Genrik Ibsen. Rosmerchol'm
----------------------------------------------------------------------------
ROSMERSHOLM
1886
----------------------------------------------------------------------------
Drama v chetyreh dejstviyah
Juhannes Rosmer, vladelec Rosmershol'ma, byvshij prihodskij pastor.
Rebekka Vest, zhivet v dome Rosmera.
Rektor* Kroll, zyat' Rosmera.
Ul'rik Brendel'. Peder Mortensgor.
Madam Hel'set, ekonomka v Rosmershol'me.
Dejstvie proishodit v Rosmershol'me, staroj dvoryanskoj usad'be, vblizi
gorodka, lezhashchego na odnom iz f'ordov zapadnoj Norvegii.
(*743) DEJSTVIE PERVOE
Gostinaya v Rosmershol'me - prostornaya, uyutnaya, obstavlennaya v starinnom
vkuse. Vperedi, u steny napravo, pech', ukrashennaya puchkami svezhih berezovyh
vetok i polevyh cvetov. Podal'she za neyu dver'. V srednej stene dvustvorchatye
dveri v perednyuyu. V stene nalevo okno i pered nim zhardin'erka s rasteniyami i
cvetami. U pechki stol s divanom i kreslami. Po stenam razveshany starinnye i
novye portrety pastorov, oficerov i chinovnyh osob v mundirah. Okno raskryto,
dveri v perednyuyu i naruzhnaya dver' iz perednej takzhe raskryty. V poslednyuyu
dver' vidna alleya iz bol'shih staryh derev'ev, vedushchaya k usadebnomu dvoru.
Letnij vecher posle zakata solnca. Rebekka sidit v kresle u okna i vyazhet iz
shersti bol'shoj platok, pochti uzhe gotovyj, vremya ot vremeni poglyadyvaya iz-za
cvetov v okno i vysmatrivaya kogo-to mezhdu derev'yami. Nemnogo spustya sprava
vhodit madam Hel'set.
Madam Hel'set. Pozhaluj, pora pomalen'ku nakryvat' na stol k uzhinu,
freken?
Rebekka. Da, nakryvajte. Pastor, verno, skoro vernetsya.
Madam Hel'set. Ne nadulo by vam tut, freken? Uzhasnyj skvoznyak.
Rebekka. Da, nemnozhko duet. Zakrojte, pozhalujsta.
Madam Hel'set (zakryvaet dveri v perednyuyu i napravlyaetsya k oknu, chtoby
zakryt' ego; vyglyadyvaya v okno). Da ne pastor li eto idet tam?
Rebekka (zhivo). Gde? (Vstaet.) Da, on. (Pryachas' za zanaves'yu.)
Otojdite. Ne nado, chtoby on nas zametil.
Madam Hel'set (otojdya ot okna). Net, podumajte, freken, - opyat' stal
hodit' mel'nichnoj tropinkoj.
Rebekka. On i pozavchera tam proshel. (Zaglyadyvaya v shcheloyaku mezhdu
zanaves'yu i kosyakom okna.) No vot posmotrim teper'...
(*744) Madam Hel'set. Hvatit lya u nego duhu perejti cherez mostik?
Rebekka. Vot eto-to ya i hochu posmotret'. (Nemnogo pogodya.) Net.
Povernul. I segodnya verhnej dorogoj pojdet. (Othodit ot okna.) V obhod.
Madam Hel'set. Oh, gospodi! Nelegko, vidno, pastoru perejti cherez etot
mostik. Tam, gde takoe stryaslos', tam...
Rebekka (skladyvaya rabotu). Vy tut, v Rosmershol'me, dolgo derzhites' za
svoih pokojnikov.
Madam Hel'set. A po-moemu, tak pokojniki dolgo derzhatsya za
Rosmershol'm.
Rebekka (smotrit na nee). Pokojniki?..
Madam Hel'set. Da, vyhodit tak, budto oni nikak ne mogut rasstat'sya s
temi, chto ostalis' tut.
Rebekka. S chego vy eto vzyali?
Madam Hel'set. A to otkuda by vzyat'sya etomu belomu konyu?
Rebekka. Da chto eto, sobstvenno, za belyj kon' takoj, madam Hel'set?
Madam Hel'set. Ne stoit ob etom i tolkovat'. Vse ravno vy nichemu takomu
ne verite.
Rebekka. A vy, znachit, verite?
Madam Hel'set (sobirayas' zakryt' okno). Nu, tak ya vam i dalas' na
zubok, freken. (Vyglyadyvaya v okno.) Aj... da nikak pastor opyat' vyshel na
mel'nichnuyu tropinku?..
Rebekka (glyadya v okno so svoego mesta). Von tot chelovek? (Podhodya k
oknu.) Da ved' eto rektor!
Madam Hel'set. Verno - rektor!
Rebekka. Net, vot slavno! Uvidite, on k nam.
Madam Hel'set. I pryamehon'ko cherez mostik! Darom, chto ona emu rodnaya
sestra byla... Nu, tak ya pojdu nakroyu na stol, freken. (Uhodit napravo.)
Rebekka nekotoroe vremya nepodvizhno smotrit v okno, zatem ulybaetsya i
kivaet. Nachinaet smerkat'sya.
Rebekka (idet k dveri napravo i govorit v sosednyuyu komnatu). Golubushka
madam Hel'set, vy uzh postarajtes' (*745) podat' k uzhinu chto-nibud' poluchshe.
Vy ved' znaete, chto rektor bol'she lyubit.
Madam Hel'set (iz drugoj komnaty). Horosho, freken. Postarayus'.
Rebekka (otvoryaya dver' v perednyuyu). Nu, nakonec-to!.. Dobro pozhalovat',
dorogoj rektor!
Kroll (v perednej, stavya palku v ugol). Blagodaryu. Tak ya ne obespokoyu
svoim poseshcheniem?
Rebekka. Vy? Polno, kak vam ne stydno!
Kroll (vhodya). Vsegda lyubezny. (Ozirayas'.) A Rosmer razve u sebya
naverhu?
Rebekka. Net, on poshel gulyat', da vot chto-to zameshkalsya protiv
obyknoveniya. No teper', verno, siyu minutu pridet. (Ukazyvaya na divan.)
Pozhalujsta, prisyad'te poka...
Kroll (polozhiv shlyapu na stol). Ochen' blagodaren. (Saditsya i oziraetsya.)
Odnako kakoj naryadnoj stala u vas eta staraya komnata, premilo. Vezde cvety.
Rebekka. Rosmer uzhasno lyubit svezhie, zhivye cvety vokrug sebya.
Kroll. I vy, po-vidimomu, takzhe?
Rebekka. Da. Po-moemu, oni tak sladko odurmanivayut svoim aromatom.
Prezhde nam prihodilos' otkazyvat' sebe v etom udovol'stvii.
Kroll (grustno kachaya golovoj). Bednaya Beata ne perenosila zapaha
cvetov.
Rebekka. I krasok tozhe. U nee golova kruzhilas'...
Kroll. Pomnyu, pomnyu. (Perehodya na obyknovennyj razgovornyj ton.) Nu,
kak zhe teper' idut u vas dela?
Rebekka. Da nichego, vse idet svoim cheredom, potihon'ku. Den' za dnem. A
u vas kak? CHto vasha supruga?..
Kroll. Ah, dorogaya freken Vest, ne budem govorit' o moih delah. V sem'e
vsegda - ne odno, tak drugoe, vse kakie-nibud' nepriyatnosti. Osobenno v
tepereshnie vremena.
Rebekka (nemnogo pogodya saditsya v kreslo u divana). Pochemu vy ni razu
ne zaglyanuli k nam za vse kanikuly?
Kroll. Nu, nel'zya zhe postoyanno obivat' u lyudej porogi...
Rebekka. Znali by vy, kak my skuchali po vas!..
Kroll. ...I k tomu zhe ya uezzhal...
(*746) Rebekka. Vsego nedeli na dve. Prinimali uchastie v narodnyh
shodkah?
Kroll (kivaya). Da, chto vy skazhete na eto? Dumali li vy, chto ya na
starosti let zapishus' v politicheskie agitatory? A?
Rebekka (ulybayas'). Nemnozhko-to vy vsegda agitirovali, gospodin rektor.
Kroll. Nu da, tak, radi lichnogo udovol'stviya. No teper' etim prihoditsya
zanyat'sya vser'ez, pravo... Vy kogda-nibud' chitaete radikal'nye gazety?
Rebekka. Da, dorogoj rektor, ne skroyu, chto...
Kroll. Milaya freken Vest, v etom nichego takogo net. Po krajnej mere,
chto kasaetsya vas.
Rebekka. I ya tak dumayu. Nel'zya zhe otstavat' ot veka. Nado znat'...
Kroll. Vo vsyakom sluchae, ot vas, kak ot zhenshchiny, ya i ne stal by
trebovat', chtoby vy reshitel'no stali na ch'yu-nibud' storonu v etoj
grazhdanskoj mezhdousobice... ya gotov skazat' - grazhdanskoj vojne, kotoraya u
nas svirepstvuet... Nu, sledovatel'no, vy znaete, kak eti gospoda "iz
naroda" izvolyat nabrasyvat'sya na menya? Kakie grubye, gnusnye vyhodki
pozvolyayut sebe po moemu adresu?
Rebekka. No, mne kazhetsya, i vy dovol'no taki energichno ogryzaetes'.
Kroll. Da, mogu skazat'. Teper' i ya natochil zuby. Pust' uznayut menya! Ne
takovskij ya im dalsya, chtoby pokorno podstavlyat' spinu pod udary...
(Obryvaya.) Odnako ne budem segodnya vdavat'sya v etu priskorbnuyu, izmatyvayushchuyu
temu.
Rebekka. Ne budem, ne budem, dorogoj rektor.
Kroll. Skazhite-ka mne luchshe, kak teper' u vas tut naladilas' zhizn',
kogda vy ostalis' odni? So smerti nashej bednoj Beaty?..
Rebekka. Blagodaryu, nichego. Konechno, bez nee stalo tak pusto. Skuchno,
grustno, razumeetsya. A to voobshche...
Kroll. Vy dumaete ostat'sya tut? To est' sovsem, hochu ya skazat'.
Rebekka. Ah, dorogoj rektor, pravo, ya nichego eshche ne dumayu. Konechno, ya
tak uzhe obzhilas' v Rosmershol'me, chto mne kazhetsya, budto ya svoya zdes' v
dome.
(*747) Kroll. Vy, - nu, eshche by!
Rebekka. I poka gospodin Rosmer nahodit, chto ya mogu nemnozhko byt' emu
poleznoj, skrasit' emu zhizn', ya, verno, i pozhivu zdes'.
Kroll (glyadit na nee rastroganno). Znaete, eto velikaya cherta v zhenshchine
- sposobnost' vot tak zhertvovat' svoej molodost'yu dlya drugih.
Rebekka. Ah! A to dlya chego by mne i zhit'!
Kroll. Snachala vy ne znali ni otdyha ni pokoya s etim kapriznym,
nesnosnym paralitikom - priemnym otcom vashim...
Rebekka. Net, znaete, poka my zhili v Finmarkene,* doktor Vest vovse eshche
ne byl takim nesnosnym. Ego dokanali eti uzhasnye morskie poezdki. A vot
kogda my pereehali syuda... togda, pravda, vypali dva-tri tyazhelyh goda, poka
on ne otstradal svoe.
Kroll. A posleduyushchie gody razve ne byli dlya vas eshche tyazhelee?
Rebekka. Net, chto vy! YA tak iskrenne lyubila Beatu... I ej, bednyazhke,
tak nuzhen byl uhod, zaboty i laski.
Kroll. CHest' vam i hvala, chto vy vspominaete o nej s takim uchastiem i
snishozhdeniem.
Rebekka (pridvigayas' poblizhe). Dorogoj rektor, vy skazali eto tak milo,
serdechno, chto ya uverena - za vashimi slovami ne skryvaetsya ni teni
neudovol'stviya.
Kroll. Neudovol'stviya? CHto vy hotite etim skazat'?
Rebekka. Nu, nichego ne bylo by udivitel'nogo, esli b vam bylo nepriyatno
videt' menya, chuzhuyu zhenshchinu, hozyajkoj v Rosmershol'me.
Kroll. Da chto vy, gospod' s vami!..
Rebekka. Znachit, etogo net. (Protyagivaya emu ruku.) Blagodaryu, dorogoj
rektor! Spasibo, spasibo vam za eto.
Kroll. Da kak, skazhite na milost', mogla prijti vam v golovu takaya
mysl'?
Rebekka. YA stala nemnozhko pobaivat'sya etogo, - ved' vy tak redko
zaglyadyvali k nam.
Kroll. Poistine, vy gluboko zabluzhdalis' v dannom sluchae, freken Vest.
I krome togo... po sushchestvu ved' i net nikakoj peremeny. Vy zhe, vy odna
zapravlyali vsem domom pod konec zhizni bednoj Beaty.
(*748) Rebekka. Nu, togda eto bylo nechto vrode regentstva imenem
hozyajki doma.
Kroll. Kak by tam ni bylo... Znaete chto, freken Vest, ya so svoej
storony, pravo, nichego ne imel by i protiv togo, chtoby vy... No, pozhaluj, ob
etom neudobno dazhe govorit'...
Rebekka. To est' o chem?
Kroll. Nu, o tom, chtoby delo slozhilos' tak, chto vy zanyali by opustevshee
mesto...
Rebekka. YA zanimayu to mesto, kakoe zhelayu, gospodin rektor.
Kroll. Fakticheski, no ne...
Rebekka (preryvaya ego, ser'ezno). Stydno vam, rektor Kroll! Kak eto
mozhno shutit' takimi veshchami?
Kroll. Da, konechno, nash milyj Juhannes, pozhaluj, syt po gorlo brachnoj
zhizn'yu. No vse-taki...
Rebekka. Znaete, prosto smeshno stanovitsya, slushaya vas.
Kroll. Vse-taki!.. Skazhite-ka mne, freken Vest, esli pozvoleno budet
sprosit', skol'ko vam, v sushchnosti, let? Rebekka. Stydno priznat'sya - celyh
dvadcat' devyat', gospodin rektor. K tridcati godam podhodit.
Kroll. Da-a. A Rosmeru skol'ko? Postojte... on pyat'yu godami molozhe
menya. Nu, znachit, emu vernyh sorok tri. Po-moemu, kak raz para.
Rebekka (vstavaya). Da-da, da-da, kak raz... Vy nap'etes' s nami chayu?
Kroll. Spasibo. YA i predpolagal posidet' u vas podol'she. Nado
pogovorit' ob odnom dele s milym nashim Juhannesom. I zatem, freken Vest...
chtoby vy opyat' ne stali zadavat'sya nepodhodyashchimi myslyami, ya budu zahodit'
syuda pochashche - kak v prezhnee vremya.
Rebekka. Ah, pozhalujsta. (Pozhimaya emu ruki.) Spasibo, spasibo! Vy
vse-taki ochen' dobry i mily.
Kroll. Da? Nu, doma ya chto-to ne slyshu takih otzyvov.
Juhannes Rosmer vhodit iz dverej sprava.
Rebekka. Gospodin Rosmer... vidite, kto u nas?
Rosmer. Madam Hel'set uzhe predupredila menya.
Kroll vstaet.
(*749) (Pozhimaya emu ruki, tiho i myagko.) Dobro pozhalovat' opyat' v nash
dom, dorogoj Kroll. (Kladet emu ruki na plechi i zaglyadyvaet v glaza.)
Dorogoj staryj drug! YA tak i znal, chto kogda-nibud' vse pojdet u nas opyat'
po-prezhnemu.
Kroll. Milyj ty chelovek! I ty tozhe zabral sebe v golovu etu nelepuyu
fantaziyu, budto mezhdu nami zakralos' chto-to takoe?..
Rebekka (Rosmeru). Podumajte, kak horosho, chto vse eto byla odna
fantaziya.
Rosmer. |to dejstvitel'no tak, Kroll? Togda pochemu zhe ty sovsem
otdalilsya ot nas?
Kroll (ser'ezno, ponizhaya ton). Potomu chto mne ne hotelos' hodit' tut
zhivym napominaniem o teh zlopoluchnyh godah... i o nej... pokonchivshej zhizn' v
mel'nichnom vodopade.
Rosmer. Pobuzhdeniya u tebya, znachit, byli samye prekrasnye. Ty vsegda tak
chutok i delikaten. No, v sushchnosti, sovsem naprasno bylo udalyat'sya ot nas po
etoj prichine. Nu, pojdem zhe, syadem na divan. (Sadyatsya.) Net, mne sovsem ne
bol'no vspominat' Beatu. My ezhednevno govorim o nej. Ona vse eshche kak budto
zhivet tut, s nami.
Kroll. V samom dele?
Rebekka (zazhigaya lampu). Da, konechno.
Rosmer. Da eto zhe tak ponyatno. My oba vsej dushoj lyubili ee. I Rebek...
i freken Vest i ya - oba my soznaem, chto delali vse, chto mogli, dlya bednoj
stradalicy. Nam ne v chem upreknut' sebya. Poetomu, mne kazhetsya, nashi
vospominaniya o Beate i oveyany takim myagkim, krotkim chuvstvom.
Kroll. Ah vy, milye, slavnye lyudi! Teper' ya budu prihodit' k vam kazhdyj
den'.
Rebekka (sadyas' v kresla). Nu, smotrite zhe, sderzhite slovo.
Rosmer (neskol'ko rastyagivaya slova). Znaesh', Kroll, ya by dorogo dal,
chtoby nashi otnosheniya s toboj nikogda ne preryvalis'. Vse vremya, chto my znaem
drug druga, ya smotrel na tebya kak na pervogo svoego druga i sovetchika. S teh
samyh por, kak byl eshche studentom.
(*750) Kroll. Pomnyu. I ya chrezvychajno dorozhu etimi nashimi otnosheniyami.
No razve teper' u tebya est' chto-nibud' takoe osobennoe?..
Rosmer. Mnogo, mnogo, o chem hotelos' by mne pobesedovat' s toboj
otkrovenno. Po dushe.
Rebekka. Ne pravda li, gospodin Rosmer? Mne kazhetsya, eto bylo by tak
horosho... Mezhdu starymi druz'yami...
Kroll. Pover', i u menya est', o chem pogovorit' s toboj. YA ved' teper'
vtyanulsya v aktivnuyu politiku, kak tebe, veroyatno, izvestno.
Rosmer. Da, znayu. A kak, sobstvenno, eto proizoshlo?
Kroll. Prishlos', vidish' li. Ponevole. Nevozmozhno bol'she ostavat'sya
prazdnym zritelem. Teper', kogda radikaly stol' priskorbnym obrazom
zahvatili vlast', - kak raz vo blagovremenie... Ottogo ya i ubedil nash
malen'kij kruzhok v gorode splotit'sya tesnee. Vo blagovremenie, govoryu ya!
Rebekka (s begloj ulybkoj). A ne pozdnen'ko li, sobstvenno?
Kroll. Bessporno, luchshe bylo by ostanovit' techenie na bolee rannej ego
stadii. No kto zhe mog predvidet', kuda vse eto zavedet? YA, vo vsyakom sluchae,
ne mog. (Vstaet i hodit po komnate.) Teper' zhe glaza u menya otkrylis'.
Teper' myatezhnyj duh pronik dazhe v samuyu shkolu.
Rosmer. V shkolu? Ne v tvoyu zhe, odnako?
Kroll. Imenno. V moyu sobstvennuyu. Kakovo eto tebe pokazhetsya! Uznayu
vdrug, chto yuncy starshego klassa - to est' nekotorye iz nih - vot uzhe s
polgoda obrazovali tajnyj kruzhok i vypisyvayut gazetu Mortensgora!
Rebekka. A, "Mayak"?
Kroll. Da. Kak, po-vashemu, - zdorovaya eto duhovnaya pishcha dlya budushchih
chinovnikov? No samoe priskorbnoe v dannom sluchae to, chto staknulis' i
ustroili takoj zagovor protiv menya vse samye sposobnye ucheniki! V storone
ostalis' odni tupicy, vtorogodniki.
Rebekka. I vy tak blizko prinimaete eto k serdcu, rektor?
(*751) Kroll. Prinimayu li! Kogda mne suyut palki v kolesa, portyat delo
vsej moej zhizni! (Poniziv golos.) No ya gotov skazat', chto i eto by eshche s
polgorya. A vot chto huzhe vsego... (Ozirayas'.) Nadeyus', nas nikto ne
podslushivaet za dveryami?
Rebekka. O, nikto, nikto.
Kroll. Tak znajte zhe - myatezh i razdor pronikli i v moj sobstvennyj dom.
V moyu sobstvennuyu tihuyu sem'yu. Narushili mir moej semejnoj zhizni.
Rosmer (vstaet). CHto ty govorish'! U tebya v dome?..
Rebekka (podhodya k rektoru). Dorogoj rektor, chto zhe takoe sluchilos'?
Kroll. Predstav'te sebe, moi sobstvennye deti... odnim slovom... moj
Lauric - glavar' etoj shajki shkol'nikov! A Hil'da vyshila krasnuyu papku, chtoby
pryatat' tuda nomera "Mayaka"!
Rosmer. Vot chego mne nikogda ne snilos'... chtoby u tebya... v tvoem
dome!..
Kroll. Da komu by eto prisnilos'? V moem dome, gde vsegda caril duh
poslushaniya i poryadka... gde do sego vremeni carilo edinodushie, odna volya...
Rebekka. A kak prinyala eto vasha supruga?
Kroll. Da, vot eto-to samoe neveroyatnoe! Vsyu svoyu zhizn', i v melochah i
v ser'eznyh voprosah, ona razdelyala moi mneniya, odobryala vse moi vzglyady, -
i vdrug, okazyvaetsya, teper' vo mnogom gotova sklonit'sya na storonu detej.
Da eshche menya zhe vinit v tom, chto sluchilos'. Govorit, chto ya ugnetayu molodezh'.
Kak budto ne neobhodimo imenno... Tak vot kakoj razdor vselilsya v moj dom.
No ya, razumeetsya, po vozmozhnosti izbegayu govorit' ob etom. O takih delah
luchshe molchat'. (Hodit po komnate.) O-ho-ho-ho! (Ostanavlivaetsya s
zalozhennymi za spinu rukami u okna i glyadit v nego.)
Rebekka (priblizhaetsya k Rosmeru i govorit emu bystrym shepotom,
nezametno dlya rektora). Skazhi emu!
Rosmer (tak zhe). Ne segodnya.
Rebekka (tak zhe). Imenno segodnya! (Othodit i popravlyaet lampu.)
Kroll (vozvrashchaetsya ot okna). Tak vot, dorogoj Rosmer, teper' ty
znaesh', chto duh vremeni osenil svoimi (*752) temnymi krylami i moyu semejnuyu
zhizn' i moe oficial'noe poprishche. I chtoby ya da ne stal borot'sya s etim
pagubnym, rastlevayushchim i vsesokrushayushchim duhom vremeni lyubym oruzhiem, kakoe
tol'ko popadetsya pod ruku? Net, ya tverdo reshil dejstvovat'. I perom i
slovom.
Rosmer. I nadeesh'sya chego-nibud' dostignut' takim putem?
Kroll. Vo vsyakom sluchae, hochu otbyt' voinskuyu povinnost' grazhdanina. I,
po-moemu, patrioticheskij dolg obyazyvaet k tomu zhe vseh i kazhdogo, kto stoit
za dobro i za pravoe delo. Vot po etomu povodu ya glavnym obrazom i prishel k
tebe segodnya.
Rosmer. No, dorogoj moj, chto ty hochesh' skazat'? CHto zhe ya mogu?..
Kroll. Pomoch' svoim starym druz'yam. Postupat', kak my. Idti s nami ruka
ob ruku, po mere vozmozhnosti.
Rebekka. No vy zhe znaete, rektor, gospodinu Rosmeru vse eto ne po dushe.
Kroll. Svoe neraspolozhenie emu pridetsya kak-nibud' poborot'. Ty ploho
sledish' za vekom, Rosmer. Sidish' tut, zaryvshis' v svoi istoricheskie
izyskaniya. Sohrani bog, ya otnoshus' s polnym uvazheniem ko vsem etim
rodoslovnym i vsemu prochemu. Da vremya-to teper' ne takoe, chtoby etim
zanimat'sya, k sozhaleniyu. Ty predstavit' sebe ne mozhesh', v kakom polozhenii
teper' strana. CHut' li ne vse perevernulos' vverh dnom, izmenilis' vse
ponyatiya. Nuzhno polozhit' gigantskij trud na to, chtoby vse vosstanovit',
odolet' vse zabluzhdeniya.
Rosmer. I ya tak dumayu. No takogo roda trud sovsem mne ne po plechu.
Rebekka. I vdobavok, ya dumayu, sam gospodin Rosmer stal smotret' na
zhizn' shire, chem prezhde.
Kroll (porazhennyj). SHire?
Rebekka. Da, - ili svobodnee. Bolee nezavisimo i bespristrastno.
Kroll. CHto eto znachit? Rosmer... da ne mog zhe ty okazat'sya nastol'ko
slabym, dat' sebya oslepit' takoj sluchajnost'yu, chto vozhaki tolpy oderzhali
vremennuyu pobedu!
Rosmer. Dorogoj moj, ty ved' znaesh', kak malo ya smyslyu v politike. No,
pravo, mne kazhetsya, chto v posled-(*753)nie gody lyudi, otdel'nye lichnosti
stali myslit' kak-to samostoyatel'nee.
Kroll. N-nu, i ty eto bez dal'nejshih okolichnostej schitaesh' za blago?
Kak by tebe tut zhestoko ne oshibit'sya, drug moj! Ty prislushajsya tol'ko, kakie
mneniya v hodu u radikalov - i sredi sel'skogo naseleniya i v gorode. Ta zhe
samaya premudrost', chto propoveduetsya "Mayakom".
Rebekka. Da, Mortensgor imeet zdes' sil'noe vliyanie na mnogih.
Kroll. Podumat', - chelovek s takim zapyatnannym proshlym! CHelovek,
kotorogo za beznravstvennost' otreshili ot dolzhnosti prepodavatelya!.. I
podobnyj gospodin tuda zhe norovit v narodnye vozhaki!.. I eto emu udaetsya!
Poistine, udaetsya! Teper' sobiraetsya, ya slyshal, rasshirit' gazetu. Mne
izvestno iz vernyh istochnikov, chto on ishchet opytnogo soredaktora.
Rebekka. Udivlyayus', kak eto vy s vashimi druz'yami ne predprimete
chego-nibud' protiv nego.
Kroll. My kak raz i sobiraemsya. Segodnya my priobreli "Oblastnoj
vestnik". Finansovaya storona predpriyatiya ne predstavlyaet nikakih
zatrudnenij. Ho... (Obrashchaetsya k Rosmeru.) Da, vot ya i doshel do nastoyashchej
celi svoego segodnyashnego vizita. Vedenie dela... vedenie samoj gazety - vot
chto nas zatrudnyaet. Skazhi mne, Rosmer... ne vzyal li by ty eto na sebya, chtoby
podderzhat' pravoe delo?
Rosmer (pochti s ispugom). YA!
Rebekka. Net, chto eto vam vzdumalos'!
Kroll. Tvoyu boyazn' narodnyh shodok i togo ugoshcheniya, kotorym tam lyubyat
potchevat', mozhno eshche ponyat'. No deyatel'nost' redaktora, kotoryj ostaetsya v
bol'shej mere v storone, ili, vernee...
Rosmer. Net, net, dorogoj drug! Ob etom ty menya i ne prosi.
Kroll. YA by sam ohotno popytal svoi sily na etom poprishche. No mne
reshitel'no ne upravit'sya. YA uzhe i bez togo zavalen delami bez schetu. Ty,
naprotiv, svoboden teper' ot vsyakih sluzhebnyh obyazannostej. My, ostal'nye,
(*754) samo soboj, budem pomogat' tebe, naskol'ko okazhemsya v silah.
Rosmer. Ne mogu, Kroll. Ne gozhus' dlya etogo.
Kroll. Ne godish'sya? To zhe samoe ty govoril, kogda otec tvoj vyhlopotal
tebe mesto prihodskogo pastora.
Rosmer. I ya byl prav. Ottogo ya i ushel.
Kroll. Ah, bud' tol'ko ty takim redaktorom, kakim byl pastorom, - my
ostanemsya dovol'ny.
Rosmer. Dorogoj Kroll... govoryu tebe raz navsegda: ya ne voz'mus' za eto
delo.
Kroll. Nu, tak hot' daj nam svoe imya.
Rosmer. Moe imya?
Kroll. Da, uzhe odno imya Juhannesa Rosmera budet krupnym priobreteniem
dlya gazety. My, ostal'nye, ved' slyvem za lyudej uzko partijnyh. YA dazhe
schitayus' yarym fanatikom, - mne govorili. Poetomu my i ne mozhem rasschityvat',
chtoby nashi imena otkryli gazete dostup v massu, sbituyu uzhe s tolku. Ty,
naprotiv, vsegda derzhalsya vne bor'by partij. Ves' tvoj myagkij, chestnyj
dushevnyj sklad... tvoj vysokij obraz myslej... tvoya neuyazvimaya chestnost'
izvestny i cenyatsya u nas zdes' vsemi. A k etomu nado eshche pribavit' uvazhenie
i pochtenie, kotopoe styazhala tebe tvoya prezhnyaya pastorskaya deyatel'nost'. I,
nakonec, starinnoe, pochetnoe rodovoe imya!
Rosmer. Ah, rodovoe imya...
Kroll (ukazyvaya na ryad portretov). Rosmery iz Rosmershol'ma - vse
pastory, oficery i administratory, zanimavshie vysokie otvetstvennye posty.
Vse korrektnye, blagorodnye lyudi - rod, kotoryj v techenie vot uzhe skoro dvuh
vekov schitaetsya pervym vo vsej oblasti. (Polozhiv emu na plecho ruku.) Rosmer,
ty obyazan radi sebya samogo i vo imya rodovyh tradicij prisoedinit'sya k nam,
stat' na strazhe vsego togo, chto do sih por schitalos' spravedlivym v nashem
obshchestve. (Oborachivayas'.) CHto v y skazhete, freken Vest?
Rebekka (s tihim smeshkom). Dorogoj rektor... mne prosto smeshno...
Kroll. CHto takoe? Smeshno!
Rebekka. Nu da, potomu chto ya vam skazhu pryamo...
Rosmer (bystro). Net, net... ne nado! Ne teper'!(*755) Kroll (glyadya to
na nego, to na nee). Da chto takoe, radi samogo neba, druz'ya moi?..
(Obryvaya.) Gm!..
Sprava vhodit madam Hel'set.
Madam Hel'set. Tam s chernogo hoda prishel kakoj-to chelovek. Govorit, chto
hochet povidat'sya s pastorom.
Rosmer (perevodya duh). A! Tak poprosite ego syuda.
Madam Hel'set. Syuda, v komnaty?
Rosmer. Nu da.
Madam Hel'set. Da on kak budto ne takov s vidu, chtoby ego puskat' v
komnaty.
Rebekka. A kakov zhe on s vidu, madam Hel'set?
Madam Hel'set. Da ne bol'no kazist, freken...
Rosmer. On ne skazal svoej familii?
Madam Hel'set. Da, kazhetsya, Hekman ili chto-to v etom rode.
Rosmer. Nikogo takogo ne znayu.
Madam Hel'set. Skazal eshche, chto zovut ego Ul'rik.
Rosmer (porazhennyj). Ul'rik Hetman! Tak?
Madam Hel'set. Da, da, Hetman.
Kroll. |to imya ya kogda-to slyhal...
Rebekka. Da ved' tak, kazhetsya, podpisyvalsya tot... chudak...
Rosmer (Krollu). |to psevdonim Ul'rika Brendelya.
Kroll. Otpetogo Ul'rika Brendelya! Da, da!
Rebekka. Tak on zhiv eshche.
Rosmer. YA dumal, chto on raz®ezzhaet s kakoj-to teatral'noj truppoj.
Kroll. Poslednee, chto ya o nem slyshal, - eto, chto on sidel v rabotnom
dome.
Rosmer. Poprosite ego syuda, madam Hel'set.
Madam Hel'set. Horosho. (Uhodit.)
Kroll. Neuzhto ty v samom dele pustish' k sebe na porog etogo cheloveka?
Rosmer. Da ved' ty znaesh', on byl kogda-to moim uchitelem.
Kroll. Da, znayu, chto on nabival tebe golovu vsyakimi myatezhnymi myslyami i
chto otec tvoj vyprovodil ego za eto iz domu hlystom.
(*756) Rosmer (s nekotoroj gorech'yu). Otec i doma derzhal sebya majorom.
Kroll. Skazhi emu za eto spasibo, milyj Rosmer... N-nu!
Madam Hel'set otkryvaet dver' sprava, vpuskaet Ul'rika Brendelya i snova
zatvoryaet ee. On vidnyj muzhchina, s neskol'ko pomyatym licom, no zhivoj i
bojkij, s sedymi volosami i borodoj. Kostyumom zhe smahivaet na brodyagu.
Istaskannyj syurtuk, nikakih priznakov bel'ya, plohaya obuv'. Na rukah starye
perchatki, pod myshkoj gryaznaya myagkaya shlyapa, v ruke trostochka.
Brendel' (snachala neuverenno, no zatem bojko napravlyaetsya k rektoru i
protyagivaet ruku). Dobryj vecher, Juhannes!
Kroll. Izvinite...
Brendel'. Ne ozhidal svidet'sya so mnoj snova? Da eshche v etih nenavistnyh
stenah?
Kroll. Izvinite... (Ukazyvaya.) V o t...
Brendel' (oborachivayas'). Verno. Vot on, Juhannes... moj mal'chik... moj
lyubimec!..
Rosmer (protyagivaet emu ruku). Moj staryj uchitel'!
Brendel'. Vopreki nekotorym vospominaniyam, ya ne zahotel projti mimo
Rosmershol'ma, ne zavernuv na minutku.
Rosmer. I vam zdes' serdechno rady teper'. Bud'te uvereny.
Brendel'. A eta privlekatel'naya dama?.. (Klanyayas'.) Razumeetsya, fru
pastorsha?
Rosmer. Freken Vest.
Brendel'. Veroyatno, blizkaya rodstvennica. A sej neznakomec? Ochevidno,
sobrat tvoj.
Rosmer. Rektor Kroll.
Brendel'. Kroll? Kroll? Postoj. Vy byli v molodosti na filologicheskom
fakul'tete?
Kroll. Samo soboj razumeetsya.
Brendel'. Donnerwetter! * Tak ya tebya znaval!
Kroll. Izvinite...
Brendel'. Razve ne ty byl...
Kroll. Izvinite...
Brendel'. ...odnim iz teh zhandarmov dobrodeteli, kotorye izgnali menya
iz "Diskussionnogo kruzhka"?
(*757) Kroll. Ves'ma vozmozhno. No ya protestuyu protiv vsyakogo bolee
blizkogo znakomstva.
Brendel'. No-no! Nach Belieben, * gospodin doktor. Mne vse edino.
Ul'riku Brendelyu ot etogo ni teplo ni holodno.
Rebekka. Vy, verno, napravlyaetes' v gorod, gospodin Brendel'?
Brendel'. Fru pastorsha ugadala. Vremya ot vremeni ya prinuzhden vstupat' v
bor'bu za sushchestvovanie, davat' malen'koe srazhen'ice. Neohotno ya eto delayu,
no... enfin!..* nastoyatel'naya neobhodimost'...
Rosmer. Dorogoj gospodin Brendel', ne pozvolite li vy mne pomoch' vam
chem-nibud'? Tak ili inache - hochu ya skazat'...
Brendel'. Ha! Takoe predlozhenie! Ty by hotel oskvernit' te uzy, kotorye
svyazyvayut nas? Nikogda, Juhannes... nikogda!
Rosmer. No chto zhe vy dumaete predprinyat' v gorode? Pover'te, vam
nelegko budet...
Brendel'. Predostav' uzh eto mne, moj mal'chik. ZHrebij broshen. Pered
toboj chelovek, kotoryj vystupaet v dlitel'nyj pohod. Bolee dlitel'nyj,
nezheli vse moi prezhnie nabegi vmeste. (Rektoru.) Dozvoleno budet sprosit'
gospodina professora, - unter uns, * - imeetsya li v vashem pochtennom gorode
skol'ko-nibud' prilichnaya respektabel'naya i pomestitel'naya zala dlya shodok?
Kroll. Samaya pomestitel'naya - v Soyuze rabochih.
Brendel'. Imeet li gospodin docent kakoe-libo osyazatel'noe vliyanie v
etom, bez somneniya, poleznom soyuze?
Kroll. YA ne imeyu k nemu nikakogo otnosheniya.
Rebekka (Brendelyu). Vam nado obratit'sya k Pederu Mortensgoru.
Brendel'. Pardon, madame, - eto chto za idiot?
Rosmer. Pochemu vy nepremenno polagaete, chto on idiot?
Brendel'. Razve ne slyshno srazu po imeni, chto eto plebej?
Kroll. Takogo otveta ya ne ozhidal.
(*758) Brendel'. No ya prevozmogu sebya. Delat' nechego. Raz moj zhiznennyj
put' doshed teper' do povorotnogo punkta... Resheno. YA vstuplyu v snosheniya s
ukazannoj osoboj... zavyazhu peregovory....
Rosmer. Vy ser'ezno doshli do povorotnogo punkta? Brendel'. Razve moj
mal'chik ne znaet, chto do chego by ni doshel Ul'rik Brendel', on doshel do etogo
ser'ezno? Da, vidish' li, ya hochu oblech'sya v novogo cheloveka. Pokinut'
vyzhidatel'noe polozhenie, kotorogo dosele derzhalsya.
Rosmer. Kak?..
Brendel'. Hochu vozdejstvovat' na zhizn' - sil'noj i deyatel'noj rukoyu.
Vyjti na arenu. Vystupit'. Nastalo vremya bur', solncevorota. I ya hochu
vozlozhit' svoyu leptu na altar' osvobozhdeniya.
Kroll. I vy?..
Brendel' (ko vsem). Izvestny li publike bolee ili menee podrobno moi
razbrosannye literaturnye tvoreniya?
Kroll. Net, dolzhen otkrovenno priznat'sya...
Rebekka. YA koe-chto chitala. U moego priemnogo otca oni byli.
Brendel'. Prekrasnaya hozyajka doma, vy potratili vashe vremya darom.
Potomu chto vse eto odna truha, skazhu ya vam.
Rebekka. Vot kak?
Brendel'. To, chto vy chitali, - da. Samyh vazhnejshih moih proizvedenij
nikto ne znaet, nikto, krome menya samogo.
Rebekka. Pochemu zhe?
Brendel'. Potomu chto oni ne napisany.
Rosmer. No, dorogoj gospodin Brendel'...
Brendel'. Tebe izvestno, Juhannes, chto ya chutochku sibarit -
Feinschmecker. * Vsegda byl takov. YA lyublyu naslazhdat'sya v odinochestve. Togda
ya naslazhdayus' vdvojne, vdesyaterne. Vidish' li, kogda ko mne sletali zolotye
grezy tvorchestva... okutyvali menya svoej dymkoj... kogda novye,
golovokruzhitel'no smelye mysli rozhdalis' v moej golove, obvevali menya svoimi
krylami... togda ya spletal ih v poemu, v obrazy, kartiny. To est' v obshchih
chertah, ponimaesh'.
Rosmer. Da, da.
(*759) Brendel'. I kak ya naslazhdalsya na svoem veku! Zagadochnoe
blazhenstvo tvorchestva, - v obshchih chertah, kak ya uzhe skazal, - odobrenie,
blagodarnost', slavu, lavry - vse eto ya zagrebal drozhashchimi ot radosti
rukami. Nasyshchalsya v svoih tajnyh mechtah radost'yu, blazhenstvom. Vital na
sed'mom nebe!
Kroll. Gm...
Rosmer. No nichego ne zanosili na bumagu?
Brendel'. Ni slova. |to vul'garnoe bumagomaranie vsegda vozbuzhdalo vo
mne toshnotu. I s kakoj stati bylo mne profanirovat' moi sobstvennye idealy,
kogda ya mog naslazhdat'sya imi vo vsej ih chistote odin? No teper' prihoditsya
imi pozhertvovat'. Poistine, ya ispytyvayu pri etom takoe chuvstvo, kak mat',
kotoraya sdaet svoih yunyh docherej s ruk na ruki muzh'yam. No ya vse-taki prinesu
ih v zhertvu... na altar' osvobozhdeniya. Ryad masterski sostavlennyh lekcij...
YA ob®edu s nimi vsyu stranu!..
Rebekka (s zhivost'yu). |to budet krupnaya zhertva, gospodin Brendel'. Vy
otdaete samoe dorogoe, chto est' u vas.
Rosmer. I edinstvennoe.
Rebekka (mnogoznachitel'no glyadya na Rosmera). Mnogie li eto sdelayut?
Derznut sdelat'!
Rosmer (obmenivayas' s nej vzglyadom). Kto znaet?
Brendel'. Sobranie rastrogano. |to prolivaet bal'zam na moe serdce... i
ukreplyaet volyu. I zasim ya, sledovatel'no, perehozhu k delu... Tol'ko vot
chto... (Rektoru.) Ne skazhete li vy mne, gospodin nastavnik, imeetsya v gorode
obshchestvo trezvosti? Obshchestvo absolyutnoj trezvosti? Samo soboj, est'?
Kroll. Da, k vashim uslugam. YA sam predsedatel'.
Brendel'. Mne tak i sdavalos'! Nu, v takom sluchae ves'ma vozmozhno, chto
ya yavlyus' k vam zapisat'sya v chleny - na nedel'ku.
Kroll. Izvinite... my ne prinimaem nedel'nyh chlenov.
Brendel'. Ala bonne heure, * gospodin pedagog. Ul'rik Brendel' nikogda
i ne obival porogov takih obshchestv. (Povorachivayas'.) No ya ne smeyu zatyagivat'
moe prebyvanie v etom dome, stol' bogatom vospominaniyami. Mne nado v (*760)
gorod, podyskat' sebe podhodyashchee pristanishche. Tam, nadeyus', najdetsya
poryadochnaya gostinica?
Rebekka. Ne vyp'ete li na dorogu, chtoby sogret'sya?
Brendel'. CHego, vsemilostivejshaya?
Rebekka. CHashku chayu ili...
Brendel'. Blagodaryu vysokoshchedruyu hozyajku doma. No ya neohotno pol'zuyus'
chastnym gostepriimstvom. (Delaya proshchal'nyj zhest rukoj.) Bud'te zdorovy,
gospoda! (Dojdya do dverej, oborachivaetsya.) Ah da, vot chto!.. Juhannes...
pastor Rosmer... ne okazhesh' li ty svoemu byvshemu uchitelyu odolzhenie radi
mnogoletnej druzhby?
Rosmer. Gotov, ot vsej dushi.
Brendel'. Horosho. Tak odolzhi mne... na den', na dva... svezhuyu
krahmal'nuyu sorochku.
Rosmer. Tol'ko-to?
Brendel'. A to, vidish' li, ya po obrazu peshego hozhdeniya - na etot raz.
Bagazh moj pridet popozzhe.
Rosmer. Horosho, horosho. No, mozhet byt', eshche chto?
Brendel'. Da, znaesh', esli by u tebya nashelsya lishnij poderzhannyj letnij
syurtuk...
Rosmer. Da, da, najdetsya, konechno.
Brendel'. Da k nemu by eshche paru prilichnyh sapog...
Rosmer. Vse, vse najdetsya. Soobshchite tol'ko adres - vse budet vam
vyslano.
Brendel'. Nikoim obrazom! Nikakih hlopot iz-za menya! YA voz'mu eti
bezdelicy s soboj.
Rosmer. Horosho, horosho. Tak ne ugodno li pozhalovat' naverh.
Rebekka. Pozvol'te luchshe mne. My s madam Hel'set vse ustroim.
Brendel'. Ni za chto ne pozvolyu, chtoby takaya blagorodnejshaya dama...
Rebekka. Nu, polno! Pojdemte, gospodin Brendel'. (Idet napravo.)
Rosmer (zaderzhivaya Brendelya). Skazhite, ne mogu li ya eshche chem byt' vam
polezen?
Brendel'. Pravo, uzh ne znayu, chem by eshche? Ili, chert voz'mi, kak podumayu
horoshen'ko... Juhannes, net li u tebya sluchajno pri sebe vos'mi kron?
(*761) Rosmer. Posmotryu. (Otkryvaet portmone.) Tut dve bumazhki po
desyati.
Brendel'. Nu, vse ravno. Godyatsya. Vsegda ved' mozhno razmenyat' v gorode.
Spasibo poka. Ty pomni, ya vzyal dve po desyati. Spokojnoj nochi, moj milyj
mal'chik! Spokojnoj nochi, vysokouvazhaemyj! (Uhodit napravo, soprovozhdaemyj do
dveri Rosmerom, kotoryj i zatvoryaet za nim dver'.)
Kroll. Bozhe milostivyj! Tak eto tot samyj, Ul'rik Brendel', iz kotorogo
- kogda-to ozhidali - vyjdet nechto krupnoe!
Rosmer (tiho). Vo vsyakom sluchae, u nego hvatilo muzhestva prozhit' zhizn'
po-svoemu, svoim umom. I e_t_o uzhe nemalo, po-moemu.
Kroll. CHto? ZHit', kak on zhivet! Podumaesh', chego dobrogo, on v sostoyanii
vskruzhit' tebe golovu eshche raz.
Rosmer. Nu net. Teper' ya uzhe vyyasnil sebe vse, sam razobralsya po vsem
stat'yam.
Kroll. Daj bog, chtoby tak, dorogoj Rosmer. A to ty krajne podatliv na
vsyakoe postoronnee vliyanie.
Rosmer. Davaj syadem i pogovorim.
Kroll. Davaj.
Sadyatsya na divan.
Rosmer (pomolchav). Kak po-tvoemu, horosho u nas, uyutno zdes'?
Kroll. Da, zdes' teper' stalo ochen' horosho, uyutno - i mirno. U tebya
zavelsya nastoyashchij domashnij ochag, Rosmer. A ya svoj poteryal.
Rosmer. Dorogoj Kroll, ne govori tak. CHto teper' razrozneno -
soedinitsya vnov'.
Kroll. Nikogda, nikogda. YAdovitoe zhalo ostanetsya. Po-staromu uzh nikogda
ne budet.
Rosmer. Poslushaj, Kroll, vot my s toboj byli blizki mnogo, mnogo let.
Myslimo li, po-tvoemu, chtoby nasha druzhba porvalas'?
Kroll. YA ne znayu nichego takogo v svete, chto moglo by porvat' ee. S chego
tebe eto prishlo v golovu?
Rosmer. Da vot, ty pridaesh' takoe reshitel'noe znachenie edinstvu vo
mneniyah i vzglyadah.
(*762) Kroll. Nu, da, no ved' my zhe s toboj pochti ediny vo vzglyadah. V
glavnyh, korennyh voprosah, vo vsyakom sluchae.
Rosmer (tiho). Net. |togo net uzhe.
Kroll (gotovyj vskochit'). CHto takoe!
Rosmer (uderzhivaya ego). Net, sidi. Proshu tebya, Kroll.
Kroll. Da chto zhe eto takoe? YA tebya ne ponimayu! Vyskazhis' pryamo!
Rosmer. V dushe moej novoe leto. YA obrel novyj, yunosheski svezhij vzglyad
na zhizn'. I vot ya prishel tuda zhe...
Kroll. Kuda zhe, kuda?
Rosmer. Kuda prishli tvoi deti.
Kroll. Ty? Ty! Da eto zhe nevozmozhno! Kuda ty prishel, govorish'?
Rosmer. Tuda zhe, kuda tvoi deti - Lauric i Hil'da.
Kroll (ponikaya golovoj). Otstupnik. Iuhaines Rosmer - otstupnik.
Rosmer. Mne sledovalo by tak radovat'sya... ispytyvat' takoe schast'e,
soznavaya svoe otstupnichestvo, kak ty eto nazyvaesh'... No ya vse-taki mnogo
stradal, muchilsya. YA ved' znal, kakoe eto prichinit tebe zhguchee ogorchenie.
Kroll. Rosmer... Rosmer! S etim ya nikogda ne primiryus'. (Mrachno glyadit
na nego.) I ty, zaodno s nimi, gotov sposobstvovat' rasprostraneniyu paguby i
smuty v etoj zlopoluchnoj strane.
Rosmer. |to osvobozhdenie, i ya hochu priobshchit'sya k nemu.
Kroll. Da, znayu, znayu. Tak nazyvayut eto vse smut'yany i vse sbitye s
tolku. No neuzheli, po-tvoemu, mozhno ozhidat', chto osvobozhdenie prineset tot
myatezhnyj duh, kotoryj gotov teper' otravit' vsyu nashu obshchestvennuyu zhizn'?
Rosmer. YA ne priobshchayus' ni k gospodstvuyushchemu zdes' duhu i ni k odnoj iz
boryushchihsya partij. YA hochu popytat'sya sobrat', splotit', lyudej s raznyh
storon. Vozmozhno bol'she i tesnee. YA hochu zhit', posvyatit' vsyu svoyu zhizn', vse
svoi sily na to, chtoby sozdat' v strane istinnoe narodovlastie.
(*763) Kroll. Po-tvoemu, s n_a_s uzhe ne dovol'no etogo narodovlastiya?..
Mne, po krajnej mere, kazhetsya, chto vse my kuchej dvizhemsya pryamo v boloto, gde
privol'no zhivetsya odnoj cherni.
Rosmer. Imenno potomu ya i namechayu istinnuyu zadachu narodovlastiya.
Kroll. Kakuyu zadachu?
Rosmer. Sdelat' vseh lyudej v strane lyud'mi blagorodnymi.
Kroll. Vseh!..
Rosmer. Vo vsyakom sluchae, vozmozhno bol'shee chislo.
Kroll. Kakimi zhe putyami?
Rosmer. Osvobodiv ih umy i ochistiv volyu, dumaetsya mne.
Kroll. Ty mechtatel', Rosmer. T y hochesh' ih osvobodit'? T y hochesh' ih
ochistit'?
Rosmer. Net, milyj drug... ya hochu lish' popytat'sya probudit' v nih
stremlenie k etomu. Sdelat' eto oni dolzhny uzh sami.
Kroll. I ty dumaesh', oni smogut?
Rosmer. Da.
Kroll. Sobstvennymi silami?
Rosmer. Imenno sobstvennymi silami. Drugih ne sushchestvuet.
Kroll (vstavaya). Razve tak podobaet govorit' pastoru?
Rosmer. YA uzhe ne pastor.
Kroll. Da, no... tvoya detskaya vera?
Rosmer. Ee uzhe net vo mne.
Kroll. Net!..
Rosmer (vstaet). YA otkazalsya ot nee. D_o_l_zh_e_n byl otkazat'sya ot nee,
Kroll.
Kroll (potryasennyj, no ovladevaya soboj). Vot kak... Da, da, da. Odno k
odnomu, konechno. Tak ne potomu li ty i slozhil s sebya cerkovnyj san?
Rosmer. Da. Kogda ya razobralsya v samom sebe... vpolne uverilsya, chto eto
ne prehodyashchij soblazn, no nechto takoe, ot chego mne uzhe nikogda ne
otdelat'sya, - ya i ushel.
(*754) Kroll. Znachit, vot kak davno eto v tebe brodilo. A my, tvoi
druz'ya, nichego i ne znali! Rosmer, Rosmer... kak ty mog skryvat' ot nas etu
priskorbnuyu istinu?
Rosmer. Na moj vzglyad, delo eto kasalos' menya odnogo. I zatem ya ne
hotel prichinyat' tebe i drugim druz'yam naprasnogo ogorcheniya. YA dumal, chto
smogu prodolzhat' zhit' zdes' po-prezhnemu, tihoj, schastlivoj zhizn'yu. YA hotel
chitat' i izuchat' vse te trudy, kotorye ran'she byli dlya menya zakrytoj knigoj.
Vsej dushoj otdat'sya velikomu miru istiny i svobody, kotoryj mne otkrylsya.
Kroll. Otstupnik. Kazhdoe slovo svidetel'stvuet ob etom. No zachem ty
vse-taki priznaesh'sya v svoem tajnom otstupnichestve? I zachem imenno teper'?
Rosmer. Ty sam vynudil menya, Kroll.
Kroll. YA? YA tebya vynudil?..
Rosmer. Kogda ya uznal, kak ty neistovstvuesh' na shodkah... kogda prochel
obo vseh tvoih nedobryh rechah... yarostnyh vypadah protiv teh, kto stoit na
protivopolozhnoj storone... o tvoem prezritel'nom osuzhdenii protivnikov...
Ah, Kroll! I ty, ty mog stat' takim!.. Togda peredo mnoyu povelitel'no vstal
moj dolg. Lyudi ozloblyayutsya v takoj bor'be, kotoraya teper' zavyazalas'. Nado
prizvat' v dushi mir, radost' i primirenie. Ottogo ya i vystupayu teper' i
soznayus' otkryto, kakim ya stal. A zatem i ya hochu ispytat' svoi sily. Ne mog
li by i ty... s svoej storony... primknut', Kroll?
Kroll. Nikogda v zhizni ne primiryus' ya s razrushitel'nymi elementami
obshchestva!
Rosmer. Tak davaj, po krajnej mere, borot'sya blagorodnym oruzhiem - raz
uzh prihoditsya borot'sya.
Kroll. Kto ne so mnoj v glavnyh zhiznennyh voprosah, togo ya znat' ne
znayu bol'she. I ne stanu s nim ceremonit'sya!
Rosmer. |to i ko mne otnositsya?
Kroll. Ty sam porval so mnoj, Rosmer.
Rosmer. Da razve eto razryv!
Kroll. |to! |to razryv so vsemi, kto do sih por byl tebe blizok. Primi
zhe na sebya i posledstviya.
Rebekka vhodit sprava i shiroko raspahivaet dveri.
(*765) Rebekka. Nu vot, teper' on na puti k svoemu velikomu
zhertvoprinosheniyu. A nam pora za stol. Milosti prosim, gospodin rektor.
Kroll (beret shlyapu). Spokojnoj nochi, freken Vest. Mne tut nechego bol'she
delat'.
Rebekka (napryazhenno). CHto eto znachit? (Zatvoryaet dver' i podhodit k
nim.) Vy pogovorili?..
Rosmer. On vse teper' znaet.
Kroll. My tebya ne vypustim iz ruk, Rosmer. My zastavim tebya vernut'sya k
nam.
Rosmer. Tuda ya uzh nikogda ne vernus' bol'she.
Kroll. Uvidim. Ty ne takoj chelovek, chtoby vyderzhat' odinochestvo.
Rosmer. YA budu ne sovsem odinok. Nas dvoe, chtoby vyderzhat' odinochestvo.
Kroll. A-a! (V nem vspyhivaet podozrenie.) I eto eshche! Slova Beaty!..
Rosmer. Beaty?..
Kroll (otgonyaya mysl'). Net, net... eto bylo gadko... Prosti.
Rosmer. CHto? O chem ty?
Kroll. Ni slova bol'she ob etom. Fu! Prosti mne. Proshchaj! (Napravlyaetsya v
perednyuyu.)
Rosmer (za nim). Kroll! Nam nel'zya razojtis' tak. Zavtra ya pridu k
tebe.
Kroll (v perednej, oborachivayas'). CHtoby nogi tvoej ne bylo v moem dome!
(Beret palku i uhodit.)
Rosmer stoit s minutu v dveryah, zatem zatvoryaet dver' i idet k stolu.
Rosmer. Nichego, Rebekka. Vyderzhim vse-taki. My dvoe vernyh druzej. Ty
da ya.
Rebekka. Kak ty dumaesh', chto prishlo emu na um, kogda on kriknul: "fu"?
Rosmer. Dorogaya, ne obrashchaj vnimaniya. On sam ne poveril tomu, chto
prishlo emu na um. No zavtra ya pojdu k nemu. Spokojnoj nochi.
Rebekka. I segodnya tak zhe rano ujdesh' k sebe? Posle etogo?
Rosmer. Segodnya, kak i vsegda. U menya stalo tak legko na dushe teper',
kogda eto uzhe pozadi. Ty vidish' - (*766) ya sovershenno spokoen, dorogaya
Rebekka. I ty tozhe bud' spokojna. Dobroj nochi!
Rebekka. Dobroj nochi, dorogoj drug! Spokojnogo sna!
Rosmer uhodit v perednyuyu, i zatem slyshny ego shagi po lestnice, vedushchej
naverh. Rebekka dergaet zvonok u pechki, i nemnogo pogodya sprava vhodit madam
Hel'set.
Mozhno ubrat' so stola, madam Hel'set. Pastor ne hochet nichego... a
rektor ushel.
Madam Hel'set. Rektor ushel? CHto takoe s nim stryaslos'?
Rebekka (beret svoe vyazan'e). Prorochil, chto sobiraetsya sil'naya groza...
Madam Hel'set. Vot tak divo! Ni edinogo oblachka za ves' vecher.
Rebekka. Tol'ko by on ne povstrechalsya s belym konem. Boyus', chto eti
privideniya skoro dadut sebya znat' zdes'.
Madam Hel'set. Bog s vami, freken! Ne govorite tak... o takih uzhasah.
Rebekka. Nu-nu-nu...
Madam Hel'set (tishe). Razve freken v samom dele dumaet, chto u nas
kto-nibud' skoro umret?
Rebekka. Ne to chtoby ya eto dumala... no na etom svete stol'ko raznyh
belyh konej, madam Hel'set... Nu, spokojnoj nochi. YA pojdu k sebe.
Madam Hel'set. Spokojnoj nochi, freken.
Rebekka uhodit napravo.
(Tushit lampu, kachaet golovoj i bormochet.) Gospodi Iisuse... |ta freken
Vest, chego tol'ko ona inoj raz ne skazhet!
(*767) DEJSTVIE VTOROE
Kabinet Juhannesa Rosmera. V levoj stene vhodnaya dver'. V glubine
komnaty dvernoe otverstie s razdvinutymi port'erami, soedinyayushchee kabinet so
spal'nej. Napravo okno i pered nim pis'mennyj stol s knigami i bumagami. Po
stenam polki s knigami i shkafy. Meblirovka skromnaya. Nalevo starinnoe kanape
i pered nim stol. Juhannes Rosmer, v domashnem syurtuke, sidya u pis'mennogo
stola na stule s vysadoj spinkoj, razrezaet i prosmatrivaet kakuyu-to knigu
bez perepleta. V dver' nalevo stuchat.
Rosmer (ne oborachivayas'). Mozhno, vojdite.
Rebekka (v utrennem plat'e, vhodit). S dobrym utrom.
Rosmer (perelistyvaya zhurnal). S dobrym utrom, dorogaya. Tebe chto-nibud'
nado?
Rebekka. Hotela tol'ko uznat', horosho li ty spal?
Rosmer. Ah, chudesno, tak krepko. Nikakih snov... (Oborachivayas'.) A ty?
Rebekka. Spasibo. Tak, pod utro...
Rosmer. Znaesh', davnym-davno ne bylo u menya tak legko na serdce. A-a!..
Pravo, horosho, chto udalos' vchera vyskazat'sya.
Rebekka. Da, ty naprasno tak dolgo molchal, Rosmer.
Rosmer. Sam ne ponimayu, chego tak trusil.
Rebekka. Nu, eto zhe, sobstvenno, bylo ne iz trusosti...
Rosmer. Odnako znaesh'... Esli horoshen'ko vniknut', tak i trusost'
primeshivalas'.
Rebekka. Tem smelee s tvoej storony, chto ty vse-taki porval srazu.
(Saditsya okolo nego na stul.) A ya vot hochu rasskazat' tebe koe o chem, chto ya
sdelala... Ty, pozhalujsta, ne serdis' na menya.
(*768) Rosmer. Serdit'sya? Dorogaya, kak ty mozhesh' dumat'?
Rebekka. Nu da, potomu chto ya, pozhaluj, rasporyadilas' nemnozhko
samovol'no, no...
Rosmer. Da v chem zhe delo?
Rebekka. Vchera vecherom, kogda etot Ul'rik Brendel' sobiralsya uhodit'...
ya dala emu zapisku k Mortensgoru.
Rosmer (neskol'ko prizadumavshis'). Ah, milaya Rebekka... Nu, chto zhe ty
napisala?
Rebekka. YA napisala, chto on okazal by tebe uslugu, esli by prinyal
nekotoroe uchastie v etom neschastnom cheloveke i sdelal dlya nego, chto mozhet.
Rosmer. Dorogaya, naprasno ty eto sdelala. Ty tol'ko povredila etim
Brendelyu. I Mortensgor takoj chelovek, chto ya luchshe vsego zhelal by derzhat'sya
ot nego podal'she. Ty znaesh', u menya bylo s nim odnazhdy stolknovenie.
Rebekka. A razve, po-tvoemu, ne kstati bylo by teper' vnov' zavyazat' s
nim dobrye otnosheniya?
Rosmer. Mne? S Mortensgorom? Pochemu kstati?
Rebekka. Da ved', sobstvenno govorya, tvoe polozhenie teper' ne iz
prochnyh... posle togo, kak ty razoshelsya s druz'yami.
Rosmer (smotrit na nee, kachaya golovoj). Ili ty v samom dele mogla
podumat', chto Kroll ili kto-nibud' iz nih stanet mstit'?.. CHtoby oni byli v
sostoyanii?..
Rebekka. Sgoryacha, milyj... Nikto ne mozhet poruchit'sya. Mne kazhetsya...
sudya po tomu, kak rektor otnessya...
Rosmer. Ah, tebe by sledovalo znat' ego poluchshe. Kroll - chelovek
blagorodnyj vo vseh otnosheniyah. Posle obeda ya otpravlyus' v gorod i pogovoryu
s nim. Hochu pogovorit' s nimi so vsemi. O, ty uvidish', vse uladitsya...
Iz dverej nalevo vhodit madam Hel'set.
Rebekka (privstavaya). CHto tam, madam Hel'set?
Madam Hel'set. Rektor Kroll v perednej.
Rosmer (bystro vstaet). Kroll!
Rebekka. Rektor! Net, podumaj!..
Madam Hel'set. Sprashivaet, nel'zya li emu podnyat'sya naverh, pogovorit' s
pastorom.
(*769) Rosmer (Rebekke). CHto, ya govoril tebe?.. Razumeetsya, mozhno.
(Idet k dveri i krichit vniz.) Syuda, syuda, dorogoj drug! Dobro pozhalovat'!
(Stoit i priderzhivaet dver' otkrytoj.)
Madam Hel'set uhodit. Rebekka sdvigaet port'ery i pribiraet koe-chto v
komnate. Rektor Kroll vhodit so shlyapoj v ruke.
(Tiho, rastroganno.) YA ved' znal, chto ne v poslednij raz...
Kroll. Segodnya vse predstavlyaetsya mne sovsem v inom svete, nezheli
vchera.
Rosmer. Ne tak li, Kroll? Pravda? Kogda ty porazmyslil...
Kroll. Ty menya sovershenno ne ponimaesh'. (Kladet shlyapu na stol u
kanape.) Mne neobhodimo sejchas zhe pogovorit' s toboj naedine.
Rosmer. Otchego zhe freken Vest nel'zya?..
Rebekka. Net, net, gospodin Rosmer, ya ujdu.
Kroll (smerivaya ee vzglyadom). YA eshche dolzhen poprosit' izvineniya u freken
Vest, chto zabralsya takuyu ran'. Zastal vas vrasploh; vy ne uspeli dazhe...
Rebekka (porazhennaya). Kak? Vy nahodite ne v poryadke veshchej, chto ya utrom
hozhu po-domashnemu?
Kroll. Pomilujte! YA ved' i ne znayu vovse, kakie u vas tut teper'
zavelis' poryadki v Rosmershol'me.
Rosmer. No, Kroll... ya sovsem ne uznayu tebya segodnya!
Rebekka. Moe pochtenie, gospodin rektor. (Uhodit nalevo.)
Kroll. S tvoego pozvoleniya... (Saditsya na kanape.)
Rosmer. Da, milyj, syadem i pogovorim horoshen'ko. (Saditsya na stul
naprotiv rektora.)
Kroll. YA glaz ne somknul so vcherashnego vechera. Vsyu noch' naprolet
prolezhal i produmal.
Rosmer. I chto zhe ty skazhesh' segodnya?
Kroll. Razgovor budet dolgij, Rosmer. Pozvol' mne nachat' kak by s
predisloviya. YA imeyu koe-chto rasskazat' tebe ob Ul'rike Brendele.
Rosmer. On byl u tebya?
Kroll. Net. On raspolozhilsya v odnom dryannom kabachke. V samoj dryannoj
kompanii, razumeetsya. Pil i ugoshchal, poka bylo na chto. Potom vyrugal vsyu
kompaniyu (*770) dryan'yu i svoloch'yu. I byl prav, v sushchnosti. No ego za eto
izbili i brosili v kanavu.
Rosmer. On, znachit, neispravim. Kroll. Syurtuk on tozhe zalozhil. No,
govoryat, emu vykupili. Mozhesh' otgadat' - kto?
Rosmer. Pozhaluj, ty sam?
Kroll. Net. Blagorodnyj gospodin Mortensgor.
Rosmer. Vot kto!
Kroll. Mne soobshchili, chto pervym vizitom gospodin Brendel' udostoil
imenno idiota i plebeya.
Rosmer. Nu, i ne progadal, znachit...
Kroll. Konechno. (Oblokachivayas' na stol i neskol'ko priblizhayas' k
Rosmeru.) No tut my doshli do punkta, otnositel'no kotorogo ya, vo imya nashej
staroj... nashej byloj druzhby, schitayu svoim dolgom predosterech' tebya.
Rosmer. Dorogoj moj, v chem delo?
Kroll. Delo v tom, chto, vidno, u tebya v dome tvoritsya chto-to takoe za
tvoej spinoj...
Rosmer. Kak ty mozhesh' takoe predpolagat'? Ty namekaesh' na Reb... na
freken Vest?
Kroll. Imenno. YA otlichno ee ponimayu v dannom sluchae. Ona ved' davno uzhe
privykla pravit' tut vsem. No vse-taki...
Rosmer. Dorogoj Kroll, ty bezuslovno oshibaesh'sya. U nas s nej net
nikakih sekretov drug ot druga.
Kroll. Tak ona priznalas' tebe i v tom, chto zavyazala perepisku s
redaktorom "Mayaka"?
Rosmer. Ah, ty namekaesh' na zapisku, kotoruyu ona dala Ul'riku Brendelyu.
Kroll. Tak ty uzhe znaesh' ob etom. I odobryaesh', chto ona zavyazyvaet
snosheniya s etim b'yushchim na skandal gazetnym pisakoj, kotoryj kazhduyu nedelyu
pytaetsya vystavit' menya k pozornomu stolbu, privyazyvayas' i k moej shkole i k
moej obshchestvennoj deyatel'nosti?
Rosmer. Drug moj, ob etom ona, navernoe, dazhe ne podumala. A v konce
koncov ona, razumeetsya, vpolne vol'na v svoih postupkah, kak ya v svoih.
Kroll. Da? |to, verno, svyazano s tvoim novym napravleniem. Ved' i
freken Vest, konechno, prishla tuda zhe, kuda i ty?
(*771) Rosmer. Da, i ona. My s neyu druzhno rabotali vmeste, chtoby
vybrat'sya na novyj put'.
Kroll (glyadit na nego, medlenno kachaya golovoj). Ah ty, osleplennyj,
obmanutyj chelovek!
Rosmer. YA? S chego ty vzyal?
Kroll. Nu da, ya ne smeyu... ne hochu dumat' hudshego. Net, net, daj mne
vyskazat'sya... Ty dejstvitel'no cenish' moyu druzhbu, Rosmer? I moe uvazhenie?
Da?
Rosmer. Na takoj vopros edva li nuzhno otvechat'.
Kroll. Nu, tak drugie voprosy trebuyut otvetov, polnogo raz®yasneniya s
tvoej storony. Pozvolish' li ty sdelat' tebe nechto vrode doprosa?
Rosmer. Doprosa?
Kroll. Da, pozvolish' li zadat' neskol'ko voprosov o tom, chto tebe,
mozhet byt', bol'no vspominat'? Vidish' li... eto tvoe otstupnichestvo... ili
tvoe "osvobozhdenie", kak ty ego nazyvaesh'... vse eto svyazano so mnogim
drugim, chto ty radi sebya samogo dolzhen mne ob®yasnit'.
Rosmer. Dorogoj moj, sprashivaj, o chem hochesh'. Mne nechego skryvat'.
Kroll. Tak vot skazhi mne, iz-za chego, v sushchnosti, po-tvoemu, Beata
vzyala da pokonchila s soboj? Kakaya byla tomu istinnaya prichina?
Rosmer. Neuzheli u tebya mogut byt' somneniya? Ili, vernee, razve mozhno
sprashivat' o prichinah postupkov takih neschastnyh, nevmenyaemyh bol'nyh?
Kroll. A ty uveren, chto Beata dejstvitel'no byla sovsem nevmenyaema?
Vrachi, po krajnej mere, ne schitali etot vopros okonchatel'no reshennym.
Rosmer. Esli by vrachi kogda-nibud' videli ee takoyu, kakoj ya videl ee
mnogo raz i dnem i noch'yu, oni ne stali by somnevat'sya.
Kroll. I ya togda ne somnevalsya.
Rosmer. K sozhaleniyu, i nevozmozhno bylo somnevat'sya. YA ved' rasskazyval
tebe o ee neobuzdanno dikih, strastnyh poryvah... na kotorye ona trebovala
otveta s moej storony. Ah, kakoj uzhas ona mne vnushala! A potom eti ee
bezosnovatel'nye, zhguchie ugryzeniya sovesti i samoupreki v poslednie gody...
(*772) Kroll. Da, kogda ona uznala, chto vsyu zhizn' ostanetsya bezdetnoj.
Rosmer. Nu, tak sam posudi: muchit', terzat' sebya izo dnya v den', kogda
ni v chem ne vinovata!.. Kak tut schitat' ee vmenyaemoj?
Kroll. Gm... Ty ne pomnish', byli u tebya togda v dome knigi, v kotoryh
govorilos' by o celi braka, soglasno novejshim vzglyadam nashego vremeni?
Rosmer. Pomnyu, freken Vest dala mne prochest' odno takoe sochinenie. K
nej ved', kak ty znaesh', pereshla vsya biblioteka ee priemnogo otca, doktora.
No, dorogoj Kroll, ne dumaesh' zhe ty, chtoby my byli tak neostorozhny i
posvyashchali bednuyu bol'nuyu v podobnye voprosy? Mogu zaverit' tebya chest'yu, chto
na nas ne lezhit nikakoj viny. Prichinoj vsemu byli ee rasstroennye nervy; oni
tolkali ee na lozhnyj put'.
Kroll. Odno, vo vsyakom sluchae, ya mogu tebe rasskazat' teper'. A imenno,
chto bednaya, izmuchennaya i ekzal'tirovannaya Beata pokonchila s soboj radi togo,
chtoby dat' tebe vozmozhnost' zazhit' schastlivoj... svobodnoj zhizn'yu - kak tebe
zahochetsya.
Rosmer (poluprivstav so stula). CHto ty hochesh' skazat' etim?
Kroll. Vyslushaj menya spokojno, Rosmer. Teper' ya mogu govorit' ob etom.
V poslednij god svoej zhizni ona dva raza prihodila ko mne, chtoby izlit'
peredo mnoj svoj strah i otchayanie.
Rosmer. Vse po povodu togo zhe?
Kroll. Net. V pervyj raz ona uveryala, chto ty na puti k otpadeniyu. Gotov
otpast' ot very otcov.
Rosmer (goryacho). |to nevozmozhno, Kroll! |to sovershenno nevozmozhno. Ty,
verno, oshibaesh'sya.
Kroll. Pochemu?
Rosmer. Da potomu, chto pri zhizni Beaty ya vse eshche somnevalsya sam i
borolsya s soboj. I etu bor'bu ya dovel do konca odin-odineshenek, ne govorya
nikomu ni slova. Ne dumayu dazhe, chtoby Rebekka...
Kroll. Rebekka?
Rosmer. Nu da... freken Vest. YA zaprosto zovu ee Rebekkoj.
(*773) Kroll. YA uzhe zametil.
Rosmer. Poetomu dlya menya i nepostizhimo, kak Beate mogli prijti takie
mysli. I pochemu ona ne zagovorila ob etom pryamo so mnoj? Ona ni razu etogo
ne sdelala. Ni slovechka nikogda ne proronila.
Kroll. Bednaya... ona prosila, molila menya pogovorit' s toboj.
Rosmer. I pochemu zhe ty etogo ne sdelal?
Kroll. Mog li ya togda hot' na minutku usomnit'sya, chto ona nenormal'na?
Podobnoe obvinenie protiv takogo cheloveka, kak ty!.. Potom ona prishla
opyat'... tak s mesyac spustya. Byla s vidu spokojnee. No uhodya, skazala:
"Teper' v Rosmershol'me skoro mogut ozhidat' belogo konya".
Rosmer. Da, da. Belyj kon'... ona chasto o nem govorila.
Kroll. I kogda ya popytalsya otvlech' ee ot takih grustnyh myslej, ona
otvetila: "Mne uzh teper' nedolgo ostaetsya, Juhannesu nuzhno nemedlya zhenit'sya
na Rebekke".
Rosmer (pochti lishayas' yazyka). CHto ty govorish'. Mne zhenit'sya na...
Kroll. |to bylo posle obeda v chetverg. A v subbotu vecherom ona kinulas'
s mostika v vodopad.
Rosmer. I ty ne predupredil nas!..
Kroll. Ty zhe sam znaesh', kak chasto ona namekala, chto vot-vot nepremenno
umret.
Rosmer. Znayu, znayu. No vse-taki... ty dolzhen byl predosterech' nas!
Kroll. YA i dumal bylo. No okazalos' uzhe pozdno.
Rosmer. No pochemu zhe ty s teh por?.. Pochemu molchal obo vsem etom?
Kroll. Da k chemu bylo yavlyat'sya i rasstraivat' tebya, muchit' eshche bol'she?
YA zhe prinimal vse eto za pustye, dikie fantazii... vplot' do vcherashnego
vechera.
Rosmer. A teper', znachit, ne prinimaesh'?
Kroll. Razve Beata ne zdravo sudila, kogda govorila, chto ty gotov
otpast' ot very detskih let?
Rosmer (vperiv vzglyad v prostranstvo). Da, etogo ya ne ponimayu. |to dlya
menya vsego nepostizhimee.
(*774) Kroll. Postizhimo ili nepostizhimo, no eto tak. I vot ya sprashivayu
tebya, Rosmer, mnogo li pravdy vo vtorom ee obvinenii ? YA imeyu v vidu - v
poslednem.
Rosmer. Obvinenii? Tak eto bylo obvinenie?
Kroll. Ty, pozhaluj, ne obratil vnimaniya na to, kak ona vyrazilas'. Ona
skazala, chto ej nado umeret'... Pochemu? Nu!..
Rosmer. CHtoby ya mog zhenit'sya na Rebekke...
Kroll. Ona ne sovsem tak vyrazilas'. Ona skazala: "Mne uzh teper'
nedolgo ostaetsya. Juhannesu nuzhno nemedlya zhenit'sya na Rebekke".
Rosmer (smotrit na nego s minutu, zatem vstaet). Teper' ya ponimayu tebya,
Kroll.
Kroll. I?.. CHto ty otvetish'?
Rosmer (vse tak zhe tiho, vpolne vladeya soboj). Na takoe neslyhannoe?..
Edinstvennym pravil'nym otvetom bylo by ukazat' tebe na dver'.
Kroll (vstavaya). Horosho.
Rosmer (stanovyas' pered nim). Slushaj. Bol'she goda... s samoj smerti
Beaty... my s Rebekkoj Vest zhivem odni v Rosmershol'me. Vse eto vremya ty
znal, v chem obvinyala nas Beata, i ni razu nichem ne dal mne zametit', chto
schitaesh' nashe sovmestnoe zhit'e tut predosuditel'nym!
Kroll. Do vcherashnego vechera ya ne znal, chto tut zhivut vmeste otstupnik
i... zhenshchina svobodnyh vzglyadov.
Rosmer. A! Ty, znachit, ne verish', chtoby u otstupnikov i svobodomyslyashchih
lyudej mozhno bylo najti chistotu nravov? Ne verish', chtoby oni podchinyalis'
zakonam nravstvennosti v silu estestvennoj potrebnosti svoej prirody?
Kroll. YA ne ochen'-to polagayus' na takogo roda nravstvennost', kotoraya
ne zazhdetsya na cerkovnoj vere.
Rosmer. I ty prilagaesh' etu merku i ko mne s Rebekkoj? K nashim vzaimnym
otnosheniyam?
Kroll. YA ne mogu radi vas dvoih otstupit'sya ot mneniya, chto edva li
sushchestvuet skol'ko-nibud' shirokaya propast' mezhdu svobodomysliem i... gm..
Rosmer. I chem?..
(*775) Kroll. ...i svobodnoj lyubov'yu, - raz tebe nepremenno hochetsya
uznat'.
Rosmer (tiho). I tebe ne stydno govorit' eto mne! Ty zhe znaesh' menya s
samoj rannej moej yunosti.
Kroll. Imenno potomu. YA znayu, kak legko ty podchinyaesh'sya vliyaniyu
okruzhayushchih. A eta tvoya Rebekka... nu, eta freken Vest... my ee, v sushchnosti,
ne znaem, chto ona za chelovek. Slovom, Rosmer... ya ot tebya ne otkazyvayus'. I
ty sam... postarajsya spastis' vovremya.
Rosmer. Spastis'? Kakim obrazom?..
Madam Hel'set vyglyadyvaet iz dveri sleva.
Vam chto?
Madam Hel'set. Mne nado by poprosit' vniz freken.
Rosmer. Freken net naverhu.
Madam Hel'set. Netu? (Oziraetsya.) CHto za dikovina! (Uhodit.)
Rosmer. Ty skazal?..
Kroll. Slushaj. Naschet togo, chto proishodilo tut vtihomolku pri zhizni
Beaty... i chto prodolzhalos' zatem - ya ne stanu osobenno dopytyvat'sya. Ty byl
gluboko neschasten v brake. I, pozhaluj, eto otchasti opravdyvaet tebya...
Rosmer. Ah, kak ploho ty, v sushchnosti, znaesh' menya!..
Kroll. Ne preryvaj. YA hochu skazat' vot chto: esli eto sozhitel'stvo s
freken Vest dolzhno nepremenno prodolzhat'sya, to polozhitel'no neobhodimo,
chtoby ty molchal o tom perevorote... o pechal'nom svoem otpadenii, do kotorogo
ona tebya dovela. Daj mne dogovorit'! Daj mne dogovorit'! YA skazhu, chto, esli
uzh na to poshlo, dumaj, mysli i veruj s bogom, kak tebe ugodno... i v tom i v
drugom napravlenii. No derzhi svoi mneniya pro sebya. |to ved' chisto lichnoe
delo. Net nikakoj neobhodimosti blagovestit' ob etom povsyudu.
Rosmer. Mne neobhodimo vyjti iz fal'shivogo, dvusmyslennogo polozheniya.
Kroll. No ty svyazan dolgom, tradiciyami svoego roda, Rosmer! Pomni eto!
Rosmershol'm s nezapamyatnyh vremen byl svoego roda svyashchennym ochagom,
podderzhivavshim porya-(*776)dok i zakon... uvazhenie ko vsemu, chto ustanovleno
i priznano luchshimi chlenami obshchestva. Vsya mestnost' poluchila svoj otpechatok
ot Rosmershol'ma. Esli projdet sluh, chto ty sam porval s tem, chto ya nazval
by famil'nym obrazom myslej Rosmerov, eto proizvedet zlovrednuyu,
nepopravimuyu smutu v umah.
Rosmer. Dorogoj Kroll... ya ne mogu tak smotret' na delo. YA schitayu svoim
nepremennym dolgom vnesti hot' nemnozhko sveta i radosti syuda, gde familiya
Rosmerov rasprostranyala duhovnyj mrak i gnet v techenie stol' dolgih, dolgih
vremen.
Kroll (strogo smotrit na nego). Nechego skazat', dostojnaya zadacha dlya
cheloveka, s kotorym ugasaet rod. Bros' eto! |to nepodhodyashchee dlya tebya delo.
Ty sozdan dlya tihoj zhizni kabinetnogo uchenogo.
Rosmer. Ves'ma vozmozhno. No ya vse-taki hochu hot' raz vmeshat'sya v
zhiznennuyu bor'bu, i ya tozhe...
Kroll. V zhiznennuyu bor'bu?.. A ty znaesh', chem ona okazhetsya dlya tebya?
Bor'boj ne na zhizn', a na smert' so vsemi tvoimi druz'yami.
Rosmer (tiho). Ne vse zhe, verno, takie fanatiki, kak ty.
Kroll. Kak ty naiven, Rosmer... neopyten. Ty i ne podozrevaesh', kakaya
groza obrushitsya na tebya nezhdanno-negadanno.
Madam Hel'set (vyglyadyvaya iz dveri nalevo). Freken velela skazat'...
Rosmer. CHto?
Madam Hel'set. Tam kto-to prishel na paru slov k pastoru.
Rosmer. Ne tot li samyj, chto byl vchera vecherom?
Madam Hel'set. Net, etogo zovut Mortensgor.
Rosmer. Mortensgor!
Kroll. Aga! Tak vot do chego doshlo! Znachit, vot do chego!
Rosmer. CHto emu nado ot menya? Otchego vy emu ne otkazali?
Madam Hel'set. Freken velela mne sprosit', nel'zya li emu podnyat'sya k
vam.
Rosmer. Skazhite emu, chto u menya gost'...
(*777) Kroll (obrashchayas' k madam Hel'set). Nichego, vedite ego syuda,
madam Hel'set. (Kogda madam Hel'set uhodit, on beret shlyapu.) YA ustupayu
pole... poka. No reshitel'naya bitva eshche ne dana.
Rosmer. Klyanus' tebe, Kroll... u menya net nikakih del s Mortensgorom.
Kroll. YA tebe bol'she ne veryu. Ni v chem. Otnyne ya ne veryu tebe ni v
kakom otnoshenii. Vojna ne na zhivot, a na smert'! My popytaemsya obezoruzhit'
tebya... sdelat' bezvrednym.
Rosmer. Ah, Kroll... kak gluboko... kak nizko ty opustilsya.
Kroll. YA? Ne tebe by govorit' eto. Ne takomu, kak ty. Vspomni Beatu!
Rosmer. Ty opyat' hochesh' vernut'sya k etomu!
Kroll. Net. Predostavlyayu tebe razgadku smerti v vodopade poiskat' u
sebya na sovesti, - esli u tebya eshche ostalos' chto-libo v etom rode.
Peder Mortensgor vhodit tiho i skromno iz dveri nalevo. On nebol'shogo
rosta tshchedushnyj chelovek s reden'kimi ryzhevatymi volosami i borodkoj.
(Brosaya na nego vzglyad, polnyj nenavisti.) Nu, znachit, "Mayak"... zazhzhen
v Rosmershol'me! (Zastegivaya syurtuk.) Da, mne nechego bol'she kolebat'sya,
kakoj vzyat' kurs.
Mortensgor (smirennym tonom). "Mayak" vsegda gotov osvetit' rektoru put'
vosvoyasi.
Kroll. Da, vy davno uzhe dokazali, chto gotovy. A ved' est' zapoved',
zapreshchayushchaya nam lzhesvidetel'stvovat' protiv blizhnego.
Mortensgor. Rektoru nechego uchit' menya zapovedyam.
Kroll. Dazhe sed'moj? *
Rosmer. Kroll!..
Mortensgor. Esli v etom est' nuzhda, to skoree vsego eto sledovalo by
pastoru...
Kroll (s ironiej). Pastoru? Da, bessporno, eto skoree vsego sledovalo
by sdelat' pastoru Rosmeru... ZHelayu vam uspeha, gospoda. (Uhodit i
zahlopyvaet za soboj dver'.)
(*778) Posmer (dolgo smotrit na dver' i govorit kak by pro sebya). Da,
da... tak tomu i byt'. (Oborachivayas'.) Ugodno vam skazat', gospodin
Mortensgor, chto privelo vas ko mne?
Mortensgor. YA, sobstvenno, iskal freken Vest. Hotelos' poblagodarit' ee
za miloe pis'mo, kotoroe ya poluchil ot nee vchera.
Rosmer. YA znayu, ona pisala vam. Tak vy pogovorili s nej?
Mortensgor. Da, nemnozhko. (CHut' zametno ulybayas'.) Govoryat, v
Rosmershol'me proizoshli nekotorye peremeny vo vzglyadah.
Rosmer. Moi vzglyady vo mnogom i mnogom izmenilis'. Pozhaluj, pochti vo
vsem.
Mortensgor. Freken tak i skazala. Vot ona i nashla, chto mne sledovalo by
nemnozhko potolkovat' s pastorom naschet etogo.
Rosmer. Naschet chego, gospodin Mortensgor?
Mortensgor. Ne razreshite li vy mne soobshchit' v "Mayake" o peremene v
vashih vzglyadah i o tom, chto vy teper' za svobodu mysli i progress?
Rosmer. Ohotno razreshayu. Dazhe proshu vas ob®yavit' ob etom.
Mortensgor. Tak eto poyavitsya zavtra zhe utrom. |to budet krupnoj, vazhnoj
novost'yu, chto pastor Rosmer iz Rosmershol'ma derzhitsya takih vzglyadov i
schitaet vozmozhnym prinyat' v etom smysle uchastie v bor'be ea delo
prosveshcheniya.
Rosmer. YA ne sovsem vas ponimayu.
Mortensgor. YA hochu tol'ko skazat', chto nasha partiya priobretaet sil'nuyu
moral'nuyu podderzhku v lice kazhdogo novogo storonnika - iz ser'eznyh,
veruyushchih lyudej.
Rosmer (neskol'ko udivlennyj). Tak vy ne znaete?.. Razve freken Vest ne
skazala vam vsego?
Mortensgor. CHego, gospodin pastor? Freken, veroyatno, nekogda bylo. Ona
skazala, chtoby ya podnyalsya k vam i vyslushal ostal'noe ot vas samih.
Rosmer. V takom sluchae mogu soobshchit' vam, chto ya osvobodil svoyu mysl'
vpolne. Vo vseh otnosheniyah. YA po-(*779)rval s ucheniem cerkvi okonchatel'no.
Otnyne mne net do nee dela.
Mortensgor (oshelomlennyj, glyadit na nego). Net... svalis' luna na
zemli", ya by ne tak... Sam pastor otrekaetsya!..
Rosmer. YA prishel tuda, gde vy stoite uzhe davno. Tak i soobshchite eto
zavtra v "Mayake".
Mortensgor. I eto? Net, dorogoj gospodin pastor... Vy menya izvinite, no
etoj storony dela luchshe ne kasat'sya.
Rosmer. Ne kasat'sya?
Mortensgor. To est' na pervyh porah.
Rosmer. No ya ne ponimayu...
Mortensgor. Da, vidite li, gospodin pastor... vy, pozhaluj, vse-taki ne
tak osvedomleny otnositel'no vseh obstoyatel'stv dela, kak ya. Ved' esli vy
teper' pereshli na storonu liberalov... i esli vy - kak skazala freken Vest -
zhelaete prinyat' uchastie v dvizhenii, to, veroyatno, vy imeete v vidu prinesti
napravleniyu i samomu dvizheniyu posil'nuyu pol'zu.
Rosmer. Da, mne etogo ot dushi hotelos' by.
Mortensgor. Nu vot, tak ya i hochu tol'ko postavit' vam na vid, .gospodin
pastor, chto esli vy srazu raskroete svoi karty naschet etogo vashego razryva s
cerkov'yu, vy totchas zhe sami sebe svyazhete ruki.
Rosmer. Vy dumaete?
Mortensgor. Da, mozhete byt' uvereny, chto nemnogo vam togda udastsya
sdelat' v nashih krayah. I krome togo... vol'nodumcev v nashih ryadah i tak uzhe
dostatochno, gospodin pastor. YA gotov skazat' - slishkom dazhe mnogo etogo
naroda. Partiya nuzhdaetsya v hristianskom elemente... v chlenah, k kotorym by
vse otnosilis' s uvazheniem. Po etoj chasti u nas bol'shaya nehvatka. Poetomu
celesoobraznee, chtoby vy sohranili pro sebya to, do chego publike net dela.
Vot moe mnenie.
Rosmer. Tak. Znachit, vy ne (riskuete imet' so mnoyu dela, esli ya otkryto
soznayus' v svoem otrechenii?
Mortensgor (kachaya golovoj). Riskovanno, gospodin pastor. V poslednee
vremya ya vzyal za pravilo ne podderzhivat' nichego i nikogo, kto protiv cerkvi.
(*780) Rosmer. Razve vy sami v poslednee vremya vernulis' v lono cerkvi?
Mortensgor. |to stat'ya osobaya.
Rosmer. Aga, tak. Nu, v takom sluchae ya vas ponimayu.
Mortensgor. Gospodin pastor... vam ne sledovalo by zabyvat', chto ya...
imenno ya... daleko ne vpolne svoboden v svoih dejstviyah.
Rosmer. CHto zhe vas svyazyvaet?
Mortensgor. Menya svyazyvaet to, chto ya chelovek zaklejmennyj.
Rosmer. A... vot kak.
Mortensgor. Da, zaklejmennyj chelovek, gospodin pastor. Vam-to nado by
krepko pomnit' eto. Potomu chto ved' eto vy glavnym obrazom menya zaklejmili.
Rosmer. Derzhis' ya togda teh vzglyadov, kak teper', ya by ostorozhnee
otnessya k vashemu prostupku.
Mortensgor. I ya tak dumayu. No teper' uzhe pozdno. Vy zaklejmili menya -
raz navsegda. Na vsyu zhizn' zaklejmili. Vy, verno, dazhe ne vpolne soznaete,
kakovo prihoditsya takomu cheloveku. No teper', pozhaluj, skoro sami ispytaete
na sebe.
Rosmer. YA?
Mortensgor. Da. Ne dumaete zhe vy, chto rektor Kroll i ves' ego kruzhok
spustyat vam takoj razryv? A "Oblastnoj vestnik" budet bol'no kusat'sya, - kak
govoryat. Ves'ma vozmozhno, chto i vas zaklejmyat, i vas tozhe.
Rosmer. YA lichno chuvstvuyu sebya neuyazvimym, gospodin Mortensgor. Moe
povedenie ne daet nikakih povodov dlya napadok.
Mortensgor (s lukavoj usmeshkoj). Sil'no skazano, gospodin pastor.
Rosmer. Ves'ma vozmozhno. No ya imeyu pravo govorit' tak.
Mortensgor. Dazhe esli by vy pokopalis' v svoej lichnoj zhizni tak zhe
staratel'no, kak odnazhdy v moej?
Rosmer. Vy govorite eto tak stranno. Na chto vy namekaete? Na
kakoj-nibud' fakt?
Mortensgor. Da, na odin fakt... na odin-edinstvennyj. No pronyuhaj o nem
zlobstvuyushchie protivniki, delo mozhet prinyat' dovol'no skvernyj oborot.
(*781) Rosmer. Tak ne ugodno li vam budet soobshchit' mne, chto eto za
fakt?
Mortensgor. Neuzhto pastor sam ne dogadyvaetsya?
Rosmer. Reshitel'no ne dogadyvayus'. Nikoim obrazom.
Mortensgor. Horosho. Tak, vidno, pridetsya mne vylozhit' vam ego... U menya
hranitsya strannoe pis'mo, napisannoe zdes', v Rosmershol'me.
Rosmer. To est' pis'mo freken Vest? Razve ono takoe strannoe?
Mortensgor. Net, eto pis'mo ne strannoe. No ya odnazhdy poluchil drugoe
pis'mo iz vashego doma.
Rosmer. Tozhe ot freken Vest?
Mortensgor. Net, gospodin pastor.
Rosmer. Tak ot kogo zhe? Ot kogo?
Mortensgor. Ot pokojnoj hozyajki doma.
Rosmer. Ot moej zheny! Vy poluchili pis'mo ot moej zheny?
Mortensgor. Da, poluchil.
Rosmer. Kogda?
Mortensgor. Nezadolgo do ee smerti. Teper' etomu budet goda poltora. I
vot eto-to pis'mo i stranno.
Rosmer. Vy, verno, znaete, chto zhena moya byla v to vremya bol'na
psihicheski.
Mortensgor. Da, ya znayu, chto mnogie tak dumali. No edva li mozhno bylo
zametit' chto-nibud' takoe po ee pis'mu. Esli ya govoryu, chto pis'mo eto
strannoe, to sovsem v inom smysle.
Rosmer. I chto zhe takoe vzdumala napisat' vam moya bednaya zhena?
Mortensgor. Pis'mo u menya doma. Nachinaetsya ono priblizitel'no s togo,
chto ona zhivet v strahe i trepete, potomu chto zdes', v etih krayah, stol'ko
zlyh lyudej. I eti lyudi tol'ko i dumayut, kak by povredit' vam.
Rosmer. Mne?
Mortensgor. Da, tak govoritsya v pis'me. I zatem sleduet samoe strannoe.
Skazat' li vam eto, gospodin pastor?
Rosmer. Nepremenno! Vse, vse! Bezuslovno.
(*782) Mortensgor. Pokojnaya fru Rosmer prosit i umolyaet menya byt'
velikodushnym. Ej izvestno, - govoritsya v pis'me, - chto menya otreshili ot
dolzhnosti uchitelya po milosti pastora. I vot ona uprashivaet menya ne mstit'.
Rosmer. Kakogo zhe roda mesti ona opasalas' s vashej storony?
Mortensgor. V pis'me govoritsya, chto esli do menya dojdut sluhi o
kakih-to grehovnyh delah v Rosmershol'me, to chtoby ya ne doveryal im; eto vse
zlye lyudi rasprostranyayut, chtoby pogubit' vas.
Rosmer. Tak i skazano v pis'me?
Mortensgor. Pastor mozhet sam prochest' ego pri sluchae.
Rosmer. No ya ne ponimayu... chto imenno ona sebe voobrazila? O chem mogli
hodit' eti durnye sluhi?
Mortensgor. Vo-pervyh, o tom, chto pastor budto by otpal ot very svoego
detstva. |to fru Rosmer otricala kategoricheski - togda. A zatem... gm...
Rosmer. Zatem?
Mortensgor. Da, zatem ona pishet... dovol'no-taki sbivchivo... chto ne
znaet ni pro kakie grehovnye otnosheniya v Rosmershol'me. CHto ee tut nikogda
ne obizhali. I esli takie sluhi pojdut, ona umolyaet menya ne kasat'sya ih v
"Mayake".
Rosmer. Nich'ego imeni nazvano ne bylo?
Mortensgor. Net.
Rosmer. Kto dostavil vam eto pis'mo?
Mortensgor. |togo ya obeshchal ne vydavat'. Ono bylo mne dostavleno
vecherom, v sumerki.
Rosmer. Esli by vy srazu naveli spravki, vy uznali by, chto moya bednaya,
neschastnaya zhena byla ne sovsem vmenyaema.
Mortensgor. YA i rassprosil. No, dolzhen priznat'sya, moe vpechatlenie bylo
neskol'ko inym...
Rosmer. Inym?.. No pochemu, sobstvenno, vy soobshchaete mne teper' ob etom
davnishnem, bessvyaznom pis'me?
Mortensgor. CHtoby posovetovat' vam byt' krajne ostorozhnym, pastor
Rosmer.
Rosmer. V chastnoj svoej zhizni, chto li?
(*783) Mortensgor. Da. Vy ne zabyvajte, chto s etih por vy uzhe ne takoj
chelovek, kotorogo nikto ne osmelitsya zatronut'.
Rosmer. Tak vy vse ostaetes' pri tom, chto mne est' chto skryvat' ot
lyudej?..
Mortensgor. Ne znayu, pochemu by svobodomyslyashchemu cheloveku ne
pol'zovat'sya zhizn'yu vovsyu, naskol'ko eto vozmozhno. No, povtoryayu, bud'te
vpred' ostorozhny. Esli projdet sluh o chem-libo, chto idet vrazrez s
predrassudkami, - mozhete byt' uvereny, chto eto durno otrazitsya i na vsem
dele duhovnogo osvobozhdeniya. Proshchajte, pastor Rosmer.
Rosmer. Proshchajte.
Mortensgor. YA otpravlyus' pryamo v tipografiyu, chtoby pomestit' vazhnuyu
novost' v "Mayake".
Rosmer. Pomestite vse celikom.
Mortensgor. YA pomeshchu vse, chto nuzhno znat' dobrym lyudyam. (Klanyaetsya i
uhodit.)
Rosmer stoit v dveryah, poka tot spuskaetsya s lestnicy. Slyshno, kak
zapiraetsya vhodnaya dver' vnizu.
Rosmer (v dveryah zovet negromko). Rebekka. Re... Gm... (Gromko.) Madam
Hel'set, freken Rebekka vnizu?
Madam Hel'set (snizu, iz perednej). Net, gospodin pastor, ee tut net.
Port'era v glubine komnaty razdvigaetsya, i pokazyvaetsya Rebekka.
Rebekka. Rosmer!
Rosmer (oborachivaetsya). Kak? Ty byla v moej spal'ne? Dorogaya, chto ty
tam delala?
Rebekka (podhodya k nemu). Podslushivala.
Rosmer. CHto ty, Rebekka! Kak zhe ty mogla?
Rebekka. Da, mogla. Tak u nego eto gadko vyshlo... naschet moego
utrennego plat'ya, chto...
Rosmer. A-a, znachit, ty byla tam, i kogda Kroll?
Rebekka. Da. YA hotela znat', chto takoe on zatail v dushe.
Rosmer. YA by ved' rasskazal tebe.
Rebekka. Edva li rasskazal by mne vse. I, konechno, uzh ne ego
sobstvennymi slovami.
(*784) Rosmer. Tak ty vse slyshala?
Rebekka. Bol'shuyu chast', ya dumayu. Mne prishlos' spustit'sya na minutku,
kogda Mortensgor yavilsya.
Rosmer. A potom opyat' podnyalas'?..
Rebekka. Ty ne serdis', drug moj.
Rosmer. Postupaj vsegda vo vsem, kak sama nahodish' pravil'nym i
spravedlivym. Ty ved' vpolne svobodna. No chto zhe ty skazhesh' teper',
Rebekka?.. Ah, nikogda, kazhetsya, ya tak ne nuzhdalsya v tebe, kak teper'.
Rebekka. Da ved' my s toboj byli gotovy k tomu, chego i sledovalo
ozhidat'.
Rosmer. Net, net... ne k etomu.
Rebekka. Ne k etomu?
Rosmer. YA, pravda, dumal, chto rano ili pozdno nashi prekrasnye, chistye,
druzheskie otnosheniya budut zapodozreny i zabrosany gryaz'yu. No ne Krollom. Ot
nego ya nikogda ne mog ozhidat' nichego podobnogo. Drugoe delo - ot vseh etih
lyudej s gruboj dushoj i nechistymi vzglyadami. Da, da... nedarom ya tak revnivo
skryval nash soyuz. |to byla opasnaya tajna.
Rebekka. A ochen' nuzhno obrashchat' vnimanie na to, kak nas sudyat drugie
lyudi! My-to sami ved' znaem, chto na nas net nikakoj viny.
Rosmer. YA? Na mne net viny? Da, ya tak i dumal - do segodnya. No
teper'... teper', Rebekka...
Rebekka. CHto teper'?
Rosmer. Kak ob®yasnit' sebe uzhasnoe obvinenie Beaty?
Rebekka (ne vyderzhav). Ah, da ne govori o Beate! Ne dumaj bol'she o
Beate! Ved' ty uzhe vyshel bylo iz-pod ee vliyaniya, otdelalsya ot pokojnicy!
Rosmer. Kak tol'ko ya uznal vse eto - ona kak budto vnov' ozhila... i mne
zhutko.
Rebekka. Net, net... ne nado poddavat'sya etomu, Rosmer! Ne nado!
Rosmer. A ya tebe govoryu - nado. Nado popytat'sya vyyasnit' eto vpolne.
Kak mogla ona tak zabluzhdat'sya, vpast' v takoe rokovoe nedorazumenie?
Rebekka. Ne nachinaesh' zhe i ty sam somnevat'sya v tom, chto ona byla pochti
bezumnaya?
(*785) Rosmer. Da, znaesh'... vot v etom-to ya i ne mogu bol'she byt'
vpolne uverennym. I krome togo... esli by dazhe i tak...
Rebekka. Esli by i tak? Nu, chto zhe togda?
Rosmer. YA hochu skazat' - togda v chem nam iskat' glavnuyu prichinu togo,
chto ee boleznennoe dushevnoe sostoyanie pereshlo v nastoyashchee bezumie?
Rebekka. A, da k chemu tebe teper' muchit'sya takimi dumami! Kakaya ot
etogo pol'za?
Rosmer. YA ne mogu inache, Rebekka. YA ne mogu otdelat'sya ot etih
muchitel'nyh somnenij, kak by mne ni hotelos'.
Rebekka. No ved' eto zhe opasno - vechno dumat' ob odnom i tom zhe, da eshche
stol' tyazhelom.
Rosmer (bespokojno-zadumchivo hodit po komnate). Verno, ya vydal sebya
kak-nibud'. Ona, dolzhno byt', zametila, kakim schastlivym stal ya chuvstvovat'
sebya s teh por, kak ty voshla v nash dom.
Rebekka. No, dorogoj drug, esli by i tak?..
Rosmer. Pover', ot ee vnimaniya ne uskol'znulo, chto my s toboj chitali
odni i te zhe knigi. Iskali drug druga i besedovali obo vseh etih novyh
veshchah. No ya vse-taki ne ponimayu!.. YA ved' tak staralsya shchadit' ee.
Oglyadyvayas' nazad, ya vizhu, chto vse vremya byl kak by nastorozhe; skoree zhizn'
gotov byl otdat', chem dat' ej zametit' to, chto proishodilo mezhdu nami. Razve
ne tak, Rebekka?
Rebekka. Da, da, tak, imenno tak.
Rosmer. I ty tozhe... i vot vse-taki!.. O, podumat' strashno. Tak ona,
znachit, brodila tut... tomyas' svoej bol'noj lyubov'yu... molcha, ne govorya ni
slova... sledila za nami... podmechala vse... i peretolkovyvala vse
po-svoemu.
Rebekka (szhimaya ruki). Ah, luchshe by nogi moej nikogda ne bylo v
Rosmershol'me!
Rosmer. O, podumat' tol'ko, chto ona vystradala molcha! Kakie uzhasnye
predstavleniya skladyvalis' v ee bol'nom mozgu... chego tol'ko ona ne
pripisyvala nam! Ona nikogda ne govorila tebe nichego takogo, chto moglo by
navesti tebya na kakoj-nibud' sled?
Rebekka (vsya vstrepenuvshis'). Mne! Ty dumaesh', ya posle etogo ostalas'
by zdes' hot' den'?
(*786) Rosmer. Net, net, razumeetsya. O-o! Kakuyu zhe bor'bu ona vynesla.
Odna, sama s soboj, Rebekka. Polnaya otchayaniya i odna-odineshen'ka. I nakonec
eta potryasayushchaya... prizyvayushchaya nas k otvetu pobeda - v vodopade! (Brosaetsya
na stul u pis'mennogo stola, opiraetsya loktyami na stol i zakryvaet lico
rukami.)
Rebekka (ostorozhno podhodit k nemu szadi). Poslushaj, Rosmer. Bud' v
tvoej vlasti vernut' Beatu k zhizni... k sebe... syuda, v Rosmershol'm - ty by
sdelal eto?
Rosmer. O, razve ya znayu, chto by sdelal, chego ne sdelal by. YA teper' ni
o chem drugom i dumat' ne mogu - tol'ko ob odnom etom nevozvratimom,
nepopravimom.
Rebekka. Teper' tebe predstoyalo nachat' zhit', Rosmer... i ty uzhe nachal
zhit'. Ty stal svoboden... vo vseh otnosheniyah. I chuvstvoval sebya takim
schastlivym, radostnym...
Rosmer. Da, da... tak i bylo. I vdrug svalilas' na menya eta strashnaya
tyazhest'...
Rebekka (stoya pozadi nego i opirayas' rukami na spinku stula). Kak
slavno bylo nam s toboj sidet' vdvoem v gostinoj, v sumerkah... pomogaya drug
drugu stroit' novye plany zhizni. Ty hotel vmeshat'sya v zhivuyu, kipuchuyu
zhizn'... v zhivuyu zhizn' sovremennosti, - kak ty govoril. Hotel perehodit' iz
doma v dom vestnikom svobody, osvobozhdeniya. Zavoevyvat' umy i volyu lyudej...
sozdavat' vokrug sebya blagorodnyh lyudej... vse v bolee i bolee shirokih
krugah. Blagorodnyh lyudej.
Rosmer. Radostnyh i blagorodnyh lyudej.
Rebekka. Da, radostnyh.
Rosmer. Ved' radost' oblagorazhivaet dushu, Rebekka.
Rebekka. A ty ne dumaesh', chto i gore tozhe? Velikoe gore?
Rosmer. Da... esli chelovek smozhet perezhit' ego. Prevozmoch' ego.
Pereshagnut' cherez nego.
Rebekka. Vot eto i nado sdelat' tebe.
Rosmer. CHerez eto mne nikogda ne pereshagnut' - sovsem. Vechno budet
gryzt' menya somnenie, vopros. Nikogda bol'she ne naslazhdat'sya mne tem, chto
pridaet zhizni takuyu charuyushchuyu prelest'.
(*787) Rebekka (nagibayas' nad nim, tiho). CHto zhe eto takoe, Rosmer?
Rosmer (vzglyadyvaya na nee). Bezmyatezhnaya, radostnaya, svobodnaya ot viny
sovest'.
Rebekka (otstupaya ot nego na shag). Da. Svobodnaya ot viny sovest'...
Kratkoe molchanie.
Rosmer (opershis' loktem na stol i podpiraya golovu rukoj, glyadit pered
soboyu). I kak ona sumela vse eto skombinirovat'! Kak sistematicheski svyazala
vse, odno s drugim! Snachala stala somnevat'sya v moej predannosti vere i
cerkvi. Kak mogla ona napast' na takuyu mysl' togda? A vot napala zhe. I mysl'
eta razroslas' v uverennost'. A zatem... da, zatem ej uzh tak legko bylo
voobrazit' sebe i vse ostal'noe. (Vypryamlyaetsya i nervno eroshit volosy.) Ah,
eti dikie mysli! Nikogda mne ot nih ne otdelat'sya. YA eto chuvstvuyu. Znayu. Oni
budut naletat' na menya vdrug, ni s togo ni s sego, i budit' pamyat' o
mertvoj.
Rebekka. Kak belyj kon' Rosmershol'ma.
Rosmer. Da. Pronosyas' vo mrake... v tishine.
Rebekka. I iz-za etogo zloschastnogo breda bol'nogo mozga ty gotov
otkazat'sya ot zhivoj zhizni, za kotoruyu uzhe bylo uhvatilsya?
Rosmer. Ty prava - eto tyazhelo. Tyazhelo, Rebekka. No vybor ne v moej
vlasti. Kak mne spravit'sya s etim?
Rebekka (vse stoya za ego stulom). Sozdav sebe novye usloviya zhizni.
Rosmer (porazhennyj, podnimaya golovu i glyadya na Rebekku). Novye usloviya
zhizni!
Rebekka. Da, novye otnosheniya k okruzhayushchemu miru. ZHit', dejstvovat',
rabotat'. A ne sidet' tut, lomaya sebe golovu nad nerazreshimymi zagadkami.
Rosmer (vstaet). Novye otnosheniya? (Idet po komnate, ostanavlivaetsya u
dveri i vozvrashchaetsya obratno.) Mne prihodit na um odin vopros. Ty ne
zadavala ego sebe, Rebekka?
Rebekka (tyazhelo dysha). Skazhi... kakoj...
Rosmer. Kak, po-tvoemu, dolzhny slozhit'sya nashi otnosheniya s segodnyashnego
dnya?
(*788) Rebekka. YA dumayu, nasha druzhba mozhet ustoyat', chto by tam ni
sluchilos'.
Rosmer. YA ne sovsem v takom smysle. No to, chto s samogo nachala sblizilo
nas s toboj... chto tak tesno svyazyvaet nas... nasha oboyudnaya vera v
vozmozhnost' chistyh otnoshenij mezhdu zhivushchimi vmeste muzhchinoj i zhenshchinoj...
Rebekka. Da, da... tak chto zhe?
Rosmer. YA hochu skazat', chto takie otnosheniya... kak vot nashi... skoree
vsego umestny, kogda lyudi zhivut mirnoj, schastlivoj zhizn'yu...
Rebekka. Znachit...
Rosmer. Mne zhe teper' predstoit zhizn', polnaya bor'by, trevog i sil'nyh
dushevnyh volnenij. YA ved' hochu prozhit' svoyu zhizn', Rebekka! YA ne dam svalit'
sebya, sbit' sebya s nog kakimi-to zhutkimi predpolozheniyami. YA ne pozvolyu
predpisyvat' sebe, kakim putem mne idti v zhizni... ne pozvolyu ni zhivym ni...
komu by to ni bylo.
Rebekka. Da, da! Ne pozvolyaj! Bud' do konca svobodnym, Rosmer!
Rosmer. No znaesh', chto mne togda prihodit na um? Ne znaesh'? Ne vidish',
kakim obrazom ya luchshe vsego mogu otdelat'sya ot vseh muchitel'nyh
vospominanij... ot vsego etogo pechal'nogo proshlogo?
Rebekka. Nu?
Rosmer. Protivopostaviv emu novoe, zhivoe nastoyashchee.
Rebekka (hvatayas' oshchup'yu za spinku stula). ZHivoe?.. CHto zhe... eto?
Rosmer (podhodya k nej). Rebekka... esli by ya teper' sprosil tebya...
hochesh' ty byt' moej vtoroj zhenoj?
Rebekka (s minutu ne mozhet vygovorit' ni slova, zatem radostno
vskrikivaet). Tvoej zhenoj! Tvoej!.. YA!
Rosmer. Horosho. Popytaemsya zhe. My dvoe sol'emsya v odno sushchestvo. Zdes'
ne dolzhno ostavat'sya pustogo mesta posle umershej.
Rebekka. YA... na meste Beaty!..
Rosmer. Togda ona budet vycherknuta iz nashej zhizni. Sovsem. Raz
navsegda!
(*789) Rebekka (tihim drozhashchim golosom). Ty dumaesh', Rosmer?
Rosmer. Tak dolzhno byt'! Dolzhno! YA ne mogu... ne hochu prozhit' vsyu zhizn'
s trupom za plechami. Pomogi mne sbrosit' ego, Rebekka. I davaj zaglushim vse
vospominaniya svobodoj, radost'yu, strast'yu!.. Ty budesh' moej zhenoj...
edinstvennoj, kakuyu ya kogda-libo imel.
Rebekka (ovladev soboj). Nikogda bol'she ne zagovarivaj ob etom. YA
nikogda ne budu tvoej zhenoj.
Rosmer. CHto! Nikogda! Ili ty dumaesh', chto nikogda ne smogla by polyubit'
menya? Da razve v nashej druzhbe net uzhe probleskov lyubvi?
Rebekka (zakryvaya v uzhase ushi). Ne govori tak, Rosmer! Ne proiznosi
etogo!
Rosmer (shvativ ee za ruku). Da, da... v nashih otnosheniyah est' zerno
lyubvi, gotovoe pustit' rostok... O, ya vizhu po tvoemu licu, chto i ty eto
chuvstvuesh'. Razve net, Rebekka?
Rebekka (ovladev soboj, snova tverdo). Slushaj. Vot chto ya skazhu - esli
ty budesh' nastaivat', ya uedu iz Rosmershol'ma.
Rosmer. Uedesh'! Ty! Ne mozhesh'. |to nevozmozhno.
Rebekka. Eshche nevozmozhnee mne - stat' tvoej zhenoj. Nikogda v zhizni ne
byvat' etomu. YA ne mogu.
Rosmer (porazhennyj, smotrit na nee). Ty govorish': ne mogu. I tak
stranno. Pochemu zhe ty ne mozhesh'?
Rebekka (shvativ ego za obe ruki). Dorogoj drug... i radi tebya i radi
menya - ne sprashivaj pochemu. (Vypuskaet ego ruki.) Tak-to, Rosmer. (Idet k
dveri nalevo.)
Rosmer. S etoj minuty u menya budet odin vopros - pochemu.
Rebekka (oborachivayas'). Togda vse budet koncheno.
Rosmer. Mezhdu nami?
Rebekka. Da.
Rosmer. Nikogda mezhdu nami ne mozhet byt' koncheno. Nikogda ty ne uedesh'
iz Rosmershol'ma.
Rebekka (vzyavshis' za ruchku dveri). Net, ya, pozhaluj, i ne uedu. No esli
ty budesh' eshche sprashivat' - vse-taki vse budet koncheno.
(*790) Rosmer. Vse-taki koncheno? Kak zhe tak?
Rebekka. Da. YA posleduyu za Beatoj... Teper' ty znaesh', Rosmer.
Rosmer. Rebekka!..
Rebekka (v dveryah, medlenno naklonyaya golovu). Teper' ty znaesh'!
(Uhodit, zatvoryaya za soboj dver'.)
Rosmer (kak poteryannyj, glyadit ej vsled i govorit pro sebya). CHto zhe...
eto... takoe?
(*791)DEJSTVIE TRETXE
Gostinaya v Rosmershol'me. Okno i dver' v perednyuyu otkryty. Solnechnoe
utro.
Rebekka, odetaya, kak byla v pervom dejstvii, stoit u okna, polivaya
cvety. Ee vyazan'e lezhit na kresle. Madam Hel'set, s metelkoj i tryapkoj,
obmahivaet i vytiraet pyl' s mebeli.
Rebekka (posle nebol'shoj pauzy). Stranno, chto pastor segodnya tak dolgo
ne spuskaetsya vniz.
Madam Hel'set. Nu, on ved' chasto tak. Da teper', verno, uzh skoro
sojdet.
Rebekka. Vy ego videli?
Madam Hel'set. Mel'kom. Kogda ya prinesla emu kofe, on odevalsya u sebya v
spal'ne...
Rebekka. YA potomu sprashivayu, chto vchera emu nezdorovilos'.
Madam Hel'set. Da, eto zametno bylo. Hotelos' by znat', ne vyshlo li u
nih chego s shurinom.
Rebekka. CHto zhe takoe, po-vashemu, moglo vyjti?
Madam Hel'set. Gde zh mne znat'. Pozhaluj, eto Mortensgor rassoril ih.
Rebekka. Ochen' vozmozhno... Vy nemnozhko znakomy s etim Pederom
Mortensgorom?
Madam Hel'set. Vot uzh net! Kak mozhno, freken! S takim-to?
Rebekka. To est' potomu, chto on izdaet takuyu gadkuyu gazetu?
Madam Hel'set. Net, ne tol'ko iz-za etogo... Freken, verno, slyhala,
chto on prizhil rebenka s zamuzhnej zhenshchinoj, ot kotoroj muzh sbezhal?
Rebekka. Slyhala. No eto, kazhetsya, davno bylo, zadolgo do togo, kak ya
syuda priehala.
(*792) Madam Hel'set. Eshche by! On togda sovsem eshche byl moloden'kij. I
ej-to by vporu bylo byt' poumnee ego. On bylo i zhenit'sya na nej sobiralsya.
Da kuda! Razve pozvolili? Nu i solono zhe prishlos' emu potom, poplatilsya za
eto... A potom on vdrug kak-to v goru poshel. Teper', govoryat, mnogie hodyat k
nemu na poklon.
Rebekka. Da, malen'kie lyudi ohotnee vsego pribegayut k nemu so svoej
bedoj.
Madam Hel'set. Nu, pozhaluj, i ne odni malen'kie...
Rebekka (ukradkoj poglyadyvaya na nee). Razve?
Madam Hel'set (okolo divana, userdno obmahivaya metelkoj i vytiraya
pyl'). Pozhaluj, i takie, na kakih ni za chto nikto i ne podumal by, freken!
Rebekka (vozyas' s cvetami). Nu, eto vam tol'ko tak kazhetsya, madam
Hel'set. Vy zhe ne mozhete znat' nichego takogo navernoe.
Madam Hel'set. Vot kak? Freken dumaet, chto ne mogu? A vot mogu. Koli na
to poshlo, tak ya sama raz nosila pis'mo Mortensgoru.
Rebekka (oborachivayas'). Da neuzheli?
Madam Hel'set. Pravo. I pis'mo-to bylo vdobavok napisano zdes', v
Rosmershol'me.
Rebekka. V samom dele, madam Hel'set?
Madam Hel'set. Ej-bogu! I na takoj tonkoj bumage. I zapechatano samym
luchshim krasnym surguchom.
Rebekka. I vam ego doverili snesti? Togda, dorogaya madam Hel'set, ne
trudno ugadat', ot kogo ono bylo.
Madam Hel'set. Nu-u?
Rebekka. Razumeetsya, kto zhe eto mog byt', kak ne bednaya fru Rosmer v
svoem boleznennom sostoyanii.
Madam Hel'set. |to vse v y govorite, freken, a ne ya.
Rebekka. No chto zhe bylo v etom pis'me? Vprochem, otkuda zhe vam znat'.
Madam Hel'set. Gm!.. Pozhaluj, vse-taki i eto bylo by vozmozhno.
Rebekka. Tak ona vam skazala, o chem pisala?
Madam Hel'set. Net, etogo-to ona ne skazala. No kogda tot, Mortensgor,
prochel pis'mo, on prinyalsya vyspra-(*793)shivat' menya i vdol' i poperek, nu, ya
i mogla smeknut', v chem bylo delo.
Rebekka. V chem zhe? Nu, milaya, slavnaya madam Hel'set, skazhite!
Madam Hel'set. Net, net, freken. Ni za chto na svete.
Rebekka. Nu, mne-to vy mogli by skazat'. My s vami takie druz'ya.
Madam Hel'set. Bozhe menya sohrani skazat' vam hot' chto-nibud' ob etom,
freken. Skazhu tol'ko, chto bednoj bol'noj vbili v golovu ochen' durnye veshchi -
i bol'she nichego.
Rebekka. Kto zhe, kto vbil ej eto v golovu?
Madam Hel'set. Nehoroshie lyudi, freken Vest. Nehoroshie lyudi.
Rebekka. Nehoroshie?..
Madam Hel'set. Da; i eshche raz povtoryu: ochen' nehoroshie lyudi.
Rebekka. A kto zhe oni, kak vy dumaete?
Madam Hel'set. O, ya-to znayu, chto dumayu. No bozhe menya upasi!.. Izvestnoe
delo, v gorode est' odna takaya osoba... gm!..
Rebekka. YA vizhu, vy namekaete na fru Kroll.
Madam Hel'set. Da, ona taki sebe na ume. Peredo mnoj vsegda nos
zadirala. I vas nikogda ne zhalovala.
Rebekka. Po-vashemu, fru Rosmer byla v polnom razume, kogda pisala eto
pis'mo Mortensgoru?
Madam Hel'set. Da ved' razum - mudrenoe delo, freken. A tol'ko sovsem
sumasshedshej ona ne byla, po-moemu.
Rebekka. Da ved' u nee zhe sovsem kak budto pomutilos' v golove, kogda
ona uznala, chto ne budet imet' detej. Ved' togda eshche eto s nej nachalos'.
Madam Hel'set. Da, eto uzhasno rasstroilo ee, bednyazhku.
Rebekka (beret vyazan'e i saditsya k stolu). Vprochem, razve vy ne
nahodite, chto dlya pastora eto, v sushchnosti, bylo k luchshemu, madam Hel'set?
Madam Hel'set. CHto bylo k luchshemu?
Rebekka. Da vot, chto u nih ne bylo detej. A?
(*794) Madam Hel'set. Gm!.. Vot uzh ne znayu, chto i skazat' na eto.
Rebekka. Da pover'te, chto tak. Dlya nego eto bylo k luchshemu. Pastor
Rosmer ne takoj chelovek, chtoby hodit' da slushat' tut detskij pisk.
Madam Hel'set. V Rosmershol'me detki ne krichat, freken.
Rebekka (smotrit na nee). Ne krichat?
Madam Hel'set. Net. Tut v dome nikogda etogo ne byvalo, chtoby detki
krichali, - skol'ko lyudi pomnyat.
Rebekka. Vot stranno.
Madam Hel'set. Ne pravda li? No takoj uzh rod. I eshche odna strannost'
est'. Poka maly - ne krichat, a kak podrastut - ne smeyutsya. Nikogda ne
smeyutsya. Vsyu zhizn'.
Rebekka. Vot udivitel'no...
Madam Hel'set. Razve freken slyhala kogda-nibud', hot' raz, chtoby
pastor smeyalsya?
Rebekka. Net... kak podumayu, tak gotova poverit', chto vy pravy. Da i
voobshche zdes', v vashih krayah, lyudi ne ochen'-to mnogo smeyutsya, mne kazhetsya.
Madam Hel'set. Da. Govoryat, chto nachalo etomu polozheno v Rosmershol'me.
Otsyuda uzh krugom razoshlos', slovno povetrie kakoe.
Rebekka. Vy ochen' glubokomyslennaya zhenshchina, madam Hel'set.
Madam Hel'set. Nu, nechego vam nasmehat'sya... (Prislushivayas'.) Tss...
pastor idet. On ne lyubit, kogda tut s metelkami... (Uhodit v dver' napravo.)
Juhannes Rosmer s palkoj i shlyapoj v rukah vhodit iz perednej.
Rosmer. Zdravstvuj, Rebekka.
Rebekka. Zdravstvuj, milyj. (Nemnogo pogodya, prodolzhaya vyazat'.) Ty
uhodish'?
Rosmer. Da.
Rebekka. Pogoda takaya slavnaya.
Rosmer. Ty ne zaglyanula ko mne naverh utrom.
Rebekka. Net, ne zaglyanula... segodnya.
Rosmer. I vpred' ne budesh'?
Rebekka. Ne znayu eshche.
(*795) Rosmer. Nichego net s pochty dlya menya?
Rebekka. "Oblastnoj vestnik" prislali.
Rosmer. "Oblastnoj vestnik"!..
Rebekka. Lezhit na stole.
Rosmer (polozhiv shlyapu i palku). CHto-nibud' est'?
Rebekka. Da.
Rosmer. I ty ne prislala mne naverh?
Rebekka. Uspeesh' eshche prochest'.
Rosmer. A, tak. (Beret gazetu i chitaet stoya.) CHto?.. "Osobenno nado
osteregat'sya besharakternyh perebezhchikov..." (Smotrit na nee.) Oni nazyvayut
menya perebezhchikom, Rebekka.
Rebekka. Imeni ne nazvano.
Rosmer. |to vse ravno. (CHitaet dal'she.) "...tajnyh izmennikov horoshemu
delu... Lyudej s naturoj Iudy, kotorye naglo soznayutsya v svoem
otstupnichestve, kak tol'ko polagayut, chto nastal udobnyj, naivygodnejshij
moment... |to bezzastenchivoe pokushenie na pochtennuyu pamyat' predkov... v
chayanii, chto gospoda dannoj minuty ne postoyat za prilichnoj nagradoj". (Kladet
gazetu na stol.) I eto oni pishut obo mne! Oni, znayushchie menya tak davno i tak
blizko. Sami oni etomu ne veryat. Znayut, chto v etom net ni slova pravdy, - i
vse-taki pishut.
Rebekka. |to eshche ne vse.
Rosmer (snova beret gazetu). "Izvineniem mozhet sluzhit'
nedisciplinirovannoe myshlenie... pagubnoe vliyanie, pozhaluj, prostirayushcheesya i
na takie oblasti, kotorye my poka ne hotim delat' predmetom publichnogo
obsuzhdeniya ili osuzhdeniya..." (Smotrit na nee.) CHto zhe eto?
Rebekka. Namek na menya, ponyatno.
Rosmer (snova otkladyvaya gazetu). Rebekka, eto nechestno s ih storony.
Rebekka. Da, po-moemu, oni ne ustupayut Mortensgoru.
Rosmer (hodit po komnate). Neobhodimo prinesti spasenie lyudyam. Vse
horoshee, chto est' v nih, pogibnet, esli ostavit' delo tak. No etogo nel'zya
dopustit'. O-o, kak ya byl by rad, kak schastliv, esli by mne udalos' hot'
nemnozhko rasseyat' etot mrak bezobraziya... vnesti syuda hot' luch sveta.
(*796) Rebekka (vstavaya). Ne pravda li? Vot tebe velikaya, prekrasnaya
zadacha; est' dlya chego zhit'.
Rosmer. Podumaj, esli by mne udalos' probudit' v nih samosoznanie,
dovesti ih do raskayaniya, do togo, chtoby im stalo stydno samih sebya.
Zastavit' ih sblizit'sya mezhdu soboyu na pochve terpimosti... lyubvi, Rebekka.
Rebekka. Da, tol'ko napryagi dlya etogo vse svoi sily, i ty uvidish', chto
pobedish'.
Rosmer. Mne kazhetsya, eto dolzhno udat'sya. O, kak radostno budet zhit'
togda! Nikakoj vrazhdy, ozhestochennoj bor'by. Tol'ko blagorodnoe sorevnovanie.
Vse vzory napravleny na odnu cel'. Volya vseh, umy vseh ustremleny vpered...
vvys'... Kazhdyj idet svoim, estestvennym dlya nego, neobhodimym putem.
Schast'e dlya vseh - sozdavaemoe vsemi. (Sluchajno vzglyanuv v okno, vdrug ves'
sodrogaetsya i mrachno proiznosit.) O-o!.. Tol'ko ne mnoyu.
Rebekka. Ne?.. Ne toboj?
Rosmer. I ne dlya menya.
Rebekka. Ah, Rosmer, ne poddavajsya takim somneniyam!
Rosmer. Schast'e, dorogaya Rebekka, schast'e - eto prezhde vsego tihoe,
radostnoe soznanie, chto sovest' tvoya svobodna ot viny.
Rebekka (glyadya pered soboj). Da, eto - naschet viny.
Rosmer. Ah, ty ne mozhesh' sudit' ob etom. No ya...
Rebekka. Ty - men'she vsego.
Rosmer (ukazyvaya v okno). Vodopad!
Rebekka. O Rosmer!..
Madam Hel'set zaglyadyvaet v dver' sprava.
Madam Hel'set. Freken.
Rebekka. Potom, potom. Ne sejchas.
Madam Hel'set. Na odno slovo, freken.
Rebekka podhodit k dveri. Madam Hel'set chto-to soobshchaet ej, i oni
shepotom obmenivayutsya neskol'kimi slovami. Zatem madam Hel'set kivaet golovoj
i uhodit.
Rosmer (s bespokojstvom). Ne ko mne li kto?
Rebekka. Net, eto po chasti hozyajstva... Ty by proshelsya teper' podyshat'
svezhim vozduhom, Rosmer. Horoshen'ko progulyalsya by. Podol'she.
(*797) Rosmer (beret shlyapu). Pojdem vmeste.
Rebekka. Net, milyj, ya sejchas ne mogu. Pridetsya tebe odnomu. I stryahni
ty s sebya vse eti tyazhelye dumy. Obeshchaj.
Rosmer. Nikogda mne, verno, ne stryahnut' ih - vot chego ya boyus'.
Rebekka. No kak mozhet nechto, do togo neosnovatel'noe, tak zahvatit'
tebya!..
Rosmer. K sozhaleniyu, eto, pozhaluj, ne tak uzh neosnovatel'no. YA vsyu noch'
lezhal i dumal ob etom. Beata, pozhaluj, vse-taki ne tak uzhe oshiblas'.
Rebekka. V chem?
Rosmer. Ne tak uzhe oshiblas', kogda reshila, chto ya lyublyu tebya, Rebekka.
Rebekka. Ne oshiblas' v etom?
Rosmer (kidaet shlyapu na stol). YA vse hozhu i muchus' etim voprosom - ne
obmanyvali li my sebya sami vse vremya, nazyvaya nashi otnosheniya druzhboj?
Rebekka. Ty razve dumaesh', chto ih s takim zhe osnovaniem mozhno bylo by
nazvat'...
Rosmer. ...Lyubovnymi otnosheniyami. Da, dumayu. Eshche pri zhizni Beaty vse
moi mysli prinadlezhali tebe. K tebe odnoj tyanulo menya. Vozle tebya ya oshchushchal
etu tihuyu radost', eto ne znayushchee zhelanij blazhenstvo. Esli porazdumat'
horoshen'ko, Rebekka, to sblizivshee nas vnachale chuvstvo bylo pohozhe na tajnuyu
vlyublennost' detej. Nichego ne trebuyushchuyu, ni o chem ne mechtayushchuyu. Razve ne
bylo i u tebya takogo oshchushcheniya? Skazhi!
Rebekka (boryas' s soboj). Ah... ne znayu, chto i skazat'.
Rosmer. I etu-to zadushevnuyu nashu zhizn' drug v druge i drug dlya druga my
prinimali za druzhbu. Net... znaesh', nashi otnosheniya byli duhovnym brakom...
pozhaluj, s samyh zhe pervyh dnej. Vot v chem i greh moj. YA ne imel prava na
eto... ne dolzhen byl pozvolyat' sebe etogo iz-za Beaty.
Rebekka. Ne dolzhen byl pozvolyat' sebe byt' schastlivym? Ty tak dumaesh',
Rosmer?
Rosmer. Ona smotrela na nashi otnosheniya glazami svoej lyubvi. Sudila o
nih, merila ih merkoj svoej lyubvi. Vpolne estestvenno. Beata i ne mogla
sudit' inache.
(*798) Rebekka. No kak zhe ty mozhesh' obvinyat' sebya samogo v zabluzhdenii
Beaty!
Rosmer. Iz lyubvi ko mne... svoeobraznoj, no vse-taki lyubvi... ona
brosilas' v vodopad. |to neprelozhnyj fakt, Rebekka. I cherez nego mne nikogda
ne pereshagnut'.
Rebekka. Ah, da ne dumaj ty ni o chem, krome toj velikoj, prekrasnoj
zadachi, kotoroj ty reshil posvyatit' svoyu zhizn'!
Rosmer (kachaya golovoj). Zadachu etu, verno, nikogda ne udastsya reshit'.
Mne ne udastsya. Posle togo, chto ya teper' znayu.
Rebekka. Pochemu zhe tebe ne udastsya?
Rosmer. Potomu, chto nikogda ne vostorzhestvovat' tomu delu, nachalo
kotoromu polozheno vo grehe.
Rebekka (poryvisto). Ah, eta rodovaya mnitel'nost'... rodovaya robost'...
rodovaya shchepetil'nost'! U vas tut hodit pover'e, chto mertvecy vozvrashchayutsya na
zemlyu v obraze vihrem pronosyashchihsya belyh konej. Po-moemu, i vse, o chem ty
sejchas dumaesh', - eto v tom zhe rode.
Rosmer. Pust' budet, chem ugodno. Ne vse li ravno, raz ya ne mogu
otdelat'sya ot etogo. I ty pover' mne, Rebekka, - ono tak i est', kak ya
govoryu. Delo, kotoroe dolzhno vostorzhestvovat', oderzhat' prochnuyu pobedu,
mozhet byt' soversheno lish' chelovekom s radostnoj, svobodnoj ot viny sovest'yu.
Rebekka. Razve tebe tak uzh neobhodima radost', Rosmer?
Rosmer. Radost'? Da, imenno.
Rebekka. Tebe? Ty dazhe nikogda ne smeesh'sya!
Rosmer. Tem ne menee. Pover', vo mne zhivet podlinnaya sklonnost' k
radosti.
Rebekka. Nu, teper' tebe pora, dorogoj drug. Projdis' horoshen'ko,
podal'she... kak mozhno dal'she. Slyshish'?.. Vot tvoya shlyapa. A vot i palka.
Rosmer (beret ot nee). Blagodaryu. A ty ne pojdesh' so mnoj?
Rebekka. Net, net, mne teper' nel'zya.
Rosmer. Nu, horosho. Ty vse ravno so mnoj. (Uhodit, cherez perednyuyu.)
(*799) Rebekka (nemnogo pogodya vyglyadyvaet v otkrytuyu dver'. Zatem idet
k dveri napravo. Otvoryaet ee i govorit vpolgolosa). Nu, madam Hel'set,
teper' mozhete vpustit' ego. (Idet k oknu.)
Vskore sprava vhodit rektor Kroll i molcha, ceremonno klanyaetsya, derzha
shlyapu v ruke.
Kroll. Tak on ushel?
Rebekka. Da.
Kroll. Obyknovenno on daleko uhodit?
Rebekka. O da. No segodnya trudno predusmotret', chto on sdelaet. I
poetomu, esli ne hotite stolknut'sya s nim...
Kroll. Net, net. YA hotel pogovorit' s vami. I naedine.
Rebekka. V takom sluchae luchshe nam ne teryat' vremeni. Sadites', gospodin
rektor. (Saditsya u okna v kreslo.)
Kroll saditsya na stul ryadom.
Kroll. Freken Vest... vy edva li mozhete sebe predstavit', kak gluboko,
kak bol'no porazil menya... etot perevorot v Juhannese Rosmere.
Rebekka. My predvideli, chto tak budet - vnachale.
Kroll. Tol'ko vnachale?
Rebekka. Rosmer tverdo nadeyalsya, chto rano ili pozdno vy primknete k
nemu.
Kroll. YA!
Rebekka. I vy i vse ostal'nye ego druz'ya.
Kroll. Vot vidite! Kakaya slabaya u nego sposobnost' suzhdeniya, kak ploho
on ponimaet lyudej i zhitejskie usloviya.
Rebekka. Vprochem, raz on chuvstvuet neobhodimost' stat' svobodnym vo
vseh otnosheniyah...
Kroll. Da, no vot... etogo-to imenno ya i ne dumayu.
Rebekka. CHto zhe vy dumaete?
Kroll. YA dumayu, chto za vsem etim stoite v y.
Rebekka. |to vas nadoumila vasha zhena, rektor Kroll.
(*800) Kroll. Bezrazlichno, kto by ni nadoumil. Sut' v tom, chto u menya
voznikayut podozreniya... chrezvychajno sil'nye podozreniya, govoryu ya, kogda
pripomnyu i soobrazhu horoshen'ko vse vashe povedenie s teh samyh por, kak vy
poyavilis' zdes'.
Rebekka (smotrit na nego). Sdaetsya mne, bylo vremya, kogda vy
chrezvychajno sil'no verili v menya, dorogoj rektor. Verili vsem serdcem, mogla
by ya skazat'.
Kroll (gluho). Kogo vy ne okolduete - raz zadadites' etoj cel'yu.
Rebekka. Tak ya zadavalas' takoj cel'yu?
Kroll. Da. YA uzh ne tak prost teper', chtoby voobrazhat', budto v vas
govorilo hot' chto-libo pohozhee na chuvstvo. Vy poprostu hoteli dobit'sya
dostupa v Rosmershol'm. Ukrepit'sya zdes'. Vot v chem ya dolzhen byl pomoch' vam.
Teper' ya eto vizhu.
Rebekka. Tak vy, znachit, sovsem zabyli, chto eto Beata prosila, umolyala
menya pereehat' syuda.
Kroll. Da, kogda vy uspeli okoldovat' i ee. Ili mozhno nazvat' to
chuvstvo, kotoroe ona stala pitat' k vam, druzhboj? Ono pereshlo v nastoyashchee
obozhanie... vostorzhennoe poklonenie! Vyrodilos' - kak by eto skazat' - v
svoego roda otchayannuyu vlyublennost'. Da, eto nastoyashchee slovo.
Rebekka. Ne ugodno li vam pripomnit', v kakom sostoyanii nahodilas' vasha
sestra. CHto do menya, to ya ne dumayu, chtoby ya mogla schitat'sya skol'ko-nibud'
vostorzhennoj naturoj.
Kroll. Net, razumeetsya, etim vy ne stradaete. No tem opasnee vy dlya
lyudej, nad kotorymi hotite priobresti vlast'. Vam legko dejstvovat' s polnym
soznaniem svoego prevoshodstva i vernym raschetom imenno potomu, chto u vas
ledyanoe serdce.
Rebekka. Ledyanoe? Vy tak uvereny v etom?
Kroll. Teper' vpolne uveren. Inache vy razve mogli by tak neuklonno, god
za godom, presledovat' zdes' svoyu cel'? Da, da... vy dostigli, chego hoteli.
Vy zabrali i ego i vse zdes' v svoi ruki. I, chtoby dobit'sya svoego, vy ne
ostanovilis' dazhe pered tem, chtoby sdelat' ego neschastnym.
(*801) Rebekka. |to nepravda. Ne ya, a vy sdelali ego neschastnym.
Kroll. YA?!
Rebekka. Vy naveli ego na mysl', budto on vinoven v uzhasnoj smerti
Beaty.
Kroll. Znachit, eto vse-taki gluboko potryaslo ego?
Rebekka. Sami mozhete dogadat'sya. S takoj myagkoj dushoj, kak u nego...
Kroll. YA polagal, chto chelovek, osvobodivshijsya ot tak nazyvaemyh
predrassudkov, ne budet stol' shchepetilen. No, znachit, vse-taki! O da... v
sushchnosti, ya tak i znal. Potomku lyudej, kotorye smotryat na vas s etih sten,
vryad li sbrosit' s sebya vse to, chto neukosnitel'no peredavalos' po
nasledstvu iz roda v rod.
Rebekka (zadumchivo glyadya pered soboj). Juhannes Rosmer gluboko vros
kornyami v svoj rod. |to neosporimaya istina.
Kroll. Da, i vam sledovalo by prinyat' eto vo vnimanie, esli by serdce
vashe lezhalo k nemu. No gde zhe vam bylo schitat'sya s podobnymi soobrazheniyami!
Vse vashi ishodnye dannye tak beskonechno daleki ot ego ishodnyh dannyh.
Rebekka. O kakih ishodnyh dannyh vy govorite?
Kroll. YA govoryu o dannyh, obuslovlivaemyh samoyu prirodoyu.
Proishozhdeniem... freken Vest.
Rebekka. A, tak. Da, sovershenno verno... ya proishozhu iz ochen' bednyh
sloev. No vse-taki...
Kroll. YA ne imeyu v vidu soslovnogo, social'nogo polozheniya. YA govoryu o
moral'nyh dannyh.
Rebekka. Kakih zhe eto?
Kroll. Kotorye nuzhny byli dlya togo, chtoby vy voobshche poyavilis' na svet.
Rebekka. CHto vy takoe govorite!
Kroll. YA zagovoril ob etom tol'ko potomu, chto eti dannye ob®yasnyayut vse
vashe povedenie.
Rebekka. YA ne ponimayu. Vyskazhites' pryamo.
Kroll. YA, pravo, dumal, chto vy otlichno vse znaete. A to kak bylo
ponyat', chto vy pozvolili doktoru Vestu vas usynovit'...
Rebekka (vstaet). Ah, vot chto! Teper' ponimayu.
(*802) Kroll. ...chto vy prinyali ego imya. Familiya vashej materi byla
Gamvik.
Rebekka (perehodya na druguyu storonu komnaty). |to familiya moego otca,
gospodin rektor.
Kroll. Materi vashej, po rodu ee zanyatij, verno, chasten'ko prihodilos'
stalkivat'sya s uezdnym vrachom.
Rebekka. |to tak.
Kroll. I vot on beret vas k sebe, kak tol'ko mat' vasha umiraet.
Obhoditsya s vami surovo. I vse-taki vy ostaetes' u nego. Vy znaete, chto on
ne ostavit vam ni grosha. Vam i dostalsya ot nego vsego-navsego yashchik s
knigami. I vse-taki vy terpelivo perenosite vse. ZHaleete ego, uhazhivaete za
nim do konca.
Rebekka (u stola, prezritel'no glyadya na nego). I to, chto ya delala vse
eto, vy ob®yasnyaete tem, chto moe poyavlenie na svet bylo svyazano s chem-to
beznravstvennym... prestupnym?
Kroll. Vse, chto vy delali dlya doktora, ya otnoshu na schet nevol'nogo
dochernego chuvstva. V ostal'nom zhe vashem povedenii ya usmatrivayu otpechatok
vashego proishozhdeniya.
Rebekka (goryacho). No v vashih slovah net ni krupicy pravdy! I ya mogu
dokazat' eto. Doktor Vest eshche ne pereehal v Finmarken, kogda ya uzhe byla na
svete.
Kroll. Izvinite, freken. On priehal tuda za god do etogo. YA spravlyalsya.
Rebekka. Vy oshibaetes', govoryu vam! Sovershenno oshibaetes'!
Kroll. Vy tret'ego dnya sami skazali, chto vam dvadcat' devyat' let. Poshel
tridcatyj.
Rebekka. Da? Razve ya skazala?
Kroll. Da, skazali. I vot mozhno vyschitat'...
Rebekka. Stojte! Ne k chemu vyschityvat'. Tak i byt', skazhu vam pryamo: ya
starshe, nezheli vydayu sebya. Na celyj god.
Kroll (nedoverchivo ulybaetsya). V samom dele? Vot novost'. Kak zhe eto
sluchilos'?
Rebekka. Kogda mne ispolnilos' dvadcat' pyat' let, mne pokazalos'... chto
dlya nezamuzhnej ya stanovlyus' uzh chereschur staroj. Vot ya i stala skradyvat' u
sebya god.
(*803) Kroll. Vy? Svobodomyslyashchaya zhenshchina? A predrassudka naschet
brachnogo vozrasta derzhites'?
Rebekka. Da, eto bylo beskonechno glupo... smeshno. No v nas vsegda
zasyadet chto-nibud' takoe, ot chego ne otdelaesh'sya. Takovy uzh my, lyudi.
Kroll. Pust' tak. No raschet moj vse-taki mozhet okazat'sya vernym. Doktor
Vest priezzhal tuda na korotkoe vremya za god do svoego naznacheniya.
Rebekka (poryvisto). |to nepravda!
Kroll. Nepravda?
Rebekka. Da. Mat' nikogda ob etom ne govorila.
Kroll. Ne govorila?
Rebekka. Nikogda. I sam doktor Vest tozhe. Nikto ni slova.
Kroll. Ne potomu li, byt' mozhet, chto oba imeli svoi prichiny skradyvat'
god? Kak i vy, freken Vest. Pozhaluj, eto semejnaya osobennost'.
Rebekka (hodit po komnate, szhimaya i lomaya ruki). Byt' ne mozhet! Vy
prosto hotite mne eto vnushit'. |to nepravda! Nikogda v zhizni ne mozhet byt'
pravdoj! Ne mozhet byt'! Nikogda v zhizni!..
Kroll (vstaet). No, lyubeznejshaya freken Vest... radi boga... pochemu vy
tak goryachites'? Vy pryamo pugaete menya! CHto mne dumat', predpolagat'!..
Rebekka. Nichego. Nechego vam ni dumat', ni predpolagat'.
Kroll. Nu, tak ob®yasnite zhe mne, pochemu vy v samom dele prinimaete eto
delo... odnu etu vozmozhnost' tak blizko k serdcu?
Rebekka (ovladev soboj). Ochen' prosto, rektor Kroll. Kakaya zhe mne ohota
slyt' nezakonnorozhdennoj?
Kroll. Tak... Horosho, udovletvorimsya poka takim ob®yasneniem. No,
znachit, vy sohranili-taki nekotorye... predrassudki i po etoj chasti?
Rebekka. Da, veroyatno.
Kroll. Nado dumat', chto s vashim preslovutym osvobozhdeniem i vo mnogom
drugom delo obstoit tak zhe. Vy nachitalis' knizhek, nabralis' iz nih vsyakih
myslej i mnenij. Poluchili nekotoroe ponyatie o raznyh nauchnyh issledovaniyah,
kotorye s vidu oprokidyvayut koe-chto iz togo, (*804) chto do sih por schitalos'
u nas nezyblemym, zapovednym. No vse eto ostalos' dlya vas lish' vneshnim
znaniem, freken Vest. Vy usvoili ego lish' chisto vneshnim obrazom. Ono ne
voshlo vam v plot' i krov'.
Rebekka (zadumchivo). Byt' mozhet, vy pravy.
Kroll. Da prover'te sebya, i vy uvidite! A raz uzh delo obstoit tak s
vami, to netrudno dogadat'sya, kak ono obstoit s Juhannesom Rosmerom. Ved'
eto prosto bezumie - bezhat' navstrechu sobstvennoj gibeli, ob®yavlyaya sebya
publichno otstupnikom. Podumajte, on, s ego robkoj naturoj! Predstav'te sebe
ego otverzhennym... gonimym temi, s kem on prezhde byl zaodno. Mishen'yu
besposhchadnyh napadok so storony luchshih chlenov obshchestva. Nikogda v zhizni ne
vynesti emu etogo, ne ustoyat'!
Rebekka. On dolzhen vynesti, ustoyat'. Teper' emu pozdno vozvrashchat'sya
nazad.
Kroll. Otnyud' ne pozdno. Nikoim obrazom. Sluchivsheesya mozhno zamyat'...
ili, po krajnej mere, istolkovat' vremennym, hotya by i priskorbnym
zabluzhdeniem. No, razumeetsya, bezuslovno neobhodimo prinyat' odnu meru
predostorozhnosti.
Rebekka. Kakuyu zhe?
Kroll. Vam nado ugovorit' ego uzakonit' vashi otnosheniya, freken Vest.
Rebekka. Ego otnosheniya ko mne?
Kroll. Da. Vam nado postarat'sya ugovorit' ego.
Rebekka. Vy, znachit, vse ne mozhete osvobodit'sya ot mysli, chto nashi
otnosheniya nuzhdayutsya... v uzakonenii, kak vy vyrazhaetes'?
Kroll. YA ne hochu vdavat'sya v etot vopros. No, mne kazhetsya, - naskol'ko
ya imel sluchai nablyudat', - legche vsego poryvayut s tak nazyvaemymi
predrassudkami v oblasti... gm...
Rebekka. ...V oblasti otnoshenij mezhdu muzhchinoj i zhenshchinoj, vy hoteli
skazat'?
Kroll. Da... otkrovenno govorya, ya takogo mneniya.
Rebekka (brodya po komnate i glyadya v okno). CHut'-chut' ne skazala: ah,
esli by vy byli pravy, rektor Kroll!
Kroll. Kak vas ponyat'? Vy skazali eto tak stranno.
(*805) Rebekka. A, da chto tam!.. Ne budem bol'she govorit' ob etom...
Ah... on idet!
Kroll. Uzhe! Tak ya ujdu.
Rebekka (idya k nemu). Net, ostan'tes'. Vy sejchas uslyshite nechto vazhnoe.
Kroll. Ne sejchas. Mne kazhetsya, ya ne v sostoyanii ego videt'.
Rebekka. Proshu vas... ostan'tes'. Ostan'tes'. A to potom pozhaleete. |to
ya v poslednij raz obrashchayus' k vam s pros'boj.
Kroll (udivlenno smotrit na nee i otkladyvaet shlyapu). Nu, horosho,
freken Vest. Pust' budet po-vashemu.
S minutu v komnate tiho. Zatem iz perednej vhodit Juhannes Rosmer.
Rosmer (uvidav rektora, ostanavlivaetsya v dveryah). Kak! Ty zdes'!
Rebekka. On predpochel by ne vstrechat'sya s toboj, Rosmer.
Kroll (nevol'no). Na "ty"!
Rebekka. Da, gospodin rektor. My s Rosmerom na "ty". Nashi otnosheniya
priveli nas k etomu.
Kroll. Tak eto mne i predstoyalo uslyshat', kak vy obeshchali?
Rebekka. I eto... i eshche koe-chto.
Rosmer (vhodya v komnatu). Kakaya cel' tvoego poseshcheniya?
Kroll. YA hotel eshche raz popytat'sya ostanovit' tebya i vernut' k nam.
Rosmer (ukazyvaya na gazetu). Posle togo, chto tam napechatano?
Kroll. |to ne ya napisal.
Rosmer. A ty sdelal kakuyu-nibud' popytku pomeshat' etomu?
Kroll. |to bylo by nepozvolitel'no, prinimaya vo vnimanie to delo,
kotoromu ya sluzhu. I, krome togo, eto bylo ne v moej vlasti.
Rebekka (razorvav gazetu v klochki, komkaet ih i brosaet za pechku). Vot
tak. S glaz doloj - i iz pamyati von. Bol'she nichego takogo ne povtoritsya,
Rosmer.
(*806) Kroll. Da, horosho by, esli b vy na samom dele mogli tak
ustroit'!
Rebekka (Rosmeru). Podi syuda, syadem, dorogoj drug. Vse troe. I ya vse
vam skazhu.
Rosmer (mashinal'no saditsya). CHto takoe s toboj, Rebekka? |to strannoe
spokojstvie... kak-to zhutko dazhe!.. CHto eto znachit?..
Rebekka. |to spokojstvie resheniya. (Saditsya.) Sadites' i vy, rektor.
Kroll saditsya na divan.
Rosmer. Spokojstvie resheniya, ty govorish'. Kakogo resheniya?
Rebekka. YA reshila vernut' tebe to, v chem ty nuzhdaesh'sya, chtoby zazhit'
nastoyashcheyu zhizn'yu. Ty vnov' vernesh' sebe svoyu radostnuyu, svobodnuyu ot viny
sovest', dorogoj drug.
Rosmer. Da chto zhe eto!..
Rebekka. YA budu tol'ko rasskazyvat'. Bol'she nichego i ne nuzhno.
Rosmer. Nu!..
Rebekka. Kogda ya priehala syuda iz Finmarkena... s doktorom Vestom...
peredo mnoj kak budto otkrylsya celyj novyj ogromnyj mir. Doktor uchil menya
vsemu ponemnozhku. I u menya nakopilis' raznye obryvki znanij, svedenij o
zhizni i veshchah... (S trudom, edva slyshno.) I vot...
Kroll. I vot?..
Rosmer. No, Rebekka... ya ved' eto znayu.
Rebekka (sobravshis' s silami). Da, da... ty, sobstvenno, prav. Ty
dostatochno znaesh' ob etom.
Kroll (pristal'no glyadya na nee). Luchshe, pozhaluj, mne ujti.
Rebekka. Net, sidite, dorogoj rektor. (Rosmeru.) Tak vot, vidish' li...
ya hotela priobshchit'sya k novomu vremeni, kotoroe stalo vlastno stuchat'sya v
dveri. Priobshchit'sya ko vsem novym myslyam... Rektor Kroll rasskazal mne
odnazhdy, chto Ul'rik Brendel' imel na tebya ogromnoe vliyanie, kogda ty byl eshche
mal'chikom. Mne i pokazalos', chto vot zadacha kak raz po mne - obnovit' takoe
vliyanie.
Rosmer. Tak ty yavilas' syuda s tajnym namereniem!..
(*807) Rebekka. YA hotela, chtoby my s toboj ruka ob ruku, svobodnye,
dvinulis' vpered. Vse dal'she. Vse dal'she i dal'she, do krajnih predelov... No
mezhdu toboj i polnoj svobodoj stoyala mrachnaya, nepreodolimaya stena.
Rosmer. Kakuyu stenu ty podrazumevaesh'?
Rebekka. YA podrazumevayu to, chto ty ne mog razvit'sya v svobodnogo
cheloveka bez solnca, bez schast'ya. Ty hirel tut v sumerkah etogo braka.
Rosmer. Nikogda do sih por ne govorila ty so mnoj o moem brake takim
obrazom.
Rebekka. Da, ya ne smela, chtoby ne ispugat' tebya.
Kroll (kivaya Rosmeru). Slyshish'!
Rebekka (prodolzhaya). No ya otlichno ponimala, v chem bylo tvoe spasenie.
Edinstvennoe tvoe spasenie. I ya prinyalas' dejstvovat'.
Rosmer. Na kakie dejstviya ty namekaesh'?
Kroll. Ne hotite li vy etim skazat'...
Rebekka. Da, Rosmer... (Vstaet.) Sidi, sidi. I vy tozhe, rektor. Teper'
pora otkryt' vse. |to ne ty, Rosmer. Na tebe net viny. |to ya smanila...
doshla do togo, chto smanila Beatu na lozhnyj put'...
Rosmer (vskakivaya). Rebekka!
Kroll (tozhe). Na lozhnyj put'!
Rebekka. Na put', kotoryj... privel k vodopadu. Teper' vy oba znaete.
Rosmer (kak oglushennyj). No ya ne ponimayu... chto takoe ona tut govorit?
YA ni slova ne ponimayu.
Kroll. Nu-nu. A ya nachinayu ponimat'.
Rosmer. Da chto zhe ty sdelala? CHto takoe ty mogla skazat' ej? Ved'
nichego zhe ne bylo. Rovno nichego!
Rebekka. Ona uznala, chto ty sobiraesh'sya pokonchit' so starymi
predrassudkami.
Rosmer. Da ved' ya eshche ne sobiralsya togda.
Rebekka. YA znala, chto skoro ty voz'mesh'sya za eto.
Kroll (kivaya golovoj). Aga!
Rosmer. I chto zhe? CHto dal'she? Teper' ya hochu znat' vse do konca.
Rebekka. Spustya nekotoroe vremya... ya stala prosit', umolyat' ee dat' mne
uehat' iz Rosmershol'ma.
Rosmer. Pochemu zhe ty hotela uehat'... togda?
(*808) Rebekka. YA ne hotela uehat'. YA hotela ostat'sya. No ya skazala ej,
chto, pozhaluj, luchshe budet dlya nas vseh, esli ya uedu vovremya. YA dala ej
ponyat', chto esli ya ostanus' zdes'... mozhet sluchit'sya... mozhet proizojti...
nechto takoe...
Rosmer. Tak vot chto ty skazala i sdelala.
Rebekka. Da, Rosmer.
Rosmer. Ty v etom smysle i govorila, chto prinyalas' dejstvovat'?
Rebekka (nadorvannym golosom). Da, v etom smysle
Rosmer (posle minutnoj pauzy). Ty okonchila teper' svoyu ispoved',
Rebekka?
Rebekka. Da.
Kroll. Ne sovsem.
Rebekka (ispuganno glyadit na nego). CHto zhe eshche?
Kroll. Ne dali li vy pod konec ponyat' Beate, chto neobhodimo... ne
tol'ko luchshe, no pryamo neobhodimo i dlya vas i dlya Rosmera, chtoby vy uehali
kuda-nibud'... vozmozhno skoree?.. Nu?
Rebekka (tiho, edva vnyatno). Byt' mozhet, ya i skazala chto-nibud' takoe.
Rosmer (tyazhelo opuskayas' v kreslo u okna). I ona, bednaya, bol'naya,
zaputalas' v etoj seti lzhi i obmana! Poverila vsemu! Vsej dushoj poverila!
Nepokolebimo! (Vzglyanuv na Rebekku.) I ni razu ne obratilas' ko mne, ni razu
ne obmolvilas' mne ni edinym slovom! O-o, Rebekka... ya vizhu po tvoemu
licu... ty otsovetovala ej!
Rebekka. Ona ved' zabrala sebe v golovu, chto, kak bezdetnaya zhena, ne
imeet prava ostavat'sya zdes'. Voobrazila, chto dolzhna, radi tebya, ustupit'
mesto.
Rosmer. A ty... ty nichego ne sdelala, chtoby razubedit' ee?
Rebekka. Net.
Kroll. Pozhaluj, vy eshche podderzhivali ee v etom ubezhdenii? Otvechajte! Ne
tak li?
Rebekka. Ona, po-vidimomu, tak ponimala moi slova.
Rosmer. Da, da, - a tvoemu vliyaniyu ona vpolne podchinyalas', vo vsem. I
ona ustupila mesto. (Vskakivaya.) Kak mogla... kak mogla ty vesti takuyu
uzhasnuyu igru!
(*809) Rebekka. Mne kazalos', chto tut prihodilos' vybirat' odnu iz dvuh
zhiznej, Rosmer.
Kroll (strogo i vlastno). Vy ne imeli nikakogo prava vzyat' na sebya
takoj vybor!
Rebekka (goryacho). Da neuzheli vy dumaete, chto ya tut rassuzhdala,
dejstvovala hladnokrovno! Togda ved' ya byla ne takoyu, kak teper' vot, kogda
stoyu tut i rasskazyvayu ob etom. I krome togo, v cheloveke vsegda dejstvuyut
kak by dve voli, ya polagayu. YA hotela ustranit' Beatu. Tak ili inache. No ya
nikogda ne dumala, chto delo vse-taki dojdet do etogo. Pri kazhdom novom shage,
na kotoryj ya otvazhivalas', mne slyshalsya vnutri menya golos: ni shagu dal'she!
ni edinogo shaga!.. I vse-taki ya ne mogla ostanovit'sya. Tak i tyanulo risknut'
eshche chut'-chut'... eshche nemnozhko. Eshche i eshche... I nakonec svershilos'... Vot
kakim obrazom proishodyat podobnye veshchi.
Kratkoe molchanie.
Rosmer (Rebekke). CHto zhe, po-tvoemu, budet teper' s toboj? Posle etogo?
Rebekka. So mnoj pust' budet, chto budet. |to ne osobenno vazhno.
Kroll. Ni slova, izoblichayushchego raskayanie. Vy, pozhaluj, ego i ne
ispytyvaete?
Rebekka (holodno, uklonchivo). Izvinite, gospodin rektor... eto delo
nikogo ne kasaetsya. S etim ya sumeyu spravit'sya sama.
Kroll (Rosmeru). I s takoj zhenshchinoj ty zhivesh' pod odnoj krovlej. V
blizkih otnosheniyah. (Obvodya vzglyadom portrety.) O-o! Poglyadeli by oni na eto
- umershie!
Rosmer. Ty v gorod teper'?
Kroll (beret shlyapu). Da. I chem skoree, tem luchshe.
Rosmer (tozhe beret shlyapu). Tak i ya s toboj.
Kroll. Ty hochesh'? Da, ya tak i dumal, chto my eshche ne sovsem poteryali
tebya.
Rosmer. Pojdem, Kroll! Pojdem! (Uhodit cherez perednyuyu, ne vzglyanuv na
Rebekku.)
Nemnogo pogodya Rebekka tihon'ko podhodit k oknu i vyglyadyvaet iz-za
cvetov.
(*810) Rebekka (vpolgolosa samoj sebe). I segodnya ne cherez mostik. V
obhod. Nikogda ne pereshagnut' emu cherez vodopad. Nikogda. (Othodit ot okna.)
Da, da, da. (Idet i zvonit.)
Vskore sprava vhodit madam Hel'set.
Madam Hel'set. CHto ugodno, freken?
Rebekka. Madam Hel'set, ne budete li vy tak dobry velet' snesti s
cherdaka moj dorozhnyj chemodan.
Madam Hel'set. Dorozhnyj chemodan?
Rebekka. Da, korichnevyj, obtyanutyj tyulen'ej kozhej, - vy znaete.
Madam Hel'set. Znayu, znayu. No, gospodi pomiluj, freken... ne uezzhat' zhe
vy sobiraetes'?
Rebekka. Da... sobirayus' i uedu, madam Hel'set.
Madam Hel'set. Tak vot, sejchas zhe?
Rebekka. Kak tol'ko ulozhus'.
Madam Hel'set. Da chto zhe eto takoe! No ved' freken skoro opyat'
vernetsya?
Rebekka. Nikogda ne vernus' bol'she.
Madam Hel'set. Nikogda! Gospodi bozhe! CHto zhe tut budet u nas v
Rosmershol'me bez vas? Bednyj pastor tol'ko chto zazhil bylo tak horosho,
uyutno.
Rebekka. Menya segodnya strah obuyal, madam Hel'set.
Madam Hel'set. Strah? Gospodi Iisuse... chego zhe vy ispugalis'?
Rebekka. Mne pomereshchilos' chto-to vrode belyh konej...
Madam Hel'set. Belyh konej! Sredi bela dnya!
Rebekka. Ah, oni, kazhetsya, razgulivayut u vas tut i dnem i noch'yu... eti
belye koni. (Menyaya ton.) Nu, znachit, dorozhnyj chemodan, madam Hel'set.
Madam Hel'set. Da, da. Dorozhnyj chemodan.
Idut obe napravo.
(*811) DEJSTVIE CHETVERTOE
Gostinaya v Rosmershol'me. Pozdnij vecher. Na stole gorit lampa pod
abazhurom. Rebekka stoit u okna, ukladyvaya v sakvoyazh raznuyu meloch'. Ee
pal'to, shlyapa i belyj sherstyanoj, svyazannyj eyu platok visyat na spinke divana.
Madam Hel'set vhodit sprava.
Madam Xel'set (vpolgolosa i kak-to sderzhanno). Teper' vse veshchi
vyneseny, freken. Na chernom kryl'ce.
Rebekka. Horosho. A kucheru skazano?
Madam Hel'set. Da. On sprashivaet, kogda emu podavat'.
Rebekka. YA dumayu, tak okolo odinnadcati. Parohod othodit v polnoch'.
Madam Hel'set (neskol'ko zapinayas'). A pastor? Vdrug on ne vernetsya
domoj k etomu vremeni?
Rebekka. YA vse-taki uedu. Esli ya ne uvizhus' s nim, to vy peredajte, chto
ya napishu emu. Dlinnoe pis'mo. Tak i skazhite.
Madam Hel'set. Da, napisat' - eto, konechno, tozhe ne meshaet. No, pravo,
bednyazhke freken nado by popytat'sya eshche raz pogovorit' s nim samoj.
Rebekka. Pozhaluj. Ili, pozhaluj, luchshe ne nado.
Madam Hel'set. Net, vot uzh ne dumala ya dozhit' do etogo.
Rebekka. CHto zhe vy dumali, madam Hel'set?
Madam Hel'set. YA, pravo, dumala, chto pastor Rosmer chelovek pravil'nyj.
Rebekka. Pravil'nyj?
Madam Hel'set. Da, imenno pravil'nyj.
Rebekka. No, milaya, chto vy hotite etim skazat'?
(*812) Madam Hel'set. Sushchuyu pravdu, freken. Ne godilos' by emu takim
manerom vyhodit' iz vody suhim.
Rebekka (smotrit na nee). Poslushajte, madam Hel'set. Skazhite mne po
sovesti, otkrovenno, - pochemu ya uezzhayu, po-vashemu?
Madam Hel'set. Gospodi bozhe moj, verno, uzh nuzhda gonit, freken.
Oho-ho-ho! No, po-moemu, nekrasivo eto so storony pastora. S Mortensgora
vzyskat' nechego bylo. Ona byla zamuzhnyaya. Tak im i nel'zya bylo pozhenit'sya,
kak ni hotelos'. A pastor... gm!..
Rebekka (slabo ulybayas'). Neuzheli i vy mogli dumat' o nas s pastorom,
budto my...
Madam Hel'set. Nikogda v zhizni. To est'... do segodnyashnego dnya.
Rebekka. A segodnya, znachit?..
Madam Hel'set. Nu... posle vsego togo durnogo, chto, lyudi govoryat,
propechatano pro pastora v gazetah...
Rebekka. Tak vot chto!
Madam Hel'set. YA tak dumayu - s cheloveka, kotoryj mog perejti v veru
Mortensgora, vse stanetsya.
Rebekka. Pozhaluj, chto tak. Nu, a ya-to? CHto vy skazhete obo mne?
Madam Hel'set. Pomilujte, freken... o vas chto zh skazat'? Odinokoj
zhenshchine gde zhe ustoyat' - ponyatno... Vse my lyudi, freken Vest.
Rebekka. Verno vy govorite, madam Hel'set. Vse my lyudi... CHto eto vy
prislushivaetes'?
Madam Xel'set (tiho). Gospodi Iisuse... da ved' eto kak raz on.
Rebekka (vzdragivaya). Znachit, vse-taki!.. (Tverdo.) Horosho. Pust' tak!
Juhannes Rosmer vhodit iz perednej.
Rosmer (uvidav dorozhnye sbory, oborachivaetsya k Rebekke i sprashivaet).
CHto eto znachit?
Rebekka. YA uezzhayu.
Rosmer. Sejchas?
Rebekka. Da. (Obrashchayas' k madam Hel'set.) Tak v odinnadcat'.
(*813) Madam Hel'set. Horosho, horosho, freken. (Uhodit napravo.)
Rosmer (posle kratkogo molchaniya). Kuda ty uezzhaesh', Rebekka?
Rebekka. Na sever, s parohodom.
Rosmer. Na sever? Zachem tebe na sever?
Rebekka. YA ved' ottuda priehala.
Rosmer. No teper' tebe nechego tam delat'.
Rebekka. I zdes' mne nechego delat'.
Rosmer. CHto ty dumaesh' predprinyat'?
Rebekka. Ne znayu. YA hochu tol'ko popytat'sya pokonchit' s etim..
Rosmer. Pokonchit' s etim?
Rebekka. Rosmershol'm slomil menya.
Rosmer (porazhennyj). Ty govorish'?..
Rebekka. Slomil sovsem... YA pribyla syuda s takoj zdorovoj, smeloj
volej. Teper' ya sognulas' pod yarmom chuzhogo zakona. Ne dumayu, chtoby u menya
vpred' hvatilo duhu otvazhit'sya na chto by to ni bylo.
Rosmer. Pochemu? CHto eto za zakon, pod yarmom kotorogo ty, govorish'...
Rebekka. Milyj, ne budem govorit' ob etom teper'... CHem vy pokonchili s
rektorom?
Rosmer. My zaklyuchili mir.
Rebekka. Tak. Vse-taki, znachit, etim konchilos'.
Rosmer. On sobral u sebya ves' nash staryj kruzhok. I oni yasno dokazali
mne, chto plan moj - oblagorodit' umy - sovsem ne po mne. Da i delo samo po
sebe takoe beznadezhnoe... YA ostavlyu eto.
Rebekka. Da, da... pozhaluj, tak i luchshe.
Rosmer. Vot ty kak zagovorila! Tak i ty teper' takogo mneniya?
Rebekka. Prishla k takomu mneniyu. V poslednie dva dnya.
Rosmer. Ty lzhesh', Rebekka.
Rebekka. Lgu!..
Rosmer. Da, lzhesh'. Ty nikogda ne verila v menya. Nikogda ty ne dumala,
chto ya sposoben postoyat' za eto delo, dostavit' emu pobedu.
(*814) Rebekka. YA dumala, chto my vdvoem kak-nibud' spravimsya.
Rosmer. |to nepravda. Ty dumala, chto sama mogla by sovershit' chto-nibud'
krupnoe. A iz menya mogla by sdelat' orudie svoih zamyslov. YA mog by pomoch'
tebe dostignut' tvoih celej. Vot chto ty dumala.
Rebekka. Vyslushaj menya, Rosmer...
Rosmer (tyazhelo opuskayas' na divan). Ah, ostav'. YA teper' vse vizhu yasno.
YA byl igrushkoj v tvoih rukah.
Rebekka. Slushaj zhe, Rosmer. Davaj pogovorim ob etom. |to budet v
poslednij raz. (Saditsya na stul u divana.) YA dumala bylo napisat' tebe obo
vsem - ottuda, s severa. No, pozhaluj, luchshe srazu vylozhit' tebe.
Rosmer. Tak ty eshche ne vo vsem priznalas'?
Rebekka. Ostaetsya eshche samoe glavnoe.
Rosmer. Samoe glavnoe?
Rebekka. Otkryt' tebe to, chego ty nikogda i ne podozreval. CHto brosit
svet na vse ostal'noe.
Rosmer (kachaya golovoj). YA nichego ne ponimayu.
Rebekka. Sovershenno verno, chto ya kogda-to intrigovala, chtoby popast' v
Rosmershol'm. YA ved' togda tak rassuzhdala, chto tut, pozhaluj, mne udastsya
najti svoe schast'e, ustroit'sya. Tak ili inache, ponimaesh'.
Rosmer. Ty i dobilas' togo, chego hotela.
Rebekka. Dumayu, chto smogla by dobit'sya, chego by ni zahotela - togda.
Togda volya moya byla eshche zdorova, smela, svobodna; ya znat' ne hotela nikakih
postoronnih soobrazhenij. Nichego, chto moglo by zastavit' menya svernut' s
dorogi. No togda i prishlo to, chto slomilo vo mne volyu... zapugalo menya samym
pozornym obrazom na vsyu zhizn'.
Rosmer. CHto takoe prishlo? Govori tak, chtoby ya mog ponyat' tebya.
Rebekka. Togda menya obuyala eta neobuzdannaya, nepreodolimaya strast'...
o-o, Rosmer!..
Rosmer. Strast'? Tebya?.. K komu?
Rebekka. K tebe.
Rosmer (gotovyj vskochit'). CHto zhe eto!
Rebekka (uderzhivaya ego). Sidi, milyj. Poslushaj, chto bylo dal'she.
(*815) Rosmer. I ty hochesh' skazat'... chto polyubila menya... takim
obrazom!..
Rebekka. Mne kazalos' togda, chto eto chuvstvo byla lyubov'. No eto bylo
ne to. YA govoryu tebe: eto byla neobuzdannaya, nepreodolimaya strast'.
Rosmer (s usiliem). Rebekka... da ty li eto... ty li sidish' tut i
rasskazyvaesh' vse eto?
Rebekka. Da, - kak tebe eto pokazhetsya, Rosmer?
Rosmer. I v silu etogo... pod vlast'yu etogo chuvstva ty, znachit, i
prinyalas' dejstvovat', kak ty vyrazilas'?..
Rebekka. |to chuvstvo naletelo na menya, kak morskoj shkval, kak burya,
kakie podnimayutsya u nas na severe zimoj. Podhvatit i neset tebya s soboj,
neset nevedomo kuda. Nechego i dumat' o soprotivlenii.
Rosmer. Tak eta zhe burya i snesla neschastnuyu Beatu v vodopad?
Rebekka. Da, ved' mezhdu mnoj i eyu shla togda bor'ba, kak mezhdu dvumya
utopayushchimi na kile perevernuvshejsya lodki.
Rosmer. I, konechno, ty byla sil'nejshej zdes' v Rosmershol'me. Sil'nee,
chem Beata i ya - oba vmeste.
Rebekka. YA uspela uznat' tebya i ponyat', chto nel'zya k tebe i
pristupit'sya, poka ty ne stanesh' svobodnym i s vneshnej storony i duhovno.
Rosmer. No ya ne ponimayu tebya, Rebekka.. Ty... ty sama, vse tvoe
povedenie - dlya menya nerazreshimaya zagadka. Teper' ved' ya svoboden... i
duhovno i s vneshnej storony. Ty teper' u celi, kakuyu nametila sebe s samogo
nachala. I vse-taki...
Rebekka. Nikogda ya ne byla dal'she ot celi, chem teper'.
Rosmer. ...i vse-taki, govoryu ya, kogda ya vchera predlozhil tebe, poprosil
tebya: bud' moej zhenoj,- ty vskriknula tochno v ispuge, zakrichala, chto etomu
ne byvat' nikogda.
Rebekka. |to byl krik otchayaniya.
Rosmer. Pochemu?
Rebekka. Potomu chto Rosmershol'm otnyal u menya vsyakuyu silu. Zdes' byli
podrezany kryl'ya moej smeloj (*816) vole. Zdes' ee iskalechili. Proshlo dlya
menya to vremya, kogda ya mogla derzat' na chto by to ni bylo. YA lishilas'
sposobnosti dejstvovat', Rosmer.
Rosmer. Skazhi zhe mne, kak eto sluchilos'.
Rebekka. Sluchilos' eto blagodarya zhizni, obshcheniyu s toboj.
Rosmer. No kakim obrazom? Kak?
Rebekka. Kogda ya ostalas' zdes' s toboj odna... i ty stal samim
soboj...
Rosmer. Nu, nu?
Rebekka. ...Ty ved' ne byl vpolne samim soboj pri zhizni Beaty...
Rosmer. Da, k sozhaleniyu, ty, pozhaluj, prava.
Rebekka. No kogda ya zazhila s toboj zdes'... v tishine... v uedinenii...
kogda ty stal bezrazdel'no otdavat' mne vse svoi mysli, delit'sya so mnoj
kazhdym nastroeniem svoej myagkoj, nezhnoj dushi, - vo mne sovershilsya glubokij
perelom. To est' malo-pomalu, ponimaesh'. Pochti nezametno... No v konce
koncov on perevernul vo mne vsyu dushu.
Rosmer. O, chto zhe eto, chto zhe eto, Rebekka!
Rebekka. Ta... bezobraznaya chuvstvennaya strast' otletela ot menya daleko,
daleko. Vse eti vzbalamuchennye sily uleglis', smolkli. V dushe u menya
vocarilsya takoj pokoj... takaya tishina... kak na pokrytoj pticami skale pod
polunochnym solncem u nas na severe.
Rosmer. Dal'she, dal'she. Govori vse, chto tol'ko mozhesh'.
Rebekka. Da bol'she pochti i nechego. Tol'ko to eshche, chto togda-to vot i
ohvatila menya lyubov'. Velikaya, samootverzhennaya lyubov', kotoraya
dovol'stvuetsya takoj sovmestnoj zhizn'yu, kakuyu veli my.
Rosmer. O, podozrevaj ya hot' krupicu vsego etogo!
Rebekka. Luchshe tak, kak est'. Vchera, kogda ty sprosil menya, hochu li ya
byt' tvoej zhenoj, - menya ohvatil takoj vostorg...
Rosmer. Da, ne pravda li, Rebekka? I mne tak pokazalos'.
Rebekka. Na mgnovenie - da. V poryve samozabveniya. |to moya prezhnyaya
smelaya volya poryvalas' snova vy-(*817)rvat'sya iz put. No u nee uzhe net
sil... nadolgo ih ne hvataet.
Rosmer. Kak zhe ty ob®yasnish' to, chto sluchilos' s toboj?
Rebekka. |to rodovoe rosmerovskoe mirovozzrenie ili, vo vsyakom sluchae,
tvoe mirovozzrenie zarazilo moyu volyu.
Rosmer. Zarazilo?
Rebekka. I zastavilo ee zahiret'. Porabotilo ee zakonam, kotoryh ya
prezhde i znat' ne hotela... Ty... obshchenie s toboj oblagorodilo moyu dushu...
Rosmer. Ah, esli by ya mog poverit' etomu ser'ezno!
Rebekka. Ty mozhesh' smelo poverit'. Rosmerovskoe mirovozzrenie
oblagorazhivaet. No... (kachaya golovoj) no...
Rosmer. No?.. CHto zhe?
Rebekka. ..no ubivaet schast'e.
Rosmer. Ty tak dumaesh', Rebekka?
Rebekka. Dlya menya eto, po krajnej mere, tak.
Rosmer. No razve ty tak uverena v etom? CHto esli by ya teper' opyat'
sprosil tebya?.. Stal prosit' tebya, umolyat'...
Rebekka. Milyj... nikogda bol'she ne zagovarivaj ob etom. |to
nevozmozhno!.. Potomu chto... - da, nado tebe uznat' i eto, Rosmer, - potomu
chto... u menya est' proshloe.
Rosmer. Eshche chto-nibud' krome togo, o chem ty rasskazyvala?
Rebekka. Da. Eshche koe-chto... poser'eznee...
Rosmer (slabo ulybayas'). Ne stranno li, Rebekka? Podumaj, u menya inogda
mel'kalo takoe podozrenie.
Rebekka. Da? I ty vse-taki?.. Vse-taki!..
Rosmer. YA nikogda ne daval emu very. Tak, tol'ko igral s nim...
myslenno, ponimaesh'.
Rebekka. Esli ty trebuesh', ya sejchas zhe otkroyu tebe i eto.
Rosmer (delaya otstranyayushchij zhest rukoj). Net, net. Ne hochu slyshat' ni
slova. CHto by tam ni bylo... ya vse mogu predat' zabveniyu.
Rebekka. A ya ne mogu.
Rosmer. O, Rebekka!..
(*818) Rebekka. Da, vidish', - vot v etom-to ves' i uzhas: teper', kogda
zhizn' podnosit mne polnuyu chashu schast'ya... ya stala takoj, chto moe sobstvennoe
proshloe stanovitsya mne poperek dorogi.
Rosmer. Tvoe proshloe umerlo, Rebekka. Ono ne imeet bol'she vlasti nad
toboj... nikakoj svyazi s toboj - takoj, kakoj ty teper' stala.
Rebekka. Ah, milyj, eto ved' vse odni razgovory. A svobodnaya ot viny
sovest'? Otkuda mne ee vzyat'?
Rosmer (udruchenno). Da, da... svobodnaya ot viny sovest'.
Rebekka. V nej schast'e i radost'. Vot to uchenie, kotoromu ty hotel
pridat' zhizn', napolniv im radostnyh, blagorodnyh lyudej budushchego...
Rosmer. Ah, ne napominaj mne ob etom. To byla tol'ko neyasnaya mechta,
Rebekka. Mimoletnaya fantaziya, v kotoruyu ya sam ne veryu bol'she. Lyudi, vidno,
ne oblagorazhivayutsya izvne, vneshnej siloj.
Rebekka (tiho). Dazhe siloj bezzavetnoj lyubvi?
Rosmer (zadumchivo). Da,- vot eto bylo by velikoe delo. CHut' li ne samoe
prekrasnoe v zhizni, mne kazhetsya. Bud' eto tak. (V sil'nom volnenii.) No kak
mne razobrat'sya v etom voprose? Vpolne vyyasnit' sebe pravdu?
Rebekka. Ty ne verish' mne, Rosmer?
Rosmer. Ah, Rebekka! Kak zhe ya mogu vpolne verit' tebe? Tebe, raz ty vse
vremya tak skrytnichala, stol'ko zataivala v sebe!.. Teper' ty otkryvaesh' mne
eto novoe. Esli i za etim skryvaetsya chto-nibud', tak skazhi mne luchshe pryamo.
Byt' mozhet, ty zhelaesh' chego-nibud' dobit'sya etim? YA ved' tak ohotno sdelayu
dlya tebya vse, chto tol'ko v moih silah.
Rebekka (lomaya ruki). Ah, eto ubijstvennoe somnenie!.. Rosmer!..
Rosmer!..
Rosmer. Da, ne uzhasno li eto? No ya nichego ne mogu podelat'. Mne nikogda
uzh ne izbavit'sya ot somneniya. Nikogda ne ubedit'sya, chto prinadlezhish' mne v
silu chistoj, bespredel'noj lyubvi.
Rebekka. Da razve v tebe samom nichto ne govorit, ne svidetel'stvuet,
chto so mnoj dejstvitel'no sovershilsya perelom? I chto perelom etot vyzvan
toboj... odnim toboj!
(*819) Rosmer. Ah, ne veryu ya bol'she v svoyu sposobnost' peredelyvat'
lyudej. Ne veryu v sebya ni v kakom smysle. Ni v sebya, ni v tebya.
Rebekka (mrachno glyadit na nego). Kak zhe ty budesh' zhit' posle etogo?
Rosmer. Sam ne znayu... ne ponimayu. Ne dumayu, chto s_m_o_g_u... i ne znayu
nichego takogo na svete, dlya chego stoilo by zhit'.
Rebekka. O-o, zhizn' - v nej samoj obnovlenie. Budem tverdo derzhat'sya za
nee. Prostit'sya s neyu vsegda uspeem.
Rosmer (vskakivaya v volnenii). Tak verni mne veru! Veru v tebya,
Rebekka! Veru v tvoyu lyubov'! Dokazatel'stvo! Daj mne dokazatel'stvo!
Rebekka. Dokazatel'stvo? Kakoe zhe ya mogu dat' tebe dokazatel'stvo?..
Rosmer. A nado! (Brodit po komnate.) YA ne vynesu etoj pustoty... etoj
uzhasnoj pustoty... etoj... etoj...
Razdaetsya rezkij stuk v dver' perednej.
Rebekka (vskakivaya so stula). A!.. Ty slyshal? Dver' otvoryaetsya, i
vhodit Ul'rik Brendel'. On v krahmal'noj rubashke, chernom syurtuke i krepkih,
horoshih sapogah, v kotorye zapravleny bryuki. Ostal'noj kostyum tot zhe, chto v
pervyj raz. Vid u nego kakoj-to rasteryannyj.
Rosmer. A, eto vy, gospodin Brendel'!
Brendel'. Juhannes, moj mal'chik... privet tebe... i prosti!
Rosmer. Kuda vy tak pozdno?
Brendel'. Vniz, pod goru.
Rosmer. Kak?
Brendel'. Domoj, moj drazhajshij uchenik. YA stoskovalsya po velikom
"nichto".
Rosmer. S vami chto-to sluchilos', gospodin Brendel'! CHto takoe?
Brendel'. Tak ot tebya ne uskol'zaet metamorfoza? Da, veroyatno, zametno.
Kogda ya v poslednij raz vstupil v etu zalu... ya predstal pered toboj
bogachom, gordelivo hlopayushchim sebya po karmanu.
Rosmer. Kak? YA ne sovsem ponimayu...
(*820) Brendel'. A teper', v etu noch', ty vidish' menya nizverzhennym
korolem na pepelishche moego sgorevshego dvorca.
Rosmer. Esli ya mogu chem pomoch' vam...
Brendel'. Ty sohranil svoe detskoe serdce, Juhannes. Ne odolzhish' li ty
mne vzajmy...
Rosmer. Da, da, s udovol'stviem!
Brendel'. Ne najdetsya li u tebya lishnego ideala - ili parochki?
Rosmer. CHto takoe vy govorite?
Brendel'. Mne by parochku poderzhannyh idealov. Ty sdelal by dobroe delo.
YA teper' po etoj chasti obnishchal, milyj moj mal'chik. Hot' sharom pokati.
Rebekka. Tak vam ne udalos' prochest' svoih lekcij?
Brendel'. Net, obvorozhitel'naya dama. Kak vam pokazhetsya! Sobirayas'
oporozhnit' svoj rog izobiliya, ya vdrug sdelal dosadnoe otkrytie, chto ya -
bankrot.
Rebekka. No vse vashi nenapisannye proizvedeniya?
Brendel'. Dvadcat' pyat' let prosidel ya, kak skryaga, na zapertom
sunduke. I vot vchera... kogda ya otkryl ego, chtoby izvlech' sokrovishcha, tam ne
okazalos' nichego. Zuby vremeni istochili vse v prah. Nichego, nichts! *
Rosmer. Da tak li? Vpolne li vy uvereny?
Brendel'. Somneniyam net mesta, moj lyubimec. Prezident yasno dokazal mne
eto.
Rosmer. Prezident?
Brendel'. Nu da... ego prevoshoditel'stvo. Ganz nach Belieben. *
Rosmer. Da kogo vy podrazumevaete?
Brendel'. Razumeetsya, Pedera Mortensgora.
Rosmer. CHto!
Brendel' (tainstvenno). Ts... tss! Peder Mortensgor - predvoditel' i
gospodin budushchego. Nikogda ya ne stoyal pered licom bolee velichestvennym. V
Pedere Mortensgore zadatki vsemogushchestva. On mozhet sdelat' vse, chto hochet.
Rosmer. Ah, ne ver'te.
Brendel'. Da, da, moj mal'chik. Ibo Peder Mortensgor nikogda i ne
zahochet bolee togo, chto smozhet sdelat'. Peder Mortensgor sposoben prozhit'
zhizn' bez ide-(*821)alov. A v e_t_o_m-t_o, vidish' li, v etom ves' velikij
sekret dejstviya i uspeha. Vot itog zemnoj mudrosti. Basta!
Rosmer (gluho). Teper' ya ponimayu... chto vy uhodite otsyuda bednee, chem
prishli.
Brendel'. Bien!* Pouchajsya zhe na primere svoego starogo uchitelya. Vse
nasmarku, chemu on tut uchil tebya. Ne stroj svoego zamka na zybkom peske.
Glyadi v oba... horoshen'ko oshchupaj pochvu pod nogami, prezhde chem operet'sya na
eto ocharovatel'noe sozdanie, kotoroe tut uslazhdaet tvoyu zhizn'.
Rebekka. Vy imeete v vidu menya?
Brendel'. Da, moya obvorozhitel'naya morskaya deva.
Rebekka. Pochemu zhe na menya nel'zya polozhit'sya?
Brendel' (delaya shag k nej). Mne govorili, chto u moego byvshego uchenika
est' missiya, delo, kotoromu on hochet dostavit' pobedu.
Rebekka. I chto zhe?..
Brendel'. Pobeda emu obespechena. No zamet'te sebe horoshen'ko, pri odnom
nepremennejshem uslovii.
Rebekka. Pri kakom?
Brendel' (ostorozhno berya ee za kist' ruki). CHtoby ta zhenshchina, kotoraya
lyubit ego, s radost'yu poshla na kuhnyu i otrubila sebe nezhnyj, belen'kij
mizinchik... vot tut... kak raz po etot srednij sustavchik... Item, * chtoby
upomyanutaya lyubyashchaya zhenshchina... s takoj zhe radost'yu... otrubila sebe
nesravnennoe po forme levoe ushko. (Vypuskaet ee ruku i oborachivaetsya k
Rosmeru.) Proshchaj, Juhannes-pobeditel'!
Rosmer. Vy hotite ujti? Teper'? Temnoj noch'yu?
Brendel'. Temnaya noch' dlya menya kak nel'zya bolee kstati. Mir vam!
(Uhodit.)
V komnate s minutu polnaya tishina.
Rebekka (tyazhelo dysha). Kak zdes' dushno!.. (Idet k oknu, raspahivaet ego
i ostanavlivaetsya vozle nego.)
Rosmer (silyas' v kreslo u pechki). Da, pozhaluj, nichego drugogo i ne
ostaetsya, Rebekka. YA vizhu, tebe nado uehat'.
Rebekka. Da, i ya ne vizhu drugogo ishoda.
(*822) Rosmer. Vospol'zuemsya zhe poslednimi minutami. Podi syuda, syad'
vozle menya.
Rebekka (saditsya na divan). CHto zhe ty skazhesh' mne, Rosmer?
Rosmer. Prezhde vsego ya hochu skazat', chto tebe net nuzhdy bespokoit'sya o
svoem budushchem.
Rebekka (ulybayas'). Gm... o m_o_e_m budushchem!
Rosmer. YA predvidel vse sluchajnosti. Davno uzhe. CHto by ni sluchilos' -
ty obespechena.
Rebekka. I eto eshche, milyj.
Rosmer. Ty mogla by, kazhetsya, dogadat'sya.
Rebekka. Davnym-davno perestala ya dumat' o podobnyh veshchah.
Rosmer. Da, da... Ty, konechno, dumala, chto nashi otnosheniya ne izmenyatsya
nikogda.
Rebekka. Da, ya tak dumala.
Rosmer. I ya tozhe. No na sluchaj, esli by menya ne stalo...
Rebekka. O Rosmer... ty prozhivesh' dol'she menya.
Rosmer. Nu, verno, ya vlasten rasporyadit'sya etoj zhalkoj zhizn'yu
po-svoemu.
Rebekka. CHto eto znachit! Ne dumaesh' zhe ty?..
Rosmer. Po-tvoemu, eto bylo by stranno? Posle togo zhalkogo, plachevnogo
porazheniya, kotoroe ya pones! YA-to mechtal o pobede!.. I vot bezhal s polya
bitvy... bezhal eshche do nachala nastoyashchej bor'by!
Rebekka. Vozobnovi bor'bu, Rosmer. Popytajsya tol'ko, i ty uvidish', chto
pobedish'. Ty oblagorodish' sotni... tysyachi umov! Popytajsya tol'ko!
Rosmer. O Rebekka... ya sam bol'she ne veryu v svoyu missiyu.
Rebekka. Da ved' ty uzhe vyderzhal ispytanie. Odnogo cheloveka ty, vo
vsyakom sluchae, oblagorodil. Menya - na vsyu moyu zhizn'.
Rosmer. Da, esli by ya smel poverit' etomu.
Rebekka (lomaya ruki). O Rosmer! Razve ty ne znaesh', chem ya mogla by
zastavit' tebya poverit'?
Rosmer (vskakivaya slovno v ispuge). Ne zatragivaj etogo! Ne sprashivaj,
Rebekka! Ni slova bol'she ob etom!
Rebekka. Net, eto-to kak raz i nado nam vyyasnit'. (*823) Znaesh' li ty
chto-nibud', chto moglo by pobedit' tvoe somnenie? Sama ya ne znayu nichego
takogo v mire.
Rosmer. I luchshe dlya tebya, chtoby ty ne znala. Luchshe dlya nas oboih.
Rebekka. Net, net, net! Na etom ya ne uspokoyus'. Esli ty znaesh', chto
mozhet opravdat' menya v tvoih glazah, to ya trebuyu, imeyu pravo trebovat',
chtoby ty skazal mne.
Rosmer (kak by nevol'no uvlekaemyj mysl'yu). Tak posmotrim!.. Ty
govorish', chto dusha tvoya poznala velikuyu lyubov', chto cherez menya dusha tvoya
oblagorodilas'. Tak li? Verno li ty vse reshila? CHto esli sdelat' proverku?
A?
Rebekka. YA gotova.
Rosmer. Kogda by to ni bylo?
Rebekka. Kogda ugodno. CHem skoree, tem luchshe.
Rosmer. Tak dokazhi mne, Robekka... chto ty... radi menya... segodnya zhe
vecherom... (Obryvaya.) Net, net, net!
Rebekka. Da, Rosmer! Da, da! Skazhi, i ty uvidish'.
Rosmer. Hvatit li u tebya duhu... sily voli... s radost'yu, kak skazal
Ul'rik Brendel', radi menya, segodnya zhe noch'yu... s radost'yu... ujti tuda zhe,
kuda ushla Beata?
Rebekka (medlenno vstaet s divana i edva vnyatno govorit). Rosmer!..
Rosmer. Da, vot vopros, ot kotorogo ya nikogda ne smogu otdelat'sya...
kogda ty uedesh'. Kazhdyj den', kazhdyj chas budu ya vozvrashchat'sya vse k tomu zhe.
O, ya kak budto voochiyu vizhu tebya pered soboj. Ty stoish' na mostike. Po samoj
seredine. Peregibaesh'sya cherez perila... Pod toboj besheno nesetsya potok...
Tebya tyanet v nego, golova tvoya gotova zakruzhit'sya... Net! Ty otstupaesh'. U
tebya ne hvataet duhu na to, na chto hvatilo u n e e.
Rebekka. A esli by u menya hvatilo duhu? I radostnoj voli? CHto togda?
Rosmer. Togda by uzh ya ne mog ne poverit' v tebya... ne obresti vnov'
veru v svoyu missiyu, v svoyu sposobnost' oblagorazhivat' chelovecheskuyu dushu... i
v sposobnost' dushi chelovecheskoj k oblagorozheniyu.
Rebekka (medlenno beret platok, nabrasyvaet ego na golovu i govorit
tverdym golosom). Ty vernesh' svoyu veru.
(*824) Rosmer. U tebya hvatit na eto duhu i sily voli, Rebekka?
Rebekka. Ob etom sudi zavtra ili potom... kogda menya vytashchat.
Rosmer (provodya rukoj po lbu). Kakoj v etom zahvatyvayushchij uzhas...
Rebekka. Mne by ne hotelos' ostavat'sya lezhat' tam. Ni chasu lishnego.
Nado pozabotit'sya, chtoby menya otyskali.
Rosmer (vskakivaya). No ved' eto... ved' eto vse... sushchee bezumie!
Uezzhaj... ili ostavajsya. YA poveryu tebe na slovo i na etot raz.
Rebekka. Frazy, Rosmer. Net, teper' nechego trusit', nechego uklonyat'sya
bol'she! Kak mozhesh' ty s etih por verit' mne na slovo?
Rosmer. No ya ne hochu byt' svidetelem tvoego porazheniya, Rebekka!
Rebekka. Porazheniya ne budet.
Rosmer. Budet. Nikogda ne hvatit u tebya duhu posledovat' za Beatoj.
Rebekka. Ty ne verish'?
Rosmer. Nikogda. Ty ne Beata. Ty ne nahodish'sya pod vlast'yu boleznennogo
vzglyada na zhizn'.
Rebekka. No t_e_p_e_r_'_ya pod vlast'yu rosmerovskogo mirovozzreniya. Svoj
greh ya dolzhna iskupit'.
Rosmer (glyadit na nee v upor). Tak vot ty k chemu prishla?
Rebekka. Da.
Rosmer (reshitel'no). Nu, horosho. A ya pod vlast'yu nashego svobodnogo
mirovozzreniya, Rebekka. Nad nami net sudej. I poetomu nam prihoditsya samim
chinit' nad soboj sud i raspravu.
Rebekka (ponyav ego ne tak). I eto. I eto. Moya smert' spaset vse luchshee
v tebe.
Rosmer. O, vo mne nechego bol'she spasat'.
Rebekka. Est'. No ya... ya byla by s etih por lish' vodyanym, kotoryj
ceplyaetsya za korabl', chtoby zaderzhat' ego, togda kak on dolzhen pobedonosno
nestis' vpered. Menya sleduet otbrosit'. Ili mne prodolzhat' vlachit' tut
zhalkuyu, iskoverkannuyu zhizn'? Oplakivat' schast'e, kotoroe (*825) vyrvano u
menya moim proshlym? Mne nado sovsem vyjti iz igry, Rosmer.
Rosmer. Esli ty pojdesh' - i ya s toboj.
Rebekka (pochti nezametno ulybaetsya, smotrit na nego i tiho govorit).
Da, idi za mnoj, idi... i bud' svidetelem.
Rosmer. YA pojdu s toboj, govoryu ya.
Rebekka. Do mostika - da. Stupit' na nego ty ved' vse-taki nikogda ne
posmeesh'.
Rosmer. Ty zametila?
Rebekka (mrachno, nadorvanno). Da... |to-to i otnyalo nadezhdy u moej
lyubvi.
Rosmer. Rebekka... teper' ya vozlozhu ruku na tvoyu golovu... (Delaet to,
chto govorit.) I voz'mu tebya v zheny, zaklyuchu s toboj istinnyj brachnyj soyuz.
Rebekka (shvativ ego ruki, sklonyaet golovu k nemu na grud'). Blagodaryu,
Rosmer. (Vypuskaya ego.) A teper' idu... s radost'yu.
Rosmer. Muzh s zhenoj dolzhny idti vmeste.
Rebekka. Tol'ko do mostika, Rosmer.
Rosmer. I na mostik. Kuda ty - tuda i ya. Teper' ya posmeyu.
Rebekka. Ty tverdo uveren, chto eto nailuchshij put' dlya tebya?
Rosmer. YA znayu, chto eto edinstvennyj.
Rebekka. A esli ty zabluzhdaesh'sya? CHto esli eto osleplenie, mirazh? Odin
iz teh belyh rosmershol'mskih konej?
Rosmer. Byt' mozhet. Ot nih ne ujti nam... zdeshnim obitatelyam.
Rebekka. Tak ostavajsya, Rosmer!
Rosmer. Muzh dolzhen sledovat' za zhenoj, kak zhena za muzhem.
Rebekka. Skazhi mne snachala odno. Ty li idesh' za mnoj? Ili ya za toboj?
Rosmer. V etom my nikogda ne razberemsya do konca.
Rebekka. A mne hotelos' by znat'.
Rosmer. My oba idem ruka ob ruku, Rebekka. YA za toboj, ty za mnoj.
Rebekka. YA gotova dumat' to zhe.
(*826) Rosmer. Teper' my slilis' voedino.
Rebekka. Da, teper' my slilis' voedino. Idem. Idem s radost'yu.
Ruka ob ruku oni vyhodyat cherez perednyuyu i zavorachivayut nalevo.
Dver' ostaetsya otkrytoj.
Komnata stoit neskol'ko minut pustoj. Zatem madam Hel'set otvoryaet
dver' sprava.
Madam Hel'set. Freken... ekipazh podan... (Ozirayas'.) Netu nikogo? Ushli
vmeste v takuyu poru? Odnako, skazhu ya!.. Gm! (Vyhodit v perednyuyu, oziraetsya i
snova vhodit v komnatu.) I na skamejke ih net. Net i net. (Idet k oknu i
vyglyadyvaet.) Gospodi Iisuse! CHto eto tam beleet?.. Da, ej-bogu, eto oni oba
stoyat na mostike! Prosti ih, gospodi, greshnikov! Nikak oni obnimayutsya!
(Vskrikivaet.) Ah!.. V vodu... oba! V vodopad! Pomogite! Pomogite! (Koleni u
nee podgibayutsya, ona hvataetsya drozhashchimi rukami za spinku stula i govorit,
edva shevelya gubami.) Net... Kakaya tut pomoshch'... Pokojnica vzyala ih.
----------------------------------------------------------------------------
|lektronnaya versiya podgotovlena Volkovoj A.V. Publikuetsya po sobraniyu
sochinenij v 4-tt., M.:Iskusstvo, 1957.
Materialy dannogo sajta ne yavlyayutsya predmetom kommercii.Pri chastichnom
ispol'zovanii dannyh materialov na prostorah WEB, ssylka na sajt
obyazatel'na. Zapreshchaetsya tirazhirovanie v internete polnyh versij materialov
sajta, no vozmozhen obmen. Obrashchajtes' po adresu:
info@slovesnik.ruKommercheskoe ispol'zovanie materialov dopustimo tol'ko s
razresheniya avtorov.S voprosami, predlozheniyami i konstruktivnymi zamechaniyami
obrashchajtes' k avtoru sajta Volkovoj A.V.
Last-modified: Thu, 08 Aug 2002 08:45:31 GMT