|shil. Agamemnon (perevod Vyach.Ivanova)
----------------------------------------------------------------------------
Perevod Vyach. Ivanova
Pechataetsya po knige: |shil. Tragedii. - M.: Nauka, 1989, s. 161-195.
Original zdes' - http://cyrill.newmail.ru
----------------------------------------------------------------------------
ORESTEYA
(TRILOGIYA)
TRAGEDIYA PERVAYA
AGAMEMNON
(stihi 1-1673)
DEJSTVUYUSHCHIE LICA
Agamemnon, car' Argosa Vestnik Talfibij
Klitemnestra, carica Strazh, rab Agamemnona
|gisf, dvoyurodnyj brat Hor argivskih starejshin
carya Sluzhanki Klitemnestry,
Kassandra, plennaya tro- voiny Agamemnona, oruzhe-
yanskaya carevna noscy |gisfa.
PROLOG
Ploshchad' pered palatami Atridov v Argose. Vo dvorec vedut dveri:
bol'shaya, srednyaya i dve malyh po storonam. Vdol' dvorcovyh sten i
vokrug ploshchadi ryad kumirov i neskol'ko pustyh kamennyh tronov i
altarej nevidimyh, bezymyannyh bozhestv. Na krovle doma
Strazh
Bogov molyu, da konchatsya trudy sii
Nochnyh dozorov! Dolgij god, Atridov pes,
Lezhu na vyshke, opershis' na lokot', -
I vedom stal mne krugovratnyh zvezd sobor,
Nesushchih znoj i holod, uznayu vladyk,
Vozdushnyh vencenoscev. V svoj chered oni
Voshodyat i zahodyat. A bessonnyj strazh
I nyne zhdet: ne vspyhnet li zhelannyj znak,
Urochnyj ne zajmetsya l' vestovoj pozhar -
10 Klich ognennyj iz Troi: "Pal Priamov grad!"
Carica tak velela; mysl'yu muzheskoj
Daleche zagadala... A holop terpi
Na krovle mglu i stuzhu, ne smykaj ochej,
Dremotoj ne zabud'sya! Grezu legkuyu
Proch' gonit strah: ustalyh ne slepil by vezhd
Pokoj glubokij. Pesnej zaunyvnoyu
Ot sonnoj sily otchurat'sya dumaesh':
Poesh' - i plachesh', vspomniv pro bylye dni...
Neladno v carskom dome; podoshla beda!..
20 Kogda b hot' nyne konchilis' trudy moi!
Zazhgis', blesni, kak zor'ka, vest' zavetnaya!..
Daleche chto sverknulo? Ogonechek mal,
CHto nam sulish' mercan'em? Ne pobedy l' den',
Ne prazdnestvo l', ne pirshestva l' po gorodu?..
Koster! Koster!
Supruga Agamemnona - uslyshala l'?
Begu povedat' znamen'e. CHrez mig ona,
Vospryanuv s lozha, radostnyj podymet klik,
Vstrechaya likovan'em vozhdelennyj luch,
30 Zagolosit: "Pobeda! Ruhnul vrazhij kreml'!.."
Ej slavu pet', a mne plyasat' predslavie!
Za carskij dom ya trizhdy po shesti ochkov
Zdes' vyigral na vyshke - stavku polnuyu!
Kogda by tol'ko cel i zdrav vernulsya sam!
Carevu ruku miluyu sozhmu l' v svoej?
O prochem ni polslova! Pogovorka est':
Stal byk ogromnyj na yazyk - ne sdvinesh'. Vse
Skazali b eti steny, bud' u sten yazyk...
Kto znaet - ponyal; nevdomek namek drugim.
Shodit v dom.
PAROD
Hor starcev, prepoyasannyh mechami s dlinnymi zhezlami v rukah,
vystupaya na orhestru.
Predvoditel' hora
40 God desyatyj poshel, kak Priama na sud -
Pravomoshchnyj istec -
Vyzyval Menelaj, Agamemnon zval, -
Soprestol'nyh carej dvuderzhavnaya moshch',
Burnyj upryag Atridov, chto Zevs sopryagal;
I na tysyache slal smolyanyh korablej
Kop'enosnuyu rat'
S gosudaryami-brat'yami Argos.
Zychno klichut obidu, Areya zovut, -
Slovno korshuny plachut, ptencov ne nashed
50 V potaennom gnezde;
Vysoko nad skalami kruzhit ih cheta
I krylami grebet, oziraya prostor:
Kto pohitil priplod,
CHto lyubovno byl vysizhen imi?
I zaslyshit zhilec nepristupnyh vershin
Apollon ili Pan, pravosudnyj li Zevs -
Podnebesnyh sosedej pronzitel'nyj krik
I na vora nashlet
On |riniyu, siryh zastupnik.
60 Ohranyaet Kronion gostinyj ustav:
Pokarat' Aleksandra vnushal on caryam
I podnyat' za zhenu mnogomuzhnyuyu spor.
Mnogo shvatok i sech, gde koleno skol'zit
U voitelej v prahe, kak v drebezgi shchit
Razletelsya, v shchepy sokrushilos' kop'e, -
A vragov ne raznyat' raz®yarennyh, -
I danayam sudil i troyancam ravno
Promyslitel' svyatyh neotmennyh sudeb;
I chto nyne vershitsya, svershit'sya dolzhno:
Ni maslam ne smyagchit', ni slezam ne zalit'
70 Vsesozhzhenij goryashchego gneva.
Na besslavnyj pokoj obrekli nas goda
I, na posoh sognuv, poveleli vlachit'
Odryahlevshuyu plot',
Vozvratili nam davnee detstvo.
Ved' mladenec - on starcu podoben. Eshche
Ne vselilsya Arej
V nepovinnoe serdce; i sok molodoj
Ne uspel zabrodit'. A na vethih dubah
80 Issyhaet listva. Bezzashchitnej detej -
I na treh s kostylem spotykayas' nogah, -
Nayavu - my viden'e nochnoe.
Iz bokovyh dverej doma vyhodit Klitemnestra s rabynyami.
Tindareeva doch',
Klitemnestra! CHto gradu nesesh', gospozha?
Ali vest'? CHto za vest'? Ot kogo? CHto glasit
Sej obryad, sej obhod
Vseh svyatyn', cheredoyu, s darami?
Vsem rodimym bogam, chto caryat v vyshine
I zhivut v glubine,
90 CHto vrata steregut i svoj grad beregut,
Voskuryaetsya dym blagovonnyj.
V nem ogon' zolotoj vspyhnet zdes', vspyhnet tam
I vzmetnetsya stolbom
Pozhiraya chestnoj mirotvornoj elej
I - bessmertnyh usladu - tonchajshij livan.
Kladovyh dragocennost' carevyh
Vozliyan'ya skonchav, mne, carica, skazhi,
CHto skazat' ne zapret!
Blagovest'e celit unyvayushchij duh,
100 Razreshaet pechal' v blagodarstvennyj gimn.
Razoshlas' by kruchina, chto serdce krushit!
Luch upal ot veselyh, ot prazdnichnyh zhertv,
Dumu chernuyu gonit nadezhda.
Klitemnestra, svershiv zhertvoprinoshenie,
molcha udalyaetsya vo dvorec.
Hor
Strofa I
Znamen'e slavit' hochu putevodnoe, zhrebij pohoda
Voinstvu predvozvestivshee. Starosti svyshe,
S moshch'yu pesen,
Dar ubezhdat' - nisposlan.
Kogda cari,
Dva soprestol'nika, sil'nyh soglas'em,
110 YUnost' |llady,
Pylom otmstitel'nym v serdce goryashchuyu,
Tevkram na gibel'
Za more slali, -
Seli, otkol' ne voz'mis', dva zaoblachnyh
Carstvennyh hishchnika v pole otkrytom,
Po pravuyu
Ruku, chto kop'yami bleshchet, ot stana, -
Belyj s tylu, i chernyj.
Dich' zakogtiv, pozhirali orly neprazdnoj zajchihi
120 Iz chreva vyrvannyj priplod.
Plach' sotvorite, no blago da verh oderzhit!
Antistrofa I
Vzory svyashchennogadatel' vozvel na Atridov oboih, -
Razno serdca ih smutilis', - naputstvennyj vojsku
Brashen orlih
Znak razgadal i molvil:
"Dano zagnat'
Zverya lovcam, na lovitvu idushchim.
Vse, chto v ograde
Troi, - stada i dobro vsenarodnoe, -
139 Hishchnym nasil'em
Mojra istorgnet.
Tol'ko b nikto iz bogov-nebozhitelej,
Vstav, ne ukryl temnooblachnym gnevom
Ot voinstva
Mednyh tverdyn'! Artemida revnuet
K pticam Zevsa, chto grabyat
Plodnoe lono, - svyataya zashchitnica tvari dubravnoj, -
I nenavidit pir orlov".
Plach sotvorite, no blago da verh oderzhit!
|pod
140 "ZHaleet vseh chad lesnyh,
Detenyshej, mat' v slepote sosushchih;
Plemya miluet robkogo zverya
Vmeste s vyvodkom l'vicy lyutoj.
Znak velit mne nadvoe Deva
Rastolkovat': i k pobede orly i k obide! . ."
Celitel'-Feb,
S nami, Pean-spasitel'! ..
"Vetrom boginya i dlitel'noj bureyu
Stana plovuchego
150 Da ne uderzhit!
ZHertvy drugoj da ne vzalchet, neslyhannoj,
Bogoprestupnoj,
Trapezy, seyushchej nenavist' v dom i raspryu suprugov,
Pamyatnyj gnev neproshchenoj obidy,
V nedrah sem'i zataivshijsya umysel materiej mesti..."
Tak, s posulom velikim dobra, Kalhant-proricatel'
Gore po trapeze orlej prorochil domu carevu.
Pesn' soglasuj s veshchan'em, -
Plach sotvorite, no blago da verh oderzhit!
Strofa II
160 ZHiv Bog!
Sushchij zhiv! Kol' imya "Zevs"
On priemlet, k Zevsu pesn'
Voskrylyaetsya moya.
Vse pytal i vzvesil ya:
Legkovesno bylo vse.
Zevs, mne pribezhishche, snimet edinyj s dushi skorb',
Otzhenit ot serdca strah.
Antistrofa II
Pra-bog
Vethih bylej, drevlij car',
Neobornoj siloj lyut,
170 Bezymyannyj-dnes' zabven.
On vozdvigsya - i ponik.
Moshch' Sil'nejshij prevozmog.
Gimny pobednye Zevsu vospojte: emu - vlast'!
Mudrost' mudryh - Zevsa chtit'.
Strofa III
K razumeniyu Dobra
Zevs vedet putem skorbej,
Nauchaet bol'yu nas ...
Net sna; v serdce pamyat' kaplet yad,
180 Zloj ukor... Vidit greh, vidit kazn' -
V razum vhodit chelovek.
Nas k dobru nebesnogo nasil'ya
Nudit blagostnyj yarem.
Antistrofa III
V te pory starejshij car',
Vozhd' ahejskih korablej,
Veduna ne ukoril.
Svoj rok - prinyal on, ne vozroptal.
Vetra net. ZHdat' ustal ratnyj stan
Tam, v plenu Avlidskih voln,
190 Gde, burunom zakipev, ot morya
Vspyat' bezhit, dybyas', |vrip.
Strofa IV
Dohnulo vdrug burej ot Strimona.
Zakazan put' po moryu. Smyaten'e ...
V zalive val razit suda,
S yakorya sryvaet.
V lisheniyah, v unyn'i prazdnom,
Za dnyami dni rat' vlachit; krushitsya moshch'.
Kogda zh izrek Kalhant
Gor'koe zol celen'e,
200 Tyazhkij chrezmerno vykup,
Strashnyj zakon Devy svyatoj, -
Ne uderzhav bryznuvshih slez,
Posohami brat'ya-cari
Stuknuli razom o zem'.
Antistrofa IV
Vozgovoril starshij brat: "Postignet
Oslushnika voli bozh'ej kara.
No gryanet gnev i nad otcom,
Doch' - kumir semejnyj -
Sgubivshim, obagrivshim ruki
210 Otcovskie detskoj krov'yu zhertvennoj.
CHto zdes' ne greh? Vse - greh! ..
YA li druzhinu vydam?
YA l' korabli pokinu?
Carskij moj dolg - strashnoj cenoj
Buryu unyat'. YArosten rok;
YArostnej zhar voli odnoj.
Byt' po semu, vo blago!"
Strofa V
V yarmo sud'by - raz on vpryagsya vyej,
I pomysel temnyj - raz k neschast'yu,
220 Ozhestochasya, uklonil, -
Stal derzosten, stal dyshat' otvagoj.
Umysliv zlo, smertnyj smel: oderzhit
Neduzhnyj duh edinaya yarost'.
Vot semya greha i kar!
Doch' obrekaet na kazn' otec,
Bratnego lozha mstitel', -
Tol'ko b vojnu vozdvignut'!
Antistrofa V
Ee mol'by, plach, k otcu vzyvan'ya,
Ee krasy nezhnyj cvet svirepyh
230 Ne tronuli Areya slug.
S molitvoj car' podal znak, i zhertvu,
Ne kozochku - devu - tkan'yu dlinnoj
Pokryv, shvatili; ele zhivuyu
Povergli na zhertvennik;
Polnyh, kak parus, milyh ust
Zvuk zaglushili tomnyj, -
CHtob ne klyala zlodeev.
Strofa VI
SHafranovyh voln ruchej - blesk faty -
Liya na lug, krotkij lik pod®emlet
240 Nevinnaya, - ch'ya by kist' etot lik yavit' mogla? -
Vperyaet v ubijc nemoj,
Miloserd'ya polnyj vzglyad,
Kak budto rech' derzhit k nim...
Davno l' ona, luch horom carevyh,
Kogda gostej car'-otec potcheval, pela pesn'
Zastol'nuyu i bogov hvalila,
Slavya dostatok otchij?
Antistrofa VI
Kak pal udar, - skazhet tot, kto tam byl.
Ne videl ya. ZHrec Kalhant iskusnyj...
250 Stradaniem uchit nas Pravdy sud po-bozh'i zhit'.
Sobytij gryadushchih shag
Slysha, - zhdi, poka pridut.
Vstrechaya zh ih, bud' gotov
I slezy lit'... Den' vzojdet - pokrovy
Spadut. Dobro verh voz'met... Da vershit Pravda sud! -
Kak po serdcu, pache vseh, nadezhe
Grada sego - carice.
|PISODIJ PERVYJ
Iz dvorca vyhodit Klitemnestra.
Predvoditel' hora
O Klitemnestra! Pred tvoim velichiem
Sklonyayus' ya: dolg poddannyh caricu chtit',
260 Kogda na trone muzheskom vladyki net.
Uteshena l' vestyami, v upovanii l'
Na vest' blaguyu, zhertvy zhzhesh'? Mne znat' o tom
Otradno bylo b. A smolchish' - obidy net.
Klitemnestra
Zarya, kak lyudi molvyat, da roditsya nam
Ot materi otradnoj - blagovestnicej.
Uslyshish' radost', chto i v snah ne chayalas':
Oderzhit moshch' argivskaya Priamov grad!
Predvoditel' hora
Skazhi eshche! Usham svoim ne veryu ya.
Klitemnestra
Ahejcy vzyali Troyu - yasno skazano.
Predvoditel' hora
270 V grudi vzygralo serdce ... Ochi slezy l'yut!
Klitemnestra
Lyubvi nelicemernoj eti slezy - znak.
Predvoditel' hora
Nadezhnomu l' ty vverilas' svidetel'stvu?
Klitemnestra
Vest' podlinna. I mysli ne zatmil mne bog.
Predvoditel' hora
Ne son li, noch'yu vidennyj, za veshchij mnish'?
Klitemnestra
Net, sonnyh grez za pravdu ne pochla by ya.
Predvoditel' hora
Nadezhd ne obol'stil li bezymyannyj sluh?
Klitemnestra
Al' ty s rebenkom malym razgovor vedesh'?
Predvoditel' hora
A mnogo l' dnej proshlo so dnya, kak gorod vzyat?
Klitemnestra
V tu noch' on vzyat, chto rodila nam etot den'.
Predvoditel' hora
280 Kakoj by vestnik stol' provorno vest' dones?
Klitemnestra
Gefest na Ide svetoch vestovoj zazheg.
Koster peremignulsya v vysote s kostrom
Ognistoj pereklichkoj. Kamen' Germiya
Na Lemnose otvetil Ide plamennoj.
Emu - Afon, dom Zevsa. Vysoko vzmetnul
On zarevo veseloe. A za morem,
Zavidya svet, podobnyj solncu krasnomu,
Utes Makista vspyhnul. Ot ognya ogon'
Po glavam zagoralsya i bezhal vpered
290 Moim goncom. Makist ne medlil: bodrstvoval
Dosuzhij soglyadataj. Uzh urochnyj znak
U voln |vripa vidit messapijskij strazh,
Sgrebat' listvu suhuyu, burelom speshit,
Gromadu podzhigaet, i goryuchij stolb
Polohom rdyanym dale, dale vest' neset.
I plamennik mayachit (ne slabel gonec
V neutomimom bege) za Ason - rekoj,
Za nizmennost'yu vlazhnoj, kak luny voshod, -
Budya na Kiferone otzvuk ognennyj:
300 Primetili mercanie dozornye,
Ogromnej, chem pokazano, kladnicu zhgut.
Za ozero prozvaniem "Gorgony Glaz",
Zakinut svet i Koz'ih dosyagaet skal,
I tam velit goryuchih ne zhalet' dubov.
Pozhar nesmetnyj vzdybilsya; iskristyj hvost,
Mezh oblak reya, tuskloj bagryanit zarej
Hrebet, chto voln Saronskih ogradil zaliv.
CHredoyu svetozarnoj mayaki vstayut.
Uzh Arahnej zardelsya mezh okrestnyh gor,
310 I v dom Atridov dolgozhdannyj luch upal,
Ot prashchura Idejskogo zateplennyj!
Zakon ya ognenoscam takovoj dala:
Gnalsya revnitel' vyrvat' u revnitelya
Prostertyj svetoch. Pervyj i poslednij chest'
Ravno styazhali. Vot moe svidetel'stvo:
Pobedy vest' iz Troi mne prislal suprug.
Predvoditel' hora
Bogov carica slavit' svetlyj chas velit.
No daj eshche mne slushat'! Nadivit'sya daj
Tvoim recham chudesnym! Govori eshche.
Klitemnestra
320 Ahejcy nyne v Troe. Mnitsya, v nej stoit
Raznogolosyh klikov nesliyanyj gam.
Elej i uksus vylity v odin sosud,
Smesyatsya l'? Net! Druzhit' ne stanut. Tak
Vzyvan'ya pobezhdennyh i osilivshih
Zvuchat razdel'no, - kak razlichna ih sud'ba.
Odni, pripav k raskidannym okrest telam
Muzhej i brat'ev, - deti - k starikam pril'nuv,
Rodimym dedam, vse - raby, i star i mlad,
Vopyat i voyut, i sirotskij plach tvoryat.
330 A teh (vsyu noch' strada kipela brannaya)
Sazhaet golod za stoly roskoshnye
Znatnejshih grazhdan: vol'nyj im vezde postoj.
Oni bez razverstan'ya, kto kuda popal,
V domah opal'nyh i palatah vrazheskih,
Pristanishche nahodyat. Uzh ne merznut' im,
Bezdomnikam, pod rosami, pod ineem.
Ne nuzhno karaul'nyh: v nege spi vsyu noch',
Kol' chtit' gradovladyk oni dogadlivy
I v votchinah bogov ne svyatotatstvuyut, -
340 Ne obernetsya im pobeda paguboj.
No voinstvu soblazn velik razgrabit' to,
CHego zapret kosnut'sya; i vlechet koryst'.
A put' zamorskij ratnym predlezhit svershit',
Ot mety vspyat' izmerit' stadij. Plavan'e -
Udel nevernyj. Esli prognevyat bogov,
Prosnetsya - mstit' ubijcam - ubiennyh sonm,
Hotya by novyh bedstvij ne gotovil rok.
Tak zhenskim ya raskidyvayu razumom.
Dobro zh da verh oderzhit! Ne prorochu zla.
350 Dana byla mne radost' ot sud'by v zalog.
Predvoditel' hora
Kak mudryj muzh, vysokaya zhena, ty rech'
Otradnuyu derzhala; i svidetel'stvom
Ee skrepila vernym. CHas nastal - bogam
Vozdat' hvaly za mzdu trudov, za shchedryj dar.
Klitemnestra uhodit vo dvorec.
O, derzhavnyj Zevs! O, pomoshchnica Noch',
Daronosica slav luchezarnyh,
CHto nabrosila set' na Troyanskij kreml',
Nerazryvnye mrezhi nevoli na grad!
Izobil'nym ulovom tvoj nevod poln:
360 Ni mladenec, ni muzh
Ne bezhal vseohvatnogo plena.
Ty zh, gostinogo prava dopravshchik, Zevs,
Ty v luchnika metil, sgibaya luk, -
V Aleksandra! Davno vyzhidal ty mig,
Natyanuv tetivu, - i vzvilas' strela,
I ne prazdno v podnebes'i pela.
STASIM I
Hor
Strofa I
Oni poznali, kak razit Zevs,
I yaven gnev ego ocham vseh.
Svershilsya vyshnih pravyj sud. Kto skazhet,
eto do zemli
Dela net nebesam,
Do poprannyh dela net
Svyatyn' bogam, - derzkij, lzhet!
S potomkov vzyshchet mzdu
Za svyatotatstvo bog,
Za bujstvo zhadnyh vozhdelenij,
Za presyshchennoe nadmen'e.
Vo vsem blyudi meru ty! Malyh blag
Dolej bud' dovolen
380 V serdce smirennomudrom.
Vseh sokrovishchnic zlatom
Ne otkupitsya gordyj,
Kto velikij vozmnit altar'
Vechnyh pravd nisprovergnut'.
Antistrofa I
Nashepchet pagubnyj sovet strast', -
Ee zh zaslal, viny predtechej, zloj rok, -
Sulit pokryt' sledy. No del prestupnyh
Ne utait':
Strashnyj v nih tleet svet.
390 Podsunutyh v sbyt monet
Poddel'nyj blesk menoj stert,
I nizkij cheren splav:
Prestupnik uznan tak!..
Rebenok gonitsya za ptichkoj, -
A na stranu proklyat'e palo!
Votshche molit' vseh bogov: gluh sud'ya!
Rod steret' zlodeya
Alchet svyataya Pravda.
Ty, prishlec v dom Atridov,
400 Gost' Paris, za hleb, za sol',
Svyatotatec, hozyaina
Vykral lest'yu suprugu!
Strofa II
Ona ushla, rodine v dar mechi
I kopij les, put' morskoj, ratnyj trud ostaviv,
Nesya troyancam pagubu v pridanoe.
Porhnula ptashkoj iz teremov! Porog
Neprestupimyj pereshla...
Providcy tak domu peli gore:
410 "Uvy, uvy, knyazhij dom! pustynnyj dom!"
I lozhe, uvy, siroe! Ushla zhena
Ot muzha... Tih mrachnyj dom! ...
Ne otmshchen, ne zaklejmen
Zloj pobeg... No very net
V ee pobeg! Ne ee l'
Vse carit v sih chertogah prizrak?
Izvayanij prekrasnyh
Nenavistno prel'shchen'e:
Alchut ochi zhivoj krasy!
Gde ty, gde, Afrodita?
Antistrofa II
420 Toska lyubvi marevo strastnyh neg,
Mechtatel'nyh char obman v tomnyh snah yavlyaet.
Prosterlas' oblak tonkij uderzhat' ruka, -
Skol'zya i taya, mimo, v pustuyu dal',
Na kryl'yah nevozvratnyh grez,
Tropoj tenej reet prizrak milyj...
Pechalen muzh; sir stoit chertog carev;
No gorshaya v domy grazhdan skorb' voshla.
|llada vsya shlet na bran'
V kraj chuzhoj svoih synov.
430 Kazhdyj krov osirotel,
Pokinutyj. Plach tvoryat
Po rodnym, po kormil'cam sem'i.
Muzha za more slali:
Muzha vzamen priemlyut
Lish' dospehi, da pepla gorst'
V pogrebal'nom kovchege.
Strofa III
Menyala ty, sechi bog,
Zloj Arej! V boj nesesh',
Rostovshchik skupoj, vesy:
440 Daesh' v obmen - perst' za krov',
Zolu za zhizn'. Muzha vzyal -
Otdal prah... Ne zoloto -
Prah; no vesit s dan'yu slez
Pepel v urne tyazhelo!
Ee priemlya, mertvyh slavyat: etot byl
Ispytannyj voitel'; tot
Dralsya, kak lev...
"Da, za zhenu chuzhuyu krov'", -
Ropshchet tolpa, - "my shchedro l'em".
450 Tak na vladyk-zachinshchikov
Kopit narod obidu.
Skol'ko likov prekrasnyh
Okrest Troi bluzhdayut,
CHej pobednyj pochiet sonm
V chuzhedal'nej mogile!
Antistrofa III
Klyanet molvy gnev gluhoj
Bran' carej; s voevod
Trebuet ceny za krov'.
Vse zhdesh': v nochi vest' pridet
460 Uzhasnaya, Mraka doch'...
Vrag bogam, kto krov' liet,
Ne zhaleya. CHernye
Vsled letyat |rinii
Za tem, kto schast'em vzyskannyj, popral zakon,
Menyayut dolyu: pala moshch';
V beschest'e chest'
Bog obratil. Nichtozhestvo -
Gordyh udel; i sled ih - stert.
Slava - tyazhka, i molniej
470 Vzor zazhigaet Zevsa.
Doli vernoj hochu ya,
Nezavidnoj: ni slavy
Razrushitelya, ni cepej
Pod®yaremnogo plena.
|pod
Po gorodu molv' idet:
"Pobedy vest'! Znak v nochi
Vspyhnul! .. Znak? No podlinnyj
Glagol - kto skazhet? Lzhivyj nam demon l'stit.
Bezumec razve, il' rebenok, blesk ognya
480 Uvidevshij, verit' rad na mig vsemu,
CHtob obman uznav, chrez mig
Gorshej zret' tshchetu nadezhd.
ZHene k licu - vlast' ee, -
Do vremeni, naugad, torzhestvovat'.
ZHena neterpeliva: dolgim kazhetsya
Ej zhdat' godin, i srokov zhdat'.
No postydit
ZHenskih ust kichlivost' bog.
|PISODIJ VTOROJ
Predvoditel' hora
Sejchas uznaem: svetochej ristanie
490 I sgovor preslovutyj vestovyh ognej -
YAv' ili son? i nam sverknuvshij plamennik
Veshchal li pravdu, ochi l' obayal mechtoj?
Idet ot morya putnik, vetv'yu maslichnoj
Prikryt ot solnca; prah gustoj na nem nalip,
Letuchej pyli pridorozhnoj tyazhkij brat.
On vest' nebesslovesnuyu neset, kak dym
Kostrov bagryanyh, rdeyushchih po debryam gor.
Na moj privet - il' radostnej chem kliknu ya,
Otkliknetsya, - il' ... esli ... No molchu o tom.
500 Dobro pust' k dobrym znamen'yam prilozhitsya!
A kto inoe v serdce derzhit, pust' bedu
Grehovnoj mysl'yu na sebya zh naklichet sam.
Vestnik
Rodimyj Argos! O porog otechestva!
Na god desyatyj vizhu vnov' tebya. Nadezhd
Krushilos' mnogo; no siya ispolnilas'.
Ne chayal ya, chto vyshnie gotovyat mne
V zemle rodnoj, bliz otchih usypalen, grob.
Tebe poklon, zemlya moya! svet solnechnyj!
O Zevs, strany vladyka! Srebrolukij Feb,
510 Metat' ustavshij tuchi smertonosnyh strel!
Dovol'no ty u struj Skamandra nas gubil:
Bud' nyne vnov' spasitelem, celitelem,
Veshchun Pifijskij! Vam poklon moj zemnoj, vsem
Bogam, obstavshim ploshchad'! I pervej drugih
Germes, tebe, vozhd' vestnikov i chest' goncov!
Geroi, vam, poslavshim nas na smertnyj boj,
Domoj zovushchim nyne ucelevshij polk!
Carej palaty vam privet, chestnoj chertog,
I prashchurov prestoly, i kumiry vrat!
520 Vozzrite svetlym okom, prazdnik prazdnujte!
Drugogo net takogo: posle dolgih let
Prihodit, svet nesya v nochi, na radost' vam
I vsem, vo grade sushchim, Agamemnon car'.
Vstrechajte slavoslov'em, celovaniem
Togo, kto plugom Zevsa pravosudnogo
S zemlej tverdynyu Tron, zapahav, sravnyal:
Gde byli bashni, hramy - pole rovnoe!
I semya istrebil on grada vrazh'ego.
Sklonivshij supostata pod takoj yarem,
530 Atrid starejshij, schast'em vozvelichennyj,
Prihodit k vam, dostojnejshij iz vseh lyudej,
ZHivushchih nyne, pochesti. Naglec Paris
S ego narodom nyne ne pohvalitsya
Hishchen'em beznakazannym: nastignut vor.
I vykupa ne dobyl ot ograblennyh,
A sovremennyj rodine svoj dom nizverg;
A my dvojnuyu s roda ih vzyskali mzdu.
Predvoditel' hora
Ahejskij vestnik, radujsya! Iz vojska ty?
Vestnik
I zhiv, i rad; i nyne umeret' gotov.
Predvoditel' hora
540 Znat', krepko po otchizne stoskovalsya ty?
Vestnik
Tak, drugi, chto rasplakalsya na radostyah.
Predvoditel' hora
Tak bol'yu sladkoj tot zhe vas tomil nedug?
Vestnik
O chem vopros tvoj? Nevdomek mne razum slov.
Predvoditel' hora
Po nas v razluke vy tuzhili, my - po vas.
Vestnik
Lyubila l' nas otchizna, kak otchiznu my?
Predvoditel' hora
Kruchinyas' mnogo ya vzdyhal ot chernyh dum.
Vestnik
CHto zh grazhdan stol' krushilo? Al' za vojsko strah?
Predvoditel' hora
CHtob liha ne naklikat', - ya molchat' privyk.
Vestnik
Boyat'sya sil'nyh nachal bez carya narod?
Predvoditel' hora
550 Kak ty, skazhu ya: nyne mne i smert' krasna.
Vestnik
Eshche b! - kol' obernulos' gore radost'yu.
Za dolgij srok ne mozhet vse nam po serdcu
Sluchat'sya v zhizni: budut i lihie dni.
Ne bogi my: te legkij provozhdayut vek...
CHego v pohode my ne naterpelisya!
Glavy nam bylo negde preklonit'. Ni nar
Na palube ne syshchesh', ni skam'i prisest':
Stoj v tesnote! Na sushe - pushche bedstviya.
Stoyali pod palatkami u vrazh'ih sten,
560 Znobimy mgloj bolotnoj i rosoj nebes.
Vsegda propitan vlagoj tlel na tele plashch;
ZHivaya nechist' v preloj razvelas' shersti.
A lyutye morozy - pticam paguba, -
Kogda poveet stuzhej Ida snezhnaya!
A znoj palyashchij, kak usnet v bezvetrii,
Upav na lozhe poldnya, more mertvoe!
K chemu vzdyhat' o proshlom? Minoval i trud.
Pochivshih upokoil neprobudnyj son.
Im otdyh mil; ohoty net iz groba vstat'.
570 Ne goresten udel otshedshih: blago im!
Gnev roka skorb'yu novoj ne postignet ih.
Skazat' prosti vsem bedstviyam - zavidnyj dar!
My zh, ostal'nye iz ahejskoj rati, mzdu
Styazhali, pered koej vse trudy - nichto.
Pred etim solncem smeem pohvalit'sya my
I za more po vsej zemle poslat' molvu:
"Nizvergnuv Troyu, voinstvo argivskoe
K stolpam svyatyn' |llady prigvozdilo v dar
Bogam otcov, sii dobychi drevnie".
580 I kto uslyshit vest' siyu, pohvalit on
I grad, i polkovodcev; i hvalu vozdast
Tebe, o Zevs-vershitel'! Vsyu skazal ya rech'.
Predvoditel' hora
Ne budu prekoslovit': pobedila rech'.
Blagomu nastavlen'yu rad i starec vnyat'.
No vest' carice, vestnik, ob®yavit' speshi:
Sem'e carevoj etot dar, i s neyu - mne.
Klitemnestra,
vyshed iz malyh dverej dvorca.
Ne chas proshel, kak s ust moih ot schastiya
Sorvalsya klik! V nochi to bylo; plamennik
Storozhevoj povedal: Ilion pogib! . .
590 A kto-to izdevalsya: "Ty poverila
Kostram goryuchim? Troya v etu noch' vzyata!
Legko zh vostorg pod®emlet serdce zhenskoe"
I dumali razumniki: bezumna ya.
Mezh tem ya zhertvy pravila. I zvonkij glas
Napolnil stogna, torzhishcha hvaleniem.
Tak zhenshchina velela! Blagovonnyj dym
Smol pylkih iz svyatilishch voshodil k bogam.
O chem by nyne stal ty zdes' vitijstvovat'?
Vse, vse zhelannyj vskore mne rasskazhet sam.
600 No tak kak ugotovat' ya speshu priem
Torzhestvennyj suprugu i vlastitelyu
(Ah, est' li v dole zhenskoj luchezarnej den',
CHem tot, kogda pred muzhem, chto s vojny prishel
I cel i zdrav, vorota raspahnet zhena?), -
K caryu vernis', o vestnik! nakazhi emu
Ne medlit' dole! ZHdet narod, i vernaya
ZHena toskuet. Ta zh ona, kakoj ee
Pokinul on: sobakoj storozhit dvorec,
Hozyainu pokorna, i vragu strashna.
610 Dom cel: nigde careva ne snyata pechat'.
Kak mednyj splav podkrasit' ne sumela b ya,
Izmeny tak ne vedayu. Mne chuzhd soblazn.
Zlorechie nemeet. CHestnoj zhenshchine
Takoyu pravdoj, mnitsya, pohval'ba - ne styd.
Uhodit.
Predvoditel' hora
Krasno carica rech' vela, - vsem vestnikam,
Tolkovnikam iskusnym v nauchenie.
Ty zh mne skazhi, rodimyj: Menelaj Atrid -
Vernulsya l', nevredimyj, s polya brannogo
S polkom ostalym, - rodine zhelannyj knyaz'?
Vestnik
620 K chemu druzej mne teshit' vest'yu radostnoj?
Obman nedolgovechen; oblichitsya lozh'.
Predvoditel' hora
Vestej blagih, no istinnyh my, vestnik, zhdem.
I gor'koj pravdy, kak ni l'sti, ne skroet lest'.
Vestnik
Skazhu vsyu pravdu: skrylsya on ot voinstva,
Ushel vo mglu gluhuyu s korablem svoim.
Predvoditel' hora
Otdel'no l' yakor' podnyal na glazah u vseh?
Il' vseh postigla burya - i korabl' ischez?
Vestnik
Ty v cel' umetil slovom, kak strelok streloj,
I rech'yu maloj skorb' veshchal velikuyu.
Predvoditel' hora
630 CHto molvyat korabel'shchiki? Spasen'e li
Caryu sulyat, mogilu l' v glubine morej?
Vestnik
Kto znaet, chto s nim? Vidit kto? Ty, Gelios,
Zovushchij zhizn' iz mraka na lico zemli!
Predvoditel' hora
Skazhi, kak burya gryanula, i kak proshla
Nad vashimi glavami sila groznaya?
Vestnik
Den' svetloj vesti greh skvernit' pechaliyu,
I kupno raznolikim ugozhdat' bogam.
Kogda neset gonec ponuryj gorodu
Otchayan'e i uzhas: "Vsya pogibla rat'!
640 Vsem plach dvojnoj tvorit' - po gradu obshchinoj,
V domah - po krovnym! v kazhdyj dom voshel Arej
S dvuostroyu sekiroj, alcha krasnyh zhertv!
Vseh ranil oboyudoizoshchrennyj rok!" -
Takih vestej slagaya grud', poet gonec
Pean pobednyj dshcheryam t'my - |riniyam.
No ya spasen'ya zhdannyj vestnik, radosti
Glashataj vam, pribytok blagodenstviya,
I milost' vyshnih pet' skonchav, zachnu li byl'
O kare, koej bogi posetili nas? ..
650 Ogon' i More, drevnie vragi, v soyuz
Vstupili i derzhali klyatvu krepkuyu -
Usil'em druzhnym moshch' slomit' argivskuyu.
V nochi beda nagryanula. Frakijskij vetr
Gromil i bil s naleta o korabl' korabl'
I, kak bykov, bodat'sya nudil. Vihr', krutyas',
Metal ih, bujnyh, rval i gnal. I sputnikov
Mgla poglotila... Zlobnyj pastyr' stado pas:
Kogda zhe vstalo solnce nad puchinoj vod,
Glyadim, vse more zacvelo |gejskoe
660 Muzhej telami, kuzovov ostankami.
A nash korabl' iz hlyabi celym nekij bog
Ishitil - ili vymolil poshchadu nam.
Ne chelovek, poistine, byl kormshchik nam!
Sud'ba blagaya, na kormu vossev, sama
Put' pravila do pristani, chtob voln razbeg
Plovcov ne grohnul o gryadu pribrezhnyh skal.
Na belyj svet iz ada vyshed vodnogo,
Opomnivshis', - uzh my Sud'be ne verili:
Strastnaya skorb' pronzila duh; podnyalsya plach
670 O bureyu ottorgnutyh soratnikah.
Kto smert' obrel, kto strazhdet. I sberegshij zhizn'
Vspomyanet nas v chisle pogibshih: verno tak!
A my pro nih, v razluke gor'koj, tozhe mnim.
No k luchshemu ishodu da vedet Sud'ba!
ZHdi Menelaya: pervym, znayu, on pridet.
Kogda edinyj Solnca luch ego zhivym
Eshche i zryachim vidit na lice zemli, -
Sam Zevs o nem promyslit, ohranyaya rod, -
Nadezhda est', chto vityaz' i domoj pridet.
688 Vot, vse ty slyshal; vsyu povedal pravdu ya.
Uhodit.
STASIM II
Hor
Strofa I
Kto ej imya eto dal,
Predveshchayushchee plen?
Rokovoe nagadal - veshchij, kto?
Demon byl on, chej yazyk
CHarovatel'nyj slozhil
Imya "Elena"! Ej udel-
Hrabryh plenyat' i - plennicej
Moshchnyh sopernikov
Polonit' korabli,
690 Grady i carstva...
Raznyala revnivyj polog, -
Bog-Zefir poputnyj veyal...
A po vlazhnym
Borozdam lovcy elenya
V medyanyh pustilis' latah;
Pravyat k beregu lesnomu,
K tem ustiyam Simoisa,
Alchut sechi krovavom.
Antistrofa I
S Iliona bozhij gnev
700 Karu pozdnyuyu vzyskal
Za porugannuyu chest' brachnyh uz -
Soprichastnikom ognya,
Hleba-soli i vody;
Za stolovan'e - brachnyj pir, -
Gde zhenihovy rodichi
Pesniyu svadebnoj
Moloduyu chetu
Slavili gromko.
Razuchilsya drevnij gorod
710 V onyj den' veselym pesnyam,
Vosstenal on,
CHto sosvatal gorod s gorem
Aleksandr proklyatoj svad'boj, -
Grazhdan zhizn' polozhivshih
Za rodinu, pominaya,
ZHertvy sechi krovavoj.
Strofa II
Nekto l'va vospital v domu,
Iz peshchery slepogo vzyav
Ot soscov materinskih.
720 V pervye mesyacy l'venok,
Detyam zabava i starcam,
Laskovyj byl domochadec.
Hozyain na ruki ego,
Kak malogo rebenka, bral.
Est' hotel on - mahal hvostom,
V ochi glyadya umil'no.
Antistrofa II
Vyros zver' - i prirodnyj nrav
Strashnym delom yavil, vozdav
YAroj zloboj kormil'cam.
730 Trapezoj lyutoyu hishchnik
Glad krovozhadnyj nasytil,
Kroviyu zalil ovcharnyu.
I trepetom i gorem on
Napolnil oskvernennyj dom.
Kary bozhiej mrachnyj zhrec
Byl sem'eyu vospitan.
Strofa III
Ona voshla v staryj dom -
I s nej voshla otrada,
Kak veshnee
740 Na more zatish'e.
I v polnom dome vseh sokrovishch
Krashe - ee zhivoj kumir,
CH'e dyhan'e plenyaet razum,
A glaza - luch ognevyh strel,
CHto |rot spuskaet s luka...
No ischez vdrug zolotyh neg
Rokovoj son, - strashna vsem
Doch' Ledy v Troe: Paris
Vzyal |riniyu v zheny!
Antistrofa III
750 Starinnoe, vse zhivet
V ustah molvy prislov'e:
"Obilie
Ne umret bezdetnym.
Rodit udacha zloe chado,
Liho sem'e; i rascvetet
Schast'e gorem, nuzhdoj bogatstvo".
No ne tak ya rassudil by!
Govoryu: vina lyudskaya
Naplodit sonm rokovyh chad,
760 I pohozh rod na vinu-mat'.
A pravda dobryh rodit
Doch' - prekrasnuyu dolyu.
Strofa IV
Nadmennyh dush derzost', ty -
Mat' obid!
Lyutyh chad mnozhish' ty;
Ploditsya rod.
Muchitel'stvo - poteha zlomu plemeni.
No vstanet den', ne minet -
I novoe roditsya chado v lozhnice:
CHudovishchnoj,
770 Mrachnoj viny proklyat'e,
V mater' oblich'em demon.
Antistrofa IV
Dymit ochag, cheren dom,
Skuden dom:
Esli ty, Pravda, v nem, -
On svetel ves'.
Kogda zh palaty v zolote, a s ruk vladyk
Ne smyta skverna krovi, -
Ty, vzory otvrashchaya, von idesh', prezrev
Zaemnyh slav
780 Suetnyj blesk. Privodish'
Vse ty k predelu, Pravda!
|PISODIJ TRETIJ
Priblizhaetsya kolesnica, okruzhennaya voinami. Na nej, v pyshnyh
dospehah, stoit Agamemnon. U ego nog, s zhezlom v rukah i svyashchen-
nymi povyazkami na golove, sidit Kassandra.
Predvoditel' hora
Ej, gryadi, gosudar', Ilionskih tverdyn'
Sokrushitel', Atrid!
Kak tebya mne vstrechat'? kak tebya velichat',
Ne umaliv, o car', ne prevysya hvaly,
Sorazmernoj delam?
U kogo na ume lish' kazat'sya, ne byt', -
Ograzhdeniya pravdy ne chtit on.
780 Na slovah sozhalet', s ogorchen'em vzdyhat'
Ne gotovy li vse? No ne vse ostrie
Sostradaniya v serdce priemlyut.
I soraduyas' l'stivo, k ulybkam oni
Neveselye lica nevolyat, i lgut.
No svoih li ovec ne uznaet pastuh?
Vlastelin prozorliv: licemernyh pritvorstv
On legko razlichit vodyanistuyu smes'
Ot besprimesnoj vernosti serdca.
Ne tayu, chto, kogda za Elenu ty slal
800 Korabli s molodezh'yu na gibel',
Ne prekrasnym tvoj obraz yavlyalsya ocham:
Ty kormilo myatezhnym strastyam ustupil
I zhestokost'yu zhertv
Raspalyal v obrechennyh otvagu.
No svershivshemu delo hvalu i lyubov'
Ne usta lish', a serdce daruet.
I so vremenem vse oblichitsya, o car':
Kto po sovesti, kto bez tebya ne k dobru
Opekal gosudarstvo i grazhdan.
Agamemnon
810 Argivskie svyatyni, bogi rodiny,
K vam pervym rech'! Vy byli mne posobniki
V puti vozvratnom i v otmshchen'i pravednom.
Ispolnen prigovor vash. Ne so slov istca
Vy Troyu osudili. Tajno zhrebii
Vse v urnu krovi pali, do edinogo.
CHredoj kasalis' urny miloserdiya
Rukoyu prazdnoj sud'i: ne napolnilas'
Poshchady urna! .. Grudoj pepla dymnogo
Obrushilos' velichie. Istlel koster
820 Pod burej roka. Tuchnoj trizny oblako
Stoit nad pozharishchem... Vas iz roda v rod,
O bogi, slavit' budem! Ibo vzyskano
Storiceyu vozmezd'e: za odnu zhenu
Zagryz argivskij zver' i v prah zaryl narod *.
Rozhden utroboj konskoj, shchitonosnyj polk
Pryzhkom vzyal steny, hishchnik, perezhdav Pleyad.
Vo mrake oglyadelsya lev, i spryanul v kreml',
I carskoj nalizalsya krovi dosyta...
Perviny blagodarnosti vozdav bogam,
830 Tebe skazhu ya slovo. Pomnyu vse. S toboj
Edinogo zhelayu. Tvoj pobornik ya!
Nemnogih dobrodetel' - voznesennogo
Blagoj sud'binoj druga chtit' bez zavisti.
Kto schast'em obdelen, vdvojne neduguet,
YAzvimyj zlozhelatel'stvom: svoej bedy
Emu, znat', malo, - gorshe sokrushaetsya
CHuzhoj udachej. Verno govoryu sie,
Na opyte izvedav, zhizn'yu vyuchen,
CHto druzhestva lichina - tol'ko zerkalo
840 Priyazni nashej, prizrak i obman ochej.
Odin byl veren - Odissej, kogda so mnoj
Nadel homut, hot' ne zhelal pod Troyu plyt'.
O nem ya vspominayu, a v zhivyh li on -
Ne vedayu... CHto, starcy, do grazhdanskih del
I del svyashchennyh, - vse rassudim vmeste my,
Sovet naznachiv. Dobroe dlya goroda
Uprochit' dolzhno, chtob i vpred' davalo plod;
A gde lechen'e nuzhno, tam potshchimsya my
Bolezn' presech', vracham podobno, ch'ya ruka
850 I zhzhet i rezhet, zdravym ne vredya chastyam...
Idu v chertogi, gde ochag i zhertvy zhdut, -
Desnicu prostiraya blagodarstvenno
K bogam, menya poslavshim i privedshim v dom,
I da prebudet sputnicej Pobeda mne!
Iz srednih vorot dvorca vyhodit Klitemnestra,
ostaviv vorota shiroko raskrytymi.
Ee okruzhaet tolpa rabyn'.
Klitemnestra
Argivskih grazhdan chtimye starejshiny!
Ne stydno mne priznat'sya, i k chemu tait'? -
_______
* V rimskoj rukopisi opiska: stih vosstanovlen po variantu F.A. Petrovskogo.
_______
Iznyla ya v toske po muzhe... Dni tekut -
Zastenchivost' i robost' pokidayut nas.
Skazhu pred vsemi: zhizn' byla ne v zhizn' so dnya,
860 Kak otplyl on, - bezmuzhnej, bezuteshnoj mne!
Uzh v dome opustelom, zapershis', sidet'
Vdovoj zhivogo muzha - gore gor'koe.
A tut eshche za sluhom sluh zloveshchie
Glashatai prinosyat: tot - lihoj konec,
A etot - lishe karkaet. Razvylis' psy,
Zlo na dom naklikayut! Ved' kogda b suprug
Vse rany prinyal, skol'ko ih molva nachla, -
Dyryavym proskvozilo b telo nevodom.
Kogda by umer stol'ko raz, kak byl otpet
870 Druz'yami, - novyj Gerion o treh telah,
On tri b uchastka zanyal, kazhdyj v rost dlinoyu,
V troih oblich'yah trizhdy pogrebaemyj.
CHut' razumom ot straha ne rehnulas' ya!
Ne raz iz petli, so stropila sveshannoj,
Caricu vynimali slugi vernye.
I vot, o car', prichina, pochemu ne zdes'
ZHivoj zalog obeta, nas svyazavshego,-
Orest, - kak dolzhno bylo b. Ne divis' tomu:
Tvoj syn na vospitanii u Strofiya
880 Fokejca, druga vernogo, starinnogo.
Providel Strofij nashu zdes' bespomoshchnost',
Tvoyu opasnost' brannuyu, myatezhnyj duh
Naroda, starshinami nedovol'nogo:
Padet prestol - naslednika obidet chern'.
Emu vnyala ya: mnilos', net v sovete lzhi...
CHto zh ya ne plachu? Vyplakany slez ruch'i!
Issyakli ochi: vlagi ne struit' im vnov',
Ot bden'ya potuskneli. Nochi dolgie
Ot milogo zhdala ya vesti plamennoj,
890 Vperyaya vzory v sumrak: ne mercala vest'.
Edva drema smezhala vezhdy - stol' chutka,
CHto reyan'e i pen'e komarinoe
Ot chernyh snov budilo dushu: snilsya ty -
V bede... I bol'she, chem mgnovenij otdyha,
YA strahov znala, chut' zabudus'. Tak byla
YA stad tvoih ovcharkoj... Nyne vse proshlo!
Ty zdes', oplot moj v buryu, gordyh svodov stolp,
Edinorodnyj syn, otcom obretennyj,
Plovcami breg nechayanno zavidennyj,
900 Vesennij den', smenivshij v'yugi zimnie,
Pred putnikom v palyashchij znoj studenyj klyuch,
Vse sladostnoe, chto neset spasenie! ..
Takih pohval dostojnym ya pochla ego,
I zavist' da bezmolstvuet! Mne luchshe znat',
CHto ya perestradala... Nizojdi zhe k nam,
ZHelannyj, s kolesnicy! No, shodya, nogoj,
Popravshej Troyu, vmestno l' povelitelyu
Kosnut'sya praha dol'nego? Rabyni, vam
Byl dan prikaz. Kovrami carskij put' ustlat'.
910 CHto medlite? Raskin'te zh tkan' purpurnuyu!
Tropoj bagryanoj Pravda povedet ego
K nechayannomu sreten'yu, v gotovyj dom.
Ta, chto ne spit, s bogami vse promyslila.
Agamemnon
Doch' Ledy, doma carskogo pechal'nica!
Razluke dolgoj rech' vela ty ravnuyu,
I mnogo slov skazala. No pristojnee
Hvalu, kak dar pochetnyj, ot chuzhih prinyat'.
Menya ty negoj zhenskoj ne iznezhivaj!
Ne varvar ya, chtob lest'yu rabolepnoyu
920 I zemnym poklonen'em uteshat'sya mne,
I pyshnyh ne steli mne tkanej pod nogi:
Ih zavist' sglazit; tak bogov edinyh chtut.
Krasy cvetnye, smertnyj, popirat' derznuv
Stopoj nadmennoj, vyshnih oskorbil by ya:
Odna bogam, drugaya cheloveku chest'.
Delami, chto sodelal, a ne purpurom,
CHto ya toptal, proslavlen budu. Luchshij dar
Smirennomudryj pomysl. I lish' tot blazhen,
Kto zhizn' skonchaet v mirnom blagodenstvii.
930 CHto pravym chtu, chego ne smeyu, - ya skazal.
Klitemnestra
K chemu moim zhelan'yam prekoslovit', car'?
Agamemnon
CHto ya skazal, togo derzhusya. Tak i znaj.
Klitemnestra
Obet li ty prines takoj, strashas' bogov?
Agamemnon
Ver': znal, chto govoryu ya, esli tak skazal.
Klitemnestra
CHto sdelal by, kichas', Priam, svershiv tvoe?
Agamemnon
Po tkanyam purpurovym verno b shestvoval.
Klitemnestra
A ty drozhish' lyudskogo osuzhdeniya?
Agamemnon
Est' v mnen'i vsenarodnom sila groznaya.
Klitemnestra
Kto slavu lyubit, dolzhen nenavidim byt'.
Agamemnon
940 ZHena! k licu li slovopren'e zhenshchine?
Klitemnestra
Ustupchivost' prilichna pobeditelyu.
Agamemnon
Ty daj primer, kol' v spore pobedila ty.
Klitemnestra
Sdayus'; no vse zh, vladyka, ustupi mne vlast'.
Agamemnon
Kol' kak tebe ugodno, pust' razvyazhut mne
Remen', i snimut obuv', chtob raba nogi
Na purpur ne stupala s gospozhoj svoej.
Nedobrym okom bogi ne vzglyanuli by
Na etu rastochitel'nost'! Styzhusya ya
Toptat' bogatstvo, blesk volny bescennoj myat'...
950 No slov dovol'no! Plennicu, vot etu, v dom
Vvedi s privetom. Vyshnie cari glyadyat
Na krotkoe velich'e blagosklonnee;
V yarme zhe rabskom uznik zlozhelatelen.
Siyu rabynyu, cvet dobychi izbrannoj,
Mne v dar pochetnyj prisudilo voinstvo.
Ee privel ya... Nyne pokoren toboj,
Dorogoj, yarko rdeyushchej idu v chertog!
Klitemnestra
Est' more: kto potushit zyb' kipuchuyu?
Ulit ono pitaet mnogocennyj sok
960 I daniyu vynosit neoskudnoyu
Riz carskih slavu - purpur. V kladovyh tvoih,
Hvala bogam, ne malo ih. I bednosti
Tvoj dom ne znal. Raskinula b i bol'she ya
Porfir na potoptan'e, esli by nekij bog
Takoj ceny vostreboval za zhizn' tvoyu.
ZHiv byl by koren', - vyrastet listva; okrest
V dni Siriusa znojnogo razvesit ten'.
Vernulsya ty k svyatynyam ochagov tvoih, -
Ne vse l' zazelenelo? ne vesna l' prishla?
970 Kogda zhe Zevs luchami grozd'e kisloe
V dar sladkij pretvoryaet, - ne prohlada li
Pod krovom doma, esli muzh verhovnyj v nem?
Vhodya v dveri, cherez kotorye uzhe proshel car':
O Zevs verhovnyj, Zevs-vershitel', sam svershi,
O chem molyu! Vospomni, chto sudil svershit'!
STASIM III
Hor
Strofa 1
CHto zhe strah menya tomit,
I predchuvstvie dushe
Neotstupno predstavlyaet uzhas?
Gluho prorochit
O chem neotvyaznoyu pesn'yu?
980 Kak zloveshchih, smutnyh snov
Navozhden'e otognat'?
Zahvatil temnyj sonm
Kreml' dushi, gde razum - car'...
Sostarit'sya uspelo vremya s toj pory,
Kak, peski vzryv, kanat
Byl otpushchen: tronulis'
V put' pod Troyu korabli.
Antistrofa I
Nyne videt' ih vozvrat
Dovelos' moim ocham.
990 CHto zh v ushah bezlirnyj plach |rinij
Slyshen nemolchno?
Nevedomyj golos zavodit
Pohoronnyj hor v dushe
Nad mogiloyu nadezhd.
No ne lzhet serdce nam,
Esli lyubit. Ne votshche
Predchuvstvij vihr' zamershee krutit, kak list.
Morok, sgin'! Vas molyu,
Bogi: temnyj nagovor
1000 Zloveshchan'ya postydit'.
Strofa II
Vek zdorovym zhit' - hvor' pod konec nazhit'.
S vidu - krov' s molokom;
A bolezn', kak sosed,
Podkopala nadezhnuyu stenu.
Bojsya na vseh parusah
Po moryu mchat'sya streloj:
Vdrug naletish' s korablem
Ty na mel'!
Ne zhalej togda dobra,
1010 SHCHedro syp' na dno dary,
Za bort vykin' vsyu koryst':
ZHizn' dorozhe, i korabl' -
Legche stal on, pobednev, -
Mozhet byt', eshche spasesh'.
Ezheli Zevsovy livni obil'nye
Nivu gluboko vspoili, - v to leto
Golod selam ne grozit.
Antistrofa II
Liven' mil zemle; krov' prolitaya - skorb'.
Dozhd' zernom soberesh';
1020 A istekshuyu krov'
Ozhivit li kudesnik iskusnyj?
Zevs vozbranil; i togo,
Kto voskreshat' mertvecov
Istinno mog, - ot zhivyh
Voshitil.
O, pochto zhe Rok zamknul
Glas bogov v moej grudi,
CHtob zavet ne prozvuchal!
Ty hotelo b upredit',
Serdce, kosnyj sej yazyk!
1030 Nyne, veshchee, vo t'me
Ty bezglagol'noj toskoj sodragaesh'sya.
Vyrvetsya l' slovo, - besplodnoyu pesn'yu
Pozdnij ston zamret v ustah.
|PISODIJ CHETVERTYJ
Iz dvorca speshno vyhodit Klitemnestra
Klitemnestra
Vojdi i ty, - k tebe, Kassandra, rech' moya! -
V sej dom i krug, s kotorym Zevs tebe sudil
Nezlobnoe svyashchennyh struj obshchen'e. Stan'
V tolpe rabyn', u plameni podatelya...
Sojdi zhe s kolesnicy, gordyj duh smiriv.
1040 I syn Alkmeny, pomnyat byli, prodan byl,
Sklonyal pod igo vyyu, rabij hleb vkushal
Komu zh udel v nevole zhit', dobro tomu
V izdrevle izobil'nom dome rabstvovat'.
Vchera razbogatevshim - vnove vlast'; oni
K rabam zhestoki, trebuyut chrezmernogo.
U nas ne tak; po sovesti gospodstvuem.
Predvoditel' hora
Tebe carica yasnuyu derzhala rech'.
Ty v seti plena rokom plenena. Idi zh,
Pokorstvuj, kol' ne hochesh' byt' oslushnicej.
Klitemnestra
1050 Lish' varvarskij, byt' mozhet - slovno lastochke,
Ej shchebet vrazumitelen? Kol' nash yazyk
Ej vnyaten, chuzhezemku pobedyat slova.
Predvoditel' hora
Sojdi zhe nazem', sleduj za vladychicej.
Tebe zhe, vidish', hochet gospozha dobra.
Klitemnestra
Dosuga net mne medlit' zdes'. Uzh agncy zhdut
Zaklaniya u zhertvennika srednego
Palat carevyh. Prazdnika dozhdalis' my,
Kakogo nakanune i ne chayali!..
Kol' ty poslushnoj hochesh' byt', - speshi, raba!
1060 Kogda zh ne razumeesh' zvuka slov moih, -
Ruki, dikarka, manoven'em daj otvet!
Predvoditel' hora
Tolmach tut, vizhu, nadoben: temna ej rech'.
Sama zhe - slovno pojmannyj v teneta zver'.
Klitemnestra
Ona - il' v isstuplen'i, il' myatezhitsya.
A divo li? Kak dikij zver' v tenetah, ves'
Ee narod: ne vedal on dosel' uzdy.
Pust' v yaroj pene vykinet bessil'nyj gnev,
Idu. Mne unizhen'e - tratit' s nej slova.
Uhodit.
Predvoditel' hora
Ne gnev, a zhalost' k plennice v dushe moej!
1070 Sojdi s povozki, bednaya, i novyj svoj
Uchis' nesti bezgnevno rokovoj yarem!
KOMMOS
Kassandra
Strofa I
O, Apollon razyashchij!
Uvy mne, zloschastnoj!
Predvoditel' hora
Pochto stenan'em Loksiya zovesh'? Emu
Pean soglasnyj sladok, nenavisten plach.
Kassandra
Antistrofa I
O, Apollon razyashchij!
Uvy, mne, zloschastnoj!
Predvoditel' hora
Opyat' zovet zaplachkoyu koshchunstvennoj
Togo, kto otvrashchaetsya ot voplenic!
Kassandra
Strofa II
1080 Putej strazh, razyashchij,
Srazivshij menya na smert', moj bog!
Streloj drugoyu na smert' ty srazil menya!
Predvoditel' hora
O gor'koj dole plachet; o lihoj svoej
Sud'be prorochit. Veshchij i v rabyne duh.
Kassandra
Antistrofa II
Putej strazh razyashchij,
Srazivshij menya na smert', moj bog!
Kuda, uvy, v kakoj ty dom menya privel?
Predvoditel' hora
Sej dom - Atridov. Kol' sama ne vedaesh',
Gde ty, - vot, ya povedal, ne solgal tebe.
Kassandra
Strofa III
1090 Bogoprotivnyj krov, zlyh ukryvatel' del!
Dom - zhivodernya! Palachej
Pomost! Lyudskaya bojnya, gde skol'zish' v krovi.
Predvoditel' hora
Ona - ishchejka lovchaya, i krovi duh
Daleche chuet: nyuhaet, i syshchet krov'.
Kassandra
Antistrofa III
Vot oni, vot stoyat, krovi svideteli!
Mladency plachut: "Telo nam
Rassekli, i svarili, i otec nas el".
Predvoditel' hora
V molve slyvesh' ty veshcheyu providicej;
No, znaj, ne ko dvoru zdes' proricateli.
Kassandra
Strofa IV
1100 Uvy! ZHena - chto predumyslila?
Zlodejstvo novoe v domu,
Velikoe, gotovit, - blizhnim zloj udar.
Celen'ya ne budet, ne snidet spasen'e,
Drug ne pridet pomoch'.
Predvoditel' hora
Temno gadan'e; smysl ego ponyat' nel'zya.
A prezhnee... - ves' gorod govorit o tom.
Kassandra
Antistrofa IV
Sodeyat' chto - hochesh', proklyataya?
Togo, s kem ty spala, zachem -
Ego vstrechaya - v banyu povela? . . Zachem?
1110CHto dale-ne vizhu. Speshat. V ch'yu-to ruku
CHto-to suet ruka...
Predvoditel' hora
Eshche ne razumeyu. Slovno bel'mami,
Veshchanie zagadkami mne zastit svet.
Kassandra
Strofa V
A! .. a! . . Uvy! uvy! CHto ya uvidela?
Aida set'! Sekira!
Topor dvuostryj! S nim ona, s ubijceyu,
Davno spala... Demon sem'i, Razdor,
ZHadnyj, likuj! Vdyhaj krovi dym. Greh svershen.
Predvoditel' hora
Kakoe ty strashilishche na chernyj pir
1120 V palaty zaklikaesh'? Bezotradna vest'.
Hor
Uzhas ob®yal menya i blednolikij strah
Grud' ledenit. Takov, verno, predsmertnyj hlad,
CHto kostenit bojca
V mig, kogda tuhnet svet i zapadaet zhizn'.
Kassandra
Antistrofa V
A! . . a!. . Vot, vot ... Derzhi! Proch' ot byka goni
Korovu! Rog bodaet...
Rog chernyj probodaet plot', polotnami
Obvituyu! V hitryh tenetah on!
Ruhnul v kupal'nyu, mertv... Vykupan v bane gost'.
Predvoditel' hora
1130 Gadanij sokrovennyh ne razgadchik ya,
No vse zhe serdce chuet vest' zloveshchuyu!
Hor
No iz providcev, kto smertnym dobro veshchal?
Kto nagadal ne zlo? Slov proricatel'nyh
Malo li slyshim? Vse
Skorb' sulyat, vse grozyat i nagonyayut strah.
Kassandra
Strofa VI
Uvy, goremychnuyu zhdet menya lyutyj chas!
Plach po sebe tvorit' srok nastal veshchun'e.
Zachem privel ty plennicu, vladyka moj,
V sej dom? CHtob vmeste smert' priyat'? .. za chem inym?
Hor
1140 Bogom ob®yataya, chto, isstuplennaya,
Zrish' vperedi, dusha?
CHto poesh'? Smert' svoyu! Seryj
Tak solovej zovet: "Itis moj, Itis gde?"
Stonet on dolgij vek; no ne nasytitsya
Pesniyu grust'-toska.
Kassandra
Antistrofa VI
Blazhen solov'ya udel: zvonkoyu vstar' ego
Ptichkoj pernatoyu obernuli bogi,
I sladkoglasnyj darovali legkij vek.
Mne zh - ot sekiry oboyudoostroj past'!
Hor
1150 Strashnogo veden'ya muki naprasnye
Kto iz bogov tebe
V gor'kij dar, deva, dal? Uzhas
Kto vyklikat' v bredu nudit plen etih ust,
Strojnyj meshaya lad s voplyami? Kto vdohnul
YArostnyj v persi vihr'?
Kassandra
Strofa VII
Uvy, Parisov brachnyj pir, - rodine paguba!
Uvy, Skamandr, otchij, svyatoj potok!
Svetlyj, u struj tvoih vspoena, vskormlena
YA, bestalannaya!
1160 No miloj zhizni srok sochten: zovet Kocit
Prorochicu, il' Aheront, - veshchaet tenyam.
Hor
YAsnoyu rech'yu vdrug zagovorila ty:
Mladenec ponyal by tebya.
Serdce uzhalila zhaloba gor'kaya,
Dolya bezdol'naya, - veshchij tvoj, zhutkij plach.
ZHalost' i strah v dushe.
Kassandra
Antistrofa VII
O, Troi, Troi dan' strastnoj, gibel' konechnaya!
Vy, otchie zhertvy bogatye,
Poseredi kremlya zhertvy stotel'chie,
1170 ZHertvy naprasnye!
Tverdyn' rodimyh ne spasli vy, tuchnye!
A nyne zharkoj zhertvoj past' - chered za mnoj.
Hor
S prezhneyu novaya rech' soglasuetsya.
Napavshim yarym demonom
Grud' oderzhimaya chernuyu smert' poet.
Moshchno vladeet on sej dushoj, tyazhkij gost'! ..
CHem to vse konchitsya? ..
Kassandra
Dovol'no veshchej rechi, kak neveste, lik
Tait' fatoj prozrachnoj. Pokryvalo proch'!
1180 Vot, veter predrassvetnyj razognal tuman,
I vstalo solnce: vsya vidna puchina vod.
Nadezhdy net; spastis' nel'zya; licom k licu
Predstala smert'... Zagadok net v moih slovah.
Svidetelyami bud'te vse: starinnyh del
Sobach'im nyuhom chuyu li krovavyj sled?
Davno ne pokidaet sih chertogov hor
Sozvuchnyj, no ne sladkoglasnyj; s skrezhetom
O mesti vopiet on! Upilsya i p'yan
Prolitoj krov'yu; bujstvuet, iz doma von
1190 Ne vyjdet,-v plyaske spletshijsya |rinnyj hor!
One poyut vse tu zhe pesn': pro pervyj greh,
Svershennyj v dome, koren' zla, proklyat'ya sev.
I brata ne zabyli, lozhe bratnee
Kogda-to oskvernivshego ... CHto promah dal
Streloj strelok? Gadayu l', kak gadalka, ya -
Iz nishchih teh, chto hodyat po dvoram? Klyanis',
CHto ty ob onoj drevnej ne slyhal vine!
Predvoditel' hora
Kakoyu klyatvoj ni klyanis', vse del bylyh
Ne sdelaesh' inymi. No divlyus', kak ty,
1200 Strany inoyazychnoj i zamorskoj doch',
O nashej povestvuesh', budto zdes' zhila.
Kassandra
Veshchat' menya postavil Apollon - veshchun.
Predvoditel' hora
Lyubov'yu l' strastnoj Loksij vospylal k tebe?
Kassandra
Ty vse skazal. Stydilas' ya priznaniya.
Predvoditel' hora
Hvastlivo schast'e; gore ne tshcheslavitsya.
Kassandra
Dyshal zhelan'em; vynudit' lyubov' hotel.
Predvoditel' hora
Bozhestvennym ob®yat'yam otdalas' li ty?
Kassandra
Net! Dav soglas'e, - boga obmanula ya.
Predvoditel' hora
A v grud' uzh sila veshchaya vselilasya?
Kassandra
1210 Uzh bedy vse prorochila ya gorodu.
Predvoditel' hora
No kak zhe gnev gospoden ne postig tebya?
Kassandra
Mne bog otmstil: nikto moim ne veril snam.
Predvoditel' hora
Uvy, ya - veryu! Mnitsya, vidish' pravdu ty.
Kassandra
Nahodit vnov'!..
Vnov' sudorogoj yarostnoj shvatil menya
Prorochestvennyj uzhas!.. Gore, gore nam!
Glyadi - vot tam, v pritvore pred dvorcom, oni
Sidyat nedvizhny, snam podobny, prizraki
Detej, zaklannyh .. .ch'ej rukoj? ne rodicha l'?
1220 V gorstyah okrovavlennyh derzhat sned'... ch'ya plot',
Ne ih li? - eti vnutrennosti? Strashnyj pir!
Kogo-to ugoshchayut... Kto vkusil? Otec! ..
Ottol' - vozmezd'e ... Kto zhe mstitel'? .. Lev? .. Da, lev
Bez moshchi l'vinoj, vor domashnij, lozhnicy
Carevoj vor, - umyslil na vladyku zlo,
Ustalogo ot branej... YA - rabynya; moj
Vladyka - on ... A koznej vorovskih geroj
Ne vidit ... Nogi lizhet psica zlobnaya;
YAzyk kovarnyj lest' pletet; kak Ata, set'
1230 Raskinula pred muzhem v temnote zhena!
O derzost'! Sokrushaet hitrost' zhenskaya
Bogatyrya! Net imeni, podob'ya net
Ubijce podloj. Kto ona? Peshchernyj cherv',
Hvostom yazvyashchij? Skilla l' chernoustyh skal,
Bespechnyh morehodov - zhrica lyutaya?
Samo l' Proklyat'e, zhenshchinoj predstavshee? ..
A kak ona vskrichala! Voin tak krichit,
Pobedu torzhestvuya. Vy zhe dumali -
Spasen'e muzha prazdnuet ... CHto zh? Ver'te ej,
1240 Ne mne! CHto budet, budet. Skoro, s plachem, ty
Priznaesh'sya, chto istinu veshchala ya.
Predvoditel' hora
O pirshestve Fiesta, chto nasytilsya
Synovnej plot'yu, ponyal ya naguyu byl',
Bez pritch; i uzhasnulsya, i drozhu eshche...
No posle razum soskol'znul s ristalishcha.
Kassandra
Ochami uzrish' gibel' Agamemnona.
Predvoditel' hora
Neschastnaya, zloveshchij ukroti yazyk!
Kassandra
Peanov svetlyh ne spoesh' pro chernyj rok.
Predvoditel' hora
Pro neminuchij,-no da mimo gnev idet!
Kassandra
1250 Tvori molitvy; vorogi svoe tvoryat.
Predvoditel' hora
Kto zh on, kramol'nik? Kto on, lihodej carev?
Kassandra
Stol' skryten razum otkrovennyj veshchih slov?
Predvoditel' hora
Predatelya kak vysledit'? Ubijca gde?
Kassandra
No, mnitsya, rech'yu ellinskoj vladeyu ya.
Predvoditel' hora
I Pifiya po-ellinski poet, no chto?
Kassandra
A! .. a!..
Kakoyu ognevicej ty znobish' menya,
Palyashchij bog, Likejskij luchnik! Gore mne!
Menya pogubit l'vica verolomnaya,
CHto s volkom spit, pokuda l'va v berloge net.
1260 Varya otravu muzhu, zel'ya prigorshnyu
I na moyu podlozhit dolyu Mraka doch'.
Tocha topor-careubijcu, vymestit
I na carevoj sputnice revnivyj gnev.
K chemu noshu - v nasmeshku l' nad sud'boj svoej
Sej zhezl svyashchennyj i povyazki dlinnye?
Lomayu zhezl moj: tak slomilas' zhizn' moya!
Vo prah, povyazki! Tak sama padu vo prah.
Drugaya pust' povyazhet vas, proklyat'ya dar!
Vot, sam s menya sryvaet Apollon ubor
1270 Svyatogo sana. Videl on: posmeshishchem
Byl sej naryad prorochicy v glazah lyudskih.
Nad nim rugalis' vse ravno - i vrag, i drug.
YA v nem slyla klikushej, yurodivoyu,
Gadalkoj nishchej, ved'moyu golodnoyu.
Svoyu veshchun'yu nyne razvenchal Veshchun;
Privel putevodimuyu ko plahe Vozhd'.
Pochto zh goryachej krov'yu obagrit' dolzhna
YA vrazh'yu plahu, a ne otchij zhertvennik?
1280 No vzyshchet penyu bozhij sud za etu krov'.
Otca otmstitel', matereubijca - syn,
Pridet vozdatel' i moyu vspomyanet krov'.
Skitalec po chuzhbinam, on pridet domoj
Zamknut' zvenom poslednim rokovuyu cep'.
Prostertyj navznich' trup otca vsegda pred nim.
CHto zh mne, chuzhoj, o dome ne svoem stenat'?
YA l' rodiny ne videla poslednih muk?
A nyne vizhu gibel' pobeditelej,
Sud strashnyj sil nebesnyh nad gordynej zlyh.
1290 O chem ya plachu? Mne l' odnoj na kazn' idti?
Privet vam, dveri doma, mne - vrata v Aid!
Odno zhelan'e na ustah: bez promaha
Razi, topor! - chtob ya ne bilas', chtob zaraz
ZHizn' vytekla iz zharkih zhil - i svet potuh!
Predvoditel' hora
O, zhenshchina zloschastnaya i mudraya!
Ty mnogo proricala. Esli istina -
CHto pro sebya prorochish', kak idesh' sama
Navstrechu smerti? Slovno zhertvu gonit bog.
Kassandra
Bezhat' - kuda zhe? Pozdno druga! CHas nastal.
Predvoditel' hora
1300 Poslednij mig - starejshij vseh, i car' vremen.
Kassandra
Ot chasa neizbezhnogo kuda bezhat'?
Predvoditel' hora
1302 I muzhestvo s otchayan'ya - ne muzhestvo.
Kassandra
1304 Otrada smertnym - doblest'yu proslavit' smert'.
Predvoditel' hora
1303 Iz ust schastlivca ne uslyshish' slov takih.
Kassandra
Podhodya k dveryam:
Otec moj! plemya doblestnyh synov tvoih!. .
Otshatnuvshis' ot dverej,
vnezapno obrashchaetsya opyat' licom k Horu.
Predvoditel' hora
CHto vidish' tam? CHto pyatish'sya ot uzhasa?
Kassandra
Ah! ah!..
Predvoditel' hora
CHto vzdoh tvoj znachit? CHto smutilo mysl' tvoyu?
Kassandra
Pahnulo duhom svezhej krovi prolitoj.
Predvoditel' hora
1310 To zapah zhertv. I tukov dym, i ladana.
Kassandra
Ne pohorony l' v dome? .. Fimiam - i tlen.
Predvoditel' hora
1312 Sirijskih blagovonij ne uznala ty.
Kassandra
1315 Druz'ya moi!
Ne ot kusta sharahnulas' ya pticeyu.
Zavet predsmertnyj vspomnite! Kogda zhena
Iskupit smert'yu smert' moyu, smert' zhenskuyu,
I muzh padet za muzha, ch'ya zhena - palach, -
1320 Menya, gostepriimcy, v den' tot vspomnite!
Predvoditel' hora
Plachevnej lyutoj smerti dar predveden'ya.
Kassandra
Eshche skazhu ya slovo, - il' othodnuyu
Sebe spoyu. Molyu, moi otmstiteli,
YA radi solnca etogo poslednego:
1325 V den' onyj, den' gryadushchij, den' vozmezdiya -
1326 Odin udar srazmahu - za menya, rabu!. .
1313 Idu - i v mertvyh dve sud'by oplakivat' -
1314 Svoyu i Agamemnona. YA zhit' syta...
1327 O, smertnyh uchast' zhalkaya! Ih schastie -
Kak ten'. Stradan'e? Kak chertezh s doski
Smyvaet gubka, - tak sotrutsya vse dela.
1330 Grustnej, chem dar veshchun'i, eto veden'e!
Uhodit vo dvorec.
Predvoditel' hora
Nenasytnym dusha vozhdelen'em gorit!
Kol' v chertog, chto perstom ukazuet molva,
Vnov' stuchatsya s darami Pribytok i CHest', -
Kto s poroga im skazhet: "Dovol'no"? . .
Nebozhitelej sud Agamemnonu dal
Razorit' Ilion.
Vozvelichen bogami, prishel on domoj.
Esli zh krov'yu caryu iskupit' suzhdeno
Starodavnyuyu krov' i, nasytiv tenej,
1340 Zaveshchat' krovomshchen'e potomkam:
Kto pohvalitsya, slysha predan'e, chto sam
Pervorodnoj ne tronut zarazoj?
Agamemnon,
iznutri doma:
Sekiroj nasmert' ya srazhen v moem domu!
Predvoditel' hora
Tishe! CH'e stenan'e slyshu pod udarom topora?
Agamemnon
O gore mne! Drugoj udar! .. Uhodit zhizn'.
Predvoditel' hora
Slyshali? .. Careubijstvo sversheno! Somnenij net.
Kak nam byt', rassudim speshno, - kak nam dejstvovat'
vernej?
2-oj starec
Moj golos: slat' glashataev po gorodu,
Podnyat' trevogu, ves' narod sobrat' k dvorcu.
3-ij starec
1350 Ne tak! Ubijc na meste my nakryt' dolzhny,
A put' v palaty golyj nam prolozhit mech.
4-j starec
YA tak zhe myslyu: vtorgnut'sya nasil'stvenno,
Na skop ubijc napast' mgnovenno. ZHdat' nel'zya.
5-j starec
Narod chto skazhet? Isstari znakom zapev
Spasitelej, chto zaryatsya na prazdnyj tron.
6-j starec
My vremya tratim, a nad dumoj mudroyu
Ubijcy poteshayutsya. Oni ne spyat.
7-j starec
Soveta ne najti mne, kak nam dejstvovat';
No luchshij vseh sovetnik - kto tvorit dela.
8-j starec
1360 Soglasen! Rechi byli by ko vremeni,
Kogda by ozhivili bezdyhannyj trup.
9-j starec
CHtob mirno dni dovlech' do groba, stanem li
L'stit' vlastoderzhcam, krov'yu oskvernivshim tron?
10-j starec
Pozora ne poterpim. Luchshe smert' vkusit'!
Ona zh sozrela i sochnej, chem rabstva plod.
11-j starec
No istina l' - chto car' ubit? Gadaem my!
Dovleet li svidetel'stvo teh stonov dvuh?
12-j starec
Bez znan'ya dostovernogo ne k mestu gnev.
Odno - gadat', drugoe - znat'. CHto znaem my?
Predvoditel' hora
1370 Vot eto slovo ya hvalyu. Poistine,
Uverit'sya dolzhny my, zhiv li, net li - car'.
Starejshiny hotyat vojti vo dvorec, kogda srednie vrata raskryvayutsya
i yavlyayut zrelishche sovershennogo ubijstva. V kupal'ne lezhit telo
Agamemnona, okutannoe s golovoj pokryvalom. Podle - telo Kas-
sandry. Klitemnestra, s licom, obryzgannym krov'yu, i, s
dvojnym toporom v ruke, stupaet navstrechu Horu.
Klitemnestra
Recham protivorechit', chto pri sluchae
YA l'stivo rastochala, - postyzhus' li? Net!
S vragom vrazhduya pod lichinoj druzhestva,
Plesti teneta dolzhno vysoty takoj,
CHtob zver' ne mog, oseten, perepryanut' ih.
To dolgij poedinok. Ne zabyla ya
Vragu pobedy davnej. No reshilsya spor.
Stoyu, gde bylo delo, - gde razila ya.
1380 Krichu - ne otpirayas': vot ubijca - ya! ..
Pokrov na zhertvu, mnogocennyj savan, tkan'
Ogromnuyu, kak nevod, ya nakinula:
Ni begstva zveryu, ni zashchity v putah net!
I dvazhdy nanesla udar. I dvazhdy ston
Izdav protyazhnyj, ruhnul car'. I v tretij raz
Vzneslas' sekira - v dar obetnyj spasu dush
I solncu mertvyh, Zevsu podzemel'nyh nedr.
Tak on, s hripen'em, v krasnoj luzhe otdal duh;
I vmeste s zhizn'yu, hlynuv iz gortani, stolb
1390 Goryachej krovi obdal mne lico volnoj -
Stol' sladostnoj, kak teplyj liven' sladosten
Nabuhshim pochkam, alchushchim rastorgnut' plen...
Vse koncheno. CHestnye starcy, radujtes',
Kol' eto delo, koim pohvalyayus' ya,
Vam nravitsya! Veselyj by nam pravit' pir:
Nel'zya, - pokojnik v dome ... A ved' stoilo b!
Iz vseh otrav, iz vseh proklyatij on smesil
Semejnyj kubok. Nyne sam ispil rastvor.
Predvoditel' hora
Divlyus', skol' nagl yazyk tvoj: ne boitsya on
1400 Nad mertvym tak rugat'sya, tak koshchunstvovat'.
Klitemnestra
Ispytyvaesh', starec, glupost' zhenskuyu?
Bez straha, bez utajki vsyu skazala ya
Vam, licemeram, pravdu. Vprochem, mne tvoya
Hvala l', hula li - vse odno. Vot on lezhit,
Suprug moj, Agamemnon, ubiennyj mnoj.
Ruk zhenskih delo! YA l' ne rukodel'nica?
Hor
Strofa
CHto ty? ne zel'em li
Omuta chernogo - opilas'?
S luga li charogo zloj proglotila zlak?
Klyatvoj sobornoj grad trizhdy klyanet tebya.
1410 Roda i plemeni ty otshchepilasya
Vekovechnoj opaloj.
Klitemnestra
Sud'ya vynosit prigovor: v izgnan'e shlet.
Opale ya povinna i proklyatiyu.
CHto zh muzha ty ne proklyal? On ved' doch' ubil.
O nej ne bol'she car' zhalel, chem o lyuboj
Ovechke tonkorunnoj neoglyadnyh stad.
Ditya moe, lyubimoe iz chad, chto ya
Rozhdala v mukah, on zaklal; ee cenoj
Uteshil buryu. CHto zh detoubijcu ty,
1420 CHumu i skvernu grada, ne izverg? Menya zh
Sudit' provoren. Pomni vse zh: grozit' legko;
Trudnee odolen'e. Mnish' gospodstvovat';
A ya k edinoborstvu prepoyasalas'.
Pozhdi, kak bog rassudit, - kto sil'nej. Togda
Nauchish'sya, hot' pozdno, starec, razumu.
Hor
Antistrofa
Umnoj gordyneyu ty obezumela, -
I k licu
|to pyatno tebe - krovi klejmo na lbu:
Tak isstupilasya mysl' tvoya kroviyu.
Vse otshatnutsya proch', v den', kak pridet vozdat'
1430 Vzmah za vzmah krovomstitel'.
Klitemnestra
Klyanus' - ty slyshish'? - imenem svidetel'nic
Deyan'ya: Pravdoj, mstitel'nicej docheri,
|riniej i Atoj - krovopijcami,
Kotorym obrekla ya prolituyu krov':
Ne vnidet strah v chertog moj, gde semejstvennyj
Ogon' ne ugasaet, gde blyudet ochag
|gisf, moj vernyj, smelyh del nadezhnyj shchit.
A sej prostertyj, malo l' nad zhenoj svoej
Rugalsya, s Hriseidami pod Troeyu
1440 Delya shater? Lezhit s nim i poslednyaya
Iz nezhnyh plennic, - ved'ma, duhovidica,
I v smerti nerazluchnaya nalozhnica,
Kak na more, na zhestkom lozhe palubnom.
Oboim - po delam ih! Lebedinyj plach
Koldun'ya pela - gibel' i naklikala.
Pochij s lyubeznym, kol' prishla lyubovnicej!
Mne vid ih negi - slasti posle pirshestva.
STASIM IV
Hor
Strofa 1
Esli v skoryj srok legkuyu mirnyj Rok
Daroval mne konchinu!
1450 Bezbol'nuyu smert', - dushe ustaloj
Son neprobudnyj! .. Car' moj, gde ty,
Dobryj vozhd'? Iz-za zheny
Mnogo bed prinyal ty, mnogo strad -
I ushel v sonm tenej - iz-za zheny!
O Elena bezumnaya, zhrica muzhej!
Skol'kim tysyacham muzheskih dush ty odna
Ugotovala gibel' pod Troej! ..
I v sestre rascvela smertonosnaya krov' -
Sim pyatnom! Ne otmyt' ego.
1460 |tot cvet bagryanyj k muzhu nenavist',
S muzhem rozn' zhenskaya vspoila.
Klitemnestra
Ne gnevis', ne zovi na seduyu glavu
Blizko reyushchih Ker!
I Elenu ukoroj slepoj ne kori:
Muzhegubica - de, bogatyrskuyu rat'
Izgubila odna; i na nej - de vina
V sirotstve vsenarodnom otchizny.
Hor
Antistrofa I
Obe sem'i tomit vnukov Tantalovyh
Navij demon domashnij.
1470 Vdyhaet v zhen strashnyj zhar i lyutost',
Moshch' im daet i samovlast'e.
Vot nad trupom chernyj vran,
Graet on: "Kary pir! Krov' za krov'!
1474 Pejte krov'! Greh cvetet iz roda v rod!"
O Elena bezumnaya, zhrica muzhej!
Skol'kim tysyacham muzheskih dush ty odna
Ugotovala gibel' pod Troej!..
I v sestre rascvela smertonosnaya krov' -
Sim pyatnom! Ne otmyt' ego.
|tot cvet bagryanyj k muzhu nenavist',
S muzhem rozn' zhenskaya vspoila.
Klitemnestra
1475 Spravedlivoe nyne ty slovo obrel:
Navij demon v rodu.
Otuchnel krovopijstvom, no chrevo gryzet
Zarazhennoj sem'e nenasytnym chervem.
I ne zazhil gnoyashchijsya vered v pahu,
1480 Kak uzh novye yazvy raskrylis'.
Hor
Strofa II
Demona strashnogo, v dome
Isstari moshchnogo, pesn'yu slavish'.
O, chernaya pesn' o roke,
Krovi alchushchem vechno! ..
No vse zh ot Zevsa etot rok,
Ot Zevsa iznachal'nogo!
Bez voli bozh'ej, k smertnym chto prihodit?
Vse - dar svyshe. Na vse - Ego sud.
Uvy, uvy! Gosudar', gosudar'!
1490 Kak oplachu tebya?
Kak provedayu serdca kruchinu?
Ty lezhish' bezdyhannyj, v pauch'ih setyah, -
V svyatotatstvennyh putah, ubityj!
Gore i styd ocham! Lozhe pozornoe!
Pal, zhenoj oseten verolomnoj,
Sverzhen udarom dvojnoj sekiry!
Klitemnestra
Ne moe eto delo, hot' ruki moi
Zanosili topor.
Vse zh podumaj, starik: Agamemnon - mne muzh!
1500 Net! zloj duh rodovoj, domozhil rokovoj,
Starodavnij upyr' - pod chertami zheny -
Za Atreevu bojnyu, roditel'skij greh,
Agamemnona v dar
Tem zamuchennym otdal mladencam.
Hor
Antistrofa II
Kto tot svidetel', chto skazhet:
"Ty nepovinna", - deyan'e vidya?
Net! net! Bezymyannyj prashchur -
Tol'ko demon soobshchnik.
1510 V samoubijstvennom rodu
Arej-palach svirepstvuet;
I gde pokazhet lyutyj lik, tam snova
Detej alchet pozhrat' roditel'.
Uvy, uvy! Gosudar', gosudar'!
Kak oplachu tebya?
Kak povedayu serdca kruchinu?
Ty lezhish', bezdyhannyj, v pauch'ih setyah, -
V svyatotatstvennyh putah, ubityj!
Gore i styd ocham! Lozhe pozornoe!
Pal, zhenoj oseten verolomnoj,
1520 Sverzhen udarom dvojnoj sekiry!
Klitemnestra
Ne pozornoyu smert' ego kazhetsya mne;
Verolomstvo zh moe -
Ne kovarnej udara, chto milym nanes
Sem'yanin - vlastelin,
Mne iz serdca istorgnuv, otec-dushegub,
Nash vesennij pobeg, Ifigeniyu-doch'!
Kol' dobro to ubijstvo, i eto - dobro.
I v Aide emu na zhivyh ne roptat':
CHto poseyal - pozhal;
1530Preterpel, chto sodeyal, - ne bole.
Hor
Strofa III
Zaboty poln, - kak nam byt', ne znayu, -
Gde nam iskat' spasen'ya!
SHataetsya drevnij dom, i ruhnut'
Gotov prestol. Vihr' idet. Vse vyb'et grad.
Krovavogo livnya zhdu ... Uzh kaplet krov'! . .
Tochil'nyj kamen' vzyav drugoj, dlya novyh del,
Pravdivyj Rok, ty mech bulatnyj tochesh'!
Mat', syraya Zemlya!
CHto zarane moj prah ne vzyala ty k sebe,
Miloserdnaya Mat', chtob ne videl moj vzor,
1540 Kak v serebryanoj vanne prostert car'!
Kto ego pogrebet? kto ego otpoet?
Ili, muzheubijca, sama ty derznesh'
Prichitaniem vdov'im obryad oskvernit'
I, vosslaviv geroya, stradal'noj dushe
Nanesti zamogil'nye rany?
Vityaz' bozhestvennyj!
Kto zh po tebe nadgrobnyj
Plach' sotvorit? Kto slezy
1550 Prol'et nepritvornoj skorbi?
Klitemnestra
CHto pechesh'sya, nezvanyj pechal'nik, - o chem?
Ne tvoya to pechal'!
YA ubila ego - i zaroyu ego.
Prichitanij i voya ne nuzhno v domu.
Ifigenii miloj prilichno, odnoj, -
Celovaniem ust
Bezdyhannyh, dochernim privetom, otca
Povstrechat' i privetit' i, nezhno obnyav,
Unesti po volnam Aherona.
Hor
Antistrofa III
1560 Mnish': glaz za glaz, zub za zub... No to zhe
ZHdet i tebya! Ne mne dan
V tom dele sud. Znayu: mech pod®yavshij
Mechom srazhen. ZHiv Sud'ya. Svershivshij zlo
Poterpit zlo. Tak sam Zevs ustanovil.
No kto izgonit demona iz doma von?
Cepyami skovan etot rod s Proklyat'em!
Mat', syraya Zemlya!
CHto zarane moj prah ne vzyala ty k sebe,
Miloserdaya Mat', chtob ne videl moj vzor,
Kak v serebryanoj vanne prostert car'!
Kto ego pogrebet? kto ego otpoet?
Ili, muzheubijca, sama ty derznesh'
Prichitaniem vdov'im obryad oskvernit'
I, vosslaviv geroya, stradal'noj dushe
Nanesti zamogil'nye rany?
Vityaz' bozhestvennyj!
Kto zh po tebe nadgrobnyj
Plach sotvorit? Kto slezy
Prol'et nepritvornoj skorbi?
Klitemnestra
1567 Proveshchal ty o rode pravdivyj glagol.
No otnyne ne tak
V etom dome da budet! Uslysh' menya ty,
Plisfenidov ochag osenyayushchij duh!
1570 Primirimsya, zloj demon, i klyatvoj navek
Dogovor utverdim! CHto tebe ya dala,
To dala. Bud' zhe syt! I, dovol'nyj, ujdi
Von iz doma, k chuzhim! . . Maloj dolej bogatstv
1575 YA schastliva byla b, kol' sumela b zaklyast'
Navozhden'e vzaimoubijstva.
|KSOD
Vhodit |gisf v soprovozhdenii oruzhenoscev.
|gisf
O, svet otradnyj! yasnyj luch dnya sudnogo!
Poistine vozdateli glyadyat s nebes,
Ochej ne otvrashchaya, na grehi zemli!
1580 Pod savanom, |riniyami sotkannym,
Lezhit otvetchik, dolgo beznakazannyj,
Za delo vopiyavshee o mshchenii!
Napomnyu vse, kak bylo. Syn Atreev on.
Atrej v palatah etih careval. Fiest,
Brat izverga, otec moj, o derzhave s nim
Posmel tyagat'sya. Izgnan byl carem Fiest.
Smirilsya brat opal'nyj i prishel domoj,
K rodimomu ognishchu, - na posul, chto car'
Pyatnat' ne stanet bratnej krov'yu otchih plit.
1590 Sderzhav zlodej to slovo: no inache mstil.
Zateyal mirovshchinu, ugoshchenie, -
YAvlyaya bol'she laski, chem lyubvi pryamoj,
A na piru pochestnom - o, chudovishche! -
Otcu podnosit brashnom plot' ego zhe chad.
Otsek im pal'cy ruk i nog, i myasom vse
Poverh prikryl, chtob gosti ne primetili.
Otec proster za pishchej ruki; yastvo est,
CHto nam poshlo, kak vidish', ne vo zdravie.
Vdrug sned' uznal, i nazem' pal so skrezhetom,
Izverg, chto prinyal, pirnyj oprokinul stol
1600 I proklyal dom Pelopsa klyatvoj strashnoyu,
No pravoj: "Tak da sginet ves' Plisfenov rod! . ."
I vot zachem zdes' etot hladnyj trup prostert:
YA gibel' etu stroil. Spravedliva mest'!
Dvenadcat' chad pogiblo. YA zh, trinadcatyj,
V te dni grudnoj mladenec, ssylku otchuyu
Delil i na chuzhbine ros, dokol' menya
Zov Pravdy domu ne vernul - ispolnit' sud.
Stereg ya iz zasady, v debryah seti stlal,
1610 ryl volch'i yamy zveryu... Vot i v yame vrag:
A ya spokojno nyne umeret' mogu.
Predvoditel' hora
|gisf! Kichen'e delom zlobnym merzko mne.
Ty chto skazal? Ubijstva ne sodeyal sam;
No kozni deyal; kovy vse koval odin.
Tak znaj zhe: ne minuyut golovy tvoej
Sograzhdan kamni, - chastyj, krepkij, krupnyj grad.
|gisf
Otkuda golos? S nizhnej, dlya grebcov, skam'i!
My kormchie, na palube, i pravim beg.
Znaj, starec, - hot' i trudno stariku vzyat' v tolk
1620 urok poleznyj, - dan prikaz: "skromnee byt'".
Nogam - kolodka, chrevu - golod: dva vracha,
Bezumie celyashchih, i na starcev est'.
Razmysli - sam uvidish'. Na rozhon ne pri!
Naporesh'sya - ot boli zamychish', kak byk.
Predvoditel' hora
Tak ty, zhenopodobnyj, dom sterech' zasev,
Poka te bilis', - kladovyh i spal'ni tat', -
Tajkom na polkovodca seti plel v tishi?
|gisf
I eta rech' slezami otomstitsya, zhdi!
Orfej ty, starec, - tol'ko v prevrashchenii:
1630 Tot pen'em vse, plenitel', za soboj vodil;
Tebya zhe v plen, glyadi, svedut za glupyj laj.
V tyur'me soglasnej gimn spoesh', priyatnee.
Predvoditel' hora
Kakoj zhe ty nad Argosom tiran, kogda
Kovaren v kovah, a v otkrytom dele trus?
Kogo ubit' zamyslil, ved' ne sam ubil?
|gisf
Nuzhny tut byli lest' i hitrost' zhenskie;
YA zh, vrag prirodnyj, byl na podozrenii.
A, vprochem, nyne carskij dom i skiptr - moi.
Voznica - ya; i tyazhko moj homut gnetet.
1640 Besit'sya l' stanet kon', ovsom raskormlennyj, -
Pustye yasli, cep', konyushnya temnaya
Dur', kak rukoyu snimut: stanet shelkovyj.
Predvoditel' hora
Svoej rukoj prezrennyj i srazit' ne mog
Togo, chej dom ograbil; podoslal zhenu,
Otchizny yazvu, skvernu gorodskih svyatyn'.
No gde-to zhiv Orest, naslednik. ZHdi, pridet
Syn otchij, bogom poslannyj! S oboih vas
Vzyskatel' pravomoshchnyj vzyshchet etu krov'.
|gisf
1649 Na ustah takie rechi? V serdce umysl del takih.
1664 Sam uvidish': tshcheten umysl, a vladyk hulit' zapret.
1650 |j, syuda, oruzhenoscy! CHto tut medlit', molodcy?
Predvoditel' hora
|j, tovarishchi za delo! Razom nagolo mechi!
|gisf
Glyan', i moj bulat ottochen! Umeret' i ya gotov!
Predvoditel' hora
Ty umresh', ne prekoslovlyu. Ispytaem zhe sud'bu!
Klitemnestra
Net, ni shagu dal'she, milyj! Vozderzhisya ot greha!
Bez togo ubrat' nam trudno zhatvu ostrogo serpa.
Del uzhasnyh vse li malo? Novoj krovi lit' nel'zya.
V dom idi! I vy, o starcy, rashodites' po domam, -
Prezhde chem beda sluchilas'. A bylomu - tak i byt'.
Pust' strady, dosel' pod®yatoj, vsem dovol'no budet
vpred'!
1660 Ah! razdvoennym kopytom tyazhko demon nas ushib!
Vot sovet moj zhenskij, muzhi! Nauchites' ot zheny!
|gisf
Beznakazanno li dolzhen zloj yazyk menya klejmit'
1663 I neistovym hulen'em vyzyvat' sud'bu na boj?
Predvoditel' hora
1665 Ne v obychae argivskom podlym trusam ugozhdat'.
|gisf
Ne segodnya, zavtra, starec, ty za vse otvetish' mne.
Predvoditel' hora
Ne segodnya, zavtra bogi vozvratyat Oresta mne.
|gisf
Nishchij strannik na chuzhbine - pust' nadezhdoj budet syt!
Predvoditel' hora
Ty zhe, gorod zachumlyaya, na chuzhih hlebah zhirej!
|gisf
1670 Mzdu mne zhirnuyu otdash' ty za slova svoi, glupec!
Predvoditel' hora
Rashrabrilsya pri nasedke, razzadorilsya petuh.
Klitemnestra
Ih zloslov'e - sueslov'e; layut na veter oni!
My zhe zdes' - vladyki, milyj! CHto polozhim, to zakon.
Uvodit |gisfa vo dvorec. Hor pokidaet orhestru.
Last-modified: Sat, 10 May 2003 07:11:58 GMT