Kovda kto-nibud'
vhodit cherez voobrazhaemuyu dver', razdaetsya torzhestvennyj
perezvon kolokol'chikov. Za stojkoj gospozha Il l. Sleva vhodit
pervyj -- teper' vidno, chto on myasnik i chto dela ego idut
blestyashche; ego novyj fartuk slegka zabryzgan krov'yu.
Pervyj. Vot eto byl prazdnik. Ves' Gyullen tolpilsya pered soborom.
Gospozha Ill. Mozhno tol'ko poradovat'sya za Kler-hen... Skol'ko ona,
bednyazhka, vystradala.
Pervyj. Podruzhkami nevesty byli kinozvezdy. Vse s takimi byustami.
Gospozha I l l. Sejchas eto modno.
Pervyj. ZHurnalisty ponaehali. Syuda oni tozhe zaglyanut.
Gospozha I l l. My lyudi prostye, gospodin Hof-bauer. CHto im u nas
delat'?
Pervyj. Oni vseh vysprashivayut. Dajte pachku sigaret.
Gospozha I l l. Zelenyh?
Pervyj. Amerikanskih. Segodnya vsyu noch' pirovali u SHtokerov.
Gospozha I l l, Zapisat' za vami?
P e r v y i. Zapishite.
Gospozha I l l. Kak dela v myasnoj?
Pervyj. ZHalovat'sya greh.
Gospozha Ill.Mnetozhe.
Pervyj. Prishlos' nanyat' prodavcov.
Gospozha I l l. Konchitsya mesyac, i ya tozhe voz'mu sebe kogo-nibud' v
pomoshch'.
Luiza prohodit mimo lavki; ona elegantno odeta.
Pervyj. Nu, voobrazhaet! Nu i razodelas'! Nadeetsya, naverno, chto my
ub'em Illa. Gospozha I l l. Besstydnica. P e r v y i. A gde zhe on sam?
Davnen'ko ego ne vidno. Gospozha Ill. Naverhu.
Pervyj zakurivaet sigaretu, prislushivaetsya, podnyav golovu.
Pervyj. Kto-to hodit.
Gospozha Ill. |to on hodit po komnate. Kotoryj den' hodit.
Pervyj. Nechistaya sovest' pokoya ne daet. Podlo on togda postupil s
bednoj Klerhen.
Gospozha Ill. A za chto ya dolzhna stradat'?
Pervyj. Vovlech' devushku v takuyu bedu, chert poderi! (Reshitel'no.)
Gospozha Ill, nadeyus', vash muzh ne budet raspuskat' yazyk, kogda pridut iz
gazet.
Gospozha Ill. Konechno, net.
P e r v y i. S ego-to harakterom...
Gospozha Ill. Mne s nim nelegko, gospodin Hof-bauer.
Pervyj. Esli on vzdumaet sramit' nashu Klerhen, raspuskat' vsyakie
nebylicy, budto ona predlozhila den'gi za to, chtoby my ego ubili ili v etom
rode,.. Togda nam pridetsya vmeshat'sya. I ne radi milliarda (plyuet)., a
potomu, chto narodnyj gnev ne sderzhat'. Vidit Bog, nasha dobraya Klerhen po ego
milosti dovol'no nastradalas'. (Oglyadyvaetsya po storonam.) Zdes' vhod
naverh?
Gospozha Ill. Da, k nemu tol'ko odin hod. |to neudobno. No vesnoj my tut
vse perestroim.
Pervyj. Togda ya tut i postoyu. Malo li chto mozhet byt'...
Pervyj stanovitsya v pravom ushu, skrestiv ruki, nevozmutimo, kak
chasovoj. Vhodit uchitel'.
Uchitel'. Gde Ill?
Pervyj. Naverhu.
Uchitel'. Hotya eto, sobstvenno, i ne v moih privychkah, no sejchas mne
nuzhno vypit' chego-nibud' pokrepche.
Gospozha Ill. Nakonec-to i vy k nam zashli, gospodin uchitel'. U menya
est' novaya vodka. Hotite otvedat'?
Uchitel'. Odnu ryumochku.
Gospozha Ill. I vam, gospodin Hofbauer?
Pervyj. Net, spasibo. Mne eshe nado s®ezdit' v Kaffingen. Na moej novoj
mashine. Hochu kupit' porosyat.
Gospozha Ill nalivaet, uchitel' p'et.
Gospozha I l l. CHto eto vy drozhite, gospodin uchitel'?
Uchitel'. Slishkom mnogo p'yu za poslednee vremya.
Gospozha Ill. Lishnyaya ryumochka ne povredit.
Uchitel'. |to on tam hodit, kak mayatnik? (Prislushivaetsya, podnyav
golovu.)
Gospozha Ill. Da, vse vremya hodit iz ugla v ugol.
Pervyj. Ne minovat' emu Bozh'ej kary.
Sleva vhodit hudozhnike kartinoj pod myshkoj. Na nem novyj vel'vetovyj
kostyum, pestryj galstuk, chernyj beret.
Hudozhnik. Gospoda, bud'te ostorozhny, dva zhurnalista uzhe rassprashivali
menya ob etoj lavke.
Pervyj. Opasno.
Hudozhnik. YA sdelal vid, budto nichego ne znayu. Pervyj. Mudro.
Hud ozhn i k. A eto vam, gospozha Ill. Tol'ko chto snyal s mol'berta. Eshche
kraska ne vysohla. (Pokazyvaet kartinu.)
Uchitel' sam nalivaet sebe eshche ryumku.
Gospozha Ill. Portret moego muzha.
Hudozhnik. Iskusstvo v Gyullene nachinaet rascvetat'. |to nastoyashchaya
zhivopis', a?
Gospozha Ill. Kak zhivoj.
Hudozhnik. Maslo. Ostanetsya na veka.
Gospozha Ill. YA poveshu portret v spal'ne. Nad krovat'yu. Al'fred stareet.
I kto znaet, chto mozhet sluchit'sya? Priyatno, esli ostanetsya chto-nibud' na
pamyat'.
Pered lavkoj prohodyat dve zhenshchiny, kotoryh my videli
vo vtorom dejstvii, no teper' elegantno odetye; oni rassmatrivayut
tovary v voobrazhaemoj vitrine.
Pervyj. Oh uzh eti baby! Sobralis' v novoe kino sred' bela dnya. Vedut
sebya tak, budto my i vpryam' ubijcy.
Gospozha Ill. Skol'ko stoit portret?
Hudozhnik. Trista.
Gospozha Ill. Sejchas ya ne smogu zaplatit'.
Hud o zh n i k. Nevazhno. YA podozhdu, gospozha Ill, ohotno podozhdu.
U ch i t el '. A on vse hodit.
Sleva poyavlyaetsya vtoroj.
Vtoroj. Idut zhurnalisty!
Pervyj. Smotrite, tol'ko molchat'! Molchat' kak mogila.
Hudozhnik. Smotrite, chtoby on k nim ne vyshel.
P e r v y i. Ob etom uzh ya pozabochus'.
Gyullency vystraivayutsya sprava. Uchitel', kotoryj
uzhe vypil polbutylki, ostaetsya u prilavka. Vhodyat
dvoe gazetchikov s fotoapparatami.
Pervyj gazetchik. Dobryj vecher, gospoda horoshie.
Gorozhane. Zdravstvujte.
Pervyj gazetchik. Vopros pervyj: kak vy sebya v obshchem i celom chuvstvuete?
Pervyj (smushchenno). Konechno, my rady priezdu gospozhi Cahanass'yan...
Hudozhnik. Tronuty do glubiny dushi.
Vtoroj. Gordy.
Pervyj gazetchik. Vopros vtoroj, special'no k hozyajke etogo magazina.
Govoryat, vy otbili zheniha u Klary Cahanass'yan?
Molchanie. Gyullency yavno perepugany. Gospozha Ill. Kto eto govorit?
Molchanie. Gazetchiki s ravnodushnym vidom pishut v svoih bloknotah.
Pervyj gazetchik. Dva tolsten'kih slepyh starichka gospozhi Cahanass'yan.
Molchanie.
Gospozha Ill (nereshitel'no). Nu i chto zhe rasskazyvayut eti starichki?
Vtoroj gazetchik. Vse. Hudozhnik. CHert by ih podral.
Molchanie.
Vtoroj gazetchik. Govoryat, Klara Cahanass'yan i hozyain etoj lavki let
sorok nazad chut' bylo ne pozhenilis'. Verno?
Molchanie.
Gospozha Ill. Verno.
Vtoroj gazetchik. Gospodin Ill zdes'?
Gospozha Ill. On v Kal'bershtadte.
Vse. On v Kal'bershtadte.
Pervyj gazetchik. Da, my predstavlyaem sebe ih roman. Gospodin Ill i
Klara Cahanass'yan rosli vmeste, zhili po sosedstvu, hodili v odnu shkolu,
gulyali po lesu... Pervye pocelui, eshche sovsem nevinnye, nu a potom gospodin
Ill vstretil vas, dlya nego eto bylo nechto novoe, neizvedannoe, slovom,
strast'.
Gospozha Ill. Da, strast'. Vse proizoshlo toch'-v-toch', kak vy
rasskazyvaete.
Pervyj gazetchik. Nas ne provedesh', gospozha Ill. Klara vse ponyala, v nej
zagovorilo blagorodstvo, i ona otoshla v storonu, a vy s gospodinom Illom
pozhenilis'...
Gospozha Ill. Po lyubvi.
G yu l l e n c y (s oblegcheniem). Po lyubvi.
Pervyj gazetchik. Po lyubvi.
Sprava poyavlyayutsya oba slepca, kotoryh tashchit za ushn Robi.
Slepcy (golosyat). My bol'she ne budem nichego rasskazyvat'! My bol'she ne
budem nichego rasskazyvat'!
Oboih slepcov uvodyat v glub' sceny, gde ih ozhidaet Tobi s knutom.
Vtoroj gazetchik. Nu a vash muzh, gospozha Ill, -- po-moemu, eto bylo by
vpolne estestvenno -- vash muzh hotya by izredka ne zhaleet o svoem vybore?
Go s p ozha Ill. Ne v odnih den'gah schast'e.
Vtoroj gaz etch i k. Ne v odnih den'gah schast'e.
Pervyj gazetchik. |tu istinu nam, lyudyam sovremennym, sledovalo by
zarubit' sebe na nosu.
Sleva poyavlyaetsya syn. On v zamshevoj kurtke.
Gospozha Ill. |to nash syn, Karl.
Pervyj gaz etch i k. Prekrasnyj molodoj chelovek.
Vtoroj gazetchik. Izvestno li emu ob otnosheniyah?..
Gospozha Ill. U nas v sem'e net tajn. My s muzhem vsegda povtoryaem: to,
chto izvestno Bogu, dolzhny znat' i nashi deti.
Vtoroj gazetchik. Deti vse znayut.
V lavku vhodit doch', ona v sportivnom kostyume, v ruke tennisnaya
raketka.
Gospozha I l l. A vot i nasha doch' Ottiliya.
Vtoroj gazetchik. Prelestnaya devushka.
Uchitel' (vdrug vskakivaet). Sograzhdane! YA vash staryj uchitel', ya tiho
pil i molcha slushal. No teper' ya hochu proiznesti rech' i rasskazat' o
vozvrashchenii nashej Kler-hen v Gyullen. (Vzbiraetsya na bochku, tu samuyu, chto
stoyala v Peterovom sarae)
Pervyj. Vy chto, spyatili?
Vtoroj. Molchat'!
Uchitel'. Sograzhdane! YA hochu skazat' pravdu, dazhe esli iz-za etogo my
navsegda ostanemsya nishchimi.
Gospozha Ill. Vy p'yany, gospodin uchitel', kak vam ne stydno?
Uchitel'. Mne stydno? |to tebe dolzhno byt' stydno, podlaya baba, eto ty
sobiraesh'sya predat' muzha!
Syn. Zatknis'!
Pervyj. Ubirajsya!
Vtoroj. Von!
Uchitel'. Delo zashlo slishkom daleko!
Doch' (umolyayushche). Gospodin uchitel'!
Uchitel'. Ty menya ogorchaesh', detka. Ved' vse eto ty dolzhna byla sama
skazat', a prihoditsya krichat' mne, staromu uchitelyu.
Hudozhnik nasazhivaet emu portret Illa na golovu.
Hudozhnik. Vot tebe! Vidno, hochesh' opyat' lishit' menya zakazov.
U ch itel '. Protestuyu! Protestuyu pered lipom mirovoj obshchestvennosti. V
Gyullene gotovitsya zlodejstvo!
Gorozhane brosayutsya na uchitelya, no v etu minutu sprava, v starom
potrepannom kostyume vyhodi! Ill,
Ill, CHto tvoritsya u menya v dome?
Gyullenpy ostavlyayut uchitelya i v strahe smotryat na Illa. Grobovaya tishina.
Zachem vy vlezli na bochku, uchitel'?
Uchitel' siyaet. On radostno smotrit na Illa.
Uchitel'. CHtoby skazat' pravdu, Ill. YA hochu rasskazat' predstavitelyam
pressy pravdu. I slova moi, kak trubnyj glas, raznesutsya po vsej zemle.
(Pokachnuvshis') Ibo ya -- gumanist, drug drevnih ellinov, poklonnik Platona.
I l l. Zamolchite.
Uchitel'. Kak?
Ill. Slezajte.
Uchitel'.A kak zhe s chelovechestvom?..
Ill. Da syad'te vy!
Molchanie,
Uchitel' (protrezvev). Sest'! CHelovechestvo dolzhno sest'... Pozhalujsta...
raz uzh vy sami poshli protiv pravdy. (Slezaet s bochki i saditsya. Kartina vse
eshche u nego na golove)
I l l. Izvinite. On p'yan.
Vtoroj gazetchik. Vy -- gospodin Ill?
I l l. CHto vam ot menya nado?
Pervyj gazetchik. Kakoe schast'e, chto nam vse zhe udalos' s vami
vstretit'sya. Nam neobhodimo sdelat' neskol'ko snimkov. Vy nam ne otkazhete?
(Oglyadyvaetsya po storonam.) Bakaleya, posuda, skobyanye tovary... Pridumal! My
snimem, kak vy prodaete topor.
Ill (pomedliv). Topor?
Pervyj gazetchik. Myasniku. CHem estestvennej, tem luchshe. Dajte-ka syuda
eto orudie ubijstva. Pokupatel' beret topor v ruki, vzveshivaet ego,
razdumyvaet, a vy v eto vremya peregibaetes' cherez prilavok i ugovarivaete
pokupatelya. Proshu vas. (Stavit ego v sootvetstvuyushchuyu pozu.) Bolee
estestvenno, gospoda, bolee neprinuzhdenno.
Gazetchiki shchelkayut fotoapparatami.
Pervyj gazetchik. Horosho, ochen' horosho.
Vtoroj gazetchik. Ne budete li vy tak lyubezny polozhit' ruku na plecho
vashej suprugi? Syn pust' stanet sleva, doch' -- sprava. A teper', proshu vas,
siyajte ot schast'ya, siyajte, siyajte, radostno, iznutri, ot vsej dushi, siyajte.
Pervyj gazetchik. Vy prevoshodno siyali.
Neskol'ko fotokorrespondentov probegayut vdol' levoj kulisy. Odin iz nih
krichit, zaglyanuv v lavku.
Fotokorrespondent. U staruhi Cahanass'yan novyj zhenih! Oni gulyayut v
Konradovom lesu.
Vtoroj gazetchik. Opyat' novyj?
Pervyj gazetchik. Poshli. Gotovaya oblozhka dlya "Lajfa"!
Oba gazetchika stremglav vybegayut iz lavki. Molchanie. Pervyj eshche derzhit
v rukah topor.
Pervyj (s oblegcheniem). Proneslo!
Hudozhnik. Izvini nas, uchitel'. No esli my hotim uladit' eto delo,
pressa nichego ne dolzhna znat'. Ponyatno? (Vyhodit iz lavki.)
Vtoroj sleduet za hudozhnikom. No potom ostanavlivaetsya pered Illom.
Vtoroj. Mudro, v vysshej stepeni mudro: glavnoe, ne boltat' glupostej.
Vprochem, takomu negodyayu, kak ty, vse ravno nikto ne poverit. (Uhodit)
Pervyj. Nas eshche propechatayut v zhurnale, Ill.
Ill. Navernyaka.
Pervyj. My eshche proslavimsya.
Ill. Esli eto mozhno nazvat' slavoj.
Pervyj. Daj mne sigaru.
Ill. Pozhalujsta.
Pervyj. Zapishi za mnoj.
Ill. Samo soboj.
Pervyj. CHestno govorya, ty postupil s Klerhen kak poslednij podlec.
(Sobiraetsya uhodit')
Ill. Polozhi topor,, Hofbauer.
Pervyj kolebletsya, potom otdaet topor. Vse v lavke molchat. Uchitel'
po-prezhnemu svdit na bochke.
Uchitel'. Vy menya prostite. YA vypil neskol'ko ryumok, ne to dve, ne to
tri... Ill. Est' o chem govorit'...
Sem'ya Illa vyhodit iz lavki napravo.
Uchitel'. YA hotel vam pomoch'. No na menya vse navalilis',, da vy i sami
ne zahoteli etogo... (Snimaet s golovy kartinu) Ah, Ill, razve my lyudi? |tot
gnusnyj milliard sidit u nas v dushe kak zanoza. Muzhajtes', borites' za svoyu
zhizn', nado svyazat'sya s gazetami, vam teper' nel'zya teryat' ni minuty.
I l l. YA bol'she ne budu borot'sya.
Uchitel' (udivlenno). Skazhite, vy chto, sovsem poteryali golovu ot
straha?
Ill. Net, no ya ponyal, chto ne imeyu prava.
Uchitel'. Ne imeete prava? Borot'sya s proklyatoj staroj shlyuhoj, kotoraya
na glazah u vseh menyaet muzhej kak perchatki i skupaet nashi dushi?
Ill. V konce koncov vinovat ya.
Uchitel'. Vinovaty?
Ill. YA sdelal Klaru takoj, kakaya ona est', i sebya takim, kakim stal:
parshivym bakalejshchikom. Tak chto zhe mne teper' delat', uchitel' iz Gyullena?
Izobrazhat' nevinovnogo? Vse eto delo moih ruk -- i kastraty, i dvoreckij,
i grob, i etot milliard. YA ne mogu nichem pomoch' ni sebe, ni vam. (Beret
razorvannuyu kartinu i razglyadyvaet ee) Moj portret.
Uchitel'. Vasha zhena hotela povesit' ego v spal'ne nad krovat'yu.
I l l. Kyun narisuet novyj. (Kladet portret na prilavok)
Uchitel' (s trudom vstaet, pokachivayas'). Otrezvel. V odin mig otrezvel.
(Podhodit, poshatyvayas', k Illu) Vy pravy. Absolyutno vo vsem vinovaty vy. A
teper', Al'fred Ill, ya hochu vam skazat' nechto principial'noe. (Stoit
sovershenno pryamo pered Illom, slegka pokachivayas'.) Vas ub'yut. YA eto znayu s
pervogo dnya, i vy eto znaete uzhe davno, hotya nikto v Gyullene ne smeet
skazat' eto vsluh. Iskushenie slishkom veliko, a nasha bednost' slishkom
gor'ka. No ya skazhu vam bol'she togo. YA sam stanu souchastnikom ubijstva. YA
chuvstvuyu, kak postepenno prevrashchayus' v ubijcu. Vera v gumannost' mne ne
pomozhet. Vot pochemu ya stal p'yanicej. Mne strashno, Ill, takzhe, kak i vam bylo
strashno. Segodnya ya eshche ponimayu, chto kogda-nibud', v odin prekrasnyj den', i
po nashu dushu yavitsya staraya dama, i togda s nami proizojdet to zhe, chto sejchas
s vami; no skoro, byt' mozhet, cherez neskol'ko chasov ya perestanu eto
ponimat'. (Molchanie.) Dajte eshche butylku vodki.
Ill stavit na prilavok butylku. Uchitel', pokolebavshis', beret ee.
Zapishite za mnoj. (Medlenno uhodit.)
Sem'ya Illa snova poyavlyaetsya v lavke.
Ill (kak skvoz' son, oglyadyvaetsya po storonam). Vse noven'koe, vse po
poslednej mode. CHisto, priyatno. YA vsegda mechtal imet' takuyu lavku. (Beret u
docheri raketku.) Ty igraesh' v tennis?
Doch'. Neskol'ko raz hodila na uroki.
Ill. Po utram, pravda? Vmesto togo chtoby bezhat' na birzhu truda?
Doch'. Vse moi podrugi igrayut v tennis.
Molchanie.
I l l. YA videl tebya za rulem, Karl, iz svoego okna. Syn. |to
"oppel®-olimpiya", ne takaya uzh dorogaya mashina.
Ill. Kogda ty nauchilsya vodit' mashinu? Motanie.
Kogda palit solnce? Ran'she tebe prihodilos' v eti chasy vyprashivat'
rabotu na vokzale.
Syn. Da, byvalo. (CHtoby skryt' smushchenie, vynosit napravo bochku, na
kotoroj sidel p'yanyj uchitel')
Ill. YA iskal svoj vyhodnoj kostyum. I natknulsya na mehovoe manto.
Gospozha I l l.YA vzyala ego primerit'. (/Todsh.) Vse zalezayut v dolgi,
Freon. Tol'ko ty nervnichaesh'. Tvoi strahi prosto smeshny. Kto zhe ne ponimaet,
chto vse eto obojdetsya i ni odin volos ne upadet s tvoej golovy. Klerhen ne
zahochet dovesti delo do konsh. YA ee znayu, u nee slishkom dobroe serdce.
Doch'. Konechno, papa.
Syn. Pojmi zhe ty eto nakonec!
Molchanie,
Ill (medlenno). Segodnya subbota. YA hochu prokatit'sya na tvoej mashine,
Karl, odin-edinstvennyj raz. Na nashej mashine.
Syn (nereshitel'no). Prokatit'sya?
Ill. Pojdite prioden'tes'. Prokatimsya vse vmeste.
Goslozha Ill (nereshitel'no). Mne tozhe ehat'? Pozhaluj, eto ne ochen'
udobno.
Ill. Pochemu neudobno? Idi nakin' svoe manto. Vospol'zuemsya sluchaem,
obnovim ego. A ya poka zakroyu kassu.
ZHena i doch' vyhodyat napravo, syn nalevo, Ill saditsya za kassu, sleva
poyavlyaetsya bur go m i str s ruzh'em.
Burgomistr. Dobryj vecher, Ill. Zanimajtes' svoim delom. YA k vam na
minutku. Ill. Milosti prosim.
Molchanie.
Burgomistr. Prines vam ruzh'e.
I l l. Spasibo.
Burgomistr. Zaryazheno,
Ill. Mne ono ne nuzhno.
Bur go m i str (prislonyaet ruzh'e k prilavku). Segodnya vecherom sobranie
gorodskoj obshchiny. V "Zolotom apostole". V zritel'nom zale.
Ill. YA prvdu.
Burgomistr. Vse pridut. Budet obsuzhdat'sya vajyu delo. My okazalis' v
dovol'no trudnom polozhenii. Ill. I ya tak schitayu.
Burgomistr. Predlozhenie budet otkloneno. Ill. Vozmozhno.
Burgomistr. Konechno, ruchat'sya nel'zya... Ill. Konechno.
Molchanie.
Burgomistr (ostorozhno). A v etom sluchae vy tozhe podchinites' nashemu
resheniyu, Ill? Ved' na sobranii budut prisutstvovat' predstaviteli gazet.
Ill. Gazet?
Burgomistr. Da, a takzhe radio, televideniya i kinohroniki. Situaciya
ves'ma shchekotlivaya, i ne tol'ko dlya vas, no i dlya nas, uzh pover'te. Gorod
nash, gde rodilas' Cahanass'yan i gde ona venchalas' v sobore, stal tak
znamenit, chto budet sdelana special'naya peredacha o nashih staryh
demokraticheskih obychayah.
Ill. Vy namereny obnarodovat' predlozhenie Cahanass'yan?
Burgomistr. Namekom, tol'ko posvyashchennye pojmut, o chem idet rech'.
Ill. To est' to, chto rech' pojdet o moej zhizni.
Molchanie,
Burgomistr.YA uzhe proinformiroval pressu v tom smysle, chto...
vozmozhno... gospozha Cahanass'yan pozhertvuet nam opredelennuyu summu i chto vy,
Ill, budete v etom dele posrednikom -- kak drug ee yunosti. A to, chto vy byli
ee drugom, teper' uzhe izvestno vsem. Takim obrazom vneshne vy budete
opravdany, kak by potom ni obernulos' delo.
Ill. Ochen' milo s vashej storony
Burgomistr. Skazat' po pravde, ya sdelal eto ne radi vas, a radi vashej
chestnoj, blagorodnoj sem'i.
Ill. Ponimayu.
Burgomistr. Priznajte, chto my vedem chestnuyu igru. Vy do sih por
molchali. Otlichno. No budete li vy molchat' i vpred'? Esli vy reshili
zagovorit', nam pridetsya konchit' eto delo bez vsyakogo sobraniya obshchiny.
Ill. Ponimayu.
Burgomistr. Nu, tak kak zhe?
Ill. YA rad, chto mne teper' ugrozhayut otkryto.
Burgomistr. YA vam ne ugrozhayu, Ill, eto vy ugrozhaete nam. Esli vy
zagovorite, nam volej-nevolej pridetsya dejstvovat'. Prinyat' preventivnye
mery.
I l l. YA budu molchat'.
Burgomistr. CHto by ni reshilo sobranie?
I l l. YA emu podchinyus'.
Burgomistr. Prekrasno. (Pauza.) YA rad, chto vy soglasny predstat' pered
sudom svoih sograzhdan. Znachit, v vas eshche teplitsya sovest', no razve ne
luchshe, esli by nam dlya etogo vovse ne prishlos' sobirat'sya?
Ill. CHto vy hotite etim skazat'?
Burgomistr. Vy tol'ko chto skazali, chto ruzh'e vam ne nuzhno. Mozhet, ono
vam vse zhe ponadobitsya?
Pauza.
Togda my skazhem dame, chto prigovor priveden v ispolnenie, i poluchim
den'gi, nichego ne delaya. Pover'te, ya promuchilsya ne odnu noch', prezhde chem
reshilsya k vam s etim prijti. Ved', po sushchestvu, vash dolg -- pokonchit' s
soboj, vy zhe chelovek poryadochnyj i obyazany otvechat' za svoi postupki. Ne tak
li? I vy dolzhny sdelat' eto kak patriot, iz lyubvi k rodnomu Gyullenu. Vy zhe
vidite, kakuyu my terpim nuzhdu, kak stradaem ot nishchety, kak chahnut nashi
deti...
Ill. Nu, sejchas vam ne na chto zhalovat'sya.
Burgomistr. Ill!
Ill. Poslushajte, burgomistr! YA vynes vse muki ada! YA videl, kak vy
pogryazaete v dolgah, kak s rostom dostatka ko mne vse blizhe podkradyvaetsya
smert'. Esli by vy izbavili menya ot etogo straha, ot etoj medlennoj pytki,
vse bylo by inache i ya vzyal by u vas ruzh'e. Radi vas. No ya sam poborol svoj
strah. Sam. Mne bylo tyazhko, no ya eto sdelal. I puti nazad net. Vam pridetsya
stat' moimi sud'yami. YA podchinyus' prigovoru, kakim by on ni byl. Dlya menya eto
budet pravosudiem, chem eto budet dlya vas -- ne znayu. Daj Bog, chtoby prigovor
ne sokrushil vas samih. Mozhete menya ubit', ya ne stanu molit' o poshchade,
protestovat', zashchishchat'sya, no izbavit' vas ot etogo postupka ya ne mogu.
Burgomistr (beret ruzh'e). ZHal', vy upuskaete poslednyuyu vozmozhnost'
sebya obelit', stat' hot' malo-mal'ski poryadochnym chelovekom. Vprochem, ot vas
etogo trudno trebovat'.
I l l. Hotite prikurit', gospodin burgomistr? (Daet emu prikurit')
Burgomistr uhodit. Poyavlyaetsya gospozha Ill v mehovom manto, doch' v
krasnom plat'e.
Ill. Kakaya ty naryadnaya, Matil'da.
Gospozha I l l. |to nastoyashchij karakul'.
Ill. Da, ty teper' barynya...
G o s p o zh a Ill. Tol'ko dorogovato...
Ill. I u tebya krasivoe plat'e, Ottiliya. No ne slishkom li krichashchee?
Doch'. Nu vot eshche, pala. Posmotrel by ty na moj vechernij tualet.
Lavka ischezaet. Na mashine pod®ezzhaet syn.
Ill. Krasivaya mashina. Vsyu zhizn' ya bilsya kak ryba ob led, chtoby
skolotit' hot' malen'kij kapitalec i pozhit' v svoe udovol'stvie, nu hotya by
kupit' takuyu mashinu. A teper', raz mashina kuplena, nado poprobovat', kakovo
na nej ezdit'. Ty, Matil'da, syad' szadi so mnoj, a Ottiliya pust' saditsya s
Karlom.
Usazhivayutsya v mashinu.
Syn. Sto dvadcat' daet zaprosto.
Ill. Ne nado ehat' bystro. YA hochu polyubovat'sya na zdeshnie mesta, na
gorodok, gde ya prozhil chut' ne sem'desyat let. Starye ulicy stali takie
chistye, mnogie doma uzhe otremontirovany, iz trub v'etsya dymok, na
podokonnikah cvetet geran', v sadah -- podsolnechnik i rozy, igrayut deti,
gulyayut parochki. Kak sovremenno novoe zdanie na ploshchadi Bramsa.
Doch'. Smotrite, vrach na svoem novom "mersedese".
I l l. A ravnina i holmy segodnya slovno pozolocheny. Prosto udivitel'no,
kakie ogromnye teni padayut na zemlyu. A tam vdali, na gorizonte, budto
velikany, shagayut ekskavatory vagnerovskih zavodov i truby zavodov Bokmana.
Syn. Skoro oni zadymyat.
Ill. CHto ty skazal?
Syn (gromche). Skoro oni zadymyat. (Signalit.)
Gospozha Ill. Strannye trehkolesnye mashiny.
S yn. |to "messershmitty". Kazhdyj uchenik imeet teper' takoj.
Doch'. S'est terrible.[ |to uzhasno (franc.).]
Gospozha I l l. Ottiliya sovershenstvuetsya vo francuzskom i anglijskom
yazykah.
Ill. Poleznoe zanyatie. A vot i "Mesto pod solncem". Davno ya ne byl v
etih mestah.
S y n. Zavody dolzhny byt' rasshireny.
Ill. Govori gromche, a to ne slyshno.
Syn (gromche). Oni budut rasshireny. Nu, konechno, vot i SHtoker. Ego
"b'yuik" vseh obgonyaet.
Doch'. Proklyatyj vyskochka!
Ill. Proedem po doline Pyukenrid. Mimo bolota, po topolevoj allee i
ob®edem vokrug ohotnich'ego domika kurfyursta Hasso. Oblaka klubyatsya sovsem
kak letom. Krasivye mesta, vse zalito luchami zahodyashchego solnca, i ya smotryu
na eto, slovno vizhu vpervye.
Doch'. Po nastroeniyu napominaet Adal'berta SHtiftera*.
Ill, Kogo?
Gospozha Ill. Ottiliya izuchaet literaturu.
Ill. Blagorodno.
Syn. Hofbauer na svoem "fol'ksvagene". Edet domoj iz Kaffingena.
Doch'. Kupil porosyat.
Gospozha Ill. Karl prekrasno vodit mashinu, ty videl, kak on liho vzyal
etot virazh. S nim ne strashno.
S y n. Perevozhu na pervuyu skorost'. Nachinaetsya; pod®em.
Ill. A ya vsegda zadyhalsya, kogda mne prihodilos' lezt' na etu goru.
Gospozha Ill. Horosho, chto ya nakinula na sebya manto, Stanovitsya
prohladno,
Ill, Ty ne tuda poehal. |to doroga v Bejzenbah. Vozvrashchajsya obratno, a
potom svorachivaj nalevo, v Konradov les.
Mashina katitsya v tubinu sceny. Poyavlyayutsya chetvero s derevyannoj
skamejkoj, teper' oni vo frakah, izobrazhayut derev'ya.
Pervyj. Opyat' my zelenye sosny, opyat' my buki. Vtoroj. My -- dyatel,
kukushka i puglivaya kosulya. Tretij. Zdes' veet starinoj, vospetoj poetami.
CHetvertyj. No teper' syuda vryvayutsya gudki avtomobilej.
Syn {signalit). Opyat' kosuli. I ne dumayut ubegat' s dorogi.
Tretij otskakivaet v storonu.
Doch'. Sovsem ruchnaya. Brakon'ery ih bol'she ne trogayut.
I l l. Ostanovis' pod etimi derev'yami.
S y n. Pozhalujsta.
Gospozha I l l. CHego ty hochesh'?
I l l. Progulyat'sya po lesu. (Vyhodit iz mashiny) Priyatno poslushat'
zdes' gyullenskie kolokola. Konec rabochego dnya.
Syn. Kolokolov teper' chetyre. Poetomu zvon stal takoj melodichnyj.
I l l. Vse uzhe pozheltelo, osen' nakonec vstupila v svoi prava. List'ya
na zemle, kak zolotoj pokrov. (Stupaet na listvu)
Syn. My podozhdem tebya vnizu u mosta.
I l l. Ne nado. YA vernus' cherez les peshkom. Segodnya sobranie obshchiny.
Gospozha I l l. A my togda s®ezdim v Kal'bershtadt, shodim v kino.
Syn. Semis [privet (lat)], papa. D o ch '. So long, Daddy! [poka,
papochka (angl)] Gospozha I l l. Poka! Poka!
Mashina s semejstvom Illa ischezaet, potom proezzhaet
snova v obratnom napravlenii. ZHena, doch' i syn mashut Itogu.
Ill glyadit im vsled. Saditsya na skamejku, kotoraya stoit sleva.
SHelest vetra. Sprava vyhodyat Robi i Tobi s palankinom,
na kotorom vossedaet Klara Cahanass'yanv svoem obychnom
naryade. Za spinoj u Robi gitara. Ryadom s Klaroj shestvuet
eedevyatyj muzh, laureat Nobelevskoj premii, vysokij,
strojnyj muzhchina s blagorodnoj sedinoj i malen'kimi
usikami. (Vseh ee muzhej mozhet igrat' odin i tot zhe akter.)
Pozadi -- dvoreckij.
Klara Cahanass'yan. Vot i Konradov les. Robi i Tobi, stojte! (Shodit s
palankina, osmatrivaet les v
lornet, gladit pervogo po spine) Koroed, derevo zasyhaet. (Uvidela
Illa) Al'fred, kak horosho, chto ya tebya vstretila. Pojdem pogulyaem v moem
lesu.
Ill. Razve Konradov les tozhe tvoj?
Klara Cahanass'yan. Tozhe. Ne vozrazhaesh', esli ya syadu ryadom?
Ill. Pozhalujsta. YA tol'ko chto prostilsya s sem'ej. Oni poehali v kino. U
Karla teper' mashina.
Klara Cahanass'yan. Progress... (Saditsya ryadom s Illom sprava)
Ill. Ottiliya izuchaet literaturu. Beret uroki anglijskogo i
francuzskogo.
Klara Cahanass'yan. Vidish', u nih teper' poyavilis' vysokie idealy. Idi
syuda, Cobi, pozdorovajsya. Moj devyatyj. Laureat Nobelevskoj premii.
Ill. Ochen' priyatno.
Klara Cahanass'yan. Bol'shoj original. Osobenno kogda ne dumaet.
Perestan' dumat', Cobi.
Devyatyj muzh. Zolotko moe...
Klara Cahanass'yan. Ne krivlyajsya.
Devyatyj m uzh. Horosho, horosho. (Perestaet dumat')
Klara Cahanass'yan. Vidish', on teper' vylityj diplomat. Napominaet grafa
Holka, tol'ko tot ne pisal knig. Cobi hochet uedinit'sya, chtoby pisat' memuary
i upravlyat' moim sostoyaniem.
Ill. Pozdravlyayu.
Klara Cahanass'yan. A mne kak-to ne po sebe. Ved' muzha zavodyat dlya
predstavitel'stva, a ne radi vygody. Idi, Cobi, zajmis' svoej naukoj.
Nalevo istoricheskie razvaliny.
Devyatyj muzh uhodit.
Ill (oziraetsya po storonam). A gde kastraty?
Klara Cahanass'yan. Razuchilis' derzhat' yazyk za zubami. YA velela ih
uslat' v Gonkong, v odin iz moih pritonov, gde kuryat opium. Pust'
blazhenstvuyut. Skoro za nimi posleduet i dvoreckij. On mne bol'she ne nuzhen.
Sigaretu, Bobi,
Dvoreckij vyhodit iz glubiny sceny, protyagivaet ej portsigar.
Hochesh' sigaretu, Al'fred?
I l l. Ne otkazhus'.
Klara Cahanass'yan. Beri. Daj prikurit', Bobi.
Kuryat.
I l l. Horoshij zapah.
Klara Cahanass'yan. V etom lesu my chasto kurili vdvoem, pomnish'?
Sigarety ty pokupal u Matil'dhen. Ili, vernee, voroval u nee.
Pervyj stuchit klyuchom po svoej trubke.
A vot i dyatel.
CHetvertyj. Ku-ku! Ku-ku!
I l l. I kukushka.
Klara Cahanass'yan. Hochesh', Robi sygraet tebe na gitare?
I l l. Ne otkazhus'.
Klara Cahanass'yan. On horosho igraet, etot gromila, kotoromu ya spasla
zhizn'. Kogda na menya napadaet toska, on mne prosto neobhodim. Nenavizhu
plastinki i radio,
I l l. "Po afrikanskoj zemle idet batal'on".
Klara Cahanass®yan. Tvoya lyubimaya. |toj pesne ya ego nauchila.
Molchanie. Oni kuryat. Kukushka i tak dalee. SHelest lesa. Robi igraet.
I l l. U tebya byl... ya hotel skazat', u nas byl rebenok?
Klara Cahanass'yan. Konechno, byl.
I l l. Mal'chik ili devochka?
Klara Cahanass'yan. Devochka.
I l l. A kak ty ee nazvala?
Klara Cahanass'yan. ZHenev'eva.
I l l. Krasivoe imya.
K l a ra Cahanass'yan. YA videla ee tol'ko raz. Kogda ona rodilas'. Potom
ee zabrali. Vzyali v priyut.
I l l. Kakie u nee byli glaza?
Klara Cahanass'yan. Glaz ona eshche ne otkryvala.
I l l. A volosiki?
Klara Cahanass'yan. Kazhetsya, chernye, no u mladencev volosy chasto byvayut
temnye.
I l l. Da, pravda.
Molchat. Kuryat. Zvuki gitary.
Gde zhe ona umerla?
Klara Cahanass'yan, U chuzhih lyudej. Ne pomnyu ih imen.
I l l. Otchego?
Klara Cahanass'yan. Ot meningita. Amozhet, jot drugoj bolezni. Mne
prislali svidetel'stvo.
I l l. Svidetel'stvu o smerti mozhno verit'.
Molchanie.
Klara Cahanass'yan. YA rasskazala tebe o nashej dochke. A teper' ty
rasskazhi obo mne.
I l l. O tebe?
Klara Cahanass'yan. O tom, kakoj ya byla, kogda mne bylo semnadcat' i ty
lyubil menya.
I l l. Kak-to raz ya dolgo iskal tebya v Pegerovom sarae i vdruguvidel v
staroj proletke. Ty byla v odnoj rubashke i v zubah derzhala dlinnuyu
solominku.
Klara Cahanass'yan. YA pomnyu tebya sil'nym i smelym. Ty podralsya s
zheleznodorozhnikom, kotoryj ko mne pristal. A ya otirala krov' u tebya s lica
svoej krasnoj nizhnej yubkoj.
Gitara zamolkaet.
Vot i konec pesni.
I l l. A teper' pust' sygraet: "Rodnaya milaya otchizna". Klara
Cahanass'yan. |tu pesnyu Robi tozhe znaet.
Zvuki gagary slyshatsya snova.
I l l. Spasibo tebe za venki, za hrizantemy i rozy. Oni ochen' ukrashayut
grob v "Zolotom apostole". Velikolepnoe zrelishche. Oba zala utopayut v cvetah.
Teper' uzhe ostalos' nedolgo. V poslednij raz my sidim v etom starom lesu,
slushaem kukushku i shum vetra. Segodnya vecherom sobranie obshchiny. Mne vynesut
smertnyj prigovor, i kto-nibud' menya ub'et. Ne znayu, kto imenno i gde, YAsno
tol'ko, chto vot i konec moej durackoj zhizni.
Klara Cahanass'yan. YA otvezu grob s tvoim telom na Kapri. YA prikazala
vystroit' mavzolej u sebya v parke pod kiparisami. Ottuda otkryvaetsya vid na
Sredizemnoe more.
I l l. Sredizemnoe more ya znayu tol'ko po kartinkam.
Klara Cahanass'yan. Ono temno-sinee. Udivitel'naya krasota. Tam ty i
budesh' lezhat'. Mertvyj pod mertvym kamnem. Lyubov' tvoya umerla davnym-davno.
A vot moya vse nikak ne umret. No i zhit' ona ne mozhet. Ona prevratilas' v
chudovishche, kak i ya sama, kak te poganki i mertvye kornevishcha, kotorye uroduyut
etot les. Vse zadushili moi milliardy, moe zoloto. Oni oputali i tebya, chtoby
otnyat' u tebya zhizn'. Potomu chto tvoya zhizn' prinadlezhit mne. Naveki. Teper'
ty pogib. Skoro ot tebya nichego ne ostanetsya, ty budesh' zhit' tol'ko v moej
pamyati, mertvyj vozlyublennyj, besplotnaya ten' proshlogo v mrachnyh
razvalinah.
I l l. Vot i pesnya pro otchiznu konchilas'.
Devyatyj muzh poyavlyaetsya snova.
Klara Cahanass'yan. Laureat Nobelevskoj premii vozvrashchaetsya posle
osmotra razvalin. Nu, Cobi?
Devyatyj muzh. |poha rannego hristianstva. Razrusheno gunnami.
Klara Cahanass'yan. ZHal'. Daj mne ruku. Robi i Tobi, palankin! (Saditsya
v palankin.) Proshchaj, Al'fred.
I l l. Proshchaj, Klara.
Palankin unosyat v glubinu sceny, Ill prodolzhaet
sidet' na skamejke. Derev'ya skladyvayut svoi vetvi.
Sverhu opuskaetsya teatral'nyj portal s zanavesom
i kulisami, kak vo vseh teatrah. Nadpis': "Surova zhizn',
iskusstvo bespechal'no". Iz glubiny sceny vyhodit policejskij v novom
roskoshnom mundire, saditsya ryadom s Illom. Poyavlyaetsya radiokommentator. Poka
gorozhane
sobirayutsya, on govorit v mikrofon. Gyullency odety
vo vse novoe, naryadnoe, muzhchiny -- vo frakah. Povsyudu
snuyut fotokorrespondenty, zhurnalisty, kinooperatory.
Radiokommentator. Damy i gospoda! Vy slyshali nashu peredachu iz
rodil'nogo doma i besedu so svyashchennikom, teper' nash mikrofon ustanovlen na
sobranii gorodskoj obshchiny. Nastaet reshayushchij moment vizita gospozhi Klary
Cahanass'yan, kotoryj ona nanesla svoemu rodnomu gorodu, stol' zhe uyutnomu,
skol' i zhivopisnomu. Pravda" sama vinovnica torzhestva zdes' ne prisutstvuet,
no burgomistr upolnomochen sdelat' ot ee imeni vazhnoe soobshchenie. My
nahodimsya v zritel'nom zale otelya "Zolotoj apostol", gde odnazhdy perenocheval
Gete. Na scene, gde obychno vystupaet samodeyatel'nost' i daet gastroli
kal'-bershtadtskij teatr, sejchas sobralis' muzhi goroda. Kak nam tol'ko chto
soobshchil burgomistr, takov starinnyj obychaj. ZHenshchiny po tradicii zanimayut
mesta v zritel'nom zale. V "Zolotom apostole" prazdnichnaya atmosfera,
neterpenie dostiglo apogeya; so vseh koncov mira s®ehalis' operatory
kinohroniki, moi kollegi po televideniyu, reportery. V etu minutu burgomistr
beret slovo.
Radiokommentator podnosit mikrofon burgomistru,
kotoryj stoit posredi sceny, v centre polukruga,
obrazovannogo muzhami goroda.
Burgomistr. Privetstvuyu sobravshuyusya zdes' gorodskuyu obshchinu Gyullena.
Razreshite schitat' nashe sobranie otkrytym. Na povestke dnya --
odin-edinstvennyj vopros. Mne vypala chest' dolozhit' sobravshimsya, chto gospozha
Klara Cahanass'yan, doch' pokojnogo arhitektora Gotfrida Veshera, odnogo iz
nashih vliyatel'nejshih sograzhdan, gotova pozhertvovat' gorodu i ego zhitelyam
summu v odin milliard.
SHum sredi predstavitelej pressy.
Pyat'sot millionov poluchit gorod, eshche pyat'sot millionov delyatsya porovnu
mezhdu vsemi grazhdanami.
Molchanie.
Radiokommentator (priglushennym golosom). Dorogie slushatel'nicy i
slushateli! Nebyvalaya sensaciya. Predlozhennyj dar, kak po manoveniyu volshebnogo
zhezla, prevrashchaet zhitelej gorodka v sostoyatel'nyh lyudej; takim obrazom, my
prisutstvuem pri odnom iz velichajshih social'nyh eksperimentov nashej epohi.
Vse ocepeneli. Grobovaya tishina. Lyudi potryaseny.
Burgomistr. Predostavlyayu slovo nashemu uchitelyu.
Radiokommentator podnosit mikrofon uchitelyu.
Uchitel'. Dorogie sograzhdane! My dolzhny otdat' sebe otchet v tom, chto
gospozha Klara Cahanass'yan presleduet svoim darom vpolne opredelennuyu cel';
chto zhe eto za cel'? Mozhet byt', ona hochet prosto oschastlivit' nas, osypat'
nas zolotom, voskresit' zavody Vagnera i Bokmana, vozrodit' firmu "Mesto pod
solncem"? Vy znaete, chto eto ne tak. Gospozha Klara Cahanass'yan presleduet
daleko idushchie celi. Ona trebuet za svoj milliard spravedlivosti. Ona hochet,
chtoby v nashej obshchine vocarilas' spravedlivost'. |to trebovanie zastavlyaet
nas zadumat'sya. Znachit li eto, chto v nashem gorode ne sushchestvovalo
spravedlivosti?
Pervyj. Ne sushchestvovalo.
Vtoroj. My potakali prestupleniyu.
Tretij. Mirilis' s nespravedlivym prigovorom.
CHetvertyj. S klyatvoprestupleniem!
ZHenskij golos. Terpeli negodyaya.
Drugie golosa. Pravil'no! Pravil'no!
Uchitel'. Dorogie sograzhdane. My dolzhny priznat' etu priskorbnuyu istinu.
My terpeli nespravedlivost'. YA polnost'yu soznayu znachenie material'nyh blag,
kotorye sulit nam milliard; ya horosho ponimayu, chto bednost' -- koren'
mnogih zol i neschastij. I vse zhe rech' idet ne o den'gah.
Burnye aplodismenty.
Rech' idet ne o nashem blagosostoyanii i, konechno zhe, ne o roskoshi. Rech'
idet o tom, hotim li my, chtoby pravosudie vostorzhestvovalo, i ne tol'ko
ono, no i vse te idealy, radi kotoryh zhili, borolis' i umirali nashi slavnye
predki. Idealy, kotorymi gorditsya zapadnaya civilizaciya.
Burnye aplodismenty.
Kogda popiraetsya lyubov' k blizhnemu, kogda slabye -- bezzashchitny, a chest'
-- porugana, kogda pravosudie -- prodazhno, a molodaya mat' mozhet byt'
vvergnuta v bezdnu poroka, my stavim pod ugrozu nashu svobodu.
SHum vozmushcheniya.
Nel'zya shutit' s idealami, za idealy lyudi prolivayut krov'.
Burnye aplodismenty.
Bogatstvo tol'ko togda imeet cennost', kogda ono pokoitsya na
miloserdii, a miloserdiya dostoin tol'ko tot, kto zhazhdet miloserdiya.
CHuvstvuete li vy v sebe etu zhazhdu, dorogie sograzhdane, zhazhdu duhovnuyu, a ne
tol'ko plotskuyu? Vot vopros, kotoryj ya, kak direktor gimnazii, hochu vam
zadat'. Esli vy dejstvitel'no nenavidite zlo, esli vy ne zhelaete zhit' v mire
nespravedlivosti, to togda vy imeete pravo prinyat' milliard gospozhi Klary
Cahanass'yan i vypolnit' uslovie, kotoroe ona nam postavila. Proshu vas trezvo
vzvesit' vse za i protiv.
Burnye, dolgo ne smolkayushchie aplodismenty, perehodyashchie v ovaciyu.
Radiokommentator. Damy i gospoda! Slyshite ovaciyu? YA potryasen. Rech'
direktora gimnazii svidetel'stvuet o takom nravstvennom pod®eme, kakoj,
uvy, ne tak uzh chasto nablyudaetsya v nashi dni. Orator smelo ukazal na
otdel'nye nedostatki nashej zhizni, kotorye -- uvy! -- bytuyut v kazhdoj obshchine,
povsyudu, gde zhivut lyudi!
Burgomistr. Al'fred Ill!
Radiokommentator. Burgomistr opyat' beret slovo.
Burgomistr. Al'fred Ill, ya hochu zadat' vam vopros.
Policejskij tolkaet Illa. Tot podnimaetsya. Radiokommentator podnosit
emu mikrofon.
Radiokommentator. Sejchas vy uslyshite golos cheloveka, iz-za kotorogo
Klara Cahanass'yan sdelala gorodu Gyullen takoj shchedryj dar, golos Al'freda
Illa -- druga yunosti blagodetel'nicy. Al'fred Ill eshche krepkij muzhchina let
semidesyati, odnim slovom, eto chelovek starogo zakala. Nu, konechno, on
vzvolnovan, ego perepolnyaet blagodarnost' i chuvstvo tihoj radosti.
Burgomistr. Blagodarya vam, Al'fred Ill, Klara Cahanass'yan predlozhila
nam etot milliard. Soznaete li vy eto?
Ill govorit tak tiho, chto ego ne slyshno.
Radiokommentator. Govorite gromche, pochtennyj, chtoby nashi slushateli
mogli vas ponyat'.
Ill. Da.
Burgomistr. Soglasny li vy vypolnit' nashe reshenie, kakovo by ono ni
bylo? Primem li my dar ili otklonim ego?
Ill. Da, soglasen.
Burgomistr. Kto hochet zadat' vopros Al'fredu Illu?
Molchanie,
Kto hochet vyskazat'sya v svyazi s darom gospozhi Cahanass'yan?
Molchanie.
Gospodin svyashchennik?
Molchanie.
Gorodskoj vrach?
Molchanie.
Policiya?
Molchanie.
Predstaviteli oppozicii?
Molchanie.
Pristupaem k golosovaniyu.
Tishina. Slyshno tol'ko gudenie kinokamer, vspyshki magniya.
Kto s chistoj dushoj golosuet za torzhestvo spravedlivosti, proshu podnyat'
ruku.
Vse, krome Illa, podnimayut ruki.
R a d i o k o m m e n ta to r. V zale blagogovejnaya tishina i les
podnyatyh ruk. Kazhetsya, budto my prisutstvuem pri klyatve lyudej, reshivshih
otdat' svoyu zhizn' vo imya luchshego, bolee spravedlivogo mira. Tol'ko
pochtennyj starej sidit nepodvizhno., on okamenel ot radosti. Cel' ego zhizni
dostignuta, vernaya podruga yunosti prepodnesla ego rodnomu gorodu milliard.
Burgomistr. Dar Klary Cahanass'yan prinyat edinoglasno. No ne iz
korysti.
Gorozhane. No ne iz korysti.
Burgomistr. A vo imya torzhestva spravedlivosti.
Gorozhane. Avo imya torzhestva spravedlivosti.
Burgomistr. I vo imya sovesti.
Gorozhane. I vo imya sovesti.
Burgomistr. My ne mozhem zhit', terpya v svoej srede prestupleniya.
Gorozhane. My ne mozhem zhit', terpya v svoej srede prestupleniya.
Burgomistr. Emu net sredi nas mesta.
Gorozhane. Emu net sredi nas mesta.
Burgomistr. My ne pozvolim rastlevat' nashi dushi.
Gorozhane. My ne pozvolim rastlevat' nashi dushi.
Burgomistr. Popirat' nashi svyatye idealy. Gorozhane. Popirat' nashi svyatye
idealy. Ill (krichit). Bozhe moj!
Vse stoyat, torzhestvenno vozdev ruki, no v etu sekundu s kinokameroj
sluchilas' avariya.
Kinooperator. Kakaya obida, burgomistr. Svet otkazal. Povtorite,
pozhalujsta, zaklyuchitel'nuyu scenu.
Burgomistr. Eshche raz?
Kinooperator. Da, dlya kinohroniki.
B u r go m i st r. S udovol'stviem.
Ki n o o p e r ato r. Svet v poryadke?
Golos. Naladili.
Kinooperator. Nachali.
B ur go m i s tr (prinimaet sootvetstvuyushchuyu pozu). Kto s chistoj dushoj
golosuet za torzhestvo pravosudiya, proshu podnyat' ruku.
Vse podnimayut ruki.
Dar Klary Cahanass'yan prinyat. Edinoglasno. No ne iz korysti.
Gorozhane. No ne iz korysti.
Burgomistr. Avo imya torzhestva spravedlivosti.
Gorozhane. A vo imya torzhestva spravedlivosti.
Burgomistr. I vo imya sovesti.
Gorozhane. I vo imya sovesti.
Burgomistr. My ne mozhem zhit', terpya v svoej srede prestupleniya.
Gorozhane. My ne mozhem zhit', terpya v svoej srede prestupleniya.
Burgomistr. Emu net sredi nas mesta.
Gorozhane. Emu net sredi nas mesta.
Burgomistr. My ne pozvolim rastlevat' nashi dushi.
Gorozhane. My ne pozvolim rastlevat' nashi dushi.
Burgomistr. I popirat' nashi svyatye idealy.
Gorozhane.I popirat' nashi svyatye idealy.
Tishina.
Kinooperator (tiho). Nu, Ill. Nu? (Razocharovanno) Kak hotite. ZHal',
chto radostnoe "Bozhe moj" na etot raz u vas ne vyrvalos'. |to bylo samoe
effektnoe mesto vo vsem epizode.
Burgomistr Gospoda zhurnalisty, radiorabotniki, operatory, milosti
prosim k stolu. Vas zhdut v restorane. Rekomenduem pokinut' zal cherez
sluzhebnyj vyhod. ZHenshchinam podadut chaj v sadu.
ZHurnalisty, radiorabotniki, operatory uhodyat
v glub' sceny, napravo. Muzhi goroda ne trogayutsya
s mesta. Ill podnimaetsya, hochet ujti.
Policejskij. Sidi! (Siloj sazhaet Illa na skamejku)
Ill. Vy hotite sdelat' eto segodnya? Uzhe?
Policejskij. A ty kak dumal?
Ill. Po-moemu, luchshe, esli eto proizojdet u menya doma.
Policejskij. |to proizojdet zdes'.
Burgomistr. V zritel'nom zale net postoronnih?
Tretij i chetvertyj osmatrivayut zal.
Tretij. Nikogo. B u r go m istr. A na balkone? CHetvertyj. Ni dushi,
Burgomistr. Zaprite dveri. V zal bol'she nikogo ne vpuskat'.
Tretij i chetvertyj shodyat v zritel'nyj zal.
Tretij. Vse zaperto. CHetvertyj. Vse zapert,
Burgomistr. Gasite lyustry. V okna svetit luna s balkona. Sveta hvatit.
Scena pogruzhaetsya v temnotu. Pri slabom lunnom svete neyasno vidny
figury lyudej.
Vystrojtes' drug protiv druga. Ostav'te prohod.
Muzhchiny stanovyatsya v dva ryada, obrazuya uzkij prohod,
v konce kotorogo stoit gimnast, teper' on v elegantnyh
belyh bryukah i v majke, s krasnoj lentoj cherez plecho.
Gospodin svyashchennik, ispolnite svoj dolg.
Svyashchennik (medlenno podhodit k Illu i saditsya vozle neev). Nu, Ill, dlya
vas nastal gorestnyj chas.
Ill. Dajte sigaretu.
Svyashchennik. Dajte emu sigaretu, gospodin burgomistr.
Burgomistr (laskovo). S radost'yu.. Luchshij sort.
Peredaet svyashchenniku pachku sigaret, tot protyagivaet
ee Illu. Ill beret sigaretu, policejskij daet emu
prikurit', svyashchennik vozvrashchaet pachku burgomistru.
Svyashchennik. Kak skazal prorok... Ill. Ne nado. (Kurit.) S v ya shch e ya n i
k. Vy ne boites'? Ill. Teper' uzhe ne ochen'. (Kurit) Svyashchennik (bespomoshchno).
YA pomolyus' za vas. Ill. Molites' luchshe za nash gorod. (Kurit.) Svyashchennik
(medlenno vstaet). Gospodi, pomiluj nas. (Medlenno stanovitsya ryadom s
drugimi muzhchinami) Burgomistr. Podnimites', Al'fred Ill.
Ill kolebletsya.
Policejskij. Vstavaj, skotina! (Silojzastavlyaet ego vstat'.)
Burgomistr. Vahmistr, voz'mite sebya v ruki Policejskij. Izvinite. Ne
sterpel. Burgomistr. Podojdite syuda, Al'fred Ill
Ill ronyaet sigaretu, zataptyvaet ee nogoj Potom medlenno idet k
seredine sceny, povorachivaetsya spinoj k zritelyam
Ill kolebletsya
Policejskij. Tebe govoryat Idi!
Ill medlenno napravlyaetsya v prohod, kotoryj obrazovali molchalivye
gorozhane. V konce prohoda, kak raz naprotiv
Illa, stoit gimnast. Ill zamiraet, povorachivaetsya, vidit, kak
bezzhalostno smykayutsya ryady, padaet na koleni
Na scene teper' neyasno viden klubok tel; ne slyshno
ni zvuka; klubok vse szhimaetsya i postepenno opuskaetsya
na pol. Tishina. Sleva vhodyat gazetchiki. Zazhigayut .lyustry
Pervyj gazetchik. CHto zdes' proishodit?
Tolpa netoroplivo rashoditsya. Gorozhane sobirayutsya
v glubine sceny. V centre ostaetsya tol'ko vrach, on stoil
na kolenyah pered mertvym telom, nakrytym kletchatoj skatert 'yu,
kakie obychno stelyut v kafe. Vrach vstaet, pryachet stetoskop.
Vrach. Paralich serdca.
Tishina.
Burgomistr. On umer ot radosti. Vtoroj gazetchik. Kakih tol'ko
uvlekatel'nyh istorij ne prepodnosit nam zhizn'!
Pervyj gazetchik. A teper' za delo.
Gazetchiki pospeshno uhodyat napravo v glub' sceny. Sleva
poyavlyaetsya Klara Cahanass'yan v soprovozhdenii dvoreckogo.
Uvidev mertvoe telo, ona ostanavlivaetsya, potom medlenno
idet k seredine sceny, povorachivaetsya licom k zritelyam.
Klara Cahanass'yan. Prinesite ego syuda.
Robi i Tobi vhodyat s nosilkami, kladut na nih Ipla i opuskayut nosilki k
nogam Klary Cahanass'yan.
(Stoit kak kamennaya.) Otkroj emu lico, Bobi.
Dvoreckij pripodnimaet skatert' s lica Illa.
(Pristal'no, dolgo rassmatrivaet mertvogo.) Teper' on opyat' takoj,
kakim byl mnogo let nazad. Moj chernyj bars. Zakroj emu lico.
Dvoreckij snova zakryvaet lico Illa. Polozhite ego v grob.
Robi i Tobi vynosyat mertvoe telo nalevo.
Otvedi menya, Bobi. Pora ukladyvat'sya. My uezzhaem na Kapri.
Dvoreckij podaet ej ruku, ona medlenno vdet nalevo, ostanavlivaetsya.
Burgomistr!
V glubine sceny iz gruppy molchalivyh gorozhan
medlenno poyavlyaetsya burgomistr, vyhodit vpered.
Voz'mi chek. (Peredaet emu bumagu i udalyaetsya s dvoreckim.)
Vse bolee naryadnaya odezhda gorozhan Gyullena bez slov
govorit o tom, kak oni bogateyut. Vneshnij vid goroda
stanovitsya neuznavaem; teper' eto uzhe ne zashtatnoe i nishchee
mestechko, a preuspevayushchij, ul'trasovremennyj gorod. Final p'esy, ee
schastlivyj apofeoz vyrazhaet eto vseobshchee
blagodenstvie. Vnov' otremontirovannoe zdanie vokzala
ukrasheno flagami, girlyandami zhivyh cvetov, transparantami,
neonovoj reklamoj. ZHiteli Gyullena -- muzhchiny vo frakah,
zhenshchiny v bal'nyh plat'yah -- obrazuyut dva hora,
kak v antichnoj tragedii. I ne sluchajno nam kazhetsya --
eto vpolne v duhe proishodyashchego, -- budto my slyshim
signaly bedstviya, kotorye podaet idushchij ko dnu korabl'.
Pervyj hor.
Koshmarov predostatochno: Kolossal'nye zemletryaseniya, Ognedyshashchie gory,
Morskie vodovoroty, K tomu zhe i vojny, Topchushchie pshenicu tanki, Solncelikij
grib atomnogo vzryva.
Vtoroj hor.
Odnako nichego net koshmarnee bednosti,
Potomu chto v nej net blagorodstva.
Mertvoj hvatkoj
Derzhit bednost' rod chelovecheskij,
Gromozdit besplodnyj den'
Na besplodnyj den'.
ZHenshchiny.
Bessil'no smotryat materi,
Kak hvor' unosit ih malen'kie chada.
Muzhchiny.
No muzhi zamyshlyayut myatezh, Gotovyat izmenu.
Pervyj.
Ih botinki poiznosilis'. Tretij,
Vo rtu smerdit okurok. Pervyj hor.
Ibo zakryty vse dveri, Kotorye davali rabotu i hleb.
Vtoroj hor.
I poezda gromyhayut mimo Bez ostanovki!
Vse.
Slava nam! Gospozha Ill.
Kotorym ulybnulas' sud'ba.
Vse
Vsemilostivejshaya. Vsepreobrazuyushchaya.
ZHenshchiny.
Nashi nezhnye tela Oblacheny v modnye plat'ya.
Syn.
YUnosha za barankoj gonochnoj mashiny. Muzhchiny.
Lavochnik pravit "kadillakom"! Doch'.
Deva gonyaet myach na tennisnom korte. Vrach.
V novom operacionnom zale
Takoj zelenyj kafel',
CHto rezhesh' kishki, nemeya ot vostorga.
Vse.
Vechernyaya trapeza blagouhaet aromatami,
Vse odety s igolochki, vsem dovol'ny,
Hvalyatsya drug pered drugom sigarami ekstra-klassa.
Uchitel'.
Uchenie svetit zhazhdushchim sveta ucheniya. Vtoroj.
Userdnye biznesmeny Skupayut vechnye cennosti.
Vse.
Rembrandta i Rubensa. Hudozhnik.
Hudozhestvo kormit hudozhnika, Prichem do otvala.
Svyashchennik.
Na Rozhdestvo, na Pashu, na Troicu
V sobore ne protolknut'sya ot dobryh hristian.
Vse.
I ekspressy, blistayushchie, stremitel'nye,
Mchatsya po ostal'nym magistralyam
Ot mestechka k mestechku,
Splachivaya chelovechestvo
I snova ostanavlivayas' na nashej stancii.
Sleva vhodit konduktor.
Konduktor. Gyullen! Nachal'nik stancii.
|kspress Gyullen--Rim, proshu zanimat' mesta. Salon-vagon vperedi!
Iz glubiny sceny gromily vynosyat palankin, v kotorom nepodvizhno sidit
Klara Cahanase'yan. Ona pohodit na drevnee kamennoe izvayanie. Palankin
v soprovozhdenii svity pronosyat mezhdu horami.
Burgomistr.
Pokidaet nas... Vse.
Nasha neskazannaya blagodetel'nica... Doch'.
Nasha spasitel'nica... Ves.
I soprovozhdayushchie ee vysokie lica.
Gromily s palankinom, Klara Cahanase'yan i svita ischezayut na platforme.
Medlenno pronosyat tem zhe putem grob.
Burgomistr.
Slava ej! Vse.
Samoe dragocennoe,, samoe zavetnoe Ona uvozit s soboj.
Nachal'nik stancii. Otpravlenie!
Vse.
Pomiluj nas... Svyashchennik.
Gospodi! Vse.
V temnom bege gryadushchego. Burgomistr.
Dostatok... Vse.
Ostav' nam,
Mir sohrani nam,
Svobodu sberegi nam,
Pust' noch'
Nikogda ne omrachaet nash gorod,
Vosstavshij iz pepla, prekrasnyj,
CHtob schast'yu, schastlivye, my predavalis'.
Dejstvie "Vizita staroj damy" proishodit v zashtatnom gorodishke, gde-to
v Central'noj Evrope; avtor etoj p'esy otnyud' ne nameren otmezhevyvat'sya ot
lyudej, o kotoryh pishet: on ne ochen'-to uveren, chto sam v podobnyh
obstoyatel'stvah postupil by inache: o podtekste etoj istorii ne stoit
govorit', ravno kak i vypyachivat' ego na scene. To zhe otnositsya i k finalu.
Pravda, v konce p'esy dejstvuyushchie lica iz®yasnyayutsya neskol'ko pripodnyatym
yazykom, kakim lyudi ne iz®yasnyayutsya v obydennoj zhizni, yazykom, kotoryj prinyato
nazyvat' poeticheskim, ili, tochnee, vozvyshennym literaturnym yazykom. No
proishodit eto tol'ko potomu, chto gyullen-cy razbogateli, dobilis' koe-chego v
zhizni, -- sam Bog velel im govorit' bolee izyskanno. Moi geroi -- lyudi, a ne
marionetki, na scene oni dejstvuyut, a ne razygryvayut allegorii. CHto
kasaetsya menya samogo, to ya pytayus' vossozdat' real'nyj mir, a ne
prepodnosit' publike otvlechennye moral'nye kategorii, kak eto mne zachastuyu
pripisyvayut. I ya ne sobirayus' kak-to special'no sorazmeryat' moyu p'esu s
zhizn'yu, poskol'ku takaya sorazmernost' lezhit v samoj prirode teatra,
nepremennym komponentom kotorogo yavlyaetsya zritel'. S moej tochki zreniya,
teatral'naya p'esa vsegda vystupaet v ramkah scenicheskih vozmozhnostej, a ne
v obolochke opredelennogo literaturnogo stilya. I esli v scene v lesu pollency
izobrazhayut derev'ya, to ob®yasnyaetsya eto ne sklonnost'yu avtora k syurrealizmu,
a tol'ko tem, chto pozhiloj chelovek v etoj scene govorit slova lyubvi pozhiloj
zhenshchine, i sie ne stol' uzh estetichnoe lyubovnoe ob®yasnenie nuzhdaetsya v
teatral'no-poeticheskom obramlenii, inache ono bylo by prosto nevynosimo.
YA pishu svoi p'esy iz vnutrennego chuvstva doveriya k teatru, k akteru.
|to glavnyj impul's moego tvorchestva. Samoe soblaznitel'noe dlya menya --
material. Ot aktera trebuetsya ne tak uzh mnogo: chtoby izobrazit' cheloveka, on
dolzhen vosproizvesti lish' ego vneshnyuyu obolochku, to est' dannyj emu tekst,
pri tom uslovii, konechno, chto v tekste net fal'shi. CHto ya ponimayu pod etim?
Tak zhe kak zhivoj organizm zamknut v kakuyu-to obolochku, kotoraya i yavlyaetsya
ego "vneshnost'yu", tak i v p'ese est' svoya obolochka -- yazyk. I dramaturg
operiruet tol'ko im. YAzyk dlya nego rezul'tat. Poetomu-to nel'zya rabotat' nad
yazykom kak takovym; yazyk -- eto mysli, syuzhet i t.d. Tol'ko diletanty schitayut
yazyk i stil' veshch'yu v sebe. Zadacha aktera, po-moemu, sostoit v tom, chtoby
vnov' vosproizvesti konechnyj rezul'tat, to est' stil' p'esy na scene.
Zritel' ne dolzhen videt' iskusstva, on dolzhen videt' zhizn'. V "Vizite
staroj damy" nado pravil'no sygrat' perednij plan, kak on dan mnoyu, i togda
fon poyavitsya sam.
YA ne prichislyayu sebya k avangardistam, hotya i u menya, razumeetsya, est'
svoya teoriya iskusstva... CHem by ditya ni teshilos'. No svoyu teoriyu ya derzhu pri
sebe (inache mne samomu prishlos' by sledovat' ej). Pust' uzh luchshe menya
schitayut edakim vzbalmoshnym prostakom, kotoryj prenebregaet formoj svoih
tvorenij. Moi p'esy nado igrat' v duhe narodnogo teatra, a menya samogo
vosprinimat' kak svoego roda Nestroya*. |to budet samoe pravil'noe. I ne
sleduet boyat'sya moih vydumok, k chertu vsyakoe glubokomyslie. Nado takzhe
sledit' za tem, chtoby dekoracii vse vremya menyalis' pri otkrytom zanavese.
Scenu s mashinoj sleduet igrat' prosto, luchshe vsego s maketom avtomobilya, v
kotorom est' tol'ko to, chto neobhodimo po hodu dejstviya, -- avtomobil'nye
klyuchi, rul' i t.d. Mashina dolzhna byt' pokazana speredi -- zadnie siden'ya
nado pripodnyat'. I vse eto dolzhno byt', konechno, noven'koe, s igolochki, tak
zhe kak i zheltye bashmaki i prochee. (|ta scena ni v koem sluchae ne dolzhna
napominat' Uajldera*. Pochemu?.. Eshche odna dialekticheskaya zagadka dlya
kritikov.)
Klara Cahanass'yan ne olicetvoryaet ni spravedlivosti, ni plana Marshalla
i tem bolee Apokalipsisa, ona lish' to, chto ona est', -- samaya bogataya v mire
zhenshchina,
kotoraya blagodarya svoemu sostoyaniyu poluchila vozmozhnost' dejstvovat'
napodobie geroini drevnegrecheskoj tragedii, samovlastno i zhestoko, kak,
naprimer, Medeya. Klara Cahanass'yan mozhet sebe eto pozvolit'. I ne nado
zabyvat', chto u etoj staroj damy est' chuvstvo yumora, poskol'ku ona mozhet
smotret' na lyudej so storony; dlya nee lyudi -- tovar, kotoryj ona pokupaet.
No i na sebya ona tozhe smotrit so storony, chto pridaet ej svoeobraznuyu graciyu
i nekoe zloe ocharovanie. Klara stoit kak by vne obshchestva, poetomu ona
prevrashchaetsya v nechto nepodvizhnoe, okostenevshee. Nikakih peremen v nej ne
proishodit, esli ne schitat' peremenami tendenciyu ko vse bol'shemu okameneniyu,
k prevrashcheniyu v polnogo istukana. Odnako izobrazhat' Klaru Cahanass'yan i ee
svitu, vklyuchaya kastratov, na scene mozhno tol'ko sredstvami iskusstva.
Naturalizm zdes' protivopokazan -- on budet slishkom neappetiten. Tihoni
kastraty dolzhny byt' skazochnymi sushchestvami" prizrachnymi gnomikami, zhivushchimi
rastitel'noj zhizn'yu,, po-svoemu dazhe schastlivymi. Oni zhertvy total'noj
mesti, kotoraya tak zhe logichna., kak. zakony doistoricheskih vremen. (CHtoby
akteram bylo legche igrat' evnuhov, oni mogut govorit' ne horom, a po
ocheredi, no togda ne nuzhny povtory.)
Klara Cahanass'yan -- obraz statichnyj. Ona geroinya s samogo nachala. V
otlichie ot Klary ee prezhnij vozlyublennyj voleyu sudeb prevrashchaetsya v geroya
lish' postepenno. |tot zhalkij lavochnik, sam togo ne vedaya, srazu zhe
stanovitsya ee zhertvoj. Buduchi vinovnym, on ubezhden, chto vremya spisalo vse
ego grehi. I lish' po hodu p'esy strah i otchayanie probuzhdayut v etom zauryadnom
cheloveke nechto v vysshej stepeni individual'noe. Osoznav svoyu vinu, on
nachinaet ponimat', chto takoe spravedlivost'; neizbezhnaya gibel' pridaet emu
velichie. (Scena smerti Illa dolzhna byt' reshena skoree v plane
monumental'nom.) Gibel' Illa bessmyslenna i v to zhe vremya osmyslenna. Esli
pokazyvat' ee tol'ko osmyslennoj, to v nej poyavitsya nechto legendarnoe, i
igrat' ee nado budet v nekoem antichnom gorode, a ne v Gyullene v nashi dni.
CHto kasaetsya ostal'nyh pollencev, oni takie zhe lyudi, kak my vse. Ih ne
sleduet izobrazhat' zlodeyami. Ni v koem sluchae. Vnachale oni polny reshimosti
otvergnut' predlozhenie milliardershi. Pravda, oni vlezayut v dolgi, no otnyud'
ne potomu, chto reshili umertvit' Illa, -- oni prosto lyudi legkomyslennye. I
oni iskrenne veryat, chto v konce koncov "vse peremeletsya". Tak nado
traktovat' vtoroe dejstvie i dazhe scenu na vokzale. Odin lish' Ill v etoj
scene ob®yat strahom, ibo on ponimaet, chem vse dolzhno konchit'sya. No pollency
eshche ne skazali ni odnogo nepopravimogo slova. Tol'ko vo vremya sceny v
Peterovom sarae proishodit rokovoj perelom. Ot sud'by ne ujdesh'! S etoj
minuty pollency postepenno nachinayut gotovit'sya k ubijstvu, vozmushchat'sya
vinoj Illa i t.d. Sem'ya Illa po-prezhnemu ugovarivaet sebya, chto vse
obrazuetsya, no i eti lyudi tozhe ne zlodei, oni prosto slaboharakterny, kak i
vse ostal'nye. Ves' gorod, chto vidno na primere uchitelya, medlenno poddaetsya
iskusheniyu, ibo iskushenie veliko, a nishcheta bespredel'na.
"Vizit staroj damy" -- zlaya p'esa, imenno poetomu traktovat' ee sleduet
kak mozhno bolee gumanisticheski. I personazhi dolzhny proyavlyat' ne gnev, a
pechal'. I eshche: eta komediya s tragicheskim koncom dolzhna byt' smeshnoj. Nichto
ne mozhet tak sil'no povredit' ej, kak ubijstvennaya ser'eznost'.
Last-modified: Tue, 30 Aug 2005 20:47:15 GMT