Ocenite etot tekst:


   -----------------------------------------------------------------------
   "Biblioteka sovremennoj fantastiki" t.21. Per. - V.Ashkenazi.
   OCR & spellcheck by HarryFan, 28 August 2000
   -----------------------------------------------------------------------




   V znamenituyu Zelenuyu Komnatu teatra "Rojyal" v Barton-Spa mozhno  popast'
dvumya sposobami. Esli vy voshli v teatr cherez  glavnyj  pod®ezd,  vam  nado
projti bel'etazh i idti dal'she po  koridoru,  minuya  kabinet  direktora.  A
iz-za kulis vy podnimaetes' po temnoj lestnice  i  prohodite  mimo  dverej
dvuh  akterskih  ubornyh,  prednaznachennyh  dlya  zvezd.  Martin   CHiverel,
proniknuvshij v teatr cherez sluzhebnyj vhod, kak  raz  i  stoyal  na  verhnej
ploshchadke etoj temnoj lestnicy, i hotya dver'. Zelenoj Komnaty byla zakryta,
ottuda donosilsya shum  golosov,  kotorye  slivalis'  v  kakoe-to  idiotskoe
kvakan'e. CHiverel vzyalsya bylo za ruchku dveri Zelenoj  Komnaty,  gde  priem
byl v samom razgare,  no,  vmesto  togo  chtoby  otkryt'  dver',  on  vdrug
prislonilsya k pej. Emu  bylo  skverno  -  on  chuvstvoval  sebya  smertel'no
ustalym i  starym,  kak  mir.  _Kva-kva-kva-kva_.  Gospodi,  spasi  nas  i
pomiluj!
   Zatem kvakan'e prekratilos' kak raz togda, kogda on pochti uzhe  zastavil
sebya povernut' ruchku. V konce koncov, hot' on i prigotovil vse  izvineniya,
eto kak-nikak byl ego priem. Za dver'yu  razdalis'  vezhlivye  aplodismenty.
Kto-to sobiralsya proiznesti rech', i desyat' protiv odnogo, chto eto byl  mer
goroda, kakoj-nibud' torgovec skobyanymi izdeliyami, vazhnyj  i  usatyj.  Da,
eto byl mer, kotoryj, podobno  mnogim  municipal'nym  oratoram,  stremilsya
kazhdomu svoemu slovu pridat' osobyj ves i osoboe znachenie.
   - Ot imeni gorodskogo soveta Barton-Spa, - vozglashal on, -  ya  s  samym
ogromnym   udovol'stviem   privetstvuyu   v    nashem    starinnom    gorode
vysokotalantlivyh akterov i aktris, priehavshih  s  misterom  CHiverelom  iz
Londona, chtoby pokazat'  nam  zdes',  v  Barton-Spa,  prem'eru  ego  novoj
p'esy... e-e... "Steklyannaya dver'".
   Mer vygovoril nazvanie ne srazu i s nekotorym  udivleniem.  Posledovala
prodolzhitel'naya pauza, i CHiverel, ugryumo stoya pered dver'yu i chuvstvuya sebya
v etoj polut'me kakim-to prizrakom, myslenno skazal meru, chto ego  milosti
predstoit udivit'sya eshche  bol'she,  prezhde  chem  on,  CHiverel,  okonchatel'no
dob'et ego svoej "Steklyannoj dver'yu".
   - My predvkushaem, i s  bol'shim  neterpeniem,  vozmozhnost'  uvidet'  etu
p'esu do togo, kak ee uvidyat v Londone, -  prodolzhal  mer,  brosaya  kazhdoe
slovo kak svoj glavnyj kozyr'. - I ya uveren,  chto  mister  CHiverel  i  ego
aktery najdut zdes' zritelej ne huzhe, chem v lyubom drugom meste, -  my  tut
vse zavzyatye teatraly i vsegda gotovy horosho posmeyat'sya.
   "B'yus' ob zaklad, chto gotovy", - podumal CHiverel, kogda  prisutstvuyushchie
neizvestno pochemu vdrug razrazilis' smehom, a koe-kto dazhe  zaaplodiroval.
Vidno, gotovy gogotat', poka u nih  golovy  ne  otvalyatsya.  No  podozhdite,
skoro on s nimi razdelaetsya.
   -  My  zdes',  v  Barton-Spa,  -  zalivalsya  mer,  yavno   pristupaya   k
neischerpaemoj  teme,  -  ochen'  gordimsya  nashim  starym  teatrom  "Rojyal",
kotoromu naschityvaetsya pochti dvesti let i  kotoryj  svyazan  s  velichajshimi
akterami i aktrisami svoego vremeni. My ne zhaleli ni vremeni, ni sil,  da,
ni deneg, chtoby sohranit' etot slavnyj staryj teatr, v tom chisle i vot etu
staruyu Zelenuyu Komnatu,  v  nadlezhashchem  vide,  chtoby  sohranit'  vse,  chto
vozmozhno, kak napominanie o tom, chto eto odin iz samyh  staryh  teatrov  v
strane. Mnogie schitayut ego luchshim teatrom  za  predelami  Londona.  Nu,  a
my-to tochno znaem, chto eto tak i est'.
   Snova smeh,  aplodismenty.  Spravedlivo,  podumal  CHiverel;  prekrasnyj
staryj teatr, odin iz luchshih  v  svoem  rode,  a  Zelenaya  Komnata  prosto
unikal'na i zasluzhivaet bol'shego, chem sluchajnoe upominanie  v  rechi  mera.
Ocharovatel'naya staraya komnata; esli by tol'ko  vymesti  otsyuda  ves'  etot
idiotskij priem.
   -  Itak,  -  skazal  mer,  -  ledi  i  dzhentl'meny,   priehavshie   syuda
porazvlekat' nas, prosim prinyat' nashi luchshie pozhelaniya vashemu spektaklyu, a
vam - priyatnogo vremyapreprovozhdeniya, chtoby vy zahoteli priehat' eshche raz. -
Novye aplodismenty. Ochevidno, eto bylo vse, chto imel skazat' mer.  I  esli
CHiverel sobiralsya vojti i derzhat' otvetnuyu  rech',  to  sejchas  bylo  samoe
vremya. No on ne dvinulsya s mesta.
   - Ledi i  dzhentl'meny,  -  eto  byl,  kazhetsya,  golos  korotyshki  Otli,
direktora teatra, - poskol'ku mister CHiverel zaderzhivaetsya, ya poproshu miss
Paulinu Frezer, vedushchuyu aktrisu truppy "Steklyannoj dveri", otvetit' ot ego
imeni.
   Nu chto zhe, Paulina sdelaet eto kak  nel'zya  luchshe  svoim  prelestnym  -
"dorogie-zriteli-pozvol'te-poblagodarit'-vas"  -  goloskom,  so   skromnoj
minoj na lice, no ozorno sverkayushchimi glazami; samo ocharovanie - blestyashchaya,
otlichno odetaya... Da, vot i ee golos - zdes',  v  sumrake  za  dver'yu,  on
zvuchal nesterpimo fal'shivo.
   - ...Dolzhna izvinit'sya za otsutstvie mistera CHiverela... znayu,  kak  on
budet ogorchen, chto propustil etu  chudesnuyu  vstrechu...  Vse  my  v  truppe
vysoko cenim vypavshuyu nam chest' igrat' v vashem prekrasnom starom teatre...
-  Razdalis'  aplodismenty  ostal'nyh  uchastnikov  truppy,  akkuratnye   i
professional'nye.  Paulina  prodolzhala:  -  My  vse  slyshali  i  chitali  o
znamenitom starom teatre "Rojyal" v Barton-Spa i  ob  etoj  staroj  Zelenoj
Komnate, kotoruyu vy sohranili s takoj udivitel'noj berezhnost'yu. V nej est'
svoya, osobaya atmosfera, prosto chudesnaya, hotya vremenami i kazhetsya, chto tut
dolzhny vodit'sya privideniya.
   Ee slova, razumeetsya, vyzvali neskol'ko smeshkov; no eto kak raz pravda,
podumal CHiverel. Do sih por on byl slishkom zanyat  p'esoj  i  uspel  tol'ko
beglym vzglyadom okinut' Zelenuyu Komnatu, no dazhe togda on pochuvstvoval  ee
osobuyu atmosferu. A segodnya vecherom  on,  navernoe,  mog  by  oshchutit'  etu
atmosferu polnee i glubzhe, esli by tol'ko ego ostavili zdes' odnogo na chas
ili dva, No, veroyatno, sejchas on byl potomu vospriimchivee k nej, chto stoyal
v etom burom sumrake, kak na staroj kartine, pokrytoj tolstym sloem  laka,
i v sumrake, obstupavshem ego so vseh storon, sam byl pohozh na prividenie.
   - V vashem starom teatre,  kuda  my  privezli  novejshuyu  p'esu,  kotoruyu
segodnya dolzhny eshche raz prorepetirovat', - voskliknula Paulina, kak vsegda,
s bezuprechnoj dikciej, - poetomu  ya  nadeyus',  chto  nikto  ne  nalegal  na
koktejli slishkom  userdno...  -  Iskusno  rasschitannaya  pauza  dlya  smeha,
kotoryj ne zamedlil posledovat'. - Itak, ya hotela  skazat',  chto  v  vashem
starom teatre ya vnov' pochuvstvovala, kakaya udivitel'naya veshch' Teatr. -  Tut
ee poneslo, i orkestr zazvuchal vo vsyu moshch'. - Vsegda on ne to chto  prezhde,
vsegda pri poslednem izdyhanii, no kakim-to obrazom on  vsegda  voskreshaet
svoe ocharovanie i obretaet novuyu zhizn' - mozhet byt', prosto potomu, chto  v
nem est' i teplota, i chelovechnost', i glupost', i krasota, kak i  v  samom
cheloveke. Da, prosto potomu, chto on beskonechno blizok nashemu  serdcu.  Vot
pochemu my tak schastlivy i gordy, chto sluzhim  Teatru.  I  tak  schastlivy  i
gordy, chto nahodimsya zdes'. Bol'shoe spasibo.
   Razdalis' aplodismenty. Togda on voshel, aplodiruya vmeste so  vsemi,  no
lenivee prochih i s  nekotoroj  ironiej.  V  Zelenoj  Komnate,  nabitoj  do
otkaza, bylo svetlo i zharko; pahlo kak v obez'yannike; on pochuvstvoval, chto
smorshchivaetsya, kocheneet, vysyhaet i stareet, chto on uzhe ne pyatidesyatiletnij
dramaturg, a taoistskij otshel'nik, pochti  takoj  zhe  drevnij,  kak  i  ego
peshchera sredi dalekih golubyh holmov. Mozhet byt', ego nikto i ne zametit  -
ottogo chto sumrak sovsem razmyl ego. A zdes' tak mnogo uvesistoj ploti,  k
tomu zhe eshche propitannoj martini.
   Korotyshka Otli, kotoryj byl  za  rasporyaditelya,  slegka  podvypivshij  i
porozovevshij, no vse zamechavshij, uvidel ego pervym.
   - Mister CHiverel! - vskrichal on, brosayas' emu navstrechu.
   Paulina, odetaya v chernoe, vysokaya i krasivaya, pod  letela  k  CHiverelu,
zabyv, chto polovina Barton-Spa vse eshche zdes':
   - Martin, negodnik! Ty podslushival!
   Razdalis' smeshki, eshche aplodismenty, vozglasy "Prosim!", i  Otli  podnyal
ruku.
   - Mister CHiverel, - ob®yavil on, - prishel kak raz togda, kogda pit'  uzhe
pozdno, no eshche ne pozdno  skazat'  neskol'ko  slov.  Itak,  mister  Martin
CHiverel.
   Pyat'desyat ili shest'desyat par glaz - odni kruglye,  drugie  prishchurennye,
no vo vseh - ozhidanie... CHto zhe delat' - vydat' im polminuty pustoporozhnej
boltovni ili  pryamo  vyskazat'  vse,  chto  on  dumaet,  -  proglotyat,  kak
milen'kie, dazhe esli im ne ponravitsya. On vzglyanul na nih rasteryanno  i  v
to zhe vremya ironicheski. Nu ladno, pust' poluchat  svoe  -  _oni  zhe  vsegda
gotovy horosho  posmeyat'sya_.  Na  eto  ujdet  bol'she  sil,  chem  on  dolzhen
rashodovat'; chtoby prosto stoyat' zdes' pod ih vzglyadami, i to  trebovalos'
ogromnoe usilie, no on prizval na pomoshch' Staruyu Gvardiyu, kak  emu  uzhe  ne
raz prihodilos'  delat'  poslednee  vremya;  posle  etogo  on  zagovoril  -
spokojnym i uverennym tonom pochetnogo gostya.
   - YA imel udovol'stvie slyshat' prelestnuyu rech' miss Frezer, - skazal  on
posle obychnyh reveransov v storonu mera i imenityh grazhdan  goroda.  -  I,
mne kazhetsya, edva li dolzhen izvinyat'sya  za  svoe  opozdanie.  Miss  Frezer
otvetila ot imeni vseh nas gorazdo luchshe, chem eto smog  by  sdelat'  ya.  -
"Poka neploho; a teper' sotrem s ih lic etot slegka osteklenevshij vzglyad".
- No ya ne mogu soglasit'sya s tem,  chto  ona  govorila  o  Teatre.  U  menya
poyavilis' ser'eznye somneniya v tom, chto Teatr sposoben obresti novuyu zhizn'
i byloe ocharovanie. "Steklyannaya dver'", prem'eru kotoroj my zdes' pokazhem,
- eto poslednyaya iz napisannyh mnoyu p'es i, vpolne vozmozhno, poslednyaya  moya
p'esa voobshche.
   |to vyzvalo shum - koe-gde udavlennoe  i  ispugannoe  peresheptyvanie,  a
koe-gde prosto shum. Ni to, ni drugoe grosha lomanogo ne stoit. No on  uspel
zametit', chto Paulina nahmurila brovi. Bednyazhka Paulina!
   - I mozhet byt', mne sleduet predupredit' vas, - prodolzhal on,  nadeyas',
chto govorit kak nel'zya bolee neprinuzhdenno, - posle vseh etih razgovorov o
serdechnoj  teplote  i  gotovnosti  horosho  posmeyat'sya  predupredit',   chto
"Steklyannaya dver'" - eto ser'eznaya popytka rasskazat'  o  mire,  kakov  on
est', i o lyudyah, kakovy oni na  samom  dele,  vsledstvie  chego  ona  mozhet
pokazat'sya vam mrachnoj i dovol'no nepriyatnoj p'esoj - sovsem ne takoj, kak
vy ozhidali. Na etot sluchaj ya zaranee proshu vas prinyat' moi sozhaleniya. - On
staratel'no ulybnulsya im, no vmesto ulybki  poluchilas'  natyanutaya,  suhaya,
slovno pergamentnaya, usmeshka. - I pozvol'te zaverit' vas, gospodin mer,  -
zaklyuchil on s fal'shivoj myagkost'yu i teplotoj, - chto my  vysoko  cenim  vash
prekrasnyj staryj teatr i  druzheskoe  gostepriimstvo,  s  kotorym  vy  nas
prinyali. Blagodaryu vas.
   Na etom  posle  neskol'kih  neuverennyh  hlopkov  priem  i  zakonchilsya.
Oficianty nachali ubirat' so stolov;  gorozhane  potekli  k  odnomu  vyhodu,
aktery - k drugomu; Otli predstavil CHiverela  meru,  kotoryj  okazalsya  ne
usatym torgovcem skobyanym  tovarom,  a  gladko  vybritym  galanterejshchikom.
CHuvstvuya, chto on prosto obyazan eto sdelat', CHiverel provodil Otli, mera  i
ego ohranu i svitu do konca koridora, kotoryj vel k  glavnomu  vhodu.  |to
byla nelegkaya rabota, nastoyashchaya  epitim'ya,  potomu  chto  CHiverel  otchayanno
ustal i mechtal poskoree sest'. "Bozhe, - myslenno vzmolilsya on, - poshli mne
glubokoe kreslo i nikakih lyudej". Tem vremenem otkuda-to vynyrnula zhenshchina
s popugaich'im licom iz  chisla  teh  poklonnic,  kotorye  prevrashchayut  zhizn'
znamenitosti v pytku. Ona skazala CHiverelu,  chto  ego  p'esy  vsegda  byli
schast'em ee zhizni; odnako, nesya etu merzkuyu  chepuhu,  ona  ne  perestavala
podozritel'no  buravit'  ego  malen'kimi   glazkami,   tochno   ozloblennyj
neudachami syshchik.
   - Vy  znaete  etu  zhenshchinu?  -  sprosil  on  Otli,  kogda  oni  nakonec
otdelalis' ot nee.
   - Net, mister CHiverel, hotya ya tut znayu chut' ne kazhdogo.
   - Nichego udivitel'nogo. S nekotoryh por mne kazhetsya, chto oni i ne  lyudi
vovse. - On pechal'no posmotrel na korotyshku Otli. - YA dumayu,  eto  ischadiya
ada, - prosheptal on i pobrel obratno v Zelenuyu Komnatu.





   Oficianty - iz teatral'nogo bufeta i priglashennye - sdelali  svoe  delo
bystro i akkuratno. Nikakih sledov tol'ko chto zakonchivshegosya priema uzhe ne
bylo  vidno.  Zelenaya  Komnata  stala  pochti  prezhnej,   mrachnovatoj,   no
izyskannoj Zelenoj Komnatoj. V nej tesnoj kuchkoj stoyali tri cheloveka - tri
ego vedushchih aktera: Paulina Frezer, vysokij  Dzhimmi  Uajtfut,  pohozhij  na
gvardejskogo oficera, kotorym on i vpravdu kogda-to byl, i staryj  Al'fred
Lezers, semidesyati s lishnim  let,  gruznyj,  sovershenno  sedoj  i  imevshij
potrepannyj i smeshnoj vid, kakoj byvaet u bokserov, ushedshih na pokoj, i  u
staryh  harakternyh  akterov.  Edva  CHiverel  voshel,  oni   kak-to   srazu
otodvinulis' drug ot druga, ne sdelav pri etom  ni  odnogo  skol'ko-nibud'
zametnogo dvizheniya. CHiverel ponyal, chto protiv nego gotovitsya zagovor.
   Lezers uhmyl'nulsya.
   - Nu kak ty rasstalsya s ego milost'yu merom?
   - On schitaet, chto ya skromnichayu, - bespechno otvetil CHiverel. - Mne tak i
ne udalos' vtolkovat' emu, chto ya govoril o p'ese vpolne iskrenne.
   - Nu, ya nadeyus', ty ne slishkom userdstvoval.
   - Net, - skazal CHiverel. - Mne nado sest'. - I on  tyazhelo  opustilsya  v
kreslo. - Esli hotite nachinat' pervyj akt, davajte. YA spushchus' popozzhe.  Ko
mne tut dolzhen prijti vrach.
   - Martin! - Paulina srazu zhe vstrevozhilas'.
   - Da net, vse  v  poryadke.  Nichego  strashnogo.  Staraya  istoriya.  Upalo
davlenie. Poetomu ya i yavilsya na etot proklyatyj priem k shapochnomu razboru.
   Paulina ne uspokoilas'.
   - A u vracha ty byl?
   - Da. On kak budto chelovek tolkovyj. Obeshchal  prinesti  kakoe-to  zel'e,
kotoroe dolzhno mne pomoch'. I ya budu v polnom poryadke. - On vzglyanul na nih
s nasmeshlivoj ulybkoj. - Vas mozhno prinyat' za deputaciyu.
   - Nu chto zh, druzhishche, pozhaluj, mozhno  schitat'  i  tak,  -  primiritel'no
skazal Lezers.
   - Togda vykladyvaj. - O bozhe! On lyubil ih vseh troih. Paulina i slavnyj
starina Al'fred byli ego davnimi druz'yami, no sejchas on hotel by, chtoby ih
uneslo za tysyachu mil', na  kakoj-nibud'  tihookeanskij  ostrov.  Ili  net,
pust' ostayutsya zdes', a ostrov on  vzyal  by  sebe.  On  zazhmurilsya,  chtoby
polyubovat'sya igroj vody v lagune, potom shiroko otkryl glaza.
   - Tretij akt?
   Lezers vzglyanul na dvuh ostal'nyh.
   - Vidite, on znaet.
   - Da, Martin, - ser'ezno skazala Paulina. - Tretij akt.
   Teper' slovo vzyal Dzhimmi Uajtfut.
   - My vse pochuvstvovali eto neskol'ko dnej nazad. No  pritvoryalis'  dazhe
drug pered drugom, chto nichego strashnogo ne proishodit.
   - A posle  segodnyashnej  utrennej  repeticii  my  ne  mozhem  bol'she  tak
prodolzhat'. - Paulina brosila na nego beznadezhnyj, no pylayushchij vzglyad i  s
siloj zakonchila: - Martin, my vse nenavidim etot tretij akt.
   - |to verno, druzhishche, - pechal'no skazal Lezers.
   - Ne pozdnovato li vy  eto  zametili?  -  suho,  no  bezzlobno  sprosil
CHiverel. - V ponedel'nik u nas prem'era.
   Paulina otmahnulas'.
   - Da, no poskol'ku eto ty... i  potom,  nam  ved'  i  ran'she  sluchalos'
vnosit' izmeneniya v poslednyuyu minutu... tak chto eshche vremya est'... - Ona ne
dogovorila.
   - Vremya dlya chego? - sprosil on myagko.
   - Dlya togo, chtoby napisat' i otrepetirovat' drugoj  final  -  ne  takoj
cinichnyj i gor'kij i...  i  ne  takoj  beznadezhnyj.  Al'fred,  Dzhimmi,  nu
skazhite zhe emu... - I ona otvernulas', yavno rasstroennaya.
   -  Ona  sovershenno  prava,  druzhishche,   -   skazal   Lezers   neobychajno
torzhestvenno. - Moe mnenie - a uzh mne-to  polagaetsya  vse  znat',  ved'  ya
pyat'desyat let varyus' v etom kotle, - moe mnenie, chto  u  nih  takoj  final
nikogda ne projdet. Im eto voobshche ne po zubam. A esli ty stoish' na  svoem,
togda my zdes' provalimsya.
   CHiverel vosprinyal eto legko - on  slishkom  ustal,  chtoby  protivostoyat'
takomu ser'eznomu naporu.  Kak  vse  aktery  vne  sceny,  oni  govorili  s
chrezmernoj affektaciej, slovno igrali dlya verhnego yarusa i galerei.
   - Mozhet byt', ty i prav, Al'fred. No menya eto ne  ochen'  volnuet.  I  v
konce koncov pust' budet velikolepnyj proval, kotoryj  nikomu  iz  vas  ne
prichinit bol'shogo ogorcheniya.
   - Postoj, Martin, - skazal dotoshnyj Uajtfut. - My s Paulinoj vovse  tak
ne schitaem. My dumaem, chto dazhe esli p'esa pojdet, ona ne  prineset  lyudyam
dobra. Lyudi perezhili tyazhelye vremena, i oni  ne  hotyat  bol'she  ispytyvat'
boli... i my chuvstvuem to zhe samoe...
   - A to, chto tvoi personazhi govoryat i delayut, -  nepravda,  -  osuzhdayushche
perebila Paulina. - YA prosto ne veryu im... Vse eto lozh'.
   - Odnu minutu, Paulina, - skazal on spokojno. - Ty vmeste s  ostal'nymi
chitala p'esu. My obsuzhdali ee.
   - Da, no togda my ne ponimali, kakim bezyshodnym  i  beznadezhnym  budet
tretij akt. - Ona reshitel'no stoyala na svoem. - Ty-to, konechno, znal  eto.
No my ne znali. V konce  p'esy  mezhdu  lyud'mi  ne  ostaetsya  ni  probleska
vzaimoponimaniya... Kazhdyj bormochet chto-to,  budto  zapertyj  v  steklyannom
shkafu...
   - Kstati, p'esa i nazyvaetsya "Steklyannaya dver'", - napomnil on.
   - S takim zhe  uspehom  ee  mozhno  bylo  nazvat'  "Steklyannyj  grob"!  -
vykriknula vzbeshennaya Paulina.
   Za etoj replikoj, kotoruyu brodvejskij  rezhisser  ocenil  by  kak  samuyu
kassovuyu v spektakle, posledovala pauza  -  pauza,  opredelenno  nelovkaya.
Lezers i Uajtfut pereglyanulis'. Paulina, otnyud'  ne  plaksa,  po-vidimomu,
gotova byla razrydat'sya; no ona peresilila sebya i skazala dvum akteram:
   - Idite vniz i nachinajte pervyj akt. Skazhite  Bernardu,  chto  k  svoemu
vyhodu ya budu na meste.
   - Horosho, radost' moya, - otvetil Lezers i  vyshel  vmeste  s  Uajtfutom,
chto-to gromko murlycha sebe pod nos, kak on obychno delal v svoih znamenityh
komicheskih scenah pod zanaves. Paulina sela na  malen'kij  stul  s  pryamoj
spinkoj ryadom s glubokim kreslom CHiverela. Nekotoroe vremya ona  molchala  i
dazhe ne smotrela na nego. No on smotrel na nee i dumal o nej.  Skol'ko  ej
let teper' - sorok pyat'? Ej stol'ko ne dash'. Kogda-to on  pytalsya  ubedit'
sebya i ee, chto on v nee vlyublen, no iz  etogo  nichego  ne  vyshlo:  oni  po
samomu svoemu sushchestvu byli vsego lish' kollegami i druz'yami. Gde-to byl  u
nee muzh, s kotorym ona teper' ne vstrechalas' i o kotorom ne vspominala,  i
deti - mal'chik i devochka, oba oni eshche uchilis' v shkole na sredstva Pauliny;
krome togo, ona soderzhala mat' i bol'nuyu sestru, kotoraya vechno  nahodilas'
v klinikah. Otlichnaya aktrisa, umnaya i dobrosovestnaya, byt' mozhet,  slishkom
umnaya i  dobrosovestnaya;  byt'  mozhet,  ej  ne  hvataet  kakoj-to  iskorki
neozhidannosti, kakogo-to nameka  na  nevedomye  izmereniya  bytiya,  no  ona
vpolne  stoit  svoih  semidesyati  pyati  funtov  v  nedelyu.   Temnovolosaya,
krasivaya, odarennaya, i net v nej etih otvratitel'nyh kaprizov, za  kotorye
proklinayut stol'kih aktris. On ochen'  cenil  ee  i  po-svoemu  byl  k  nej
privyazan. No on znal, hot' i nenavidel sebya za  eto,  chto  tomyashchij  holod,
podobno  arkticheskomu  bezmolviyu  skovavshij  ego  dushu,  nepodvlasten   ee
vliyaniyu; ona vrode by ne  sushchestvovala  dlya  nego;  slova  i  postupki  ee
bessil'ny byli rastopit' etot led. Koroche govorya, kogda  ona  smotrela  na
nego vot kak sejchas, skvoz' slezy, on ne videl ee. I kakim  predatel'stvom
eto bylo po otnosheniyu k vernomu kollege, predannomu drugu!
   - Nu chto, Paulina?
   Vneshne ona byla spokojna, no volnenie eshche ne proshlo, i  golos  ee  chut'
drozhal.
   - Delo ne tol'ko v tom, chto p'esa provalitsya ili prichinit lyudyam bol'  i
sdelaet ih zhizn' eshche tyazhelee, takoj konec - nepravda. I eto sovsem ne  ty,
Martin.
   - Vot tut ty oshibaesh'sya. |to imenno ya. I ya veryu, chto eto pravda.  -  On
pomolchal. - Ty nedovol'na tem, chto v konce p'esy mezhdu  moimi  personazhami
ischezaet vzaimoponimanie. No ved' tak  ono  i  v  zhizni,  detka.  Nikakogo
vzaimoponimaniya, razobshchennost'. Vse bormochut i stroyat rozhi za  steklyannymi
dver'mi.
   - Net, - skazala ona, - v zhizni vse inache.
   V otvet on chut' bylo ne predlozhil ej vzglyanut' na  sebya  i  na  nego  -
kogda-to pochti lyubovniki, v techenie mnogih let kollegi i vernye druz'ya,  a
teper' - neponimanie, razobshchennost': steklyannaya stena. No on  uderzhalsya  i
vybral drugoj put'.
   -  YA  ne  sobirayus'  obkladyvat'  zritelya   grelkami   i   davat'   emu
snotvornoe...
   - Nikto tebya i ne prosit, - rezko oborvala ona.
   - Pust' ih proberet drozh', pust' oni poteryayut son i  hot'  odin  raz  v
vide isklyucheniya zadumayutsya, prezhde chem opyat' zhech' i vzryvat' drug druga...
   - A oni vpolne mogut vzyat'sya za staroe,  esli  zhizn'  takova  i  tol'ko
takova...
   -  Horosho,  pust'  ih.  -  Teper'  on  ne   ustoyal   pered   iskusheniem
porisovat'sya. - No etot beznadezhnyj final, kotoryj ty  tak  nenavidish',  -
eto moj proshchal'nyj dar  nashemu  uyutnomu,  raskrashennomu  domu  terpimosti,
Teatru  -  milomu,  teplomu,  glupomu,  slavnomu  Teatru  s   ego   vechnym
ocharovaniem, o kotorom ty rasskazyvala meru i municipalitetu...
   Rasserzhennaya, ona vskochila na nogi.
   - Perestan' izdevat'sya. |to byla ne fraza. YA govorila to, chto dumala.
   - YA tozhe dumayu to, chto govoryu. Otkroyu tebe  sekret,  Paulina.  Primerno
cherez chas mne dolzhen zvonit' iz Londona  Dzhordzh  Gevin,  i  desyat'  protiv
odnogo, chto on predlozhit  mne  sovmestnoe  vladenie  i  rukovodstvo  tremya
luchshimi teatrami Vest-|nda...
   Ona srazu ozhivilas'.
   - Ty zhe vsegda etogo hotel.
   - Hotel kogda-to. No eto prishlo slishkom pozdno, kak  i  mnogoe  drugoe.
Kogda net ni ideala, ni podlinnogo vzaimoponimaniya, ni...
   - Da provalis' ono, tvoe vzaimoponimanie! Ty zhe ne  otkazhesh'sya  ot  ego
predlozheniya?
   CHiverel uhmyl'nulsya. Porisovat'sya eshche? Net, eto deshevka; no  on  dolzhen
byl  dostavit'  sebe  kakoe-to  udovol'stvie  naposledok  pered  uhodom  v
beskrajnyuyu holodnuyu pustynyu svoego vnutrennego mira.
   - Vot imenno otkazhus'. So mnozhestvom blagodarnostej. YA zhe skazal  tebe,
chto s etim pokoncheno.
   Ona s uzhasom smotrela na nego, potomu chto oni ne raz chasami govorili  o
tom, chto bylo by, esli by predstavilas' takaya vozmozhnost'.
   - Martin, ya ne veryu.
   - |to pravda,  -  skazal  on  na  etot  raz  tverdo  i  spokojno.  -  YA
po-prezhnemu budu pisat', mozhet byt', kinoscenarii - vremya ot vremeni, radi
deneg, - no dlya Teatra bol'she pisat' ne budu. Vprochem, eto nevazhno, potomu
chto Teatr, kakim my ego znaem, dolgo ne prosushchestvuet. Prezhnee  volshebstvo
poteryalo silu. Da, ya znayu, ya slyshal tvoi slova: on  vsegda  pri  poslednem
izdyhanii. No ne zabyvaj, chto dazhe samye upryamye bol'nye  v  konce  koncov
povorachivayutsya licom k stene. I, po-moemu, sejchas v zhizni Teatra  kak  raz
takoj moment.
   - I tebya eto niskol'ko ne volnuet?
   - V kakoj-to mere volnuet. No ne slishkom.
   K ego udivleniyu, odnako, ona vosprinyala eto vpolne hladnokrovno. Tol'ko
posmotrela na nego dolgim zadumchivym vzglyadom, kak smotryat na bol'nyh.
   - Sejchas tebya voobshche malo chto volnuet? - sprosila ona.
   - Da. YA sdelal pochti vse, chto ya hotel sdelat'...
   - Net, ne vse.  Ty  ne  sdelal  glavnogo  -  togo,  chto  dolzhen  byl  i
dejstvitel'no hotel sdelat'...
   CHiverel podnyal brovi.
   - CHto zhe ya hotel sdelat'?
   - Bezhat' iz svoej vnutrennej tyur'my, - skazala  ona  rezko.  -  Razbit'
steklyannuyu dver', kotoruyu ty soorudil dlya sebya.
   - |togo ne v silah sdelat' nikto iz nas, - otvetil on, pozhaluj, slishkom
kategorichno.
   - Otkuda tebe  znat'?  Ty  eshche  dazhe  samogo  sebya  ne  znaesh'.  -  Ona
pomolchala, pechal'no vzglyanula na nego i tiho dobavila: - YA znayu, chto  tebe
ploho, Martin, ty ustal i vydohsya, - mozhet byt',  mne  ne  stoit  govorit'
dal'she...
   - Prodolzhaj, - skazal on mrachno. - YA vyderzhu.
   - Ne znayu. Ty ustalyj, bol'noj chelovek, Martin.
   - O bozhe! - pochti zakrichal on v razdrazhenii. - Ty skoro posadish' menya v
invalidnuyu kolyasku! Govori, v chem delo?
   - Delo v tom, Martin, - i ya davno hotela tebe skazat'  eto,  -  chto  ty
razvrashchen uspehom. Ty poluchil slishkom mnogo, i vse dostalos' tebe  slishkom
legko. I poskol'ku tebe ne dlya chego - i ne dlya kogo - rabotat',  borot'sya,
ne o chem i ne o kom zabotit'sya, ty  zaskuchal,  stal  cinichnym  i  zhelchnym,
zamknulsya v sebe samom i voobrazil, chto znaesh' o zhizni vse.
   On zadumalsya nad ee slovami i prishel k vyvodu, chto  ona  sovershenno  ne
prava. CHto-to s nim ne tak, no delo sovsem v drugom. Emu pyat'desyat,  i  on
let na pyatnadcat' starshe teh, k komu mozhno  otnesti  skazannoe  eyu.  Umnye
nabalovannye molodye  lyudi  -  vot  kto  skuchaet,  stanovitsya  cinichnym  i
zhelchnym. On byl dalek ot takih glupostej; no on ne osuzhdal Paulinu za  to,
chto ona etogo ne ponimala. On chuvstvoval neveroyatnoe, bezmernoe  utomlenie
i odinochestvo, slovno vsya  ego  energiya,  ves'  interes  k  zhizni  kuda-to
uletuchilis'. Mozhet byt',  odna  kakaya-nibud'  zheleza  perestala  normal'no
rabotat' i narushila balans  v  organizme.  A  mozhet  byt',  ves'  mehanizm
iznosilsya. No ne bylo smysla uglublyat'sya v etu temu s Paulinoj, poetomu on
prosto provorchal, chto on schastlivchik i znaet, chto mnogim bednyagam  ne  tak
vezlo, kak emu...
   - Net, net! - voskliknula Paulina. -  V  tom-to  i  delo.  Vot  gde  ty
obmanyvaesh' sebya, Martin. Drugie tut ni  pri  chem.  |to  vse  ty,  ty.  Ty
voobrazil, chto u tebya vse uzhe v proshlom, chto zhdat' bol'she nechego,  poetomu
ot vsego tebya vorotit. I ty izobretaesh' slozhnye  teorii,  chtoby  ob®yasnit'
eto. Razobshchennost'! Steklyannye dveri!
   - Ne dumayu, chtoby eto bylo pravdoj, - skazal on mirno. On otlichno znal,
chto eto nepravda. - No, predpolozhim, ty prava. CHto zhe dal'she? Vot ya. Kak ya
mogu izmenit'sya?
   Ona s ozadachennym vidom posmotrela na nego i zhalobno progovorila:
   - YA ne znayu. Esli by eto prishlo otkuda-to iznutri, iz glubiny...  No  ya
ne dumayu, chto eto pridet  voobshche,  potomu  chto  ty  nadezhno  izolirovan  i
zashchishchen svoej iskushennost'yu i opytnost'yu. - Ona vzglyanula na  nego.  -  No
gde-to za vsej etoj iskushennost'yu i opytnost'yu, skukoj i zhelchnost'yu  zhivet
sovsem molodoj, sbityj s tolku i razocharovannyj chelovek...  i  odinokij...
potomu chto emu ne s kem pogovorit' - on zapert  tam  odin.  YA  ponyala  eto
desyat' let nazad, kogda nam kazalos', chto my vlyubleny drug v  druga.  I  ya
staralas' dobrat'sya do nego, chtoby ego obodrit', no ne smogla - ili ty  ne
pozvolil mne, - i ottogo vse poshlo vkriv' i vkos'. Ah, proklyat'e! -  Slovo
vyrvalos' u nee potomu, chto ona ne hotela plakat',  no  vdrug  obnaruzhila,
chto plachet. Ona  otvernulas',  starayas'  vzyat'  sebya  v  ruki.  A  CHiverel
podumal, chto golova ee kak-to nelepo raskachivaetsya iz storony v storonu, i
tut zhe myslenno obrugal sebya za beschuvstvennost'. Bednaya Paulina.
   - Prekrasnaya teoriya, moya dorogaya, - skazal on myagko. - No dazhe esli  by
eto bylo pravdoj, tut, po-vidimomu, nichego ne podelaesh'.
   - YA znayu. |to beznadezhno. Do togo, drugogo  Martina  CHiverela,  kotoryj
zapert tam... odin, mozhno dobrat'sya tol'ko chudom.
   - A chudes ne byvaet. - On nemnogo pomolchal. - I ty eshche  osuzhdaesh'  menya
za to, chto v konce moej p'esy vse okazyvayutsya kak by za steklom i  yarostno
zhestikuliruyut, no ih nikto ne ponimaet...
   - Net, ya ne osuzhdayu tebya, - skazala ona ustalo, slovno oni sporili  uzhe
mnogie gody. - I ya ne stanu bol'she nichego govorit'. Ty  ne  izmenish'  etot
beznadezhnyj strashnyj tretij akt. Ty ujdesh' iz Teatra...
   - Kotoryj vse ravno umiraet, - zametil on.
   Ona povernulas' k nemu, vspyhnuv ot negodovaniya.
   - Konechno, on umret, esli takie lyudi, kak ty, pokidayut ego. - Zatem ona
prodolzhala prezhnim tonom. - No sejchas ya dumayu  o  tebe:  vot  ty  perestal
pisat' po-nastoyashchemu,  a  prosto  ubivaesh'  vremya,  stareesh',  stanovish'sya
cherstvym... i zhalkim.
   Akterskaya dver' medlenno,  so  skripom  otvorilas',  i  Al'fred  Lezers
prosunul golovu v shchel'. Paulina pospeshno otvernulas'.
   - Prosti, chto pomeshal, druzhishche, - skazal  Lezers,  -  no  my  chertovski
prochlo zastryali na etoj telefonnoj  scene  iz  pervogo  akta.  U  Bernarda
poyavilas'  ideya  sdelat'  kupyuru.  Mozhet,  ty  spustish'sya  na  minutku   i
posmotrish'?
   CHiverel skazal, chto spustitsya, i Lezers ischez.  Prohodya  mimo  Pauliny,
vse eshche podavlennoj, CHiverel potrepal ee po plechu.
   - Prosti, Paulina. Ne stoit tak rasstraivat'sya. Skoro tvoj vyhod.  -  I
on poshel vniz na scenu.





   Poka CHiverel byl vnizu, gde  snachala  obsuzhdal  predlozhennuyu  Bernardom
kupyuru, a  potom  trizhdy  smotrel,  kak  aktery  progonyayut  novyj  variant
telefonnoj sceny, v Zelenoj Komnate sluchilos' odno proisshestvie, o kotorom
vposledstvii Paulina podrobno emu rasskazala. Ona reshila  zaderzhat'sya  tam
na dve-tri minuty, chtoby ne  pokazyvat'sya  ostal'nym  v  takom  vide.  Ona
tronula karandashom veki, napudrilas'  i,  ne  sovsem  eshche  pridya  v  sebya,
zakurila sigaretu. Ona vpervye okazalas' odna v Zelenoj Komnate. |to  byla
starinnaya komnata, dovol'no bol'shaya, obshitaya temnym derevom, so mnozhestvom
portretov po stenam. Tam stoyali dva  vysokih  zasteklennyh  shkafa,  polnye
kostyumov, melkoj butaforii i raznyh bezdelushek,  prevrativshihsya  teper'  v
teatral'nye relikvii. |to podobie muzeya dolzhno bylo by  pridavat'  komnate
bezopasnyj i dostatochno unylyj vid. No Paulina vovse ne radi smeha skazala
v svoej rechi, chto zdes' vodyatsya privideniya. V  etoj  mrachnovatoj,  dalekoj
komnate  ne  bylo  okon,  i  teper',  kogda  Paulina  ostalas'  odna,  vsya
atmosfera,  ne  zloveshchaya  i  ugrozhayushchaya,  no  slovno  nasyshchennaya  kakoj-to
nevidimoj tajnoj zhizn'yu, ugnetala ee. Zakuriv sigaretu, Paulina popytalas'
sosredotochit'sya na Martine CHiverele i zabyt', chto ona v  Zelenoj  Komnate,
no bezuspeshno. Ona uzhe hotela ujti,  vernee,  obratit'sya  v  begstvo,  kak
vdrug snaruzhi poslyshalis' golosa, i dver' raspahnulas'.
   V komnatu vletela devushka, za nej  s  negoduyushchimi  vozglasami  sledoval
vstrevozhennyj Otli.  Devushka  byla  rastrepannaya,  v  korotkom  korichnevom
pal'tishke iz tvida i temno-zelenyh  sportivnyh  bryukah,  i  Paulina  srazu
ponyala, chto eto aktrisa.
   - Ah! - razocharovanno vskrichala devushka, oglyadevshis' po storonam. - Ego
zdes' net. - Ona s trudom perevodila dyhanie.
   - Teper' vy vidite, - skazal Otli, ch'e krugloe  krasnoe  lico  vyrazhalo
glubochajshee neodobrenie, - chto vse eto ni k chemu! Postydilis' by vryvat'sya
podobnym obrazom. CHto by eto bylo, esli by vse stali vesti sebya  tak,  kak
vy?
   - Da plevat' ya hotela! - skazala devushka, i eto  byla  ne  grubost',  a
prosto otchayanie v soedinenii s molodost'yu. - Delo v tom, chto ya ne "vse". YA
aktrisa, i ya dolzhna videt' mistera CHiverela.
   - V  takom  sluchae  vy  vybrali  neudachnyj  sposob,  -  skazal  Otli  i
povernulsya k  Pauline:  -  Proshu  proshcheniya,  miss  Frezer.  YA  pytalsya  ee
ostanovit', no...
   - Ah! - voskliknula devushka, shiroko raskryv ogromnye kruglye glaza. Ona
ne byla horoshen'koj, no teper' Paulina uvidela,  chto  u  nee  svoeobraznaya
vneshnost',  horoshee  dlya   aktrisy   lico,   shirokoskuloe,   s   krasivymi
temno-zelenymi glazami, derzkim malen'kim nosikom i  myagkim  vyrazitel'nym
rtom. - Vy - Paulina Frezer, eto pravda?
   - Da, - ulybnulas' Paulina, - a vy?
   - O, vy nikogda obo mne ne slyhali. Menya zovut |nn S'yuard...
   - Poslushajte, miss S'yuard... - nachal Otli.
   No Paulina ostanovila ego.
   - Nichego, mister Otli. U menya  est'  eshche  neskol'ko  minut,  i  ya  mogu
pogovorit' s miss S'yuard.
   - Pozhalujsta, miss Frezer, - ustupil Otli. - YA  ved'  tol'ko  staralsya,
chtoby ne potrevozhili mistera CHiverela.
   Devushka neozhidanno ulybnulas' emu ocharovatel'noj ulybkoj.
   - Nu, konechno! Ne serdites', ya dolzhna byla syuda popast'.
   Otli poshel k dveri, vorcha:
   - Ne uveren, chto dolzhny, no vizhu, chto popali...
   Edva  dver'  za  nim  zakrylas',  |nn  S'yuard  s   tainstvennym   vidom
povernulas' k Pauline.
   - Ponimaete, chto proizoshlo: ya rabotayu v Uonli  v  repertuarnom  teatre,
eto mil' tridcat' otsyuda, i kogda ya uznala, chto mister CHiverel  pokazyvaet
zdes' svoyu novuyu  p'esu,  ya  ponyala,  chto  mne  prosto  neobhodimo  s  nim
vstretit'sya. YA voobshche-to ne takaya, to est' ya ne vsegda  vot  tak  nahal'no
vlamyvayus', a to menya, navernoe, ne vzyali by v uonlejskij teatr.
   - Mozhet byt', i net, - ulybnulas' Paulina, - no  ved'  u  vas  eshche  vse
vperedi. Vy takaya molodaya.
   |nn etogo ne nahodila.
   - Mne dvadcat' tri goda, - ob®yavila ona pechal'no.
   - Nu, eto ne tak uzh mnogo.
   |nn posmotrela na nee s voshishcheniem.
   - Vy velikaya aktrisa. Kogda u menya osen'yu vydalas' svobodnaya nedelya,  ya
otpravilas' v London i, pomnyu, vo  vtornik  poshla  smotret'  vas  v  p'ese
Martina CHiverela "Bluzhdayushchij ogon'".
   - |to chudesnaya p'esa!
   - Da. YA hodila i v sredu, i v chetverg. Tri raza. Vy igrali udivitel'no.
Tol'ko... vy ne rasserdites', esli ya skazhu odnu veshch'?
   Pauline stalo smeshno.
   - Vse mozhet byt'. No davajte risknem.
   Otbrosiv vsyakoe smushchenie, devushka goryacho prodolzhala:
   - Vot v konce vtorogo akta, kogda vy uznaete o tom, chto on  vernulsya  i
zhdet vas, - tut, po-moemu, vy dolzhny byli by vse vyronit',  chto  u  vas  v
rukah, kak budto obo vsem zabyli,  i  potom  vyjti  pryamo  v  sad.  Vy  ne
serdites', chto ya eto skazala?
   - Net, chto vy! Sobstvenno, ya i sama hotela sdelat' chto-to v etom  rode,
no nash rezhisser mne by ne pozvolil. Znaete... mne  kazhetsya,  vy  nastoyashchaya
aktrisa...
   - Vy tak dumaete? - v vostorge voskliknula devushka. -  YA  znayu,  chto  ya
aktrisa. Konechno, v provincial'nom teatre eto beznadezhno, a  uzh  u  nas  v
Uonli i podavno. YA mogla by igrat' v tysyachu raz luchshe, esli by mne  tol'ko
udalos' poluchit' rol', osobenno v p'ese CHiverela. Pozhalujsta, miss Frezer,
ya ne hochu nadoedat', mne samoj protivno tak vryvat'sya, no ya prosto  dolzhna
ego videt'. Gde on?
   - On sejchas vnizu, na scene, no  skoro  vernetsya  syuda.  Tol'ko  ya  vas
preduprezhdayu, on ochen' ustal i ne v duhe i ne hochet nikogo videt'...
   - YA ego ne potrevozhu. YA tol'ko spokojno ob®yasnyu, kto ya takaya  i  chto  ya
delala, i poproshu ego posmotret' menya.
   Paulina kivnula.
   - Sadites'. Hotite sigaretu?
   - Net, spasibo. I esli vy ne vozrazhaete, ya ne stanu sadit'sya. A to  mne
kak-to nespokojno.
   Ona v pervyj raz  za  vse  vremya  obvela  vzglyadom  komnatu,  i  u  nee
perehvatilo dyhanie ot vnezapnogo i zhadnogo yunogo izumleniya.
   - Kakaya chudesnaya komnata! |to i est' ih znamenitaya Zelenaya  Komnata,  o
kotoroj stol'ko govoryat?
   - Da, - skazala Paulina. - I im v obshchem  udalos'  sohranit'  ee  takoyu,
kakoj ona byla kogda-to.
   - Tak zhalko, chto teper' u nas net  Zelenyh  Komnat!  -  |nn  prodolzhala
smotret' po storonam. - Tut uzhasno zdorovo! - pribavila  ona  doverchivo  i
prostodushno, kak rebenok.
   - Mnogie boyatsya syuda zahodit' iz-za prividenij, - skazala Paulina.
   - Eshche by, zdes' ih navernyaka polnym-polno, oni tol'ko i  zhdut,  kak  by
pokazat'sya i shepnut' vam na uho...
   - Ah, perestan'te! - voskliknula Paulina.
   - Net, - skazala |nn. - |to ved' ne obychnye privideniya - ne ubijcy i ne
sumasshedshie staruhi; eti dolzhny byt' iz nashih - aktery i aktrisy, kotoryh,
kak i nas s vami, Teatr lishil sna i pokoya. I ya by ih niskol'ko ne boyalas'.
Oni tut, ya  uverena,  ih  tut  desyatki.  Miss  Frezer,  -  prodolzhala  ona
vozbuzhdennym shepotom, - a vam ne hochetsya posidet'  tut  pozdno  vecherom  i
pokaraulit'?..
   Vot chto znachit dvadcat' tri goda!
   - Bozhe izbavi! - voskliknula Paulina. - YA by umerla ot straha.
   I vnezapno, ohvachennaya  uzhasom,  vonzivshimsya  v  nee  sotnyami  holodnyh
igolok, ona ponyala, kak ej strashno uzhe  sejchas,  v  etu  samuyu  minutu,  i
poskoree sela, predostaviv  devushke  v  odinochestve  brodit'  po  komnate,
razglyadyvat' portrety.
   - Navernoe, vse oni zdes' kogda-to igrali, i v te  vremena  etot  teatr
byl pokrasivee, chem teper', - skazala |nn, obernuvshis'. - Vot |dmund Kin -
srazu  vidno,  chto  horoshij  akter,  pravda?  |len  Fosit  -  simpatichnaya.
Met'yus-starshij - etot navernyaka byl snogsshibatel'nyj komik...  -  Ona  shla
dal'she. - Missis Jajts... _Miss Dzhenni Vil'ers v roli Violy. Akvarel'. Dar
SHekspirovskogo obshchestva goroda Barton-Spa_. Dzhenni Vil'ers. Krasivoe  imya.
YA nikogda o nej ne slyhala, no pochemu-to imya mne  kazhetsya  znakomym.  Mogu
posporit',  chto  ej  tozhe  prihodilos'  dokuchat'  lyudyam,  prezhde  chem   ee
soglasilis' posmotret', hotya ona takaya milaya i pechal'naya, i volosy  v'yutsya
lokonami. Oj, chto eto?
   Paulina ispuganno vskinulas'.
   - CHto takoe? CHto tam?.. YA nichego ne videla.
   S minutu oni smotreli drug na  druga.  Potom  |nn,  s  trudom  perevodya
dyhanie, no ochen' tiho proiznesla:
   - Nichego... no... vy nichego ne pochuvstvovali?
   - Net, - skazala Paulina smushchenno. - YA dumala, chto vy narochno  napugali
menya.
   - Izvinite, pozhalujsta, - skazala |nn medlenno i ostorozhno. -  No  chut'
tol'ko ya eto skazala - nu, pro Dzhenni Vil'ers,  -  ya  pochuvstvovala  vdrug
legkoe dunovenie, ochen' holodnoe, i potom kto-to - ili chto-to -  proskochil
mimo menya. Aj! - I ona ustavilas' na pol.
   Paulina vskochila na nogi, vsya drozha ot nervnogo napryazheniya.
   - CHto? CHto tam?
   |nn ukazala na pol. V neskol'kih futah ot blizhajshego steklyannogo  shkafa
na  polu  lezhala  starinnaya  fehtoval'naya  perchatka,  olivkovo-zelenaya   s
krasnym. |nn podnyala ee.
   - Ee tut ne bylo, miss Frezer. Klyanus' vam, ne bylo. YA by zametila.
   -  |to  ot  starogo  kostyuma,  -  skazala  Paulina,  podhodya  blizhe   i
rassmatrivaya ee. - Oni tut hranyat ostatki staryh kostyumov i  rekvizita.  -
Ona kivnula na steklyannyj shkaf. - Perchatka mogla vypast'  ottuda.  I  vse.
Vot vy i pochuvstvovali dunovenie.
   - Navernoe, - skazala |nn medlenno. - Tol'ko ona ne vypala. Ona  dolzhna
byla vyprygnut', chtoby tak  pronestis'  mimo  menya.  Oj!  -  I  ona  snova
vytarashchila glaza.
   -  Perestan'te  vizzhat'!  -  zakrichala  Paulina,  ne  v  silah   bol'she
pritvoryat'sya spokojnoj. - CHto tam eshche?
   - Dverca shkafa, - otvetila |nn vinovatym tonom. - Vidite, ona  zakryta.
Kak mogla perchatka...
   - Dverca mogla vnezapno raspahnut'sya, - zapal'chivo vozrazila Paulina, -
a potom snova zahlopnut'sya. Tak chasto byvaet.
   - Da, navernoe. - Teper' ona ustavilas' na Paulinu.  -  Tol'ko  nemnogo
stranno, chto perchatka tak sebya vedet, pravda?
   - Nichego tut net strannogo, i, radi boga, perestan'te delat'  vid,  chto
proizoshlo chto-to iz ryada von vyhodyashchee. Mne  predstoit  provesti  tut  eshche
desyat' dnej, a vam net. Polozhite ee na mesto.
   |nn napravilas' k steklyannomu shkafu.
   - |to ona sdelala, - prosheptala ona. - |ta samaya Dzhenni.
   - Kakoj vzdor! Nu, bud'te umnicej. - Paulina podoshla k dveri. -  Mister
CHiverel dolzhen vernut'sya s minuty na minutu. - Ona priotkryla dver', chtoby
slyshat' shagi vsyakogo, kto stanet podnimat'sya po lestnice. - YA znayu, chto on
ne zahochet govorit' s vami. YA postarayus' ubedit' ego. Vam luchshe  podozhdat'
za dver'yu.
   - No esli ya budu eshche zdes', emu ponevole pridetsya pogovorit' so mnoj.
   - Nichego podobnogo, - skazala Paulina serdito. Slavnaya  devochka,  mozhet
byt', dazhe umnen'kaya, no vse-taki dovol'no pristavuchaya.  -  Ne  zabyvajte,
chto s nim postoyanno ishchut vstrech, a on etogo  terpet'  ne  mozhet,  osobenno
sejchas. Delajte to, chto ya vam govoryu, - eto vash edinstvennyj shans.
   |nn srazu sdalas'.
   - Da, vy pravy. Tol'ko ne schitajte menya neblagodarnoj.
   Paulina vse eshche stoyala vozle priotkrytoj dveri, prislushivayas' k  zvukam
shagov, donosivshimsya snizu.
   - Po-moemu, on uzhe podnimaetsya. Postojte tam i podozhdite. YA sdelayu vse,
chto v moih silah.
   - Vy prelest', - skazala |nn, napravlyayas' k dveri.
   Ostavshis' v komnate odna, Paulina  podoshla  k  steklyannomu  shkafu,  gde
spokojno lezhala perchatka, i nekotoroe vremya  zadumchivo  ee  rassmatrivala.
Potom  podergala  malen'kuyu  zashchelku  shkafa,  kotoraya   okazalas'   vpolne
nadezhnoj. Nakonec dostala perchatku i osmotrela ee so vseh  storon,  slovno
predmet, izvlechennyj iz shlyapy fokusnika. Uslyshav shagi CHiverela, ona bystro
polozhila perchatku na mesto, no shkaf zakryt' ne uspela.
   CHiverel nes pachku pisem i rukopis' svoej p'esy.
   - YA byl na sluzhebnom pod®ezde.  Vot  tebe  dva  pis'ma,  -  skazal  on,
protyagivaya ih Pauline, - a eti vse mne, v osnovnom vzdornye. S toj  scenoj
teper' vse v poryadke. My sdelali kroshechnuyu kupyurku. Minuty cherez dve  tebya
pozovut, Paulina.
   V nishe vozle dveri stoyal nebol'shoj pis'mennyj stol, i  CHiverel  polozhil
na nego svoyu korrespondenciyu.
   Paulina medlila.
   - YA uzhe idu.  Martin,  zdes'  odna  devushka  iz  mestnogo  teatra.  Ona
potratila celyj den' i priehala syuda tol'ko radi vstrechi s toboj.
   CHiverel razdrazhenno peredernul plechami i sel.
   - Otli nezachem bylo vpuskat' ee. - On  vskryl  pis'mo  i  probezhal  ego
glazami. Ego niskol'ko ne interesovala eta devushka,  no  on  ponimal,  chto
govorit' s Paulinoj, povernuvshis' k nej spinoj, prosto svinstvo.  No  dazhe
neskol'ko minut raboty na scene vymotali ego, i on mechtal,  chtoby  Paulina
poskoree ushla i ostavila ego odnogo.
   - Otli pytalsya zaderzhat' ee, no ne smog, -  ob®yasnila  Paulina.  -  |to
ochen' reshitel'naya devushka, i ya  ne  udivlyus',  esli  ona  okazhetsya  sovsem
neplohoj aktrisoj. A teper', raz uzh ona zdes', ty pogovorish' s neyu?
   Ne oborachivayas', on rezko otvetil:
   - Net.
   - Ne zlis', Martin...
   Na etot raz on obernulsya i vzglyanul na nee.
   - Ona ne imela prava vryvat'sya syuda. I ya mogu tol'ko  skazat'  ej,  chto
mne do nee net rovno nikakogo dela. Prosti,  Paulina,  no  esli  dazhe  ona
molodaya Duze ili Sara Bernar, mne eto sovershenno bezrazlichno. Prosto  menya
eto uzhe ne interesuet. I slava bogu, mne ne  nuzhno  iskat'  mnogoobeshchayushchih
molodyh aktris. CHego radi ya dolzhen otdavat' sebya na rasterzanie?
   - Martin, ty no prav, - ukoriznenno skazala Paulina. - CHto za merzost'!
   - Miss Frezer, na scenu, - pozval kto-to snizu.
   Uzhe s poroga Paulina kriknula emu:
   - Hot' by s  toboj  chto-nibud'  sluchilos',  Martin.  Ne  znayu  chto,  no
chto-nibud' takoe udivitel'noe,  chego  nel'zya  ob®yasnit',  a  mozhno  tol'ko
chuvstvovat'. - I ona hlopnula dver'yu.
   Prosmatrivaya pis'ma, CHiverel uslyshal, chto drugaya dver'  otvoryaetsya,  no
ne obernulsya.
   Zatem molodoj golosok proiznes:
   - YA aktrisa, mister CHiverel. Menya zovut |nn S'yuard.
   On dazhe ne vzglyanul na nee.
   - Vy ne imeli prava vhodit' syuda. Proshu vas ujti.
   - YA igrala vo mnogih vashih p'esah... i ya lyublyu ih.
   CHiverel toroplivo porval dva konverta i pis'mo ot  zhenshchiny,  prislavshej
emu prostrannuyu idiotskuyu zayavku na p'esu o pereselenii dush.
   - No tem ne menee ya zanyat i ne zhelayu vas videt'.
   - I dazhe vzglyanut' na menya ne zhelaete? - nedoverchivo sprosila devushka.
   - Da, - otvetil on serdito, ne oborachivayas'.  -  Proshu  vas  nemedlenno
ujti.
   Posledovala pauza - strannaya, nedolgaya pauza.
   - Vy pozhaleete, chto skazali eto,  i  ochen'  skoro.  -  Ona  govorila  s
neob®yasnimoj uverennost'yu. CHudnaya devica; golos kak budto neplohoj; no  on
vse zhe ne sobiralsya zamechat' ee sushchestvovanie. On slyshal, kak ona hodit po
komnate, i ne mog ponyat', chto ona sobiraetsya delat'. Potom ona skazala,  k
ego izumleniyu:
   -  Smotrite,  perchatka  opyat'  na  polu.  Dazhe  privideniya   za   menya.
Beregites'!
   On uslyshal zvuk zakryvshejsya za nej dveri, no eshche nekotoroe vremya  sidel
nepodvizhno. A kogda  vstal,  to  obnaruzhil,  chto  ona  vzyala  fehtoval'nuyu
perchatku iz shkafa, dverca kotorogo byla otkryta, i  shvyrnula  ee  na  pol,
slovno  brosaya  vyzov.  Kakaya-nibud'  davnym-davno  pochivshaya  i  pozabytaya
Rozalinda nosila etu perchatku,  i  on  rassmatrival  i  razglazhival  ee  s
melanholicheskoj nezhnost'yu. Kogda tam vnizu, na scene, vpervye  nadeli  etu
perchatku, yarko-zelenuyu s alym, Ardennskij les, gde  "vremya  oni  provodili
bezzabotno,  kak,  byvalo,  v  zolotom  veke"  [V.SHekspir  "Kak  vam   eto
ponravitsya", per. T.SHCHepkinoj-Kupernik], ne kazalsya  takim  dalekim,  takim
bezvozvratno  uteryannym,  kakim  on  kazhetsya  sejchas  emu,   ravnodushnomu,
utomlennomu cheloveku v polurazrushennom mire. V etoj nelepoj perchatke  bylo
chto-to beskonechno zhenstvennoe, ona slovno svetilas' otrazhennym svetom togo
Teatra, kotoryj nekogda ocharoval ego, a teper'  kazalsya  unyloj  ploshchadkoj
dlya igr. On sobiralsya otnesti ee na mesto, tuda, gde ej  polagalos'  byt',
no vmesto etogo neozhidanno dlya sebya polozhil na stol, a sam dochital pis'ma,
napisal korotkuyu  zapisku  priyatelyu  i  nudnoe  dlinnejshee  pis'mo  svoemu
agentu; chast' pisem on otlozhil v storonu, a ostal'nye porval  k  vybrosil.
Perchatka  snova  i  snova  prityagivala  ego  vzor,  i  v  ee   alo-zelenom
velikolepii emu chudilas' kakaya-to nasmeshka.





   CHiverel opyat' uslyshal zvuk otvoryaemoj dveri i na etot raz  stremitel'no
obernulsya, gotovyj rasterzat' nagluyu devchonku. No eto byl Otli.
   - Prishel doktor Kejv, mister CHiverel.
   - Prekrasno! Zovite ego syuda.  -  CHiverel  vstal  iz-za  stola.  -  Da,
postojte, esli posle priema  u  vas  ostalas'  kaplya  spirtnogo,  sprosite
doktora, chto on vyp'et.
   Otli uhmyl'nulsya.
   - Samo soboj razumeetsya. On ne otkazhetsya ot  viski  s  sodovoj.  A  vy,
mister CHiverel?
   - Net, uvol'te. No stakan vody mne mozhet ponadobit'sya, tak chto esli vam
netrudno...
   Stremitel'no voshel doktor Kejv, krupnyj, dobrodushnyj chelovek.
   - YA podumal, chto nado mne zaglyanut' syuda i potolkovat' s  vami,  prezhde
chem vy primete eto lekarstvo. - I  on  dostal  nebol'shoj  flakonchik  belyh
tabletok s tem torzhestvuyushchim vidom, kotoryj mnogie  doktora  napuskayut  na
sebya v takih sluchayah, slovno  oni  siyu  minutu  sotvorili  chudodejstvennoe
lekarstvo pryamo iz vozduha.
   - Ochen' vam priznatelen. Sadites', pozhalujsta, doktor, vykurite so mnoj
sigaretu i vypejte chego-nibud'.
   Doktor Kejv hlopnul sebya po kolenu i ulybnulsya.
   - YA skazal Otli, chto, pozhaluj, risknu vypit' stakanchik viski s sodovoj.
- On vzyal predlozhennuyu sigaretu i zakuril. - YA by hotel,  chtoby  vy,  esli
mozhete, posideli v etom chudnom bol'shom kresle eshche chasok-drugoj.
   Otli prines viski s sodovoj i stakan vody.
   - Proshu vas, dzhentl'meny. YA poslezhu, chtoby vam ne meshali.
   - Spasibo, - skazal CHiverel. - A potom zaglyanite syuda nenadolgo - posle
togo, kak doktor ujdet.
   - A eto budet ochen' skoro, - skazal  doktor  Kejv.  -  Ved'  ya  zanyatoj
chelovek. - On podozhdal, poka Otli vyjdet iz komnaty, i podnyal svoj stakan.
- Za uspeh vashej p'esy! Hm, ono, pozhaluj, luchshe togo  viski,  kotoroe  mne
udaetsya dobyt' - kogda udaetsya. Vy,  teatral'nye  lyudi,  znaete,  gde  ego
berut. Slavnyj malyj etot Otli, verno? Inogda ya ego vizhu v nashem malen'kom
klube. On zdorovo upravlyaetsya s etim starym teatrom, kak vy nahodite?
   CHiverel skazal, chto i on togo zhe mneniya. Potom on otkinulsya nazad i  na
sekundu  zakryl  glaza,  neozhidanno  pochuvstvovav  sebya   opustoshennym   i
izmuchennym; eto srazu zhe snova prevratilo ego posetitelya vo vracha.
   - Itak, mister CHiverel, - zagovoril  on  professional'nym  tonom,  -  ya
pomnyu vashi slova o tom, chto v techenie  blizhajshih  neskol'kih  dnej  vy  ne
smozhete otdyhat' stol'ko, skol'ko polagaetsya. U vas ochen' nizkoe davlenie.
Ne hochu skazat' - opasno nizkoe, ya nedostatochno  horosho  vas  znayu,  chtoby
govorit' tak; no vse  zhe  ono  s®ehalo  poryadkom,  i  vot  vam  rezul'tat:
depressiya, upadok sil. Vprochem, tut mogut byt' i drugie faktory...
   - Kakie imenno?
   - Nervnye ili  psihicheskie,  -  otvetil  doktor.  -  Poterya  energii  -
lyubopytnaya shtuka. No ya ne psihoanalitik, - pospeshno dobavil on. - Vse, chto
ya dejstvitel'no znayu, - eto to, chto  pereutomlenie  mozhet  vyzvat'  u  vas
ser'eznoe nervnoe rasstrojstvo. Vy ved' uzhe ne molody, i stoit li ubezhdat'
samogo sebya, chto eto ne tak?
   - YA i ne ubezhdayu, - chistoserdechno skazal CHiverel i neterpelivo  zaerzal
v kresle.
   Doktor Kejv pokazal emu tabletki.
   - YA vam uzhe govoril utrom, chto eto sredstvo novoe. Ne budu delat'  vid,
chto ya mnogo o nem znayu. No ya  dumayu  tak:  vam  sejchas  nado  prinyat'  dve
tabletki i tiho posidet' chasok v etom kresle; rasslab'tes', ni  o  chem  ne
bespokojtes', i uvidite, kak spokojno projdet u vas vechernyaya repeticiya.  A
utrom primete eshche parochku.
   - Horosho, - skazal CHiverel, vytryahivaya iz flakonchika dve tabletki.
   - Nu vot. Zapejte - oni skoree rastvoryatsya u vas vnutri. - On othlebnul
viski. - I esli s polchasa u vas budut kakie-nibud' strannye  oshchushcheniya,  ne
trevozh'tes'. Sidite smirno i otdyhajte - vot i vse.
   Proglotiv tabletki, CHiverel zadumchivo posmotrel na doktora i sprosil:
   - Skazhite, doktor, ved' vam prihoditsya videt' mnogo stradanij?
   - Da. Vot uzhe  posle  togo  kak  my  rasstalis',  ya  povidal  neskol'ko
preskvernyh sluchaev. A chto?
   - YA tol'ko chto posporil s  odnoj  aktrisoj,  moim  starym  drugom.  Ona
osuzhdala menya za cinizm i zhelchnost', za to, chto mne vse naskuchilo.  I  ona
ne ponimaet,  chto  eto  proishodit  potomu,  chto  ya  vizhu,  kak  tyazhela  i
bezradostna zhizn' dlya drugih lyudej. Po ee mneniyu, prichina  v  tom,  chto  u
menya byl slishkom bol'shoj uspeh, i on dostalsya mne slishkom legko, i mne  ne
za chto bylo borot'sya, i tak dalee...
   - Mozhet byt', ona i prava, - skazal doktor Kejv. - No pri chem tut ya?
   CHiverel otvetil emu otkrovenno:
   - YA podumal, chto vy yavlyaetes' dovodom v ee pol'zu, a ne v  moyu.  V  vas
net ni kapli skuki, cinizma, zhelchi.
   - Konechno, net. No eto drugoe delo. Kogda  lyudi  stradayut,  ya  starayus'
izbavit' ih ot stradanij. Takaya moya rabota. YA boryus' za zhizn', i eto  menya
podderzhivaet.
   - Mozhet byt', i moj dolg - borot'sya za zhizn', - skazal CHiverel.
   - |to dolg kazhdogo. - Doktor Kejv vstal.
   - Esli by tol'ko verit', chto zhizn' stoit togo.
   - Eshche by ne stoit. Vasha beda v tom - i tut vam prihoditsya trudnee,  chem
mne, - chto pisatel'skaya rabota zavisit ot voobrazheniya, a ono u vas, dolzhno
byt', preuvelichivaet neschast'ya drugih lyudej i vse stradaniya,  sushchestvuyushchie
v mire. Osobenno - vot eto nuzhno zapomnit',  -  kogda  padaet  davlenie  i
nachinaetsya depressiya, i vse vam kazhetsya takim  trudnym.  -  On  vzyal  svoj
chemodanchik i shlyapu.
   - Vozmozhno, vy i pravy, - vzdohnul CHiverel. -  Hotya  tot  fakt,  chto  ya
vsego-navsego klubok arterij da nasos dlya perekachivaniya krovi, ne vyzyvaet
u menya priliva radosti.
   - Nu vot! - zhivo vskrichal doktor Kejv. - Opyat' vy preuvelichivaete. YA zhe
ne skazal, chto vy sostoite tol'ko iz etogo, no ya dejstvitel'no govoryu, chto
i eto imeet znachenie. Poetomu prosto nado byt'  ostorozhnym.  Ne  zabud'te,
chto ya skazal. A  luchshe  pozvonite  mne  utrom.  Nu,  teper'  ustraivajtes'
poudobnee i postarajtes' rasslabit'sya. - On shagnul k dveri, i  kak  raz  v
etot moment v komnatu zaglyanul  Otli.  -  Otli,  smotrite,  chtoby  mistera
CHiverela okolo chasa nikto ne trevozhil. Emu nuzhen pokoj. I ubav'te  nemnogo
svet. Net, nichego, ya najdu vyhod Spasibo za ugoshchen'e. Vsego!
   Udivitel'no, kak izmenilas' Zelenaya Komnata, kogda Otli vyklyuchil  pochti
ves' svet. Ostalas' tol'ko malen'kaya lampa na stolike pozadi  CHiverela  da
bra s tremya zheltovatymi  lampochkami  na  stene  nedaleko  ot  ego  kresla.
Komnata stala kazat'sya vdvoe bol'she. Otli, zameshkavshijsya u dveri,  potonul
vo mrake.
   - Vy skazali, chtoby ya zashel posle doktora.
   - Da. Prisyad'te na minutu.
   Tolsten'kij korotyshka Otli vzgromozdilsya na stul, na kotorom tol'ko chto
sidel doktor Kejv, sovsem ryadom s CHiverelom.
   - U nas vse ochen' cenyat doktora Kejva, - zametil on. - Pravda, sam ya  u
nego ne lechilsya, ya chelovek zdorovyj. On vam dal chto-nibud' prinyat', mister
CHiverel?
   - Da, eti tabletki, - vyalo skazal CHiverel i vytryahnul dve  tabletki  na
ladon'. - Kstati, cherez pol chasa mne, veroyatno, budet zvonit'  iz  Londona
ser Dzhordzh Gevin, i poskol'ku razgovor predstoit  vazhnyj,  perevedite  ego
syuda, pozhalujsta. Bol'she nikakih zvonkov.  I  esli  smozhete,  ne  puskajte
nikogo. Mne predpisano otdohnut' pered repeticiej.
   Otli pristal'no posmotrel na nego.
   - Nu, konechno, mister CHiverel. YA budu u sebya v kabinete. A vam luchshe by
prinyat' tabletki, a?
   CHiverel  smutno  chuvstvoval,  chto  zdes'  chto-to  ne  tak,  no  ne  mog
soobrazit', chto imenno.
   - Da, pozhaluj, primu.
   Otli podal emu stakan vody  zapit'  lekarstvo,  i  kogda  on  vozvrashchal
stakan Otli, tot zametil na stole perchatku.
   - |-e, kak eto ona syuda popala?
   - Vy o chem?
   Otli pokazal emu perchatku.
   - A, ya nashel ee na polu. A v chem delo?
   Otli snova sel, vse eshche derzha perchatku v ruke.
   - Zanyatnye istorii tut rasskazyvayut o dvuh-treh veshchicah,  -  skazal  on
negromko. - V tom chisle i ob etoj perchatke. Vy zhe znaete eti  rosskazni  -
odno sueverie.
   - YA ne sueveren. - CHiverel zevnul. On ne oshchushchal  sonlivosti  v  obychnom
smysle slova, no chuvstvoval, chto v lyuboj moment mozhet medlenno vyplyt'  iz
svoego kresla.
   - YA  tozhe,  mister  CHiverel,  -  slishkom  pospeshno  otozvalsya  Otli.  -
Niskol'ko ne suveren. No znaete, v takom meste inogda  prihodyat  v  golovu
strannye mysli. YA polozhu ee obratno v tot shkaf.
   - A komu prinadlezhala perchatka? - lenivo sprosil CHiverel.
   - |to nikakaya ne znamenitost'. No let sto  nazad  ona  proizvela  zdes'
sensaciyu i byla lyubimicej mestnoj publiki, a umerla sovsem moloden'koj. Vy
o nej, navernoe, nikogda ne slyhali. Ee zvali Dzhenni Vil'ers.
   CHiverel udivlenno vzglyanul na nego.
   - Dzhenni Vil'ers, - povtoril on medlenno. - Stranno. Ochen' stranno.
   - Pochemu, mister CHiverel?
   - YA kak raz dumal  o  nej  na  dnyah,  -  proiznes  CHiverel  po-prezhnemu
medlenno.  -  Vot  kak  eto  bylo.  YA  iskal  kakuyu-to  familiyu  v  starom
spravochnike "Kto est' kto na teatre",  a  potom  ot  nechego  delat'  nachal
perelistyvat'  stranicy  i  doshel  do  poslednego  razdela  pod  nazvaniem
"Teatral'no-muzykal'nyj martirolog".
   - YA znayu, - skazal Otli,  -  tam  ukazyvaetsya  data  smerti  i  vozrast
kazhdogo umershego.
   - Vot-vot. I eto povtorenie slov "umer", "umerla" posle kazhdogo  imeni,
- prodolzhal on zadumchivo, - zvuchit tochno pohoronnyj zvon...
   On zamolchal.
   - I vam sluchajno popalos' na glaza ee imya, - podskazal Otli.
   CHiverel kivnul:
   - "Dzhenni Vil'ers, aktrisa, umerla  pyatnadcatogo  noyabrya  1846  goda  v
vozraste dvadcati chetyreh let". Vidite, ya zapomnil dazhe eti podrobnosti. I
ona zainteresovala menya.  -  CHiverel  nadolgo  zamolchal,  potom  prodolzhal
medlenno, s usiliem: - Ona, vidno, dobilas' kakogo-to uspeha, nesmotrya  na
svoyu molodost', esli ee vklyuchili v etot spisok. I vse zhe  ej  bylo  tol'ko
dvadcat' chetyre goda, kogda ona umerla. Vse u nee  shlo  horosho...  nakonec
uspeh... a potom pogasla, kak svecha... - On opyat'  umolk  i  posmotrel  na
Otli s  sonnoj  vinovatoj  ulybkoj.  -  Dzhenni  Vil'ers.  Prelestnoe  imya.
Navernoe, nenastoyashchee.
   - YA  tozhe  tak  dumayu,  -  skazal  Otli.  -  Slishkom  uzh  krasivoe  dlya
nastoyashchego, ya by skazal.
   - Dzhenni, - prodolzhal CHiverel medlenno i  mechtatel'no,  kak  on  obychno
nikogda ne govoril, - eto chto-to takoe  molodoe  i  zhenstvennoe,  svetloe,
pochti  derzkoe.  A  Vil'ers  -  takoe  velichestvennoe,  aristokratichnoe  i
nemnozhko  mishurnoe,  kak  vse  starinnye  teatral'nye  imena.  YA   pytalsya
predstavit' sebe etu devushku na korotkom ee puti, ulybayushchuyusya  i  delayushchuyu
reveransy, osveshchennuyu ognyami maslyanyh fonarej rampy i gazovyh rozhkov etogo
strannogo, dalekogo, chopornogo starogo Teatra  sorokovyh  godov...  YA  byl
ocharovan... i stranno rastrogan... slovno...
   - Slovno chto, mister CHiverel? - pointeresovalsya Otli.
   CHiverel vydavil iz sebya smeshok.
   - Net, ne budem fantazirovat'. No ya dumal o nej, pochti uzhe nachal videt'
ee. I  tut  mne  prishlos'  ostanovit'sya.  CHto-to  sluchilos'.  A-a,  kto-to
pozvonil mne... - On oseksya,  slovno  pochuvstvovav  prikosnovenie  ch'ih-to
ledyanyh pal'cev, i ustavilsya na Otli kak na prividenie. - Da eto byli vy.
   - Verno, ya zvonil vam odnazhdy vecherom, mister CHiverel, - skazal Otli. -
Naschet obkatki u nas vashej novoj p'esy. |to bylo togda?
   - Da, imenno togda. Togda ya soglasilsya na eti gastroli.
   - Kakoe sovpadenie, chto vy zaglyanuli  v  etot  spravochnik!  -  vskrichal
Otli, kotorogo yavno ne kosnulis' nich'i ledyanye pal'cy. - Vy dumali  o  nej
i, sami togo ne podozrevaya, soglasilis' priehat' v tot  samyj  teatr,  gde
ona v poslednij raz vystupala, ved' tak?
   CHiverel ovladel soboj. On zametil s pritvornoj torzhestvennost'yu:
   -  Esli  by  nashi  zhizni  sledovali  tainstvennym,   skrytym   ot   nas
prednachertaniyam, to vot vam horoshij primer...
   Otli ne znal, kak na eto reagirovat'.
   - Da, pozhaluj, - skazal on nereshitel'no.
   - No nashi zhizni ne sleduyut nikakim prednachertaniyam, vot  v  chem  shtuka.
Potomu-to ya i skazal, chto eto bylo stranno, ochen' stranno.
   Otli ulybnulsya, kivnul, zatem vstal so svoego stula.
   - YA polozhu etot suvenir na prezhnee mesto. - On zasemenil k  steklyannomu
shkafu. - A esli vy hotite uznat' pobol'she o  Dzhenni  Vil'ers,  to  koe-chto
zdes' moglo by vas zainteresovat'.
   - Net, - rezko ostanovil ego CHiverel. - |to ni k chemu.
   Ego ton ozadachil Otli, kak, vprochem, i samogo CHiverela, ibo on  ne  mog
ponyat', pochemu on tak skazal.
   - A-a, nu, konechno, mister CHiverel, esli vy hotite otdohnut'... Vam  ne
stoit utruzhdat' sebya...
   - Net, net, prostite. Sam ne znayu, chto so  mnoyu  vdrug...  Mozhet  byt',
iz-za etogo lekarstva, kotoroe ya prinyal. YA s udovol'stviem  posmotryu  vse,
chto vy tam otyshchete.
   - Vot tut est' knizhechka o nej, - skazal Otli, royas' v shkafu,  -  prosto
dan' uvazheniya ee talantu, napisal kto-to iz zdeshnih zhitelej v to vremya.  I
eshche vot etot malen'kij  akvarel'nyj  nabrosok,  vy  ego,  mozhet  byt',  ne
zametili - eto ona v roli Violy.
   - Spasibo, - skazal CHiverel, vzyal akvarel' i stal ee  rassmatrivat'.  -
Gm. Tak vot kakova ona byla, bednyazhka Dzhenni Vil'ers.
   - U vas ruki drozhat, mister CHiverel. Vy horosho sebya chuvstvuete?
   - Da, eto vse iz-za lekarstva. Doktor skazal, chto  u  menya  mogut  byt'
strannye oshchushcheniya. Slovno plyvesh'. - On  vzglyanul  ni  knizhechku  i  prochel
nadpis' na titul'noj stranice: - "_Dzhenni Vil'ers, dan' uvazheniya i pamyati.
- Sostavil Ogastas Ponsonbi, eskvajr,  pochetnyj  sekretar'  SHekspirovskogo
obshchestva  Barton-Spa_..."  Snachala  stranica  citat,  razumeetsya,  vse  iz
velikogo Barda...

   Gotov'sya k smerti, a togda i smert'
   I zhizn' - chto b ni bylo - priyatnej budet.
   [V.SHekspir "Mera za meru"]

   Gotov'sya k smerti? Strannaya mysl', pravda, Otli? CHto dal'she?

   Kogda na sud bezmolvnyh, tajnyh dum
   YA vyzyvayu golosa bylogo...
   [V.SHekspir, 30-j sonet]

   Ponyatnyj vybor. A vot drugoe. Poslushajte:

   U vashej dveri
   SHalash ya splel by, chtoby iz nego
   Vzyvat' k vozlyublennoj...

   -  YA  eto,  kazhetsya,  pomnyu,  -  skazal  Otli,  snova   usazhivayas'.   -
"Dvenadcataya noch'", Viola - da?
   - Da, - rasseyanno otvetil CHiverel.
   - V etoj roli ee, kak vidno, zdes' bol'she vsego lyubili.  Tol'ko  navryad
li knizhechka stoit vashego vnimaniya, mister CHiverel. Staromodnaya vozvyshennaya
boltovnya. A ee istoriya ochen' prostaya. V to  vremya  zdes'  byla  postoyannaya
truppa pod rukovodstvom aktera |dmunda  Ladlou.  Dzhenni  Vil'ers  priehala
syuda iz Norfolka i stala igrat' glavnye roli. Vlyubilas' v zdeshnego pervogo
lyubovnika Dzhuliana Nap'e, no tot vnezapno ostavil truppu radi  angazhementa
v London. Ona zabolela i umerla. Nap'e nenamnogo perezhil ee.  On  uehal  v
N'yu-Jork, zapil i vskore  pokonchil  s  soboj.  Vot,  sobstvenno,  chto  tam
skazano.
   - Pochti nichego, - medlenno proiznes CHiverel. - I pochti vse. - Pomolchav,
on prosheptal, obrashchayas' bol'she k samomu sebe, chem k sobesedniku:

   Gotov'sya k smerti, a togda i smert'
   I zhizn' - chto b ni bylo - priyatnej budet.

   Otli sobralsya uhodit'.
   - YA ne zabyl, chto vy skazali, mister CHiverel, - vy podojdete k telefonu
tol'ko na tot zvonok iz Londona.
   - Da, blagodaryu vas,  -  skazal  CHiverel  vyalo.  I  zatem,  kogda  Otli
udalilsya, on uslyshal svoe sobstvennoe  bormotanie:  "_SHalash  ya  splel  by,
chtoby iz nego vzyvat' k vozlyublennoj_..." Slovno vpervye v zhizni prochel on
eti stroki, slovno eto byl kakoj-to neizvestnyj shedevr. "..._CHtoby iz nego
vzyvat' k vozlyublennoj_..." I slovno byl eshche  drugoj,  nikomu  ne  vedomyj
SHekspir, ch'i tragedii byli komediyami, a komedii  -  tragediyami,  s  shumnym
uspehom shedshimi gde-to v tridevyatom korolevstve...
   Bylo ochen' tiho. Stih dazhe legkij pevuchij shum v ushah,  znakomyj  emu  s
teh por, kak vrachi ob®yavili, chto davlenie u nego ponizhennoe.  Zastoyavshijsya
buryj sumrak, kotoryj okutyval  ego,  kogda  on  slushal  pod  dver'yu,  chto
proishodit na prieme, ustroennom  v  ego  chest',  teper'  prosochilsya  i  v
Zelenuyu Komnatu. Teni v nishah  eshche  bol'she  sgustilis'.  Komnata  utratila
formu i razmery. Skol'ko on prinyal  tabletok?  Dve?  Ili  po  rasseyannosti
prinyal eshche dve, a vsego chetyre? On napryagsya i glubzhe vtisnulsya  v  kreslo,
no pochuvstvoval, chto kreslo tozhe  plyvet.  Nu  chto  zhe,  poplyvem  v  son.
Ostrota vremeni ischezala, kak vsegda byvaet v  etom  sumerechnom  sostoyanii
mezhdu bodrstvovaniem i snom.  I  vse  zhe  gde-to  v  glubine  tlela  iskra
nastorozhennosti,  odinokij  bessonnyj  chasovoj  na  bashne   nad   ogromnym
dremlyushchim zamkom ego soznaniya. CHto zhe dal'she? Kto tam idet?..





   On videl uzkuyu polosu sveta, ton'she lunnogo  lucha,  probivshegosya  cherez
oblaka i pyl'noe steklo, - prezhde  ego  ne  bylo  v  komnate.  On  ne  shel
niotkuda: on prosto byl zdes'. Pristal'no vglyadyvayas',  CHiverel  ponemnogu
osoznal, chto v luche  dvizhetsya,  napravlyayas'  k  dveri,  figura,  odetaya  v
chernoe. Dojdya do serediny komnaty, figura ostanovilas'.  CHiverel  razlichil
teper', chto eto dovol'no molodoj chelovek, odin iz teh toshchih  do  neleposti
hudyh  molodyh  lyudej  v  ranneviktorianskom  kostyume,  kotoryh  postoyanno
risovali Krukshenk i "_Fiz_". CHiverel uspel skazat'  sebe,  chto,  veroyatno,
tak ono i est' - prosto kakaya-to prishedshaya emu  na  pamyat'  illyustraciya  k
Dikkensu sproecirovalas' v temnotu. No zatem chelovek obernulsya i  vzglyanul
na CHiverela; u nego bylo blednoe  lico  s  vvalivshimisya  shchekami  i  glaza,
polnye otchayaniya. CHiverela ohvatil mogil'nyj holod i strah. |to uzhe ne  byl
fokus s prishedshej na pamyat' staroj illyustraciej. I knigi tut byli  ni  pri
chem. CHelovek pristal'no, pochti  s  ukorom  smotrel  na  nego  iz  kakoj-to
holodnoj, potustoronnej zhizni. CHiverel hotel zagovorit', no ubedilsya,  chto
ne mozhet izdat' ni edinogo zvuka. Figura plavno skol'znula k dveri, slabyj
mercayushchij svet rasseyalsya; v Zelenuyu Komnatu vozvratilis'  buryj  sumrak  i
tishina, i snova vse stalo kak prezhde.
   Kak prezhde? CHiverel vsmotrelsya poluchshe. Sama komnata, nesomnenno,  byla
ta zhe, no  koe-chto  v  nej  peremenilos'.  Gde  vysokij  steklyannyj  shkaf,
stoyavshij v nishe naprotiv? I steny byli ne sovsem te: chto-to na nih - mozhet
byt', portrety i starye teatral'nye afishi - vyglyadelo  inache.  U  CHiverela
muchitel'no zaboleli glaza. On prikryl ih i s  udovol'stviem  pochuvstvoval,
chto snova plyvet. Nemnogo spustya on  vdrug  uslyshal  golosa  -  sovershenno
otchetlivo, tak zhe otchetlivo, kak neskol'ko minut nazad  on  slyshal  golosa
Otli i doktora. No eti golosa peli - snachala muzhskoj, zatem  dva  ili  tri
zhenskih,  -  i  vskore  on  uznal,  chto  oni  poyut:  eto  byla   starinnaya
razuhabistaya pesnya "Vilkins i  ego  obed".  Penie  zvuchalo  vse  blizhe,  i
CHiverel  otkryl  glaza.  Luzhicu  sveta,  v  kotoroj  stoyalo  ego   kreslo,
po-prezhnemu kol'com obramlyala ten', no teper' bol'shaya chast' komnaty po  tu
storonu kol'ca byla zalita myagkim zolotistym svetom, i svet etot,  podobno
slabomu mercaniyu, kotoroe on videl tol'ko chto, ne  ishodil  niotkuda,  no,
kak v snovidenii, prosto byl zdes'. On nichut' ne kazalsya nereal'nym  -  on
byl zdes' i byl yasno viden, - no vse ravno CHiverel  srazu  zhe  ponyal,  chto
etot svet i svet nad ego kreslom, teper' medlenno ubyvavshij, sushchestvuyut  v
raznyh izmereniyah.
   Za dver'yu razdalsya nizkij sochnyj akterskij golos:
   - CHto tut stryaslos', Sem, ditya moe?
   Kto-to drugoj, tozhe akter, otvetil:
   - Mister Ladlou zhelaet, chtoby vse sobralis' v Zelenoj Komnate.
   Pervyj golos prokrichal, teper' eshche blizhe:
   - Da budet tak! Ledi, pozhalujte v Zelenuyu Komnatu.
   I oni voshli - sem' ili vosem' chelovek, vse v kostyumah  sorokovyh  godov
proshlogo veka. Devushki podtalkivali drug druga, boltali i  hihikali.  Odin
molodoj chelovek vazhno kuril bol'shuyu izognutuyu trubku.  Obladatel'  nizkogo
sochnogo golosa, staryj akter, chem-to napominavshij Al'freda Lezersa, zvalsya
Dzhon Stouks. Poslednej voshla  pozhilaya,  vlastnogo  vida  zhenshchina,  kotoraya
nesla ob®emistuyu produktovuyu korzinku i otzyvalas' na imya missis Ladlou.
   Poka ves' etot narod rassazhivalsya v drugoj polovine  komnaty,  ugol,  v
kotorom sidel CHiverel, pochti  polnost'yu  pogruzilsya  vo  t'mu.  Izumlennyj
poyavleniem etih otnyud' ne besplotnyh prividenij, on nevol'no  podnyalsya  so
svoego kresla, postoyal nemnogo i, ne  otryvaya  vzglyada,  sdelal  neskol'ko
shagov vpered. V tom, chto on videl pered soboj, ne bylo  nichego  razmytogo,
potustoronnego. Vse kazalos' ves'ma osnovatel'nym, poslednyaya  morshchinka  na
lice starogo aktera Stouksa i bleklye pyatnyshki na platkah i plat'yah zhenshchin
- vse bylo kak nayavu. Dym iz trubki molodogo aktera podnimalsya  klubami  i
svivalsya v kol'ca, samyj obychnyj dym,  kak  ot  sigarety  doktora.  No  ni
molodogo aktera, ni ostal'nyh - CHiverel srazu eto pochuvstvoval -  ne  bylo
zdes' v tom smysle, v kakom zdes' byli doktor, Otli i Paulina. On ponimal:
oni zdes' postol'ku, poskol'ku ih mozhno videt' i slyshat',  no  obshchat'sya  s
nimi nel'zya. On slovno nablyudal s blizkogo rasstoyaniya nechto srednee  mezhdu
kinofil'mom i scenoj iz spektaklya. On znal, chto kontakt mezhdu nim i  etimi
lyud'mi - ili prizrakami - nevozmozhen.  I  hot'  vse  eto  bylo  stranno  i
udivitel'no, on ne oshchushchal trevogi i straha, kak v tot korotkij mig,  kogda
ves' poholodel pod  vzglyadom  cheloveka  s  blednym  licom  i  vvalivshimisya
shchekami.
   -  Popalos'  vam  chto-nibud'  vkusnoe,  missis   Ladlou?   -   sprosila
moloden'kaya aktrisa so vzdernutym nosikom i davno  ne  mytymi  kashtanovymi
lokonami.
   - Da, dushen'ka, -  ser'ezno  i  torzhestvenno  otvetila  missis  Ladlou,
kotoraya yavno sledovala tradicii Sary Siddons. - CHetyre svinye  otbivnye  i
prevoshodnaya cvetnaya kapusta. Mister Ladlou, po schast'yu, bez pamyati  lyubit
svinye otbivnye. Ved' emu ponadobitsya  mnogo  sil,  chtoby  vyderzhat'  etot
udar.
   - Ah bozhe moj! - voskliknula drugaya devushka,  miniatyurnaya  bryunetka.  -
Sluchilos' chto-to uzhasnoe?
   - Mister Ladlou vse ob®yasnit, - skazala zhena mistera Ladlou.
   Snaruzhi  poslyshalsya  strashnyj  grohot,  kriki   "Nno-nno!"   i   "Stoj,
proklyatyj!", i malen'kij tolstyak - komik s golovy do pyat (eto  srazu  bylo
vidno) - liho v®ehal v komnatu verhom na bol'shom zontike. Rezko osadiv, on
sorval s golovy gryaznuyu shlyapu s vysokoj tul'ej.
   - Ledi, vash pokornejshij sluga! - vskrichal on i tut zhe razygral  slozhnuyu
pantomimu: izobrazil, chto  speshivaetsya,  i  brosil  zontik,  kak  povod'ya,
staromu Dzhonu Stouksu, kotoryj srazu zhe vklyuchilsya  v  igru.  -  Pochisti-ka
moego konya, lyubeznyj, i daj emu ovsa.
   - Slushayus', ser! - garknul Dzhon Stouks  v  roli  gruma.  -  Vasha  chest'
zanochuet u nas?
   - Gde tam! - prorevel komik. - U menya neotlozhnoe delo k gercogu.
   - Sem Mun! - ukoriznenno voskliknula missis Ladlou.
   - Mam?
   - Poberegite  vashi  shutki  do  vechernego  predstavleniya,  tam  oni  vam
prigodyatsya. A sejchas oni neumestny.
   - Priskorbno slyshat' eto, mem, -  skazal  Mun,  smorshchiv  svoyu  zabavnuyu
krugluyu fizionomiyu, - ves'ma priskorbno. Ved' byvali zhe  u  nas  i  prezhde
nevzgody - byvali, da minovali. Aga, vot i sam mister Nap'e!
   Mister Nap'e, kotoryj pri etih  slovah  razmashisto  shagnul  v  komnatu,
nesomnenno, byl pervym lyubovnikom: eto  byl  statnyj,  vysokomernogo  vida
molodoj   chelovek   s   dlinnymi   chernymi   volosami,   zakonchennyj   tip
romanticheskogo  geroya  sorokovyh  godov.  On  nosil  shirokij   temno-sinij
galstuk,  otlichno  sidevshij  goluboj  syurtuk  i  svetlo-serye   bryuki   so
shtripkami. Minuty  dve  CHiverel  razglyadyval  ego  kak  krasivuyu  voskovuyu
figuru, i tol'ko, no potom, slovno korotyshka Otli zasheptal emu na  uho,  v
pamyati vnov'  vsplylo  to,  chto  Otli  govoril  o  Dzhenni  Vil'ers:  "_Ona
vlyubilas' v pervogo lyubovnika Dzhuliana Nap'e_..." Dzhulian Nap'e byl  pered
nim. Ot volneniya CHiverela nachal bit' oznob, v glazah vse rasplylos' i  tak
pobleklo, chto stalo pohozhe na ogromnyj dagerrotip. Golosa tozhe otdalilis',
no on slyshal ih pochti bez napryazheniya.
   - Nadeyus', eto  budet  ne  slishkom  dolgo,  -  proiznes  Dzhulian  Nap'e
vysokomernym prem'erskim tonom. - CHerez polchasa u menya naznachena vstrecha s
dvumya dzhentl'menami v "Belom Olene". A, sobstvenno,  v  chem  delo,  missis
Ladlou?
   Ona holodno otvechala (Nap'e yavno ne byl ee lyubimcem):
   - Mister Ladlou vse ob®yasnit, mister Nap'e. I mozhete byt' uvereny,  chto
mister Ladlou ne stal by sobirat' vsyu truppu v etot chas, esli by k tomu ne
bylo ser'eznyh osnovanij.
   - Nado polagat', - skazal Nap'e. - No ya dolzhen byt' v "Belom  Olene"  k
naznachennomu vremeni.
   - A eto chto, vazhnye pticy? - sprosil Mun.
   - Odin iz nih baronet, - skazal Nap'e. - On na dnyah  bral  lozhu.  -  On
obvel vzglyadom truppu. - A gde miss Vinsent?
   - YA ee ne vizhu, - zloveshche otozvalas' missis Ladlou.
   Poslyshalis' udivlennye vozglasy, i koe-kto nachal pereglyadyvat'sya.
   - Poslushajte, odnako zh, - skazal Nap'e, - chto takoe sluchilos'?
   - Vse v svoe vremya.
   Aktrisa so vzdernutym nosikom  i  kashtanovymi  lokonami  soobshchila,  chto
videla miss Vinsent v mistera Ladlou kak raz pered tem, kak vse  podnyalis'
syuda.
   - Vy oshibaetes', - velichestvenno skazala ej missis Ladlou.
   - Esli tak, to kto zhe eto byl? - sprosila  malen'kaya  bryunetka.  -  Mne
tozhe pokazalos', chto eto ne miss Vinsent.
   No tut v komnatu voshel sam mister  Ladlou.  ("V  to  vremya  zdes'  byla
postoyannaya truppa, - govoril  Otli,  -  pod  rukovodstvom  aktera  |dmunda
Ladlou". No gde zhe Dzhenni Vil'ers?  I,  kazhetsya,  opyat'  vse  vycvetaet  i
teryaet yasnost' ochertanij?) Mister Ladlou byl shirokoplechij pozhiloj  chelovek
s shirokoj grud'yu i rimskim nosom.
   - Ledi i dzhentl'meny, - vozglasil on, otchekanivaya kazhdyj slog.  -  Miss
Vinsent pokinula nas. - Razdalis' kriki izumleniya  i  dosady,  na  kotorye
mister Ladlou otvechal mrachnoj koriolanovskoj ulybkoj. - Pokinula nas samym
beschestnym i verolomnym obrazom...
   - I k tomu zhe s  preizryadnymi  dolgami  v  gorode,  -  vstavila  missis
Ladlou. - Tol'ko odnomu Trimblbi ona zadolzhala pyat' funtov s lishkom.
   - Sovershennejshaya pravda, dusha  moya,  -  myagko  i  po-domashnemu  otvechal
mister Ladlou. Zatem, vnov' obrativshis' v Koriolana, on prodolzhal  uzhasnym
golosom: - YA ne stanu govorit' o neblagodarnosti...
   - A ya stanu! - vskrichala missis Ladlou. - Neblagodarnaya tvar'!
   - No, kak vam izvestno, - napomnil truppe mister Ladlou, - ya  predlozhil
vozobnovit' "Poterpevshego korablekrushenie" prezhde vsego radi miss Vinsent;
ona soglasilas' i pozvolila postavit' sebya na  afishu  v  glavnoj  roli,  a
mezhdu tem - i ya imeyu tomu dokazatel'stva -  ona  uzhe  prinyala  predlozhenie
mistera Bakstouna perejti k nemu na malen'kie roli...
   - Sovsem malen'kie roli, - ne bez udovol'stviya prisovokupila ego zhena.
   - ...po krajnej mere, nedelyu nazad. |tomu, razumeetsya,  ne  mozhet  byt'
opravdaniya. CHernoe predatel'stvo. V prezhnie vremena ona ne smogla by zhit',
sovershiv  takoj  postupok,  no  nyne,  kogda  chest'  prinositsya  v  zhertvu
chestolyubiyu, kogda den'gi  i  lozhnaya  gordost'  gospodstvuyut,  ne  vstrechaya
soprotivleniya...
   Neterpelivyj Dzhulian Nap'e prerval ego:
   - Koroche govorya, ona ushla. I bez nee my, razumeetsya, ne  mozhem  stavit'
"Poterpevshego korablekrushenie". A kak zhe s "Dvenadcatoj noch'yu", o  kotoroj
tozhe povsyudu ob®yavleno? Teper' u nas net Violy.
   Mister Ladlou serdito nahmurilsya.
   - S vashego pozvoleniya, mister Nap'e, ya hotel by prodolzhit'. Konechno, my
ne mozhem stavit' "Poterpevshego", poetomu ya predlagayu  vernut'sya  k  "Vdove
soldata, ili Zabroshennoj mel'nice", ona vsegda delaet neplohie sbory. - No
aktery tol'ko vzdohnuli.
   - Tut vse delo v scene boya, ya uzh govoril ob etom, - podal golos  staryj
akter Stouks.
   - Da, da, soglasen, - otvechal emu Ladlou. - Na  sej  raz  u  nas  budut
special'nye repeticii dlya sceny boya. A chto do "Dvenadcatoj nochi", ee mozhno
otlozhit' na dve-tri nedeli...
   - A vy tem vremenem podyshchete nam novuyu Violu? - prezritel'no voskliknul
Nap'e. - Ne velika nadezhda.
   Mister Ladlou, kotoryj yavno razygral vsyu scenu radi etoj minuty, teper'
torzhestvoval.
   - U menya est' novaya Viola. A takzhe ledi Tizl,  Rozalinda  i  Ofeliya.  I
esli ya ne slishkom oshibayus', gorazdo luchshe, chem miss Vinsent. -  On  podnyal
ruku, chtoby ostanovit' shum. - Mister Kettl vspomnil, chto v svoe vremya  nash
drug mister Merfi iz Norfolka rekomendoval nam  horoshuyu  moloduyu  aktrisu,
zhelavshuyu perejti v druguyu truppu. Mister Kettl vstretilsya s neyu  i  privez
ee syuda. Ona uzhe chitala mne iz klassicheskih rolej, i prevoshodno chitala. -
On povernulsya k dveri i pozval:
   - Uolter, sdelajte odolzhenie...
   Vsya scena slovno sfokusirovalas', ochertaniya  lyudej  i  predmetov  stali
otchetlivej, i kraski vnov' rascvetili plat'ya i shali, lokony i glaza. Voshel
tot samyj toshchij nelepyj sub®ekt, kotoryj togda  dvigalsya  v  luche  slabogo
prizrachnogo sveta i smotrel na CHiverela. Ego tesnyj  syurtuk  i  pantalony,
nekogda chernye, ot vremeni i  nepreryvnoj  noski  vyterlis'  do  bleska  i
priobreli zelenovatyj otliv. Vse v nem bylo zhalkim i  prinizhennym  -  vse,
krome  goryashchih  glaz.  No  sejchas  on  ulybalsya,  on  siyal  ot  radosti  -
bystrotechnoj radosti goremychnogo i  obrechennogo  cheloveka.  On  bol'she  ne
zamechal prisutstviya CHiverela (esli  tol'ko  on  zamechal  ego  prezhde);  no
CHiverel smotrel na nego, ne otryvayas'.
   - Ledi i dzhentl'meny, - skazal Uolter  Kettl,  edva  zametno  parodiruya
velichestvennuyu maneru Ladlou, - imeyu chest' predstavit' vam nashu novuyu yunuyu
geroinyu miss Dzhenni Vil'ers...
   Ona vplyla v komnatu, izluchaya kakoj-to novyj svet, - dovol'no  vysokaya,
strojnaya  devushka  v  shirokom  cvetastom  muslinovom  plat'e  s  malen'kim
korsazhem i - vmesto bonetki, kakie byli na vseh ostal'nyh  zhenshchinah,  -  v
ploskoj solomennoj shlyape s shirokimi  izognutymi  nolyami,  otkryvavshimi  ee
krasivye lokony i oval'noe tonkoe  lico.  Ona  vsya  pylala  ot  radostnogo
vozbuzhdeniya. I CHiverel pochuvstvoval, kak ego pul's gde-to  gluboko  vnutri
zabilsya chashche, chtoby popast' v takt ee serdcu.
   Ulybayas', ona sdelala reverans,  i  vse,  ulybayas',  privetstvovali  ee
aplodismentami. I v etot moment ona  uronila  malen'kij,  pestro  rasshityj
koshelek. Kettl naklonilsya bylo za nim, no Dzhulian Nap'e okazalsya provornee
i uzhe protyagival ej koshelek pod hmurym  vzglyadom  Kettla.  Dzhenni  Vil'ers
podnyala glaza na statnogo vysokogo Nap'e i ulybnulas' emu.
   - |to vashe, miss Vil'ers?
   - Blagodaryu vas.
   - YA vash novyj partner - Dzhulian Nap'e.
   Oni stoyali i smotreli drug na druga, i  vse  vokrug  smolklo,  zastylo;
potom svet  nachal  medlenno  rasseivat'sya,  ostrye  ugly  ischezli,  kraski
potuskneli i poblekli, i stremitel'nym i besshumnym potokom nahlynul  buryj
sumrak.  Bol'she  ne  bylo  ni  zvuka.  No  nepodvizhno   sidevshij   CHiverel
chuvstvoval, chto plotnyj zanaves proshedshih sta let eshche  ne  opustilsya,  emu
kazalos', chto on vse eshche  vidit  neyasnye  figury;  oni  dvigayutsya,  delayut
reveransy i klanyayutsya, slovno Dzhenni - teper' vsego lish'  seroe  pyatno  vo
mrake - predstavlyayut vsem akteram i aktrisam truppy; no  ochen'  skoro  eto
slaboe, prizrachnoe dvizhenie raspolzlos' temnymi kloch'yami i sovsem ischezlo;
i bol'she ne ostalos' nichego - bylo tol'ko chuvstvo rasteryannosti  i  utraty
da shchemilo serdce...





   On snova sidel v svoem kresle; lampy nad nim goreli rovno i yasno, i vse
bylo tak, kak v tu minutu, kogda Otli vyshel otsyuda.
   - Vot, znachit, kak eto nachalos', - probormotal on, - nu da, razumeetsya,
tak ono i dolzhno bylo nachat'sya.
   I teper' nachinaetsya zanovo? Da tak li eto proizoshlo - a mozhet byt', vse
eshche proishodit tam - ili on videl son? Nu konechno,  son!  Iz  tainstvennyh
sokrovennyh glubin ego sushchestva,  tochno  volna  v  okeane,  podnyalos'  eto
stranno zhivoe snovidenie, nakatilo i othlynulo, i on opyat'  ostalsya  odin,
drozhashchij, poteryannyj, i serdce u nego shchemilo, no on bol'she  ne  chuvstvoval
prezhnej bezmernoj ustalosti i ne kazalsya samomu sebe vysohshim, kak  skelet
v pustyne. Konechno, eto tabletki. Oni, dolzhno byt', vovsyu rabotayut u  nego
vnutri, sovershaya tam svoi malen'kie  himicheskie  chudesa,  chtoby  zastavit'
krov' energichnee bezhat' po arteriyam. A ego usnuvshee, vyklyuchennoe soznanie,
ne vedaya nikakih nauk, sotvorilo oslepivshij  ego  obraz  vysokoj  strojnoj
devushki  s  shelkovistymi  lokonami.  Iz  etogo  steklyannogo  shkafchika,  iz
razgovora s  Otli,  iz  perchatki  i  knizhechki  da  akvarel'nogo  nabroska,
visevshego na stene, vnezapno voznikla bednaya Dzhenni Vil'ers, vot  uzhe  sto
let kak umershaya i zabytaya povsyudu, tol'ko ne zdes'. Razumeetsya, snovidenie
rodilos' iz chuvstva utraty, a  ne  naoborot.  Vo  vsyakom  sluchae,  to  byl
horoshij son, neobychajno yasnyj i zhivoj. CHiverel  vnov'  vspomnil  otdel'nye
epizody i sluchajnye  obryvki  razgovorov.  Udivitel'no,  chego  bez  vsyakih
usilij mozhet dobit'sya v temnote usnuvshee soznanie! Esli by emu  predlozhili
sochinit' podobnuyu scenu  na  materiale  provincial'nogo  teatra  sorokovyh
godov proshlogo veka on nikogda ne sumel by napisat' ee bez podgotovki i  s
takim  mnozhestvom  ubeditel'nyh  detalej.  Da,  on   uzhe   chem-to   obyazan
blagogovejnoj zabote zhitelej Barton-Spa ob ih starom teatre  i  o  Zelenoj
Komnate i etomu vysokomu steklyannomu shkafu. On s  blagodarnost'yu  vzglyanul
tuda, gde stoyal shkaf, no ubedilsya, chto ego net na meste.
   Potom zhenskij golos otchetlivo proiznes:
   - Da, dushen'ka, no iz etogo mozhno izvlech' kuda bol'she. - CHiverel  srazu
zhe uznal etot golos, prinadlezhavshij missis Ladlou. - |to glavnaya scena,  -
prodolzhala ona, - i, nadlezhashchim obrazom ispolnennaya, ona vsegda  vstrechaet
odobritel'nyj priem.
   Strannyj konus sveta teper' suzilsya, no stal yarche, chem  prezhde.  Dzhenni
Vil'ers byla bez shlyapy i odeta byla ne v  krasivyj  muslin,  a  v  prostoe
korichnevoe plat'e dlya  kazhdogo  dnya.  Missis  Ladlou  po-prezhnemu  byla  v
bonetke i shali i vyglyadela ves'ma velichestvenno. On srazu ponyal,  chto  oni
repetiruyut v Zelenoj Komnate. V nih ne bylo  nichego  potustoronnego,  eto,
nesomnenno, byli zhenshchiny iz ploti i krovi: no stol'  zhe  nesomnennoj  byla
propast' vo vremeni, neponyatno kak soznavaemaya im: oni nahodilis' zdes'  i
vse zhe nahodilis' za sto let otsyuda.
   - Kogda ya igrala etu  rol',  -  govorila  missis  Ladlou,  -  ya  vsegda
vstavala na noski i prostirala ruki na slovah "O uzhas, uzhas!", a potom  na
"Bezumie, pridi!" ya skreshchivala  ruki  i  zakryvala  imi  lico.  Vzglyanite,
dushen'ka, kak eto delaetsya.
   CHiverel mgnovenno ponyal, eshche prezhde chem uvidel iskorki v glazah Dzhenni,
chto devushka chuvstvuet, naskol'ko vse eto fal'shivo i  teatral'no.  Privstav
na  noski,  vytyanuv  ruki,  otchego  ona  sdelalas'  pohozhej  na   ogromnuyu
vzbesivshuyusya voronu, missis Ladlou voskliknula svoim glubokim  kontral'to:
"O uzhas, uzhas!" Potom ona spokojno dobavila:
   - Nu i tak dalee, postepenno ponizhaya do "Bezumie, pridi,  voz'mi  menya,
otnyne lish' tebe zhenoj ya budu", - vot tak...
   Ona naklonila golovu, sodrogayas', skrestila ruki i zakryla imi lico.  V
etot moment Dzhenni neozhidanno hihiknula.
   - V chem delo, dushen'ka?
   - Prostite, missis Ladlou. YA ponimayu, chto vy imeete v  vidu  -  vy  tak
zamechatel'no eto pokazali. Tol'ko vot... eta mavritanskaya princessa zhelaet
stat' zhenoj Bezumiya - kak zhe eto glupo zvuchit...
   - Nadlezhashchim obrazom  sygrannaya,  miss  Vil'ers,  -  proiznesla  missis
Ladlou tonom oskorblennogo dostoinstva, -  eta  rol',  smeyu  vas  uverit',
vsegda prinosit uspeh.  Sprosite  mistera  Ladlou.  -  Ona  povernulas'  i
skazala v temnotu: - CHto, Uolter? Pora na vyhod? Idu. YA prohodila  s  miss
Vil'ers glavnuyu scenu iz "Mavritanskoj princessy", kotoruyu  ona,  kazhetsya,
ne vpolne eshche ocenila. Vot kniga - poprobujte vy tozhe.
   Ee mesto v konuse  sveta  zanyal  Kettl,  bol'she  obychnogo  napominavshij
grotesknuyu illyustraciyu ranneviktorianskoj  epohi.  Tem  ne  menee  CHiverel
ostro pochuvstvoval, chto rezhisser v truppe  Ladlou  byl  zhivoj,  stradayushchij
chelovek,  i  podumal,  chto  emu,  navernoe,  ne  doplachivali,  a  rabotat'
prihodilos' splosh' da ryadom bol'she polozhennogo. CHem-to on byl  udivitel'no
simpatichen CHiverelu.
   - Bozhe moj, - govorila Dzhenni, - nadeyus',  chto  ya  ne  obidela  ee.  No
znaete, ya ne smogla uderzhat'sya ot smeha - i ne nad nej, a nad etoj  rol'yu,
ona takaya nelepaya. Vy so mnoyu soglasites', vot poslushajte.
   Ona vstala v tragicheskuyu pozu i, povtoryaya dvizheniya, kotorye  ej  tol'ko
chto pokazala missis Ladlou, prodeklamirovala fal'shivo-tragicheskim tonom:

   O Karlos! YUnyj rycar' blagorodnyj!
   Na kazn' tebya ya v strahe predala!
   Izranennyj stradalec! Adskoj pytkoj
   Tebya terzali! Ston tvoj ledenyashchij
   YA slyshu i sejchas... O uzhas, uzhas!
   Otec beschelovechnyj! YA molila,
   No ty ne vnyal mol'bam moim. Tak skaly
   Na beregu priboyu ne vnimayut.
   Bezumie, pridi, voz'mi menya!
   Otnyne lish' tebe zhenoj ya budu.

   Potom ona ser'ezno posmotrela na Kettla.
   - Vy ponimaete, mister Kettl? YA ne mogu eto igrat', potomu chto ne  mogu
v eto poverit'. Ni odna devushka nikogda sebya tak ne derzhala i ne  govorila
tak. |to nepravda.
   - Konechno, nepravda, - skazal ej Kettl. - No ved' tak zhe tochno ni  odna
devushka ne govorila, kak Viola ili Rozalinda.
   - |to ne odno i to zhe. My hoteli by govorit', kak  Viola  i  Rozalinda.
|to to, chto my  chuvstvuem,  vyrazhennoe  udivitel'nymi  slovami.  No  zdes'
sovsem drugoe. Vse  eto  prosto  erunda.  Vzyvat'  k  Bezumiyu,  tochno  eto
kakoj-nibud' staryj sosed-poklonnik, - nu razve eto ne glupo?
   - Da, - otvetil Kettl komicheskim shepotom. - YA uzhe mnogo let dumayu to zhe
samoe. YAzyk, situacii, zhesty - vse  nelepo  do  krajnosti.  Vy  sovershenno
pravy.
   - Nagradi vas bog za eti slova! - voskliknula ona.  -  Vot  vidite  li,
esli by ona skazala chto-nibud' sovsem prostoe i yasnoe,  nu  hot'  tak:  "O
Karlos, blagorodnyj Karlos, strah byl prichinoyu togo, chto ya predala tebya i,
byt' mozhet, pogubila". Vot prosto vstala by zdes', vzglyanula na nego...
   - Sdelajte tak.
   - Vy dumaete, u menya hvatit smelosti?
   Poka oni stoyali tam i smotreli drug na druga, CHiverel obnaruzhil, chto on
stoit u samoj granicy,  rezko  otdelyavshej  svet  ot  temnoty,  i  govorit,
obrashchayas' k nim cherez nevidimuyu bezdnu let:
   - Da, druz'ya moi, da. Derzajte,  probivajtes'  skvoz'  rutinu,  lomajte
starye, otzhivshie formy. Derzajte, kak vse my dolzhny  derzat',  chtoby  dat'
Teatru novuyu zhizn'...
   - Horosho, - skazala ona Kettlu, i lico ee prosiyalo. - YA poprobuyu.
   CHej-to golos, pokazavshijsya CHiverelu ochen'  otdalennym,  donessya  skvoz'
mrak i skazal, chto miss Vil'ers i mistera Kettla prosyat na scenu.
   - Idemte, - pozval Kettl i, shagnuv  vo  t'mu,  ischez.  Dzhenni  neohotno
posledovala za nim, i svet dvigalsya vmeste s neyu, bystro ugasaya.
   - Dzhenni! - I CHiverel s izumleniem obnaruzhil, chto teper'  eto  byl  ego
sobstvennyj golos. - Dzhenni Vil'ers!
   I vsled za tem  proizoshlo  malen'koe  chudo.  Na  kakoe-to  udivitel'noe
mgnovenie ona zameshkalas', obernulas' i rasteryanno posmotrela po storonam,
prezhde chem utonut' v prizrachnom sumrake.
   S perepolnennym i b'yushchimsya serdcem CHiverel stoyal posredi komnaty slegka
poshatyvayas' i zakryv glaza. Kogda on  otkryl  ih  snova,  to  uvidel,  chto
nastol'naya lampa i bra na stene vozle ego kresla goryat spokojno  i  rovno.
Dver'  skripnula,  i  klin  sveta,  yarkij,  rezkij,  takoj  nepriyatnyj  po
sravneniyu s  tem,  chto  on  videl,  kogda  ostavalsya  tut  v  odinochestve,
rasshiryayas', pronik v komnatu. Voshel Otli.
   - Vy zvali menya, mister CHiverel?
   CHiverel smutilsya.
   - CHto? Net, edva li. To est' ya uveren, chto ne zval.
   - Mne pokazalos', chto ya slyshal... - s somneniem proiznes Otli.
   - Navernoe eto ya vo sne.
   Otli vnimatel'no posmotrel na nego.
   - Kak vashe samochuvstvie, mister CHiverel? Hotite, ya  poshlyu  za  doktorom
Kejvom?
   - Net, net, ne nado, -  otvetil  CHiverel  chut'  razdrazhenno.  -  Vse  v
poryadke, blagodaryu vas. YA zadremal, dolzhno byt'. A potom vstal s kresla...
   - Togda ya ne budu vas bespokoit' do zvonka iz Londona. -  I  Otli  szhal
klin rezkogo belogo sveta i ischez vmeste s nim. Snova ostavshis' naedine  s
sumrakom i tenyami, rasteryannyj i drozhashchij,  ni  uzhe  ne  chuvstvuya  prezhnej
sonnoj vyalosti, CHiverel ostorozhno vernulsya v svoj ugol i  opyat'  uselsya  v
bol'shoe kreslo Na etot raz on ne zakryval  glaz  vovse.  No  i  ne  prosto
bodrstvoval. U nego bylo to boleznenno-nervnoe oshchushchenie, znakomoe  emu  po
stol'kim prem'eram, kogda golova raskalyvaetsya ot napryazheniya, a v grudi  i
zhivote pusto i chto-to soset. On byl odnovremenno vozbuzhden, i  vstrevozhen,
i sovershenno ne sposoben ni o chem dumat'. CHto-to  tomilo  ego  -  kakoe-to
volshebnoe chuvstvo, kotorogo on ne ispytyval v techenie mnogih,  mnogih  let
bluzhdaniya, kruzheniya po  besplodnoj  pustyne.  Slovno  gde-to  v  etoj  ego
pustyne byl glubokij holodnyj rodnik pod  zelenymi  derev'yami.  |to  moglo
byt' predsmertnym mirazhem. |to moglo byt', nakonec, vozvrashcheniem k  zhizni.
On vzyal nelepuyu knizhicu, kotoruyu pokazal emu Otli, i  podnes  ee  k  svetu
nastol'noj lampy, stoyavshej pozadi nego. "_Dzhenni Vil'ers - dan' uvazheniya i
pamyati_..." Glubokaya tishina okruzhila ego. Komnata zhdala...





   "Dan' uvazheniya i pamyati. - Sostavil Ogastas Ponsonbi, eskvajr, pochetnyj
sekretar'  SHekspirovskogo  obshchestva  Barton-Spa..."  CHiverel   po-prezhnemu
smotrel na titul'nyj list.
   - Da, ser, - skazal priyatnyj tihij golos, - Ogastas Ponsonbi...
   - CHto? - vskrichal CHiverel, podskochiv v kresle. S minutu nichego ne  bylo
vidno,  no  zatem  vo  t'me  nishi  medlenno  obrisovalas'  kruglaya  figura
tolstyachka s bakenbardami, kotoryj  sidel,  poglazhivaya  vysokuyu  korichnevuyu
shlyapu.
   - ...Pochetnyj sekretar' SHekspirovskogo obshchestva  Barton-Spa  i  zayadlyj
teatral, ser.
   CHiverel sdelal shag vpered, otmetiv pro sebya, chto  on  vosprinimaet  eto
nelepoe prividenie kak nechto vpolne estestvennoe.
   - Niskol'ko v etom ne somnevayus'. Odnako, drug moj, ya predstavlyal  sebe
privideniya neskol'ko inache. - No Ogastas Ponsonbi obrashchalsya, razumeetsya ne
k nemu.
   - ...Horosho izvestnyj v gorode, - prodolzhal Ponsonbi samodovol'no, - i,
bez  somneniya,  izvestnyj  i  vam,  mister  Stouks,  smeyu  nadeyat'sya,  kak
vernejshij sredi zdeshnih poklonnikov talantlivoj gruppy mistera Ladlou.
   Nu, konechno, on razgovarival so starym akterom Dzhonom Stouksom, kotoryj
teper' tozhe stal viden. |to byl vylityj Al'fred Lezers v  kostyumnoj  roli:
tot zhe pomyatyj i smeshnoj vid tot zhe sochnyj akcept.
   - Mnogo naslyshan o vas, mister Ponsonbi, - govoril Stouks. - A vam, bez
somneniya, ne raz sluchalos' menya videt'.
   - Razumeetsya, razumeetsya,  mister  Stouks.  Schastliv  poznakomit'sya.  -
Ponsonbi i v samom dele byl schastliv, eto chuvstvovalos'. - Ne  predstavlyayu
sebe, chto by truppa delala bez vas - takaya raznostoronnost',  takaya  sila,
takaya opytnost'!
   - Staryj akter, mister Ponsonbi, - vnushitel'no i torzhestvenno  proiznes
Stouks. - Za sorok pyat' s lishnim let mozhno nauchit'sya vyderzhivat'  v  vecher
po pyat' dejstvij da eshche fars v pridachu...
   - Ne tol'ko samomu vyderzhivat', no, sluchaetsya, i  drugih  podderzhivat',
a, mister Stouks? Ha-ha-ha! YA dumayu, ser, vam mnogoe dovelos' povidat'  na
Teatre...
   - Da, ser. YA videl velikie dni.  I  oni  uzhe  nikogda  ne  vernutsya.  V
molodosti, mister Ponsonbi, ya igral s |dmundom  Kinom,  CHarl'zom  Kemblom,
Listonom, missis Glover, Fenni Kelli...
   - Velikie imena,  mister  Stouks,  velikie  imena!  -  Ponsonbi  byl  v
vostorge.
   - Da, voistinu Teatr byl _Teatrom_  v  to  vremya,  mister  Ponsonbi,  -
skazal Stouks svoim gustym baritonom. - |to bylo vse, chto imela publika, i
my staralis' dlya nee izo vseh sil. Nikakih vashih panoram, dioram  i  vsego
prochego togda ne bylo. Byl _Teatr_ - takoj Teatr, kakim emu podobaet byt'.
A nynche oni pojdut kuda ugodno. ZHazhda glupyh razvlechenij, mister Ponsonbi.
I vsyudu den'gi, den'gi, den'gi. Pover'te mne, ser, Teatr umiraet;  i  hot'
na moj vek ego, slava bogu, hvatit, ya ne  dumayu,  chtoby  on  namnogo  menya
perezhil. Staroe vino vydohlos'. I p'esy teper' uzhe ne te, i publika ne ta,
i aktery ne te. - I on ispustil glubokij, tyazhelyj vzdoh.
   - Vy, nesomnenno, pravy, mister Stouks, - ya ne smeyu osparivat' suzhdenie
stol' opytnogo cheloveka. No vse zhe ya yavilsya  segodnya  syuda  imenno  zatem,
chtoby skazat' misteru Ladlou, chto  mnogie  iz  nas,  zdeshnih  lyubitelej  i
postoyannyh  posetitelej  teatra,  hoteli  by  pozdravit'   ego   s   novym
priobreteniem truppy - miss Vil'ers. - Tut on  prinyalsya  rasklanivat'sya  i
ulybat'sya, kak malen'kij rozovyj kitajskij mandarin.
   - Rad slyshat' eto ot vas, mister Ponsonbi,  -  proiznes  staryj  Stouks
takim  tonom,  kakim  on,  dolzhno  byt',  govoril  na   scene,   izobrazhaya
zagovorshchikov  (dlya  polnoty  kartiny  ne  hvatalo  tol'ko  chernogo  plashcha,
perekinutogo cherez ruku i zakryvayushchego lico do samyh glaz). - Miss Vil'ers
u nas vsego neskol'ko nedel', no my vse eyu chrezvychajno dovol'ny.  Konechno,
ona eshche mnogomu dolzhna nauchit'sya, chto vpolne estestvenno.  YA  sam  dal  ej
neskol'ko ukazanij. Neposedliva, eto verno. No tut nastoyashchij talant,  ser,
i priyatnejshaya naruzhnost', i v meru  chestolyubiya  -  odnim  slovom,  u  etoj
devushki est' budushchee, ser. Razumeetsya, esli est' budushchee u Teatra, v chem ya
somnevayus'.
   Mister Ponsonbi delikatno kashlyanul.
   - Smozhem li my uvidet' miss Vil'ers v shekspirovskih rolyah?
   -  Sejchas  ona  ih  repetiruet,  ser,  -  zagremel  Stouks,  -  ona  ih
repetiruet. Da vot, kstati, i ona!
   Voshli Dzhenni, Dzhulian Nap'e i Uolter Kettl s tetradkami rolej v  rukah.
Myagkij zolotistyj svet, idushchij niotkuda,  teper'  napolnil  bol'shuyu  chast'
komnaty, i CHiverel vdrug zametil, chto nahoditsya gorazdo blizhe k nemu,  chem
ran'she, pochti ozaren im. On po-prezhnemu oshchushchal propast' vo  vremeni  mezhdu
nimi i soboj, no oshchushchal ee ne tak sil'no, kak ran'she. Kakim-to obrazom vsya
scena vdrug  ochen'  priblizilas'  k  nemu,  slovno  kraya  propasti  nachali
smykat'sya.
   - Hello, Ponsonbi! - skazal Nap'e prenebrezhitel'no. - Zachem vy zdes'  v
takoe vremya?
   Malen'kij chelovechek smutilsya.
   - YA iskal mistera Ladlou...
   - On sobiralsya byt' vo "L've".
   - YA provozhu vas tuda, mister Ponsonbi, - vmeshalsya Stouks.
   - Dzhenni, - ulybayas', skazal Nap'e, - razreshite predstavit' vam mistera
Ogastasa Ponsonbi, odnogo iz nashih postoyannejshih zritelej...
   - A  takzhe,  -  poklonilsya  Ponsonbi,  -  i  odnogo  iz  userdnejshih  i
blagodarnejshih pochitatelej vashego talanta, miss Vil'ers.
   - YA nichem eshche ne zasluzhila  vashej  blagodarnosti,  mister  Ponsonbi,  -
skromno otvechala Dzhenni. - No, mozhet byt', skoro... esli mne povezet...
   - Delo ne v vezenii, a v rabote, - rezko skazal Kettl. -  I  sejchas  my
kak raz dolzhny rabotat'. Prosim nas izvinit', mister Ponsonbi.
   - O da, konechno... eto ya dolzhen prosit' proshcheniya...
   - Pojdemte-ka v tavernu, - skazal Stouks. - Obojdetes' chasok bez  menya?
- I oni vyshli.
   Troe ostavshihsya  nekotoroe  vremya  molchali.  Vse  chuvstvovali  kakuyu-to
nelovkost'. Dzhenni, brosiv bystryj vzglyad na dvuh drugih, pervaya  narushila
molchanie.
   - On slavnyj, po-moemu...
   Nap'e pozhal svoimi shirokimi plechami - on byl horosho slozhen i zh etot raz
vyglyadel ochen' krasivo v chernom shirokom  galstuke,  korichnevom  syurtuke  i
bledno-zheltyh bryukah - i skazal vysokomerno:
   - Malen'kij nadutyj osel. No on  zdes'  predsedatel'stvuet  v  kakom-to
shekspirovskom obshchestve, i v benefis oni berut po sotne mest...
   Kettl povernulsya k nemu:
   - On, mozhet byt', i nadutyj, no sovsem ne osel i vovse ne pohozh na teh,
kto gonyaetsya tol'ko za biletami na benefisy.
   - Vy segodnya v durnom nastroenii, mister Kettl,  -  s  ulybkoj  skazala
Dzhenni. - CHto-nibud' sluchilos'?
   Na lice neschastnogo Kettla vyrazilas' vsya bol' i stradanie vlyublennogo,
poteryavshego poslednyuyu nadezhdu cheloveka.
   -  Prostite,  miss  Vil'ers...  eto,  dolzhno  byt',  ot  ustalosti,   -
zapinayas', progovoril on. - YA, pravo, ne hotel...
   - Tebe nechego tut delat', Uolter, - nebrezhno  skazal  Nap'e.  -  Stupaj
vniz. A ya sam projdu s Dzhenni nashi sceny. My za tem syuda i prishli.
   Kettl, sverknuv glazami, probormotal:
   - |to dlya menya novost'...
   - CHto?  -  I  Nap'e,  vypryamivshis'  vo  ves'  svoj  vnushitel'nyj  rost,
nadvinulsya na sutulogo i  ponikshego  rezhissera.  -  Uzh  ne  hochesh'  li  ty
skazat', chto ya ne v sostoyanii projti s miss Vil'ers sceny,  kotorye  igral
sotni raz? Da kak ty...
   - Dzhulian, pozhalujsta! - vskriknula Dzhenni, vydavaya sebya  v  stremlenii
predotvratit' ssoru. Potom ona ulybnulas' Kettlu. - YA znayu, kak vy zanyaty,
mister Kettl... i ya narochno prosila Dzhuliana...
   - Nepravda, - grubo skazal Kettl. - |to _on_ prosil _vas_, ya slyshal.
   - No ya sama sobiralas' prosit' ego.
   - A ya ee operedil, vot i vse, - skazal Nap'e. On posmotrel na Dzhenni, i
Dzhenni posmotrela na nego, i oni ostalis' vdvoem, za tridevyat'  zemel'  ot
Kettla, kotoryj rezko otvernulsya, chtoby ne videt', kak oni smotryat drug na
druga; teper' on byl sovsem blizko ot CHiverela - ne tol'ko v prostranstve,
no i vo vremeni i v oshchushcheniyah. I  mig,  kogda  CHiverel  snova  poglyadel  v
zapavshie glaza Kettla, vdrug  udivitel'nym  obrazom  ostanovil  eto  utro,
proshedshee sto let tomu nazad, i vsyu etu scenu, tak chto troe ee  uchastnikov
zastyli, nedvizhnye i bezmolvnye, kak figury v stereoskope.
   - Tak ty tozhe lyubil ee. - Ni togda, ni posle CHiverel ne mog  reshit',  v
samom li dele on proiznes  eti  slova  ili  prosto  myslenno  obratilsya  k
Kettlu. - Lyubil beznadezhno.  Mechtal  nauchit'  ee  vsemu,  chto  ty  znal  o
scenicheskom iskusstve, a mne dumaetsya, ty byl zdes' tem chelovekom, kotoryj
dejstvitel'no znal o nem nemalo; mozhet byt', ty dazhe i uchil ee, no nikogda
u tebya ne bylo shansov, nikogda nikakoj nadezhdy. Potolkovat' by nam s toboj
kak sleduet, Uolter Kettl. V tebe est'  chto-to  ot  menya.  YA  tochno  znayu,
kakovo tebe sejchas. A skoro budet huzhe, mnogo huzhe,  bednyaga!  Nu,  delat'
nechego, idi svoim putem.
   Kartinka vzdrognula i zadvigalas', napolnilas'  zvukami,  ozhila.  Davno
proshedshee utro poteklo dal'she, nesya vseh troih k prednachertannomu  sud'boj
koncu.
   - Nu chto zh, - s gorech'yu skazal Kettl, opustiv svoi hudye chernye  plechi.
- YA pokinu vas. Roli u vas est'.
   - Da, - otvetil Nap'e, velichestvennyj i nebrezhnyj, - hotya edva  li  oni
nam ponadobyatsya.
   - YA tozhe tak dumayu. - I Kettl shagnul vo t'mu.
   Svet, padavshij na Dzhenni i Nap'e, chut' potusknel  posle  uhoda  Kettla,
slovno on unes kakuyu-to chast' ego s soboj - tajna, v kotoruyu CHiverel tak i
ne smog proniknut'.  Ibo  ved'  eto  byla  zhizn'  Dzhenni,  on  v  etom  ne
somnevalsya, i vse volshebstvo sosredotochivalos' vokrug nee. Togda pochemu zhe
Kettl vremenami stanovilsya dlya nego tak vazhen?
   Oni  repetirovali  teper'  vtoroj  akt  "Dvenadcatoj  nochi",  i  Nap'e,
izobrazhavshij Gercoga, v dovol'no vysokoparnom stile proiznes:

   Pridi, moj mal'chik...

   - Mne idti tuda?
   - Da. Ne tak bystro. Nu, snova: "Pridi, moj mal'chik..."
   I vse shlo horosho do teh por, poka Dzhenni v roli Violy ne otvetila: "Da,
vasha milost'", i tut vdrug ostanovilas' i voskliknula:
   - O Dzhulian, pozhalujsta... ne nado tak smotret' na menya.
   On shvatil ee za ruki:
   - YA ne v silah dol'she s etim borot'sya. I chto tut plohogo?
   Ona eshche soprotivlyalas'.
   - Ved' nam... my dolzhny rabotat'. Nam nel'zya dumat' o sebe.
   On torzhestvoval.
   - Znachit, ty tozhe dumala ob etom.
   - Net, - zaprotestovala ona, - ya ne to hotela...
   - Ty dumala, - byl vlastnyj otvet.  -  I  ty  tozhe  ne  mozhesh'  s  etim
borot'sya. - On obnyal ee i zasheptal: - Moya  dorogaya  Dzhenni,  milaya,  milaya
Dzhenni, ya lyublyu tebya. YA obozhayu tebya. YA tol'ko o tebe i dumayu.
   - Dzhulian, vy menya pochti ne znaete...
   - YA znal tebya vsegda. I ne zovi menya prosto Dzhulian. Skazhi mne "milyj".
   - Milyj, - prosheptala ona, - i ya... ya tozhe lyublyu tebya.
   Vse eto vremya  svet  slabel  i  merknul,  i  plotnyj  buryj  sumrak  iz
neosveshchennyh uglov podkradyvalsya k nim blizhe i blizhe, tak chto oba oni,  no
osobenno  Nap'e,  ponemnogu  rasplyvalis',  teryali  chetkost'  ochertanij  i
nakonec stali pohozhi to li na vlyublennyh so starogo vytertogo gobelena, to
li na spletayushchiesya prizraki, a shepot  ih  byl  ne  gromche  robkih  dalekih
vzdohov vetra. Vse zhe CHiverel uvidel, kak medlenno zaprokinulos' ee  lico,
nezhnyj  mercayushchij  oval;  uvidel,  kak  obvila  ego  rukami,  uvidel,  kak
soedinilis' ih guby, kotorye teper' byli blednymi i holodnymi,  i  uslyshal
svoj dikij vopl': "Net net, net!" Mgnovenno naletela noch', zavyl  holodnyj
veter, i ot dvuh vlyublennyh, davnym-davno kanuvshih v vechnost', ne ostalos'
i sleda.
   Pomnya kraeshkom pamyati o komnate, v odnom  uglu  kotoroj  byl  dlya  nego
zazhzhen svet, on zakovylyal  nazad  k  svoemu  kreslu.  Noch'  i  voj  vetra,
podhvativshego i unesshego sotnyu let  kak  gorstku  suhih  list'ev,  eshche  ne
otpustili ego. No on  vse  zhe  sohranil  sposobnost'  myslit'.  Pochemu  on
vskriknul "Net, net, net!" tak neistovo, chto  sam  porazilsya?  Vnachale  on
ispytyval glubokoe chuvstvo  zhalosti  i  vmeste  s  tem  utraty;  potom  iz
proshlogo - togo proshlogo, kotoroe nikogda emu ne prinadlezhalo, -  yavilas',
vyplyla eta devushka, i bylo v nej  kakoe-to  strannoe  volshebstvo.  No  on
vovse ne zhelal obladat' eyu, dazhe v samom prizrachnom smysle, i krik ego  ne
byl krikom revnosti. Mozhet byt', on prosto hotel ostanovit'  etu  korotkuyu
tragediyu, kotoraya slovno special'no dlya nego razygryvalas' zdes' eshche  raz.
Ili  v  chas  polnoj  beznadezhnosti   on   byl   obnazhen   do   poslednego,
sokrovennejshego chelovecheskogo  zhelaniya  -  sdelat'  to,  chego,  po  slovam
svyashchennikov, ne v silah sdelat' sam gospod': izmenit' proshloe?  No  pochemu
eta mertvaya devushka - byla li to devushka, duh ili  simvolicheskij  personazh
povtoryayushchegosya sna, - pochemu ona tak mnogo znachit dlya nego? Dazhe kogda  ee
imya popalos' emu na glaza v spravochnike neskol'ko nedel' tomu  nazad,  ego
nervy napryaglis', i na mgnovenie on poholodel.  Kakaya  tainstvennaya  chast'
ego sushchestva, o kotoroj on dazhe ne podozreval,  probudilas'  zdes',  sredi
prividenij starogo teatra? Ved' emu teper' vse bezrazlichno - on otkrovenno
priznalsya v etom Pauline, - dazhe Teatr  ego  vremeni,  kotoryj  v  techenie
poslednih  dvadcati  pyati  let  daval  emu  sredstva  k   zhizni,   druzej,
poklonnikov, dazhe slavu. Togda pochemu za kakoj-nibud' chas ego bez  ostatka
zahvatila - vot chto vazhno, a vovse ne to, spal  li  on  ili  dejstvitel'no
videl privideniya, uvleklo li ego voobrazhenie dramaturga ili on i  v  samom
dele pobyval v  proshlom,  -  zahvatila  pechal'naya  istoriya  neizvestnoj  i
pozabytoj aktrisy, umershej  tak  rano,  etoj  Dzhenni  Vil'ers?  No  chto-to
sluchilos' ot odnogo lish' zvuka ee imeni, kotoroe  on  bezotchetno  povtoril
neskol'ko raz, i on ponyal, chto navsegda poteryal eto proshloe s ego strannym
volshebstvom,  probuzhdeniem  rozy  vo  mrake,  dalekim  pleskom  rodnika  v
pustyne...





   I vot on uzhe byl ne v Zelenoj Komnate, hotya po-prezhnemu chuvstvoval  pod
soboj kreslo, i dazhe ne v teatre, no  gde-to  vne  ego,  i  -  on  mog  by
poklyast'sya - vse eto proishodilo sto let nazad... CHernyj veter vyl v nochi.
Vnachale nichego  nel'zya  bylo  razobrat',  tol'ko  cokali  kopyta  loshadej,
tashchivshih kolyaski. Potom otkuda-to  doneslos'  penie,  slovno  podhvachennoe
vnezapnym poryvom vetra u otkrytogo okna taverny. Goreli  neyarkie  ogni  -
lampy pod muslinovymi abazhurami, zatumanennye dozhdem. Starye privideniya na
staryh ulicah. Mozhet byt', on tozhe stal privideniem? Ego ohvatila  panika,
tochno on sam - ne ustaloe gruznoe telo, pokoivsheesya v kresle, no  myslyashchaya
chast' ego, duh - mog uletet' i  zateryat'sya  v  etoj  nochi,  slovno  klochok
bumagi. On pozval Dzhenni: emu neobhodimo bylo znat', gde ona i chto s  nej.
I ego zhelanie ispolnilos'.
   On uvidel, slovno zaglyanuv v nezanaveshennoe  okno,  neuyutnuyu  malen'kuyu
gostinuyu, tusklo osveshchennuyu odnoj nebol'shoj lampoj. Dzhenni vse  v  tom  zhe
prostom korichnevom plat'e stoyala vozle divana konskogo volosa, na kotorom,
zavernuvshis' v gryaznoe rozovoe odeyalo i ele  prevozmogaya  dremotu,  zevala
aktrisa so vzdernutym nosikom  i  kashtanovymi  lokonami,  nakruchennymi  na
papil'otki. Bylo ochen' pozdno, no Dzhenni vse eshche povtoryala monologi Violy,
k yavnomu neudovol'stviyu  drugoj  aktrisy.  CHiverel  slyshal  vse,  chto  oni
govorili, no golosa ih zvuchali slabo i donosilis' otkuda-to izdaleka.

   YA ponyal vas: vy chereschur nadmenny...

   Dzhenni proiznesla eto, chut' li ne stisnuv zuby. Ona ustala, ustala kuda
bol'she, chem ta, drugaya; no ona ne pozvolyala sebe  v  etom  priznat'sya.  Ee
glaza byli rasshireny i blesteli, a shcheki vvalilis'. Ona upryamo prodolzhala:

   No bud' vy dazhe ved'moj, vy krasivy.
   Moj gospodin vas lyubit. Kak on lyubit!
   Bud' vy krasivej vseh krasavic mira,
   Takoj lyubvi ne nagradit' nel'zya.

   Drugaya, proglotiv zevok, podala repliku:

   A kak menya on lyubit? Bespredel'no.
   Napominayut grom ego stenan'ya...

   I Dzhenni ostanovilas'.
   - Net, nepravil'no. - Ona yavno byla nedovol'na tem, kak ona  proiznesla
eti slova.
   - Po-moemu, zvuchit kak dolzhno, milaya,  -  skazala  drugaya  s  polnejshim
ravnodushiem.
   - Net, nepravil'no. Teper' ya vspomnila:

   ...Bespredel'no.
   Napominayut grom ego stenan'ya,
   Vzdoh opalyaet plamenem, a slezy
   Podobny plodonosnomu dozhdyu.

   Ona zhdala, no otvetnoj repliki ne posledovalo.
   - Nu zhe! - voskliknula ona neterpelivo. - Sara, pozhalujsta!
   - Ty znaesh', kotoryj teper' chas? - sprosila Sara. - Skoro dva.
   - Nu i chto iz togo? - neterpelivo otvetila Dzhenni, no tut zhe  dobavila:
- Net, net, prosti, Sara, milaya. YA  znayu,  chto  ty  ustala.  No  ya  dolzhna
povtorit' eto eshche raz. Nu, pozhalujsta...
   - "On znaet, chto ego ya ne lyublyu", - i tak dalee i tak dalee, -  "i  eto
on ponyat' davno by dolzhen". - I Sara zevnula.

   Lyubi ya vas, kak lyubit moj vlastitel',
   S takim nesokrushimym postoyanstvom,
   Mne byl by neponyaten vash otkaz,
   I v nem ya ne nashel by smysla.

   Dzhenni ne prosto chitala stihi - teper' ona ozhivala s kazhdym slovom.

   Da?
   A chto b vy sdelali? -

   podala repliku Sara.
   Dzhenni prodolzhala:

   U vashej dveri
   SHalash ya splel by, chtoby iz nego
   Vzyvat' k vozlyublennoj...

   Ona zamolchala i nahmurilas'.
   - Net, ne sovsem tak, rodnaya moya, - skazal  vdrug  CHiverel,  slovno  na
repeticii. I vsled za etim sovershilos' eshche odno malen'koe chudo, kak  budto
na korotkij mig Dzhenni pochuvstvovala ego prisutstvie.
   - Net, nepravil'no, - skazala ona i prochla ves' monolog imenno tak, kak
CHiverelu hotelos' uslyshat':

   U vashej dveri
   SHalash ya splel by, chtoby iz nego
   Vzyvat' k vozlyublennoj, slagal by pesni
   O vernoj i otvergnutoj lyubvi
   I raspeval by ih v gluhuyu polnoch',
   Krichal by vashe imya, chtoby eho
   "Oliviya!" holmam peredavalo:
   Vy ne nashli by na zemle pokoya,
   Poka ne szhalilis' by.

   - |to  nado  mnoj  pora  by  szhalit'sya,  -  svarlivo  skazala  Sara.  -
Proderzhala menya do takogo chasa! Da i chto ty tak trevozhish'sya?
   - Potomu chto ya dolzhna, ya dolzhna. Vremeni tak malo.
   Poka ona govorila  eto,  komnatka  uzhe  otdalilas'  ot  nego  i  sovsem
potusknela, a golosa stihli do ele slyshnogo shepota.
   - Vidno, vy s Dzhulianom vse milovalis', a ne  repetirovali,  -  skazala
Sara.
   - Sara! - zadohnulas' Dzhenni.
   - Da vse pro vas znayut. Steny vyboltali.
   - Net, Sara, ne nado... pozhalujsta, pomolchi. YA nachnu  snova  -  vremeni
tak malo...
   Da, vremeni tak malo; teper'  osveshchennoe  okno  bylo  daleko  i  tol'ko
mercalo, a stroki, kotorye povtoryala  Dzhenni,  kazalis'  prizrakami  slov,
trepetavshimi v temnote:

   ...Vy ne nashli by na zemle pokoya,
   Poka ne szhalilis' by...

   Kakoe-to mgnovenie emu kazalos',  chto  on  plyvet  v  nochi  vysoko  nad
gorodom, a veter vzdyhaet: "Szhalilis'  by,  szhalilis'  by";  no  potom  on
prislonilsya golovoj k gladkoj teploj stene i s®ehal vniz, i gladkaya teplaya
stena prevratilas' v kreslo.





   Na etot raz, navernoe, iz-za togo, chto Dzhenni tut ne  bylo,  vse  stalo
proshche i obyknovennee: skromnoe, domashnee volshebstvo, sovsem ne takoe,  kak
ee. I nachalos' vse inache. CHiverel brosil vzglyad naprotiv, v nishu s vysokim
steklyannym shkafom,  v  kotorom  sredi  prochih  veshchej  lezhala  fehtoval'naya
perchatka Dzhenni. SHkaf byl tam. CHiverel tverdo sidel na meste -  on  nikuda
ne plyl, v  ushah  smolkli  barabany  batal'onov  Vremeni  -  i  napryazhenno
vsmatrivalsya v steklyannye dvercy, gde slabo otrazhalsya svet stennogo bra  u
nego nad golovoj. No vot otrazhenie izmenilos'; ono  priblizilos',  prinyalo
inye ochertaniya i zasvetilos' po-novomu. Teper' eto byl ugolok uyutnogo bara
ranneviktorianskoj epohi: nachishchennaya bronza  i  olovo,  sverkayushchie  krany,
zelenovato-belye farforovye bochonki  s  dzhinom,  butylki,  polnye  ognya  i
solnechnogo sveta. Tolstyj hozyain  s  krupnym  myasistym  licom  i  tolstymi
rukami  opiralsya  na  stojku  krasnogo  dereva.  Po  druguyu   ee   storonu
raspolozhilsya mister Ladlou v fioletovom syurtuke i kletchatyh  bryukah,  a  s
nim ryadom  -  potrepannogo  vida  molodoj  chelovek  v  vorsistom  kotelke,
sdvinutom na zatylok.  Oni  pili  za  zdorov'e  drug  druga.  Po-vidimomu,
potrepannyj molodoj chelovek byl mestnym zhurnalistom.
   - Znachit, vy zhelali by skazat'  primerno  sleduyushchee.  Postojte-ka...  -
Mister Ladlou na sekundu zadumalsya. - "Vsled za blestyashchim i  nepodrazhaemym
debyutom miss Vil'ers i... e-e..."
   ZHurnalistu uzhe prihodilos' slyshat' nechto podobnoe.
   -  "I  po  osoboj  pros'be  mnogih  dostojnejshih   nashih   pokrovitelej
iskusstv", - podskazal on.
   -  Vot  imenno.  Zapishite.  Teper'  dal'she...  e-e...  "Mister   Ladlou
ob®yavlyaet  bol'shoe  predstavlenie  v  benefis  miss  Vil'ers  v   pyatnicu,
devyatogo. Beneficiantka yavitsya pred publikoj v odnoj iz  svoih  lyubimejshih
rolej - v roli Violy v "Dvenadcatoj nochi", vmeste s samim misterom  Ladlou
v roli Mal'volio i misterom Dzhulianom Nap'e v roli Gercoga.  V  zaklyuchenie
predstavlen budet novejshij  umoritel'nyj  fars  pod  nazvaniem  "Vzyat'  ih
zhivymi".
   - A-ga! - voskliknul hozyain chrezvychajno mnogoznachitel'no.
   - Eshche po stakanchiku, Dzhordzh.
   - A-ga! - Na  sej  raz  smysl  vosklicaniya  byl  inoj,  hozyain  zanyalsya
prigotovleniem napitkov.
   - "S lyubeznogo razresheniya polkovnika Baffera i tak  dalee,  -  diktoval
mister Ladlou, - orkestr Pyatnadcatogo dragunskogo polka budet ispolnyat'  v
antraktah populyarnuyu muzyku. Kontramarki ne vydayutsya..."
   - Zapisano, - skazal zhurnalist, delaya u  sebya  zametki.  -  "Dvoryane  i
dzhentri..."
   - Razumeetsya. "Dvoryane i dzhentri uzhe abonirovali bol'shoe chislo mest,  i
publike rekomenduetsya zakazyvat' bilety, ne teryaya vremeni". Nu, vy znaete,
kak obychno.
   - Da, samo soboj. Ceny povyshennye?
   - Razumeetsya. "Idya navstrechu nastojchivym i mnogochislennym  trebovaniyam,
i daby  gorod  imel  sluchai  vozdat'  shchedruyu  dan'  blagodarnosti  molodoj
darovitoj aktrise..." Nu, vy sami znaete. Valyajte, ne  stesnyajtes'.  -  On
podnyal svoi stakan.
   - S bol'shim udovol'stviem, - otvetil zhurnalist. - Vashe zdorov'e, mister
Ladlou.
   - Vashe zdorov'e. Mogu skazat',  i  bez  vsyakogo  preuvelicheniya,  luchshej
aktrisy u menya ne bylo ne pomnyu skol'ko let. K tomu zhe userdna i v rot  ne
beret hmel'nogo. - On otvernulsya ot sobesednika, potomu chto k nemu podoshel
posyl'nyj  s  bol'shim  konvertom.  Raspechatav   konvert,   mister   Ladlou
prisvistnul. - Poslushajte-ka, drug  moj,  -  skazal  on.  -  Tut  dlya  vas
najdutsya koe-kakie novosti. -  I  on  prochel  to,  chto  bylo  napisano  na
vizitnoj  kartochke,  vynutoj  im  iz   konverta:   -   "Ogastas   Ponsonbi
svidetel'stvuet svoe pochtenie misteru Ladlou  i  ot  imeni  SHekspirovskogo
obshchestva goroda Barton-Spa imeet chest' priglasit' miss Vil'ers, mistera  i
missis Ladlou, mistera Dzhuliana Nap'e i vseh uchastnikov truppy na priem  k
uzhin v gostinice "Belyj  olen'"  po  okonchanii  bol'shogo  predstavleniya  v
benefis miss Vil'ers v pyatnicu, devyatogo". -  Mister  Ladlou  razdulsya  ot
vostorga i gordosti. - Prochtite sami. YA ob etom ne znal. Ochen'  lyubezno  s
ih storony.
   - A-ga! - skazal hozyain opyat' s novoj  intonaciej  i  opersya  o  stojku
bara. Kazhetsya, zdes' on vpolne mog ob®yasnyat'sya voobshche bez pomoshchi slov.
   Mister Ladlou proglotil to, chto eshche ostavalos' na dne stakana.
   - Vot vam i otlichnaya kolonka dlya vashej "Bartonshir Kronikl". A teper', -
pribavil on s udovol'stviem, - teper' za rabotu. - On  povernul  pryamo  na
CHiverela i tut zhe rastvorilsya v vozduhe. Bar eshche mig sverkal i mercal,  po
zatem ischez i on.





   Teper' ustalost' chuvstvovalas' gorazdo men'she. |nergiya i zhivoj  interes
hlynuli iz kakogo-to nevedomogo istochnika, himicheskogo ili psihicheskogo, a
mozhet byt', iz oboih srazu. CHiverel sdelal neskol'ko  krugov  po  komnate,
perehodya to iz sveta v ten',  to  iz  teni  na  svet.  Im  vladelo  osoboe
vozbuzhdenie,  podobnogo  kotoromu  on  ne  ispytyval  uzhe  mnogo  let,   i
predchuvstvie velikogo sobytiya. Probyv neskol'ko minut v etom  neterpelivom
vozbuzhdenii, on vdrug ponyal, chto zarazilsya  nastroeniem  samogo  teatra  i
vseh lyudej, nahodyashchihsya v nem. No kakogo teatra, kakih lyudej?  Vopros  uzhe
zaklyuchal v sebe otvet. Ego snova  uneslo  nazad.  On  chuvstvoval  to,  chto
chuvstvovali vse oni v tot vecher tysyacha vosem'sot sorok shestogo  goda.  Da,
eto byl Bol'shoj Benefis. I sil'nee vsego emu  peredavalis'  chuvstva  samoj
Dzhenni. No gde zhe ona?
   On uvidel ee kak by v konce korotkogo koridora, sbegavshego  naklonno  k
ee ubornoj. Ona sidela, zakutavshis' v pled, i rassmatrivala  svoj  grim  v
osveshchennom zerkale. Sredi cvetov na stole on uspel zametit' zelenuyu s alym
perchatku. Otkuda-to, slovno skvoz' neskol'ko dverej,  donosilis'  znakomye
zvuki, kakie mozhno uslyshat' za kulisami, vozglasy v  koridorah  i  dalekaya
muzyka. On znal, chto ona drozhit ot volneniya.
   Voshel Dzhulian, uzhe v kostyume Gercoga, s buketom krasnyh roz. Ih golosa,
doletavshie do nego, zvuchali sovershenno otchetlivo, hotya i slabo.
   - Dzhulian, milyj, spasibo tebe. YA mechtala ob etom, no  potom  podumala,
chto ty, naverno, slishkom zanyat i ne vspomnish'. Milyj moj!
   - YA ni na mig ne perestayu dumat' o tebe, Dzhenni. YA lyublyu tebya.
   - YA tozhe lyublyu tebya, - ser'ezno skazala ona. On poceloval  ee,  no  ona
myagko otstranilas'.  -  Net,  pozhalujsta,  milyj.  Ne  teper'.  Nas  skoro
pozovut. Pozhelaj mne udachi v moj velikij vecher!
   - YA vse vremya tol'ko eto i delayu. I  chuvstvuyu,  chto  eto  budet  i  moj
uspeh. YA ne stanu revnovat' tebya k nemu.
   Ona byla nastol'ko prostodushna, chto dazhe udivilas'.
   - Nu, konechno, ne stanesh'. YA znala. Milyj, ostalis' schitannye minuty.
   - Togda slushaj. - On zagovoril toroplivym shepotom: -  Ty  segodnya  tozhe
nochuesh' v gostinice. Kakaya u tebya komnata?
   - Sorok vtoraya... No...
   - Postoj, lyubimaya, poslushaj menya. Ty dolzhna razreshit' mne prijti k tebe
posle togo, kak vse eti duraki nagovoryatsya. U nas net  drugoj  vozmozhnosti
pobyt' vdvoem. A ya tak bezumno tebya hochu, lyubov' moya. YA ne mogu  spat'.  YA
ne mogu dumat'. Inogda mne kazhetsya, chto ya teryayu rassudok...
   - Prosti menya, Dzhulian...
   - Net, konechno, ya ne uprekayu tebya. No  pust'  eta  noch'  budet  nakonec
nashej noch'yu. Komnata sorok dva. Moya komnata ryadom. Nikto ne uznaet.
   Ona byla v nereshitel'nosti.
   - Ne o tom rech', milyj... |to... YA ne znayu, chto skazat'...
   - Nu, razumeetsya, ya ne hochu toropit' tebya. No sdelaj mne znak, kogda my
budem uzhinat' s etimi oluhami v gostinice. Znaesh' chto: esli  ty  dash'  mne
odnu iz etih roz, ya budu znat', chto vse horosho. Pozhalujsta, milaya!
   Ona zasmeyalas'.
   - Kakoj ty rebenok! Nu horosho.
   Razdalsya krik:
   - Uvertyura! Uchastniki  pervogo  akta,  pozhalujte  na  scenu!  Uchastniki
pervogo akta, na scenu!
   - Nas zovut, - skazala ona. - Mne nuzhno potoropit'sya.
   - Ne zabud', - napomnil on ej. - Odna krasnaya roza - i ty sdelaesh' menya
schastlivym.
   CHiverel uvidel,  kak  ona  kivnula,  ulybnulas'  i  snova  vzglyanula  v
zerkalo, no uzhe ih obrazy rasplyvalis' i ischezali,  slovno  on  smotrel  v
glub' vody, na kotoruyu nadvigalas' ten'. Poslyshalis' dalekie zvuki  muzyki
i vsled za  tem  aplodismenty.  Potom  propalo  vse.  On  prosto  stoyal  v
pritihshej temnoj Zelenoj Komnate, zatochennyj  v  Teper'.  Mozhet  byt',  on
bol'she nichego ne uvidit i ne uslyshit. Prizraki pokinuli ego.  Mozhet  byt',
koleya vremeni otkazalas'  iskrivlyat'sya  radi  nego  i  ostalas'  pryamoj  i
zhestkoj, a v takom sluchae bezrazlichno, kogda eto proishodilo - sto let ili
sto vekov nazad.
   Vozmushchennyj, on vernulsya k kreslu, vzyal v ruki knizhechku -  vse,  chto  u
nego teper' ostavalos', - i medlenno prochel:  "Nikogda  te  iz  nas,  komu
poschastlivilos' prisutstvovat' i v teatre "Rojyal" i zatem v "Belom olene",
ne zabudut etogo  vechera.  Publika,  v  tom  chisle  pochti  vse  dvoryane  i
okrestnye dzhentri, zapolnila  teatr  ot  partera  do  galerki  i  gromkimi
rukopleskaniyami pooshchryala blestyashchuyu moloduyu aktrisu pri kazhdom ee poyavlenii
i uhode. Bolee voshititel'noj Violy nikomu nikogda ne prihodilos' videt' -
vprochem,  ob  etom  nizhe.  Posle  spektaklya  sostoyalsya  priem,  ustroennyj
SHekspirovskim obshchestvom v gostinice "Belyj olen'", gde  avtor  imel  chest'
proiznesti pervuyu rech', obrashchennuyu k  glavnoj  gost'e,  ch'e  siyayushchee  lico
togda eshche ne omrachila ten' blizkogo rokovogo konca. Miss  Vil'ers,  skazal
avtor..."
   No svet, padavshij na stranicu,  pomerk,  i  myagkoe  zolotistoe  siyanie,
bolee yarkoe, chem prezhde, napolnilo komnatu. No chto eto byla za komnata? Ne
Zelenaya Komnata, hotya ee temnye, obshitye derevom steny  byli  pochti  takie
zhe. Tam stoyal dlinnyj stol, bogatyj  i  krasivyj,  ustavlennyj  cvetami  i
vazami s fruktami, grafinami i butylkami, temnymi - s portvejnom i  svetlo
mercayushchimi -  s  shampanskim.  Na  blizhnej  storone  stola  bylo  neskol'ko
svobodnyh mest, i skvoz' etu bresh' v seredine on uvidel siyayushchuyu  Dzhenni  s
ee krasnymi rozami, chetu Ladlou i Dzhuliana Nap'e. Sprava i  sleva  ot  nih
sideli teryavshiesya v teni dvoryane, dzhentri i chleny SHekspirovskogo  obshchestva
v chudovishchnyh vechernih tualetah sorokovyh godov  proshlogo  veka.  Malen'kij
Ogastas  Ponsonbi,  slegka  podvypivshij  i   rozovyj,   v   nakrahmalennoj
gofrirovannoj  manishke,  stoyal,  luchezarno  ulybayas',  i  yavno   sobiralsya
ispol'zovat' predstavivshuyusya emu vozmozhnost' nailuchshim obrazom.
   -  Miss  Vil'ers,  pozvol'te  mne  ot  imeni  SHekspirovskogo   obshchestva
Barton-Spa prinesti vam - i  misteru,  i  missis  Ladlou,  i  vsej  truppe
mistera Ladlou  -  nashu  chuvstvitel'nejshuyu  blagodarnost'  za  to  vysokoe
naslazhdenie, vostorg, pishchu dlya uma  i  duha,  chto  vy  dostavlyali  nam  na
protyazhenii etogo sezona,  kakovoj  ozaren  oslepitel'noj  girlyandoj  vashih
spektaklej i est', bez somneniya, samyj dostopamyatnyj sezon  Barton-Spa  za
mnogie, mnogie gody.
   Razdalis'  odobritel'nye  vozglasy  i  aplodismenty,   kotorye   Dzhenni
vyslushala vpolne ser'ezno, hotya CHiverel srazu  ponyal,  chto  ona  prekrasno
vidit, kak komichen etot malen'kij chelovechek s ego pyshnym krasnorechiem.
   - Snova i  snova,  -  prodolzhal  Ogastas  Ponsonbi,  voodushevlyayas'  vse
bol'she, - plenyaya vzory svoim geniem,  vy  predstavali  nam  v  sovershennyh
obrazah udivitel'nyh  sozdanij  plodovitoj  fantazii  nashego  Bessmertnogo
Barda. Vy yavili nam samyj oblik i podlinno  charuyushchee  odushevlenie  Ofelii,
Rozalindy,  Violy.  Trudno  poverit',  chtoby  genij,  obruchennyj  s  takoyu
molodost'yu i krasotoj,  i  dal'she  budet  dovol'stvovat'sya  prebyvaniem  v
storone ot... e-e... glaz stolichnoj publiki...
   - Nu, nu, - ostanovil ego mister Ladlou, - ne vnushajte ej takih myslej,
mister Ponsonbi.
   - Pomilujte, chto vy, mister Ladlou, - zatoropilsya  Ponsonbi.  Zatem  on
prodolzhal s prezhnej vazhnost'yu: - YA lish' hotel zametit'... e-e...  chto  my,
chleny SHekspirovskogo obshchestva, prekrasno soznaem, kak blagosklonna  k  nam
fortuna, i potomu pol'zuemsya etim sluchaem,  chtoby  vyrazit'  miss  Vil'ers
svoe uvazhenie i chuvstvitel'nejshuyu blagodarnost'. A  teper'  ya  proshu  sera
Romforda Tivertona predlozhit' tost.
   Razdalis'  shumnye  aplodismenty,  i  CHiverel  zametil,   kak   trevozhno
sverknuli glaza Dzhenni, kogda ona  posmotrela  na  Dzhuliana  Nap'e.  Zatem
vstal s bokalom v ruke ser Romford Tiverton, nevoobrazimyj staryj  shchegol',
ukrashennyj bakenbardami i slovno soshedshij  so  stranic  odnogo  iz  melkih
tekkereevskih burleskov.
   - Gospodin pvedsedatel', dvuz'ya, - skazal ser Romford, - ya  s  ogvomnym
udovol'stviem pvedlagayu vypit' zdovov'e  nashej  pvelestnoj  i  talantlivoj
pochetnoj gost'i miss Dzhenni Vil'evs, a vmeste s nej i nashih stavyh  dvuzej
misteva i missis Ladlou...
   - Miss Vil'ers! - Teper' vse, krome Dzhenni i chety Ladlou,  podnyalis'  i
aplodirovali stoya. No proizvodimyj imi zvuk kazalsya CHiverelu mnogo tusklee
i mnogo dal'she ot nego, chem ih zrimye obolochki, i napominal  emu  kakoe-to
kukol'noe  likovanie,  otchego  vsya  scena  priobretala  privkus  pechal'noj
ironii.
   - Rech', rech', miss Vil'ers! - krichali vse.
   Dzhenni byla obeskurazhena.
   - O-o, razve ya dolzhna?
   - Razumeetsya, dolzhny, - otvetil Ponsonbi chut' li ne surovo.
   - Davajte, dorogaya moya,  -  skazal  Ladlou.  -  CHto-nibud'  pokoroche  i
polyubeznee.
   - Ledi i dzhentl'meny, - skazala Dzhenni, - ya ne umeyu proiznosit'  rechej,
esli, konechno, kto-to ne napishet ih dlya menya i ya ne vyuchu ih naizust'.  No
ya ochen' priznatel'na vsem vam za pomoshch',  blagodarya  kotoroj  moj  benefis
proshel s takim uspehom, i za  etot  zamechatel'nyj  priem,  ustroennyj  nam
zdes'. YA nikogda ne byla schastlivee v Teatre,  chem  zdes',  v  Barton-Spa.
Teatr - ya uverena, vy vse  znaete,  -  eto  ne  tol'ko  blesk,  vesel'e  i
aplodismenty. |to tyazhelyj, nadryvayushchij dushu trud. I nikogda my  ne  byvaem
tak horoshi, kak nam hotelos' by. Teatr - eto  sama  zhizn',  zaklyuchennaya  v
malen'kij zolotoj larchik, i, kak zhizn', on  chasto  pugaet,  chasto  vnushaet
uzhas, no on vsegda  udivitelen.  Vse,  chto  ya  mogu  skazat',  krome  slov
blagodarnosti, - eto to, chto ya lish' odna  iz  mnogih  v  truppe,  v  ochen'
horoshej truppe, i chto ya beskonechno obyazana, bol'she, chem ya  mogu  vyrazit',
misteru i missis Ladlou. - Vse zaaplodirovali, no ona prodolzhala stoyat'. -
...I nashemu blestyashchemu prem'eru misteru Dzhulianu  Nap'e.  -  I  pod  zvuki
novyh aplodismentov ona brosila Nap'e odnu iz svoih krasnyh  roz,  kotoruyu
on podhvatil i poceloval.
   I togda s  CHiverelom  sluchilos'  tret'e,  samoe  potryasayushchee  chudo.  On
po-prezhnemu yasno videl Dzhenni, zhivuyu, kak i sekundu nazad, no  vse  prochie
slovno vdrug prevratilis' v figury na staroj pozheltevshej  fotografii.  Oni
ne dvigalis', ne proiznosili ni zvuka. Davno minuvshee  mgnovenie  vnezapno
zamerlo, vremya rezko ostanovilos'; tol'ko sama Dzhenni byla vysvobozhdena iz
etogo mgnoveniya, etogo vremeni, i slovno  mogla  sushchestvovat'  v  kakom-to
drugom, tainstvennom izmerenii. Ona rasseyanno poglyadela v storonu CHiverela
i promolvila, obrashchayas' pryamo k nemu, no tiho i doverchivo:
   - Vot vidite li, ya dolzhna byla brosit' emu rozu.  Bednyazhka  Dzhulian!  U
nego byl takoj  udruchennyj,  takoj  tosklivyj  vid.  Vokrug  menya  podnyali
stol'ko shuma, a pro nego sovsem zabyli. A mne hotelos', chtoby on tozhe  byl
schastliv. Ved' vy zhe ponimaete?
   - |to vy so mnoj govorite? - sprosil CHiverel.
   - YA govoryu s kem-to, kto sejchas nahoditsya zdes' i hochet ponyat' menya, no
kogo i ne bylo, kogda vse eto proizoshlo v pervyj raz.
   - CHto znachit v pervyj raz?
   - Ved' eto vse vremya povtoryaetsya. I  vsegda  mozhet  vozvratit'sya,  esli
ochen' zahotet', hotya v tochnosti ne povtoryaetsya nikogda...
   No  tut  vse  vzdrognulo,  vnov'  zadvigalos'  i  zazvuchalo,  i  Dzhenni
zakanchivala svoyu blagodarstvennuyu rech':
   - Itak, ledi i dzhentl'meny iz SHekspirovskogo obshchestva,  ot  imeni  vsej
truppy teatra "Rojyal" ya eshche raz blagodaryu vas. "_Milostivye moi  gosudari,
vy pozabotilis' o tom, chtoby akterov horosho ustroili_"  [perefrazirovannye
slova Gamleta: "Milostivyj moj gosudar', ne  pozabotites'  li  vy  o  tom,
chtoby akterov horosho ustroili?"].
   Ona  sdelala  legkij  reverans  i   sela   pod   dolgie   aplodismenty,
ostanovlennye v konce koncov Ogastasom Ponsonbi, kotoryj prikazal  misteru
Ladlou obratit'sya k prisutstvuyushchim s rech'yu.
   Mister Ladlou, ch'e lico cvetom napominalo  korolevskij  purpur,  tyazhelo
podnyalsya s vidom blagorodnejshego iz rimlyan. On, po-vidimomu, byl p'yan,  no
ego manery i slog prekrasno sochetalis' so spirtnymi napitkami.
   - Druz'ya moi, - nachal on, slegka  pokachivayas',  -  ot  glubiny  dushi  ya
blagodaryu vas. Vy, prodolzhaya citatu iz "Gamleta", pozabotilis'  o  nas  ne
tol'ko zdes', v etot slavnyj chas pyshnogo prazdnestva, no i v samom teatre.
YA vizhu vokrug sebya mnozhestvo znakomyh lic, i  hot'  ya  znayu,  chto  vy  moi
poveliteli, a ya vash pokornyj sluga, vy pozvolite mne obratit'sya k vam  kak
k svoim druz'yam. - SHekspirovskoe obshchestvo zaaplodirovalo, a missis  Ladlou
razrazilas' rydaniyami, napominayushchimi izverzhenie vulkana.
   - YA mnogo let provel s vami, - prodolzhal mister Ladlou, - i kak akter i
kak direktor, i teper', kogda ya oglyadyvayus' nazad iz  etogo  bystrotechnogo
tysyacha vosem'sot sorok shestogo goda...
   No tut do CHiverela donessya kakoj-to  strannyj  zvuk  -  zvuk  v  vysshej
stepeni neumestnyj, nelepyj i vse zhe povelitel'nyj i nastojchivyj.
   - ...Burnogo goda, otmechennogo mnogimi razdorami doma i besporyadkami za
granicej, - uvlechenno govoril Ladlou, - goda, kogda  mozhno  podumat',  chto
teatr perestanet vladet' vnimaniem publiki,  pogloshchennoj  i  obespokoennoj
hlebnymi zakonami, chartistami, golodom v Irlandii,  vojnami  v  Meksike  i
Indii...
   |to byl telefon, i on zvonil i  zvonil  ne  perestavaya.  Eshche  mgnovenie
Ladlou ostavalsya na meste, shevelya gubami i zhestikuliruya, no on byl uzhe  ne
bolee chem tayushchij na glazah prizrak; v sleduyushchij mig on ischez, a  vmeste  s
nim ischezli i Dzhenni, i ves' banket, vse aktery,  i  chleny  SHekspirovskogo
obshchestva,  i  ostalas'  tol'ko  Zelenaya  Komnata  s   telefonom,   kotoryj
razryvalsya na stole. CHiverel ustavilsya na nego v nedoumenii.





   Otli zaglyanul v komnatu, i  svet,  bryznuvshij  v  otkrytuyu  dver',  byl
neprivychno yarkim i rezkim.
   - Zvonyat iz Londona, mister CHiverel.
   - Da, - otvetil CHiverel s nekotorym smushcheniem. - YA dumal... to  est'  ya
slyshal zvonok.
   - Horosho. - I rezkij svet ischez vmeste s nim.
   CHiverel siyal trubku ostorozhno, slovno ona tol'ko chto byla izobretena.
   - Da, govorit lichno mister  CHiverel.  -  I  razumeetsya,  ego  poprosili
podozhdat', kak obychno byvaet v takih sluchayah.  Dolzhno  byt',  telefonu  ne
ponravilos', chto on govorit lichno. Poka on stoyal, dozhidayas' otveta, redkie
klochki i obryvki sceny v gostinice "Belyj olen'" vse eshche  mel'kali  v  ego
soznanii. I Dzhenni, konechno. No sejchas ne bylo vremeni dumat' o nej.
   Otli, slavnyj, usluzhlivyj malyj, tol'ko,  pozhaluj,  chereschur  userdnyj,
zaglyanul snova:
   - Uzhe pogovorili, mister CHiverel?
   - Oni nashli menya, - provorchal on, - no poteryali teh.
   - Moya sekretarsha mozhet dozhdat'sya zvonka...
   - Net, spasibo. Teper' uzh luchshe ya sam dozhdus'. -  On  provel  svobodnoj
rukoj po glazam zhestom izmuchennogo i nedoumevayushchego cheloveka. Ubrav  ruku,
on uvidel, chto Otli, podojdya blizhe, s lyubopytstvom smotrit na nego.
   - Ne hochu byt' nazojlivym, mister CHiverel, no vy dejstvitel'no zdorovy?
   U nego bylo iskushenie otvetit': "Dorogoj Otli,  ya  tol'ko  chto  imel  v
vysshej stepeni volnuyushchuyu i intimnuyu besedu s molodoj zhenshchinoj, umershej sto
let nazad". No on skazal tol'ko:
   - Ne uveren.
   - YA mogu vam chem-nibud' pomoch'?
   Da, moj  slavnyj,  usluzhlivyj  Otli,  ty  mozhesh'  ob®yasnit'  mne  tajny
Vremeni, Bessmertiya,  Dushi,  Snov,  Gallyucinacij  i  Videnij,  Tvorcheskogo
Razuma, Lichnogo i Kollektivnogo Podsoznatel'nogo. No on prosto otvetil:
   - Net, blagodaryu vas, mister Otli;  ya  ne  dumayu,  chto  tut  kto-nibud'
chem-nibud' mozhet pomoch'.
   - Mozhet byt', poslat' za lektorom Kejvom? On skazal mne, gde on  budet,
- eto tut ryadom.
   - Net, spasibo, ne bespokojtes'. |to sluchaj  ne  dlya  doktora  Kejva  -
sejchas, po krajnej mere.
   V telefone snova chto-to sprosili.
   - Da, - otvetil on, - eto mister CHiverel, a ya dumayu, chto mne zvonit ser
Dzhordzh Gevin.
   Otli vyshel. CHiverel stal zhdat' Dzhordzha Gevina i vnezapno oshchutil  polnuyu
peremenu nastroeniya. On opyat' byl pochti takim zhe,  kak  prezhde.  On  snova
stoyal na zemle. Dumat' emu ne hotelos', no on  byl  gotov  k  razgovoru  s
Dzhordzhem, nesmotrya na to, chto teper',  pozhaluj,  sam  ne  znal,  kakoe  on
primet reshenie. Dzhordzh  Gevin  byl  bogatyj  biznesmen  iz  Siti,  plotnyj
pozhiloj holostyak, nepokladistyj v delah, no navsegda okoldovannyj Teatrom,
pered kotorym on robel i o kotorom byl udivitel'no horosho osvedomlen, ne v
primer bol'shinstvu  sostoyatel'nyh  anglichan:  te  chasto  pokrovitel'stvuyut
Teatru, ne imeya o nem ni malejshego predstavleniya. Dlya Dzhordzha Gevina Teatr
stal i otdushinoj i sposobom pomeshcheniya  kapitala,  i  hotya  Dzhordzh  ne  byl
teatral'nym  direktorom  po  professii,  on   vsegda   zanimalsya   Teatrom
samozabvenno i byl horoshim partnerom, v chem CHiverelu ne odnazhdy  sluchalos'
ubezhdat'sya. Otnosheniya ih byli samymi druzheskimi.
   - |to ty, Dzhordzh? Privet! CHto eto ty vdrug reshil pozvonit' -  stryaslos'
chto-nibud'?
   Dzhordzh otvechal, chto zvonit iz restorana,  i  dobavil,  chto  u  CHiverela
kakoj-to strannyj, ne ego golos.
   - Ochen' mozhet byt'. Mne tut prishlos' prinyat' odno snadob'e.
   - Slushaj, starik, - ozabochenno zagovoril Dzhordzh, kotoryj vsegda schital,
chto CHiverel sdelan iz bolee tonkogo i chuvstvitel'nogo  materiala,  chem  on
sam. - YA vizhu, ty raskleilsya. Tak s etim mozhno i podozhdat' paru dnej.
   - Net, net, prodolzhaj, Dzhordzh.
   - K koncu mesyaca teatry budut moi, - ob®yavil Dzhordzh. -  Delo  v  shlyape,
starik.
   CHiverel otvetil, chto rad etomu, i dejstvitel'no byl rad.
   - Spasibo, starik, - skazal Dzhordzh, tozhe sovershenno iskrenne. - YA reshil
srazu skazat' tebe, hot' ty tam i zanyat. Potomu chto teatry -  vot  oni,  i
moe predlozhenie ostaetsya v sile.
   - |to ochen' velikodushnoe predlozhenie, Dzhordzh, ya uzhe govoril tebe.  I  ya
strashno za nego blagodaren. - On ostanovilsya.
   - No? - podskazal Dzhordzh.
   - Nikakih "no". Prosto-naprosto  ya  ne  znayu,  chto  otvetit'.  Segodnya,
sovsem eshche nedavno, ya sklonen byl otkazat'sya ot tvoego  v  vysshej  stepeni
velikodushnogo  predlozheniya,  Dzhordzh,  prosto  potomu,  chto  chuvstvoval:  s
Teatrom u menya vse koncheno. YA skazal ob etom Pauline Frezer  i  sovershenno
vzbesil ee.
   Dzhordzh zametil, chto teper' CHiverel govorit ne tak uverenno.
   - Ty sovershenno prav,  Dzhordzh.  No  nel'zya  skazat',  chtoby  ya  izmenil
reshenie. YA prosto ne sumel eshche  uhvatit'  za  hvost  svoe  reshenie,  chtoby
izmenit' ego.
   - Povtori-ka snova, starik, - poprosil Dzhordzh  ser'ezno.  I  kogda  ego
pros'ba byla ispolnena, on sprosil, ne p'yan li CHiverel.
   - Za ves' den' ne vzyal v rot ni kapli. No doktor dal mne  lekarstvo,  i
ya, vidno, prinyal bol'she, chem sledovalo, a potom leg  i  zadremal  zdes'  v
Zelenoj Komnate. I... - I chto?  Mysl'  ego  otchayanno  metalas'  v  poiskah
ob®yasneniya, kotoroe ne bylo by  bessovestnoj  lozh'yu  i  vse  zhe  moglo  by
proizvesti po telefonu vpechatlenie na Dzhordzha Gevina. - I... dolzhno  byt',
mne chto-to prigrezilos'. Hotya ne dumayu, chto ya spal po-nastoyashchemu...
   Dzhordzh predpolozhil, chto eto byl son nayavu.
   - So mnoj takoe chasto byvaet, starik, - pribavil on, -  osobenno  srazu
posle lencha.
   - |to bylo ne srazu posle lencha, - skazal CHiverel. - A  dlya  sna  nayavu
eto bylo slishkom zhivo. No chto-to vrode snovideniya - da, dolzhno byt'.  -  I
edva on proiznes  eto,  kak  na  nego  ogromnoj  seroj  glyboj  obrushilos'
tomitel'noe oshchushchenie pustoty i  bespoleznosti,  kotoroe  on  ispytyval  vo
vremya razgovora s Paulinoj. No teper' gde-to vnutri  etogo  oshchushcheniya,  kak
smutnaya  bol',  tailos'  gor'koe  chuvstvo  utraty  i  raskayaniya.   I   emu
rashotelos' govorit' s Dzhordzhem, i uzhe ne imelo  znacheniya,  budut  ili  ne
budut oni vmeste upravlyat' teatrami.
   - Ty tak govorish', starik, slovno  tebya  chem-to  odurmanili,  -  skazal
Dzhordzh sochuvstvenno. - Ne volnujsya iz-za nashih del.  U  tebya  i  s  p'esoj
hvatit zabot. Kak ona, kstati?
   - Paulina i drugie vorchat iz-za tret'ego akta. - On zamolchal. -  Skazhi,
Dzhordzh, tam, ryadom s toboj, nikto ne plachet?
   - CHto?
   - Nikto tam ne plachet?
   - Zdes' nikogda nikto ne plachet, - skazal Dzhordzh. -  |to,  navernoe,  u
tebya.
   - YA tozhe tak dumayu, - pechal'no skazal CHiverel.
   - Nu vot chto, starik, nado tebe posledit' za soboj, ne to my vse  skoro
zaplachem. No ty pozvoni mne naschet etogo predlozheniya, kogda smozhesh'.
   - Spasibo, Dzhordzh, nepremenno. Mozhet byt', dazhe eshche segodnya.
   - YA segodnya budu doma dovol'no rano. Ili  zvoni  zavtra  v  kontoru.  I
uspokojsya, ne voobrazhaj, chto za toboj gonyatsya privideniya iz etogo  starogo
saraya.
   - Interesno, pochemu ty eto skazal, Dzhordzh? - ser'ezno sprosil CHiverel.
   - Da Paulina chto-to takoe govorila. Nu, vsego, starik.
   Otnyav trubku ot uha, CHiverel udivlenno na nee posmotrel i,  prezhde  chem
polozhit' na rychag, poderzhal v ruke, slovno vzveshivaya.





   Teper', razumeetsya, ne slyshno bylo nikakogo placha. Da i otkuda? Ne bud'
idiotom, - skazal  on  sebe.  Edinstvennoe,  chto  ostavalos'  delat',  eto
vernut'sya v kreslo i po-nastoyashchemu otdohnut' pered repeticiej.  On  zakryl
glaza. On byl odin na temnom materike stradaniya. On ne mog  zasnut'  i  ne
mog zastavit' sebya otkryt' glaza i okonchatel'no prosnut'sya. On  vozmutilsya
by, esli b ego potrevozhili, i v to zhe vremya emu bylo toshno sidet'  odnomu.
Uzh luchshe umeret' i pokonchit' so vsem etim.
   I tut on snova uslyshal ee plach, na etot raz sovershenno yavstvenno.
   Eshche ne otkryv glaz, on srazu  ponyal,  chto  ona  zdes',  v  komnate.  No
vnachale on ne mog razglyadet' ee - legkuyu ten'  sredi  mraka.  Ne  bylo  ni
stoletnego sveta,  ni  gustogo  yantarnogo  siyaniya,  idushchego  niotkuda.  Ee
sdavlennye vshlipyvaniya slyshalis' dostatochno yasno,  no  sama  ona  v  etoj
temnote bylo vsego  lish'  slabo  fosforesciruyushchej  prozrachnost'yu,  smutnoj
igroj tenej.
   - Dzhenni, - tiho pozval on. - Dzhenni Vil'ers! Ty slyshish' menya?
   Sejchas on gotov byl poklyast'sya, chto ona smotrit v ego storonu,  i  poka
on vglyadyvalsya do boli v glazah, emu stalo kazat'sya, chto lico ee  vyrazhaet
nedoumenie. On bol'she nichego ne govoril, chuvstvuya, chto, esli on proizneset
hot' slovo, ona mozhet ischeznut' sovsem.
   No vot svet opyat' poyavilsya, i eto byla Zelenaya Komnata sto  let  nazad.
Dzhenni byla vse v tom zhe prostom korichnevom plat'e, i vid u nee byl  takoj
zhe neschastnyj, kak i golos. |to ne byla siyayushchaya Dzhenni s uzhina v gostinice
"Belyj olen'". Poka on govoril s Dzhordzhem Gevinom, neskol'ko stranic  bylo
perevernuto, i  teper'  nachinalas'  poslednyaya  glava.  Vremeni  ostavalos'
nemnogo; eto bylo napisano na ee ishudavshem lice; i serdce ego rvanulos' k
nej.
   Neozhidanno poyavilsya Kettl, eshche  bolee  izmozhdennyj  i  neryashlivyj,  chem
vsegda; on golodnym vzglyadom vpilsya v Dzhenni i tut  zhe  povernulsya,  chtoby
ujti. Ego ponoshennaya  chernaya  odezhda,  kazalos',  pokryta  byla  mogil'noj
plesen'yu. Slovno sama smert' podkralas' vzglyanut' na nee.
   Ona uvidela ego.
   - Uolter! - Emu prishlos' obernut'sya. - CHto sluchilos'?
   - Nichego, - otvetil on zhestko.
   Ona gotova byla snova zaplakat'.
   - YA zhe vizhu.
   - A pochemu dolzhno bylo chto-to sluchit'sya? - sprosil on,  bezzhalostnyj  v
svoej lyubvi i otchayanii.
   - Potomu chto my byli takimi horoshimi druz'yami, - skazala ona. - Ty  byl
tak dobr ko mne i stol'ko mne pomogal, kogda ya prishla syuda,  a  teper'  ty
stal serditym i zlym,  tochno,  ya  tebya  obidela.  -  Ona  dala  emu  vremya
otvetit', no on molchal, i ona robko prodolzhala: - YA tebya obidela,  Uolter?
Esli da, prosti menya. YA nikogda etogo ne hotela.
   - Ne obrashchaj na menya vnimaniya, - skazal on, i prezrenie k  samomu  sebe
zvuchalo v kazhdom ego slove. - YA zdes' dolgo ne probudu. Ne znayu dazhe,  chto
huzhe - videt' tebya schastlivoj, kakoj ty byla  vnachale  s  etim  tshcheslavnym
bolvanom Nap'e, ili sejchas, kogda on sdelal tebya neschastnoj...
   - Net, pozhalujsta, ne govori  tak,  Uolter.  |to  nepravda.  Esli  ya  i
neschastna, to on tut ne vinovat...
   - Kto-to zhe vinovat, - skazal on mrachno, ne glyadya na nee.  -  I  trudno
voobrazit', kto b eto mog byt' eshche.
   - Skazhi mne - ya davno hotela sprosit', a ty edinstvennyj, kogo  ya  mogu
sprosit'. YA  ne  kazhus'  neschastnoj,  kogda  ya  na  scene,  net?  Tam  eto
nezametno?
   Teper' on vzglyanul na nee.
   - Net, slava bogu! Da neuzheli ty ne vidish', neuzheli ne chuvstvuesh',  kak
ya nablyudayu za toboj iz svoego ugla? Na scene  ty  prezhnyaya  -  ogni  siyayut,
znamena razvevayutsya. No chut'  tol'ko  padaet  zanaves,  ty  iznemogaesh'  i
niknesh'...
   Ona sumela ulybnut'sya.
   - Ne pravda, Uolter. YA ne iznemogayu i ne niknu. Ty prosto pridumyvaesh'.
Uolter, milyj Uolter, budem druz'yami. Mne nuzhny druz'ya!
   On vzyal ruku, kotoruyu  ona  emu  protyanula,  i  poceloval  ee  s  takoj
strast'yu, chto Dzhenni dazhe otpryanula. S minutu on smotrel  na  nee  temnymi
provalami glaz, a zatem, ne pribaviv ni slova, rezko  povernulsya  i  ischez
sredi tenej. Ona sdelala dvizhenie, slovno  zhelaya  ego  ostanovit',  hotela
chto-to skazat', no uderzhalas', s trudom  sohranyaya  samoobladanie.  CHiverel
boleznenno oshchushchal ee otchayanie, nahlynuvshee na nego chernym potokom. On znal
takzhe, sam ne ponimaya, kak i pochemu (esli, konechno, ona  sama  i  vse  eti
sceny ne byli sozdaniem ego sobstvennoj fantazii), chto durnye  vesti,  vse
to, chego ona vtajne strashilas', uzhe neslos' ej navstrechu.
   Vse zhe sleduyushchie neskol'ko minut scena  byla  osveshchena,  potomu  chto  v
komnatu voshli pod ruku staryj akter Dzhon Stouks i komik  Sem  Mun,  oba  v
ogromnyh kastorovyh shlyapah. Oni zabotlivo i trevozhno posmotreli na  nee  i
lovko snyali shlyapy s golovy drug u druga.
   - Vash sluga, sudarynya! - vskrichali oni duetom.
   Dzhenni ulybnulas'.
   - Nakrojtes', gospoda! - skazala ona, izobrazhaya  moloduyu  gercoginyu  iz
kakoj-to starinnoj p'esy.
   Sem Mun dotronulsya ukazatel'nym pal'cem do  ee  shcheki  i  liznul  konchik
pal'ca.
   - Slishkom solono.
   - Na mokrom meste? - sprosil Stouks, ukoriznenno posmotrev na nee.
   Dzhenni pokachala golovoj.
   - Pogovorim o chem-nibud' drugom.
   Mun podmignul.
   - Znaesh', Dzhon, - skazal on, vzvizgivaya i pohryukivaya  (ochevidno,  takim
golosom on govoril na scene), - byvalo, ya chertovski zdorovo obedal tushenoj
govyadinoj na Druri-lejn za tri s polovinoj  pensa.  A  uzh  za  shest'  tebya
kormili kak lorda.
   - S etim sejchas tozhe hudo, - skazal Stouks. - Vse vzdorozhalo, i  aktery
v tom chisle.
   - A aktrisy? - veselo sprosila Dzhenni.
   - Da ih i net vovse.
   Dzhenni iskrenne vozmutilas':
   - Kak? Dzhon Stouks, vy imeete naglost'...
   - Net, net, sudarynya, - skazal Stouks  polushutya-poluser'ezno.  -  YA  ne
govoryu, chto u vas net zadatkov aktrisy, i pritom ves'ma  horoshej,  no  vam
nuzhno po men'shej mere eshche let pyatnadcat', chtoby obrazovat'sya v to, chto  my
nazyvaem aktrisoj...
   Ee ispug byl ne sovsem pritvornym.
   - Pyatnadcat' let! Kak mnogo...
   Mun ostanovil ee.
   - Net, vovse ne mnogo. Ty udivish'sya - verno, Dzhon, oni udivitsya...
   - Odnazhdy  utrom  vy  oglyanetes',  -  proiznes  Stouks  s  nepoddel'noj
grust'yu, - a ih...
   - I sled prostyl! - No  eto  byli  uzhe  slova  missis  Ladlou,  kotoraya
vletela na vseh parusah, drozha ot gneva, ili ot volneniya, ili  ot  drugogo
stol'  zhe  sil'nogo  chuvstva.  -  I  sled   prostyl!   -   povtorila   ona
dusherazdirayushchim golosom.  Pozadi  nee  stoyala  Sara  i  eshche  odna  molodaya
aktrisa.
   Dzhenni trevozhno posmotrela na nih.
   - CHto?
   - Kogo sled prostyl? - vskrichal Stouks.
   - Ne govorila li ya, chto  etot  negodyaj  Varli,  priezzhavshij  k  nam  na
proshloj nedele, - vozopila missis Ladlou, - dolzhno byt', ryshchet  povsyudu  v
poiskah akterov dlya missis Brogem, u kotoroj  teper'  patent  na  vladenie
teatrom "Olimpik"? Ne govorila li ya, devushki? I ne bud'  ya  Fenni  Ladlou,
esli on ne debyutiruet v "Olimpike" cherez nedelyu,  schitaya  ot  segodnyashnego
dnya, kak tol'ko oni otpechatayut i raskleyat  afishi.  My  s  misterom  Ladlou
rasproshchalis' s "Olimpikom", kogda patent byl u madam Vestris. "Bol'she syuda
ni nogoj", - skazala ya misteru Ladlou...
   - No kogo zhe sled prostyl? - sprosil Stouks.
   - Ne skazavshi ni slova... dazhe ne prostilsya. Nebos' dva vechera prosidel
s etim Varli, vse treboval rolej, torgovalsya iz-za zhalovan'ya i reklamy.
   - No kto zhe, _kto_?
   - Da Dzhulian Nap'e, konechno. Kto zhe eshche? - Ona vzglyanula na  Dzhenni.  -
Ditya moe, ty bledna, kak prividenie.
   - Razve? - sprosila Dzhenni.  Ona  popytalas'  ulybnut'sya  i  upala  bez
chuvstv. Mgnovenno svet i kraski nachali tusknet', komnatu  zavoloklo  burym
sumrakom, i vse figury teper' vyglyadeli tak, slovno soshli so staroj sepii.
   - Muzhchiny, - komanda missis  Ladlou  prozvuchala  uzhe  gorazdo  tishe,  -
prinesite vody i ryumku brendi da voz'mite u Agnes moyu nyuhatel'nuyu sol'.
   On razlichal teper' tol'ko treh  zhenshchin,  sklonivshihsya  nad  Dzhenni.  On
slyshal ih golosa - legkij drozhashchij shepot.
   - Raspustite shnurovku! I tam tozhe!
   - Missis Ladlou, mne kazhetsya... - potryasenno skazala devushka.
   - Pomolchi, Sara. Teper' ya ponimayu.  I  ponimayu,  pochemu  Dzhulian  Nap'e
bezhal tak pospeshno.
   - Vy dumaete, ona skazala emu?
   - Net, ona ne  skazhet.  On  dogadalsya  i  pustilsya  nautek.  Londonskij
angazhement - i proshchaj vse zaboty. No teper', kogda  my  ostalis'  bez  nih
oboih, chto ya skazhu misteru Ladlou?
   Tri   zhenshchiny,   sklonivshiesya   nad   nepodvizhnoj   figuroj,   medlenno
raspolzalis' kloch'yami dyma. No kogda dym  rasseyalsya  i  zatihli  poslednie
zvuki nevnyatnogo bormotaniya, CHiverel pochuvstvoval, chto ischezla  i  Zelenaya
Komnata. On snova byl gde-to snaruzhi, v gorode ili nad gorodom, no  ponyat'
chto-libo  bylo  nevozmozhno,  slovno  kto-to  bystro  prokruchival   staryj,
istertyj fil'm. Vremya szhalos', razmyv i peremeshav  vse  videniya  i  zvuki,
prizrachnye i legkie. No u nego vozniklo oshchushchenie dozhdya, holodnogo  chernogo
dozhdya na uzkih ulochkah, i vmeste s nim - muchitel'noe chuvstvo bespokojstva.
Propala, propala navsegda, sginula v etom  mercanii  vremeni,  v  holodnoj
zhuti dozhdya!





   Vse uspokaivalos'. Poyavilos' siyanie, pohozhee na zarevo dalekogo nochnogo
pozhara. Poslyshalis' zvuki, kotorye postepenno prevratilis' v  slova.  Svet
kamina i lamp igral na butylkah i pivnyh kruzhkah.  |to  byl  snova  uyutnyj
ugolok uzhe znakomoj taverny, na sej raz pozdnim vecherom, i tot  zhe  hozyain
stoyal,  opirayas'  na  stojku,  i  tot  zhe  potrepannogo   vida   zhurnalist
razgovarival s Ladlou.
   - Vashe zdorov'e, mister Ladlou!
   - Vashe zdorov'e. Hotya ne bud' vrachebnogo  predpisaniya,  ya  by  edva  li
pritronulsya k etomu, - skazal Ladlou mrachno. -  Dusha,  mozhno  skazat',  ne
prinimaet.   Tak   vy   govorite,   chto   nekotorye    zriteli    vyrazhayut
neudovol'stvie...
   - K sozhaleniyu, da, mister Ladlou, - skazal zhurnalist. - My, sobstvenno,
poluchili vsego dva pis'ma, no ya podumal,  chto,  prezhde  chem  ih  pechatat',
nadobno predupredit' vas.
   - Ochen' lyubezno s vashej storony. Eshche po stakanchiku, Dzhordzh. Net, ya  vas
sprashivayu! - vskrichal  Ladlou,  ohvachennyj  vnezapnoj  vspyshkoj  yarosti  i
otchayaniya. - YA vas sprashivayu: chto mozhet sdelat' chelovek?  Vse  proizoshlo  v
odin mig - bez preduprezhdeniya, bez izvineniya. Nap'e -  razorvav  kontrakt,
zamet'te - bezhit v London...
   - Gde, kak ya slyshal, on imeet bol'shoj uspeh  v  "Olimpike",  -  vstavil
zhurnalist.
   -  Vozmozhno,  vozmozhno,  tamoshnyaya  publika  nikogda  ne  byla  osobenno
vzyskatel'noj. - Ladlou odnim neterpelivym  vzmahom  ruki  vynes  prigovor
etoj publike i, snova pogruzivshis'  v  otchayanie,  prodolzhal:  -  Kogda  on
uehal, miss Vil'ers, na kotoroj ya stroil ves' repertuar, totchas zhe slegla.
Ot gorya - voobrazite sebe: byt' pokinutoj vot tak, a  ved'  ona  byla  ego
zhenoj, tol'ko chto ne zvalas' eyu, - ee nezdorov'e usugublyaetsya... i...  vy,
navernoe, slyshali...
   - Da, - otvetil zhurnalist tainstvennym i ne ostavlyayushchim somnenij v  ego
osvedomlennosti tonom. - YA podumal togda, chto  ej  luchshe  bylo  by,  mozhet
byt'...
   - Da, ya tozhe podumal. No posle etogo ona ne tol'ko ne popravlyaetsya,  no
stanovitsya vse huzhe,  slabeet  s  kazhdym  dnem.  Doktor  pereproboval  vse
sredstva, no bezuspeshno, bezuspeshno.
   - CHahotka?
   - Da. Ona medlenno ugasaet, - skazal Ladlou s  iskrennim  ogorcheniem  i
vse zhe s kakim-to udovol'stviem. - I vse v truppe znayut ob  etom,  tolkuyut
ob etom, udrucheny etim. Tak chto zhe ostaetsya delat' cheloveku,  ser?  YA  vas
sprashivayu, chto?
   - Nichego. Vypejte eshche. Povtorit', Dzhordzh.
   Otkuda-to voznik Kettl, vymokshij do nitki,  izmuchennyj  i  otchayavshijsya.
CHiverel oshchutil stradanie Kettla kak sobstvennuyu  bol'.  Kakim-to  strannym
obrazom - on tak i ne ponyal etogo ni togda, ni vposledstvii - s poyavleniem
Kettla eta kartina perestala byt' prosto teatral'nym zrelishchem i  sdelalas'
potryasayushche  zhivoj,  ona  nadryvala  emu  dushu  i  sokrushala  serdce.  Svoe
sochuvstvie Dzhenni on eshche mog ponyat', esli i ne postigal polnost'yu vseh ego
tainstvennyh aspektov. Krasivaya obrechennaya  devushka,  vpervye  probudivshaya
ego voobrazhenie; imenno ona kak v skazke  pokazala  emu  kartiny  minuvshih
let; kto znaet, chem ona byla: mechtoj, osveshchennoj ego  sobstvennoj,  nikomu
ne prigodivshejsya nezhnost'yu i omrachennoj ego pechal'yu; ulybayushchejsya volshebnoj
maskoj podlinnoj Dzhenni Vil'ers; ili  voploshcheniem  Teatra,  kotoryj,  kol'
skoro on, CHiverel, ne pozhelal ego videt', teper' vhodil v malen'kuyu temnuyu
dver' artisticheskogo pod®ezda gde-to v  dal'nih  zakoulkah  ego  soznaniya,
prinyav takoe prelestnoe i zhalostnoe oblich'e. No k chemu zdes' etot chelovek,
etot Uolter Kettl, eta toshchaya chernaya grotesknaya figura?..
   - Menya k nej ne pustili, - s gorech'yu govoril Kettl. - Ej, vidno,  huzhe.
A etot staryj  oluh  doktor  nichego  ne  skazal.  YA  ego  dozhdalsya,  hotel
pogovorit'. No zrya. On ne soobrazhaet, ni chto on delaet, ni gde  nahoditsya.
- Kettl vzyal stakan u hozyaina i proglotil ego  soderzhimoe,  ne  razbavlyaya,
odnim sudorozhnym glotkom.
   - Ni gde nahoditsya bednaya miss Vil'ers? - skazal  zhurnalist;  on  hotel
pribavit' eshche chto-to, no Ladlou tronul ego za ruku.
   Kettl vzglyanul kuda-to skvoz' nego.
   - YA znayu, gde ona. Ona u poroga smerti. Stranno zvuchit, esli vdumat'sya.
U poroga smerti, - povtoril on medlenno.
   - Uolter, mal'chik moj, - vskrichal Ladlou, -  tak  delo  ne  pojdet!  Ty
naskvoz' vymok i drozhish'. Ty svalish'sya sleduyushchim.
   - Tol'ko ne ya, -  skazal  Kettl  prezritel'no.  -  YA  ne  sgoryu  ran'she
vremeni. Nash gorodishko segodnya tochno kladbishche. Mne vse  kazalos',  chto  my
tut  davno  uzhe  peremerli,  tol'ko  pozabyli  ob   etom.   A   doktor   -
prosto-naprosto staryj zhirnyj pokojnik, kotorogo voskresili po oshibke. Eshche
stakanchik, Dzhordzh.
   - A-ga! - skazal hozyain, na etot raz chut' slyshno.
   - Pej do dna, - skazal Ladlou, - da begi begom k  sebe  na  kvartiru  i
lozhis' v postel'. Ty sam bolen.
   Kettl rassmeyalsya suhim, kakim-to beskrovnym, skrezheshchushchim smehom.
   - Eshche by, konechno, bolen. My vse bol'ny.  Ty  -  svoimi  razmalevannymi
rozhami i namalevannymi dekoraciyami. |tot  vot  malyj  -  tem  pustozvonnym
vran'em, kotoroe on pechataet. Bolen dazhe Dzhordzh, kotoryj  poit  nas  svoej
otravoj, chtoby my pomen'she zamechali merzostej na puti k mogile.  Vot  kuda
my vse idem, dzhentl'meny. Priyatnogo puteshestviya!
   CHiverel chuvstvoval, chto vmeste  s  Kettlom  vyhodit  v  dozhd'  i  t'mu;
osveshchennyj ugolok taverny zadulo, kak plamya svechi. Ni  ulic,  ni  domov  -
tol'ko noch', holodnyj dozhd' i stradanie. Navsegda zakatilos' solnce i  vse
nashe schast'e. I ad vovse ne gde-to v inom mire:  on  tut,  v  etoj  mokroj
chernoj nochi, i uhodyashchaya nadezhda prevrashchaet kazhdyj shag v  tysyachu  let  ada.
Potom poyavilos' smutnoe videnie: vysoko  na  uglu  visit  zheltyj  maslyanyj
fonar'; Kettl,  bol'noj  ot  gorya,  ves'  den'  nichego  ne  evshij  i  edva
derzhashchijsya na nogah  posle  spirtnogo,  prislonilsya  k  tusklo  osveshchennoj
stene; kakoj-to policejskij v vysokoj shapke s vorchaniem ustavilsya na nego;
Kettl, spotykayas', bezhit proch' vo t'mu, shlepaya po luzham, skol'zya po gryazi,
zhelaya zhizni, lyubvi, iskusstva i slavy i vse zhe ishcha smerti. I eto ne Martin
CHiverel, kotoryj spokojno prinimal stol' mnogoe i veril v stol'  nemnogoe,
kotoryj nikogda ne byl podenshchikom v plohon'kom starom teatre,  golodnym  i
polumertvym ot ustalosti; nikogda ne  sgoral  dotla  v  ogne  bezrassudnoj
strasti, nikogda ne dumal i ne chuvstvoval,  kak  chelovek  sorokovyh  godov
proshlogo veka, - a tot neschastnyj glupovatyj zagrobnyj duh, Uolter  Kettl.
I vse zhe v eti tainstvennye mgnoveniya Martin CHiverel dumal  i  chuvstvoval,
kak Kettl, sostradal emu, kak nikogda ne sostradal ni odnomu  iz  sozdanij
svoej fantazii, i dazhe nachal zamechat', chto kakie-to peremeny proishodyat  v
nem samom...





   Pustota. Ni teatra "Rojyal", ni taverny, ni Uoltera  Kettla,  ni  pletej
dozhdya na ulicah starogo Barton-Spa. Trevozhnaya t'ma mogla po-prezhnemu  byt'
noch'yu stoletnej davnosti ili prosto kraem sna. CHto eto, konec? A esli net,
to gde zhe Dzhenni Vil'ers? On proiznes ee imya neskol'ko raz, s kazhdym razom
vse nastojchivee, i ne udivilsya tomu,  chto  proiznosit  ego  vsluh,  slovno
obrashchayas'  k  samoj  Zelenoj  Komnate,  k  vysokomu   steklyannomu   shkafu,
akvarel'nomu nabrosku, knizhechke, k fehtoval'noj perchatke.
   Ee golos, kogda on prozvuchal, byl  slabym  i  spokojnym,  on  donosilsya
slovno by niotkuda - tihij golos iz prizrachnogo sumraka. Ona skazala:
   - Umirat' bylo tak odinoko.
   - Odinoko? - On povtoril eto slovo kak eho.
   -  Da,  ochen',  -  skazala  ona  medlenno  i  prosto,  slovno   golosu,
otdelivshemusya ot tela, polagaetsya byt' terpelivym so svoimi slushatelyami. -
Vse byli tak daleko. |to byl samyj odinokij mig moej zhizni.
   - Tebe bylo strashno? - tiho sprosil on.
   - Net. YA slishkom ustala, chtoby chuvstvovat' strah. Bylo odinoko i uzhasno
grustno - do samogo konca.
   - Do samogo konca? -  Dejstvitel'no  li  on  zadal  vopros  ili  prosto
podumal? - Posle stol'kih nedel' gde-to v unyloj malen'koj zadnej komnate,
vdali ot ognej, muzyki i aplodismentov, odinokaya i pechal'naya... ishudavshie
ruki i vpalye shcheki... ogromnye goryashchie glava i svetlye  volosy...  chto  zhe
bylo potom, rodnaya moya?
   Nikakogo otveta. Ni  zvuka.  Neuzheli  vse  koncheno?  |togo  on  ne  mog
dopustit'. On vskochil na nogi s otchayannym krikom:
   - Dzhenni, esli  v  samom  konce  bylo  luchshe...  ne  tak  beznadezhno  i
grustno... ya dolzhen znat'! Daj mne vzglyanut'! Daj mne  poslushat'!  Dzhenni,
chto togda bylo? Ty slyshish' menya?
   Dve oplyvshie svechi  osveshchali  malen'kuyu  spal'nyu,  otbrasyvaya  ogromnye
teni. Dzhenni sidela s raspushchennymi volosami, opershis' o goru podushek,  ona
ishudala i byla ochen' bledna. Dorodnaya staraya sidelka -  sama  vsego  lish'
tolstaya ten' - pristroilas' vozle  krovati.  Dozhd'  pechal'no  i  monotonno
barabanil po kryshe.
   Dzhenni ukazala na svechi.
   - Znaete, kak my ih nazyvaem?
   - Znayu, milaya. Svechki. Kak zhe eshche?
   - Net, ne prosto svechki. Sejchas-to da, a vot kogda vosk ves' sbezhit  po
bokam, - zhirnyj belyj vosk, bezhit i kapaet, - togda my zovem ih  savanami.
Pravda, pohozhe?
   -  Ne  nado  tak  govorit',  golubushka.  Poterpi   nemnozhko,   i   tebe
skoro-skoren'ko polegchaet. Ty ved' hochesh' snova igrat' v teatre?
   - Eshche by! - Dzhenni vstrepenulas'. -  Kotoryj  teper'  chas?  Mne  nel'zya
opazdyvat'. YA dolzhna odevat'sya. Pochemu ya tut lezhu?
   Sidelka naklonilas', chtob uderzhat' ee.
   - Nu-nu, milaya, segodnya-to eshche nel'zya.  Tebe  tak  nezdorovitsya,  da  i
pozdno uzhe kak-nikak.
   - Da, uzhe pozdno,  -  probormotala  Dzhenni.  -  Uzhe  slishkom  pozdno...
"Pokojnoj nochi, ledi, pokojnoj  nochi,  dorogie  ledi...  Pokojnoj  nochi...
pokojnoj nochi..." ["Gamlet"] - Ee golos zamer,  no  tut  zhe  ona  uslyshala
chto-to porazivshee ee i podnyala ruku: - Slushajte: chto eto za shum?
   - |to dozhdik, milaya, - skazala sidelka. - Zapadnyj veter nagnal dozhdya k
nochi.
   - "Hej-ho, i dozhd' i veter..." ["Dvenadcataya noch'"] |to  tozhe  grustno.
Ne znayu pochemu, no tak uzh ono vyhodit. A emu togo i nado. "Da  ne  vse  l'
ravno, p'esa sygrana davno..." Hochet pritvorit'sya, budto ne grustno, budto
emu ni do chego net dela, i vse ravno grustno. Mne vsegda plakat' hochetsya.
   - Ne plach', milaya. Pozhalej svoyu golovushku.
   No Dzhenni snova zabespokoilas'.
   - Net... net... ya dolzhna. A vremeni malo... Nu i chto  zh,  esli  pozdno,
Sara? YA znayu, chto ty ustala, no ya dolzhna povtorit' eto eshche raz.  "U  vashej
dveri shalash ya splel by, chtoby iz nego vzyvat' k vozlyublennoj..."
   Kogda ona  v  iznemozhenii  otkinulas'  na  podushki,  ryadom  s  krovat'yu
voznikla vysokaya figura, chej rost eshche bolee podcherkivalsya  dlinnym  chernym
plashchom -  tochno  yavilas'  nakonec  sama  Smert'.  Doktor,  kotorogo  budto
special'no vyveli na scenu, chtoby  zapolnit'  pustoe  prostranstvo,  zanyal
svoe mesto s kakoj-to  mrachnoj  effektnost'yu;  teper'  eta  melanholichnaya,
vyderzhannaya v  priglushennyh  tonah  kartina  byla  zakonchena  i  mogla  by
schitat'sya  vershinoj  akademicheskoj  zhivopisi  togo  vremeni.  A  umirayushchaya
devushka so sputannymi bleknushchimi  volosami,  vpalymi  shchekami,  s  glazami,
sverkayushchimi goryachechnym bleskom, - to byla ne sama Dzhenni, no aktrisa  miss
Vil'ers v ee poslednej velikoj roli. I mozhet byt', sam  Uolter  Kettl  byl
zdes' rezhisserom, i on zhe nabrosal podobayushchij sluchayu dialog.
   - Ona gasnet na glazah, doktor, - prosheptala sidelka. - I opyat' bredit,
bednyazhka.
   Dzhenni shiroko otkryla glaza i s usiliem ulybnulas' doktoru.
   - Miss Vil'ers, - skazal on tiho.
   Ona tryahnula golovoj, kak rebenok.
   - Vy sovsem zamuchilis' so mnoyu, doktor.
   - Net, niskol'ko, miss Vil'ers.
   - Sovsem zamuchilis'... A gde nyanyushka?.. Ushla?
   - Da chto ty, gospod' s toboj, vot ya, zdes'!
   - YA vas ne vizhu, - skazala ona vyalo. - Temno... Pochemu tak temno? I chto
eto za shum?
   - |to dozhdik, milaya.
   - Net, net, poslushajte. -  I  Dzhenni,  v  poslednij  raz  sobravshis'  s
silami, sela na krovati.
   I CHiverel vdrug tozhe uslyshal dalekuyu muzyku, priglushennye  aplodismenty
i molodoj golos, kotoryj vse  priblizhalsya  i  zval:  "Uvertyura!  Uchastniki
pervogo akta, na scenu, na scenu!"
   - Moj vyhod, - skazala Dzhenni s torzhestvuyushchej ulybkoj, - moj  vyhod!  -
Ona upala na podushki, i tut zhe chernyj veter s voem vorvalsya iz  neob®yatnoj
t'my, i vsya scena srazu vysohla i poblekla, kak poblek  by  zelenyj  list,
esli by celuyu osen' vtisnuli v odno mgnovenie; i, kak list  s  dereva,  ee
uneslo proch'. I snova byla pustota.





   Vot i vse. Zanaves. Konec. Sam  ne  znaya  kak,  on  privel  v  dejstvie
strannyj mehanizm etogo vechera, vspomniv strochku  iz  spravochnika:  Dzhenni
Vil'ers, aktrisa, umerla 15 noyabrya 1846 goda v vozraste 24 let.  I  teper'
vse konchilos'; bol'she nichego ne moglo byt'.  On  snova  uslyshal  spokojnyj
golos Otli: "Dzhenni Vil'ers priehala  syuda  iz  Norfolka  i  stala  igrat'
glavnye roli. Vlyubilas' v zdeshnego pervogo lyubovnika  Dzhuliana  Nap'e,  no
tot vnezapno ostavil truppu radi angazhementa  v  London.  Ona  zabolela  i
umerla. Nap'e nenamnogo perezhil ee. On uehal v N'yu-Jork,  zapil  i  vskore
pokonchil s soboj. Vot, sobstvenno, chto tam skazano". |to byl blagorazumnyj
golos istorii i zdravogo smysla.  Dzhenni  Vil'ers  vchera,  Martin  CHiverel
segodnya; i kazhdyj god pervoe dunovenie zimy smetaet s derev'ev ostatki  ih
uvyadshego zolota - chto zhe osobennogo  v  tom,  chto  i  malen'kuyu  scenku  u
smertnogo odra uneslo proch', kak opavshij list.
   I  vse  zhe  v  seredine  svoej  rechi  na  uzhine  v  "Belom  olene"  ona
ostanovilas' i skazala emu udivitel'nye slova. Vprochem, togda  eto  skoree
vsego byla slozhnaya igra ego sobstvennogo voobrazheniya. Ved' nikakoj  Dzhenni
Vil'ers, govorivshej s nim iz drugogo  vremeni,  yavno  ne  moglo  byt',  i,
nesomnenno, on govoril sam s soboj, a  potomu  zdes'  vse  eshche  ostavalas'
kakaya-to tajna. Kto zhe nakonec predstal emu v obraze davnym-davno  umershej
aktrisy i popytalsya vozdejstvovat' na ego um takim neobychnym  sposobom?  I
chto  za  nevedomyj  istochnik  vnov'  obretennogo  volshebstva  -   energii,
vdohnoveniya, vostorga - otkrylsya v nem v etot mig? On uvidel togda rodnik,
sverkayushchij v pustyne, - pochemu zhe on ne vidit ego teper'?
   Bystraya himicheskaya reakciya v krovi, reshil on, vspomniv tabletki doktora
Kejva. Ved' on prinyal chetyre vmesto dvuh,  i  eti  tabletki  i  himicheskie
processy, kotorye smogli probudit' teatral'nye fantazii v kakom-to  ugolke
ego mozga, razumeetsya, sygrali tut nemaluyu rol'. Prezhnee  suhoe  utomlenie
bystro vozvrashchalos', i vokrug opyat' prosterlas' pustynya, useyannaya drevnimi
belymi kostyami. On otkryl glaza  i  obvel  vnimatel'nym  vzglyadom  Zelenuyu
Komnatu: da, vne vsyakogo somneniya, eto  byla  edinstvennaya  v  svoem  rode
Zelenaya Komnata v Barton-Spa, v teatre "Rojyal", kotoryj prostoyal  zakrytym
vsyu  nedelyu,  no  dolzhen  otkryt'sya  v   ponedel'nik   (_Po   special'nomu
priglasheniyu! Kontramarki ne vydayutsya!_) dolgozhdannoj prem'eroj "Steklyannoj
dveri" Martina  CHiverela  s  polnym  vest-endskim  sostavom  ispolnitelej.
Teper' komnata spokojno stoyala na svoem meste v kolee  vremeni.  |to  byli
zauryadnye Zdes' i Sejchas. Vpolne rezonno, soglasilsya on, tak ono i  dolzhno
byt'. No edva on snova zakryl glaza, u nego vyrvalsya glubokij vzdoh, pochta
ston.
   Emu otozvalsya ehom vzdoh eshche bolee glubokij, eshche bol'she  pohodivshij  na
ston, no slegka affektirovannyj, teatral'nyj, i chelovek v  chernom,  shedshij
po temnomu koridoru,  obernuvshis',  prinyal  ot  drugogo  edva  razlichimogo
cheloveka pachku pisem i zapisok. Zatem otvorilas' dver'  v  zalituyu  svetom
komnatu, i tot v chernom, popav v ramu dvernogo proema, okazalsya  Gamletom,
princem Datskim. Gamlet chto-to vorchal,  vprochem,  bez  malejshego  priznaka
podlinnogo  neudovol'stviya,  ibo  posle  spektaklya  damy   zabrosali   ego
zapiskami s iz®yavleniyami vostorga i dazhe namekami  na  vozmozhnost'  tajnyh
svidanij.
   Ubornaya nichem ne napominala skromnoj uyutnoj komnatki  Dzhenni  v  teatre
"Rojyal" v Barton-Spa. Ona prednaznachalas' dlya prem'era londonskogo  teatra
"Olimpik". Na stole pestreli cvety v vazah i sverkali hrustal'nye grafiny,
a nad nim viselo roskoshnoe, yarko osveshchennoe bol'shoe zerkalo. Kover, sofa i
stul'ya byli temno-malinovogo cveta. I Dzhulian  Nap'e  v  kostyume  Gamleta,
poverh kotorogo on teper'  nabrosil  shirokij  shelkovyj  halat,  byl  ochen'
krasiv i impozanten, kak i podobaet nastoyashchemu  londonskomu  prem'eru.  On
ulybalsya, chto-to veselo murlykal i yavno byl v vostorge ot samogo sebya i ot
vsego mira. On shvyrnul pis'ma i zapiski na  stol,  nalil  sebe  poryadochnuyu
porciyu brendi i uselsya pered  zerkalom,  sobirayas'  razgrimirovyvat'sya.  V
dver' postuchali.
   Voshedshij byl tolstyak srednih let, dlinnovolosyj, s zheltovatym  licom  i
issinya-chernoj kozlinoj borodkoj.  Derzhalsya  on  podcherknuto  torzhestvenno,
smotrel holodnym pristal'nym vzglyadom, govoril v nos, rastyagivaya slova,  -
slovom, eto byl nastoyashchij yanki staryh vremen.
   - Mister Dzhulian Nap'e, - vazhno nachal on.
   - Da, ser, - nadmenno otvechal Nap'e. - A vy kto?
   - Dzhekob Dzh.Mangls, ser, iz N'yu-Jorka, - otvechal tot, dostavaya vizitnuyu
kartochku. - Otlichno izvesten  missis  Brogem  i  vsem  vedushchim  impresario
Londona, mister Nap'e.
   - Vy byli na spektakle, mister Mangls?
   - Imel udovol'stvie, mister Nap'e, i dolzhen vas pozdravit' s prekrasnym
ispolneniem Blagorodnogo  Datchanina.  CHrezvychajno  lovko  sygrano,  mister
Nap'e.
   - Blagodaryu vas, mister Mangls. Vyp'ete so mnoj?
   - Ne teper', ser, blagodaryu vas, moj drug missis Brogam ozhidaet menya  v
svoem kabinete. No hochu  vam  skazat',  mister  Nap'e,  chto  dlya  vas  uzhe
prigotovlena celaya kucha dollarov  i  dvesti  tysyach  nashih  luchshih  grazhdan
mechtayut o tom dne, kogda Dzhekob Dzh.Mangls dast im vozmozhnost' uvidet'  vas
v roli Gamleta i vo vseh rolyah, kotorye vam zhelatel'no  budet  sygrat'  na
Brodvee ili gde-libo v drugom meste. Vashi usloviya, mister Nap'e?
   Nap'e ulybnulsya.
   - |to ochen' lyubezno s vashej storony, mister Mangls. No poka chto u  menya
net zhelaniya otpravit'sya v Ameriku.
   Mister Mangls posmotrel na chasy.
   - YA ne mogu zastavlyat' zhenshchinu zhdat', mister Nap'e, no pozzhe,  esli  vy
eshche budete v teatre...
   - YA priglashen na uzhin, mister Mangls, i  ya  tozhe  ne  lyublyu  zastavlyat'
zhenshchinu zhdat'...
   - Menee chem cherez chetvert' chasa, mister Nap'e, ya rasskazhu vam  o  svoem
predlozhenii, i vy budete beskonechno porazheny ego shchedrost'yu;  rech'  idet  o
sezone v moem n'yu-jorkskom teatre.
   - Edva li moi namereniya izmenyatsya v blizhajshie desyat' minut... odnako...
   - Sluchalis' i bolee strannye veshchi, mister Nap'e. S vashego razresheniya  ya
vse zhe risknu. - I on vyshel.
   Nap'e razveselyajsya. Sdelav novyj glotok brendi, on kachal snimat' grim i
celikom pogruzilsya v eto zanyatie. On  stiral  poslednie  sledy  kraski  so
svoego mrachnogo  krasivogo  lica,  kogda  v  ubornuyu  bez  stuka  vorvalsya
sleduyushchij posetitel'. |to byl  Uolter  Kettl,  eshche  bolee  vozbuzhdennyj  i
izmuchennyj, chem obychno, i pohozhij na pugalo.
   - Uolter Kettl! - Nap'e byl porazhen. - Ty-to dlya chego v  Londone?  Ushel
nakonec ot starika Ladlou?
   - Ona umerla, Nap'e! - vskrichal Kettl, s trudom perevodya dyhanie.  -  I
eto ty ubil ee!
   Nap'e podnyalsya i stoyal, vozvyshayas' nad nim.
   - O chem ty govorish'? Kto umer?
   - Dzhenni umerla.
   - Dzhenni Vil'ers?
   - Da, da, da, umerla, umerla! - Kettl slovno obezumel.  On  vcepilsya  v
Nap'e, svirepo glyadya na nego, i krichal: - My  horonim  ee  poslezavtra.  I
klyanus' bogom, Nap'e, eto ty ubil ee, ty  i  bol'she  nikto,  ubil  tak  zhe
verno, kak esli by vsadil ej pulyu v serdce. Ty ubil ee...
   - Pusti, durak, - zarychal Nap'e,  -  ili  ya  slomayu  tebe  ruku.  -  On
otshvyrnul Kettla tak, chto tot proletel  cherez  vsyu  komnatu.  Unizhennyj  i
obessilennyj, Kettl prislonilsya k stene. - CHto sluchilos'? YA dazhe ne  znal,
chto ona bolela. Bolela ona?
   - Da, - probormotal Kettl. - |to nachalos' v to utro, kogda ona  uznala,
chto ty sbezhal ot nas. - On dyshal s trudom, slovno  kazhdyj  vzdoh  prichinyal
emu bol'.
   - Nu? - neterpelivo sprosil Nap'e.
   - Ona zhdala rebenka, ty znaesh'.
   - Otkuda mne znat'? Ona nichego ne govorila.
   Kettl ne vzglyanul na nego.
   - Ona izbavilas' ot rebenka. No luchshe ej ne stalo. Da ona i  ne  hotela
popravit'sya. Tvoe begstvo prikonchilo ee. Ty ubil ee,  Nap'e.  I  pokuda  ya
zhiv, ya ne dam tebe zabyt' etogo. - No v ego  ugroze  ne  chuvstvovalos'  ni
sily, ni nastoyashchej yarosti.
   - Zabyt'? Ty dumaesh', ya nuzhdayus' v tvoih napominaniyah?
   - Nuzhdaesh'sya ili net, a ya budu tebe napominat'. - Teper'  Kettl  podnyal
na nego glaza.
   Ot etogo vzglyada Nap'e sorvalsya s mesta i v dva pryzhka okazalsya ryadom s
Kettlom.
   - Ne smej govorit' so mnoj takim tonom, Kettl. A to smotri, kak by ya ne
zatolkal tebe vse tvoi slova obratno v glotku. YA igral s nej na  scene.  YA
lyubil ee. YA zhil s nej. Zapomni eto.
   - I brosil ee.
   Udivitel'no, do chego etot dialog,  hot'  i  perepolnennyj  nepoddel'noj
yarost'yu, napominal tot Teatr,  kotoryj  oba  oni  znali  tak  horosho.  Oba
ostavalis' sami soboj, pritom edva  soboj  vladeli,  i  vse  zhe  voznikalo
vpechatlenie, chto  oni  razygryvayut  spektakl',  chto  i  sama  eta  ubornaya
nahoditsya na scene kakogo-to tainstvennogo ogromnogo teatra.
   - YA brosil ee, - skazal Nap'e teper' ostorozhno, slovno  emu  nado  bylo
opravdat'sya pered samim soboj ne men'she, chem pered Kettlom, -  potomu  chto
hotel poluchit' etot londonskij  angazhement.  Nel'zya  bylo  upuskat'  takoj
sluchaj, a ya znal, chto rasskazhi ya ej, ona  ugovorila  by  menya  otkazat'sya,
podozhdat', poka nam predlozhat dvojnoj angazhement. Vy vse znali, gde  ya,  i
kogda  ona  ne  stala  mne  pisat',  ya  reshil,  chto  ona   rasserdilas'...
nesomnenno, ona  imela  pravo  serdit'sya...  i  chto  so  mnoj  u  nee  vse
koncheno...
   - Ona byla slishkom gorda, chtoby pisat'...
   - Da, da, ya ponimayu, - neterpeliva  perebil  Nap'e.  -  Mozhesh'  mne  ne
ob®yasnyat', kakova ona. - Pomolchav, on sprosil: - Kak ona umerla?
   - Uzhasno. - Kettl byl ochen' mrachen. - ZHizn' uhodila iz nee po kaple.
   - Zamolchi, - vdrug v beshenstve zakrichal Nap'e, - ne to ya...
   - YA dumal, chto ty hochesh' znat'.
   - Ladno, - skazal Nap'e, - teper' ya ne hochu znat'. - On snova  vskipel.
- Provalivaj! -  Kettl  ne  shevel'nulsya,  i  togda  on  snova  kriknul:  -
Provalivaj i ostav' menya v pokoe! - On kruto povernulsya i s  mahu  sel  na
stul licom k zerkalu.
   Kettl medlenno poshel k dveri i u dveri obernulsya.
   - ZHelayu udachi v slavnoj kar'ere, Nap'e, - skazal on tiho.  -  Ona  tebe
zdorovo prigoditsya. - I vyshel.
   Nap'e odnim glotkom dopil brendi, toroplivo nalil  sebe  novuyu  porciyu,
bol'she prezhnej, i vskore proglotil i ee. On pristupil k tret'ej  porcii  i
byl uzhe izryadno p'yan, kogda vernulsya mister Mangls.
   - Itak, mister Nap'e, na sluchaj,  esli  vas  mozhet  zainteresovat'  moe
predlozhenie...
   Nap'e vskochil i vpilsya v nego glazami:
   - Da, da. Vy hotite, chtoby ya igral dlya vas i  dlya  vashih  tysyach  luchshih
grazhdan...
   - Razumeetsya, mister Nap'e.
   - Gamleta, Makbeta, Otello...
   - Vse velikie roli, mister Nap'e.
   Golos Nap'e ponizilsya do strannogo shepota:
   - Po rukam, mister Mangls. Oni u menya vse popadayut so stul'ev.  Klyanus'
bogom, ya narisuyu im takuyu kartinu straha, uzhasa i ugryzenij  sovesti,  chto
ona budet presledovat' ih kazhduyu noch'. Vyp'em, mister Mangls, vyp'em, a?
   - Nu chto zh, - skazal mister Mangls, ulybayas',  -  nemnogo  ya,  pozhaluj,
vyp'yu.
   - Nemnogo? - vskrichal Nap'e, napolnyaya bokaly.  -  Vot,  pejte!  Za  moe
poyavlenie na vashem Brodvee...
   - S udovol'stviem, ser. V vas est' blesk,  kotoryj  pryadetsya  po  vkusu
moim sograzhdanam, mister Nap'e.
   Teper' Nap'e zahmelel okonchatel'no.
   - Vy nahodite? Nu chto zh, posmotrim.
   - Teper', ser, chto kasaetsya uslovij...
   - K chertu usloviya! Pogovorim zavtra. Sejchas ya ne v nastroenii obsuzhdat'
usloviya. - I, ustaviv tryasushchijsya palec v posetitelya, on prodeklamiroval  s
p'yanoj strastnost'yu:

   YA lyubil
   Ofeliyu, i sorok tysyach brat'ev,
   I vsya lyubov' ih - ne cheta moej.
   [V.SHekspir "Gamlet"]

   I zapustil bokalom v stenu.
   Mister Mangls ponimal tolk v zrelishchah.
   - Prevoshodno, mister Nap'e. Nasha publika, ser, romantichna i nabozhna...
   - Togda, klyanus' nebom, mister Mangls, - vskrichal Nap'e kak bezumnyj, -
mne nadobno sprosit' s vas pobol'she, a vam -  podnyat'  ceny,  esli  uzh  my
reshim byt' i romantichnymi i nabozhnymi srazu. Net, net,  mister  Mangls,  -
pribavil on, vidya, chto tot pytaetsya chto-to  vstavit',  -  zavtra,  zavtra,
pogovorim zavtra...
   On brosilsya na stul vozle grimiroval'nogo  stolika,  uronil  golovu  na
ruki  i  zarydal  suho  i  sdavlenno.  Mister  Mangls   metnul   na   nego
pronicatel'nyj vzglyad, postavil svoj bokal i besshumno vyshel. Nap'e, nichego
no vidya, nepodvizhno sidel pered zerkalom.
   Svet stal merknut'. CHiverel podumal: "Tak vot kak  eto  bylo.  ZHal'.  I
znala li ona - mogla li ona znat', chto stalos' s toboj, moj drug?"
   Teper' pered nim byl  lish'  blednyj  prizrak  etoj  sceny,  no  on  eshche
razlichal Nap'e, uronivshego golovu na ruki sredi korobochek s grimom, melkoj
butaforii, pisem i grafinov, i zerkalo, slabo mercavshee pered  nim.  Potom
emu pokazalos', chto v glubine zerkala  vozniklo  kakoe-to  beloe  pyatno...
lico... iskazhennoe gorem, Dzhenni Vil'ers...





   |to, nesomnenno, snova byla Zelenaya Komnata. No Zelenaya Komnata  teper'
ili togda? Tut li dva steklyannyh shkafa i portrety na stenah? I na meste li
drugaya dver', ta, chto ischezla za sto let, proshedshih posle 1846 goda? Buryj
sumrak stal gushche i plotnej, chem kogda-libo,  on  napominal  temnyj  tuman.
CHiverel ne  znal,  chto  delat'.  Esli  sosredotochit'sya  slishkom  pospeshno,
vooruzhivshis' ostrym skal'pelem soznaniya, vse mozhet vnezapno ischeznut'  raz
i navsegda, on okazhetsya uznikom nastoyashchego, i togda nichego  ne  ostanetsya,
krome portreta, perchatki, imeni da skudnyh, melkih biograficheskih  faktov.
No esli on pozvolit svoemu vnimaniyu zabludit'sya v burom tumane vremeni, on
mozhet nikogda bol'she ee ne vstretit'. Nastupal samyj  vazhnyj  moment,  vse
ostal'noe bylo lish' podgotovkoj k nemu. Dzhenni! Krik vyrvalsya  iz  glubiny
ego serdca, i vse ravno, byla li to zhivaya  devushka,  izbezhavshaya  smerti  i
osvobodivshayasya iz plena svoego vremeni, ili prosto plod  ego  voobrazheniya.
Gde ona? Dzhenni Vil'ers!
   Ni  zvuka.  Ni  probleska  sveta  v  sumrake.  Nichego,  krome  smutnogo
oshchushcheniya, chto Zelenaya Komnata po-prezhnemu zdes'. Sejchas on byl  ne  prosto
utomlen; ego zahlestnula ogromnaya holodnaya volna stradaniya, kotoroe vskore
moglo stat' ostroj bol'yu. Esli on poteryal ee, esli eto konec vsego,  togda
luchshe by emu bylo umeret' chas nazad v etom kresle.
   - Dzhenni! - krichal on upryamo  i  nastojchivo,  slovno  oni  davnym-davno
ugovorilis' i sto raz poklyalis' drug  drugu  vstretit'sya  imenno  na  etom
meste v etot samyj chas, i vot, nakonec, on zdes'.
   I otvet prishel k nemu v Zelenuyu Komnatu: eto byl smeh, zvonkij i yasnyj,
kak serebryanyj kolokol'chik.
   Prezhnij  tainstvennyj  yantarno-zolotistyj  svet  valil  bol'shuyu   chast'
komnaty, i tol'ko uzkoe kol'co teni otdelyalo CHiverela ot poslednej i samoj
strannoj sceny iz vseh uvidennyh im v etot  vecher.  Dzhenni  byla  v  belom
plat'e, yunaya i veselaya, sovsem kak v tot den', kogda Kettl  predstavil  ee
truppe: vnachale emu pokazalos', chto ona stoit v  dvernom  proeme,  zalitaya
oslepitel'nym svetom. I svet etot byl sovsem drugoj. Slovno pozadi nee byl
uzkij korotkij  koridor,  uhodivshij  v  siyayushchie  solnechnye  luchi,  kotorye
probivalis' k nej, i plyasali, i sverkali vokrug ee golovy. Ona stoyala  tam
v kakom-to svoem zacharovannom mae, tochno prishla  iz  prekrasnogo  zolotogo
veka, iz toj mechty, chto vechno  beredit  chelovecheskoe  voobrazhenie.  Odnako
potom CHiverel razglyadel, chto ee obramlyaet  ne  dvernoj  proem,  a  vysokoe
zerkalo v nishe - zerkalo, v kotoroe  s  davnih  por  smotrelis'  aktery  i
kotoroe perezhilo vse peremeny v  Zelenoj  Komnate.  Znakomoe  zerkalo,  no
sejchas ono bylo takzhe i dvernym proemom, potomu chto Dzhenni stoyala  v  nem,
graciozno balansiruya  na  samom  krayu,  i  tainstvennym  obrazom  izluchala
stol'ko sveta, chto vse prochie v  komnate  kazalis'  tusklymi  i  kakimi-to
ponikshimi.
   Oni napominali figury so starogo dagerrotipa - oba Ladlou, Stouks,  Sem
Mun i ostal'nye. Vse byli v chernom i sideli nepodvizhno,  vplotnuyu  drug  k
drugu, i chto-to slushali s unylym vidom. CHiverel ne srazu ponyal, chto  zdes'
proishodit, ibo ne tol'ko  oni  sami  kazalis'  vsego  lish'  potemnevshimi,
obsharpannymi mogil'nymi pamyatnikami ryadom s oslepitel'noj i  polnoj  zhizni
Dzhenni, no i vse ih rechi byli tosklivym, vyalym bormotaniem posle ee smeha.
Licom k sobravshimsya sidel  kakoj-to  vzvolnovannyj  pozhiloj  chelovechek,  i
postepenno CHiverelu stalo yasno, chto eto samaya obychnaya dlya  staryh  zelenyh
komnat scena, a imenno - avtorskaya chitka novoj  p'esy  na  truppe.  Avtor,
nekij Spregg, chital odin iz uzhasnyh malen'kih farsov togo vremeni, kotorye
igralis'  pod  konec  vechera.  Fars  nazyvalsya  "Bajki  mistera  Tuli",  i
edinstvennym chelovekom, poluchavshim ot nego  udovol'stvie,  ibo  neschastnyj
Spregg prebyval v polnom otchayanii, byla Dzhenni:  ona  smeyalas'  i  izredka
hlopala v ladoshi, no nikto iz prisutstvuyushchih ee ne videl i ne slyshal.
   Otchayanno perezhimaya, kak vsyakij poteryavshij nadezhdu avtor, Spregg gnal  k
zaklyuchitel'nomu zanavesu:

   "Mister Tuli. Net, mem, dolzhen  priznat'sya,  u  menya  nikogda  ne  bylo
brata, a bud' u menya brat, ya by s nim tak ne postupal.
   Missis Tuli. Tetya Dzhemima, eto prosto eshche odna bajka mistera Tuli.
   Snova komicheskaya igra s zontikom".

   Spregg obvel slushatelej vzglyadom utopayushchego,  no,  vse  eshche  na  chto-to
nadeyas', pribavil:
   - Ochen' effektno.
   - Da, - vskrichala Dzhenni, - ya  sebe  predstavlyayu!  Prodolzhajte,  mister
Spregg. Skoro zanaves?
   Spregg popytalsya najti  na  licah  akterov  hot'  kakoj-nibud'  priznak
odobreniya, no poiski byli tshchetny, i on toroplivo prodolzhal:

   "Tetya Dzhemima. A ya, milochka moya, mogu tol'ko vozblagodarit'  boga,  chto
eto ty zamuzhem za nim, a ne  ya.  No  teper'  uzh  ya  ne  vycherknu  tebya  iz
zaveshchaniya: ved' mne tebya i vpravdu zhalko. Podumat' tol'ko: vyshla zamuzh  za
takogo oluha! Bozhe, chto tam eshche?"

   I snova Dzhenni, u kotoroj eto chudovishchnoe  proizvedenie  vyzyvalo  samyj
nepoddel'nyj interes, voskliknula:
   - Neuzheli opyat' fermer Dzhajls?
   - "Iz kamina vyvalivaetsya fermer Dzhajls,  pokrytyj  sazhej",  -  ob®yavil
Spregg i dobavil, brosiv na akterov  poslednij  otchayannyj  vzglyad.  -  |to
ochen' smeshno, kak raz pod zanaves. - Otveta ne bylo, i, gluboko  vzdohnuv,
on prodolzhal:

   "Missis Tuli. Nu i nu, eto zhe bednyj fermer Dzhajls!
   Fermer Dzhajls. Da, i, kak vidite, ves'  pochernel,  ponaslushavshis'  baek
mistera Tuli.
   Oglushitel'no chihaet: vse stanovyatsya v pozy. Nemaya scena. Zanaves. Konec
farsa "Bajki mistera Tuli".

   Spregg otbrosil rukopis', podnyal brov' i popytalsya sdelat'  vid,  budto
on nahoditsya za tysyachu mil' ot ugryumoj truppy, sidevshej pered nim.
   - Mne ochen'  ponravilos',  mister  Spregg,  -  voskliknula  Dzhenni.  No
uslyshal ee odin CHiverel.
   - Blagodaryu vas, mister Spregg, - mrachno skazal  Ladlou.  -  |to  ochen'
zabavno.
   Neschastnyj avtor ubito vzglyanul na nego.
   - Mister Ladlou, - beznadezhno, so slezami v golose nachal on, - ne znayu,
mozhet byt', ya ploho chital, no klyanus' chest'yu, moj fars imel bol'shoj  uspeh
i v Jorke, i v Norviche, gde publike ne tak  legko  ugodit'.  Ponyatno,  ego
nado _videt'_.
   - Da, - skazal Sem Mun pechal'no, - tam est' horoshie komicheskie sceny...
osobenno u fermera Dzhajlsa...
   - No, chert voz'mi, vy dazhe ne ulybnulis' - ni odin iz vas...
   - Oj, kakoj styd! -  voskliknula  Dzhenni.  -  Bednyazhka!  Pozvolili  emu
prochest' vse eto, i nikto, krome menya, ni razu ne zasmeyalsya.
   I teper' CHiverel nachal zadumyvat'sya,  ne  k  nemu  li  ona  obrashchaetsya.
Nesomnenno, on odin slyshal ee i znal, chto ona tut.
   - Skazhite emu, mister Ladlou,  -  proiznesla  missis  Ladlou  pechal'nym
tonom.
   - CHto "skazhite"? - vskrichal Spregg, vse eshche rasserzhennyj.
   Mister Ladlou byl mrachen, i golos ego zvuchal torzhestvenno:
   - YA dolzhen priznat'sya vam koe v chem, mister Spregg. Nedeli dve nazad  ya
priglasil vas prochest'  nam  svoyu  novuyu  p'esu,  vy  pomnite.  YA  pozabyl
otmenit' vash priezd, a kogda vy pribyli, u menya ne hvatilo duhu skazat'...
   - CHto skazat'? Vy zhe ne zakryvaetes'?
   Mister Ladlou dazhe ispugalsya:
   - Net, net, chto vy, drug moj!
   - My byli zakryty vchera, mister Spregg, - skazala missis  Ladlou  svoim
gustym kontral'to, - potomu chto my vse prisutstvovali na  pohoronah  nashej
molodoj geroini, kotoroj my vse voshishchalis' i nezhno lyubili, - nashej bednoj
miloj Dzhenni Vil'ers...
   Spregg obeskurazhenno i v to zhe vremya ukoriznenno voskliknul:
   - O, v samom dele? Pravo, mem...
   - I sejchas my v pervyj raz sobralis' posle togo, kak prostilis'  s  neyu
navsegda...
   - Net, net, dorogaya, - skazala Dzhenni nastojchivo, - nichego podobnogo.
   - My perezhivaem eto, mister Spregg, - vshlipnula missis  Ladlou,  -  my
tak gluboko perezhivaem eto... -  I  molodye  aktrisy  tozhe  vshlipnuli,  a
muzhchiny gromko zasopeli i prinyalis' mrachno rassmatrivat' svoyu obuv'.
   - Da net zhe, - skazala Dzhenni,  -  eto  rovno  nichego  ne  znachit.  Nu,
pozhalujsta!
   Vsya eta scena, lyudi, lica i golosa teper' nachali  bystro  tayat'  i  uzhe
napominali staryj i sovsem stershijsya fil'm, kotoryj  prokruchivali  slishkom
chasto.
   - Vy dolzhny byli predupredit' menya, znaete li, - skazal  Spregg.  -  Ne
ochen'-to eto chestno, ej-bogu!
   - YA znayu, chto dolzhny  byli,  -  otvechala  gotovaya  rasplakat'sya  missis
Ladlou. - No my nadeyalis', chto vy pomozhete nam zabyt'.
   - Da tut nechego zabyvat'! - zakrichala Dzhenni.
   - |to bespolezno, Dzhenni, - neozhidanno dlya sebya skazal  ej  CHiverel.  -
Teper' ty prizrak dazhe dlya prizrakov.
   Ona posmotrela na nego i otvetila:
   - Net, ya ne prizrak.
   Dejstvitel'no, lico ee po-prezhnemu ostavalos' yasnym i svetlym, a prochie
prevratilis'  v  skoplenie  shepchushchih  i  bormochushchih  tenej  v  naplyvavshem
sumrake.
   Govorila malen'kaya aktrisa Sara:
   - My ne mozhem ee zabyt'...
   Govoril staryj Dzhon Stouks...
   - Dolzhno byt', projdet nemalo vremeni...
   Govoril shut Sem Mun:
   - Pryamo serdce razryvaetsya...
   Dzhenni zaprotestovala:
   - Net, Sem, Dzhon, Sara, vse. To, chto  sluchilos'  so  ivoj,  ne  tak  uzh
vazhno. Nichto ne poteryano. I vazhno tol'ko odno  -  chtoby  plamya  ostavalos'
chistym.
   - Luchshie iz nih - tol'ko teni, - probormotal CHiverel.
   - Oni uhodyat! - gorestno voskliknula Dzhenni. - Opyat' oni uhodyat.
   I v samom dele, aktery byli teper' vsego lish' sgustkami  mraka,  vokrug
kotoryh slyshalos' tihoe bormotanie.
   On stoyal sovsem blizko ot nee, hotya  i  ne  pomnil,  chtoby  vstaval  so
svoego kresla. On smotrel poverh bormochushchego sumraka v ee lico, na kotoroe
ne padal svet iz komnaty i kotoroe on vse zhe po-prezhnemu videl  yasno,  kak
prozrachnuyu masku na svetlom fone. Mozhet byt', teper' ono i pohodilo bol'she
na  masku,  chem  na  zhivoe  lico.  Odnako  golos  ee  byl,   kak   prezhde,
vzvolnovannym, teplym i melodichnym - to byl zhenskij golos, a ne  fal'shivoe
gulkoe eho ego sobstvennyh myslej.
   - Skazhite im: to, chto sluchilos' so mnoj, ne tak uzh vazhno, - progovorila
ona, - i s lyubym drugim  tozhe,  poka  plamya  ostaetsya  chistym.  Vy-to  eto
znaete.
   - Kak ya mogu znat'?
   - Vy ponyali eto odnazhdy. Skazhite im.
   - Slishkom pozdno, oni  uzhe  ushli,  -  skazal  on.  -  I  vse  eto  bylo
davnym-davno. - Edva on uspel proiznesti eti slova, kak s  uzhasom  uvidel,
chto sumrak podkradyvaetsya teper' k samoj Dzhenni.
   - Net, ne davnym-davno. - Ee golos slabel i ostyval s kazhdym slovom.  -
I teper' tozhe, esli ochen' zahotet'.
   - Ty vidish' menya na etot raz?
   - Da, - donessya shepot, - vizhu.
   - Potomu chto my oba prizraki.
   - Net, ne v tom delo. Zachem vy pritvoryaetes', chto ne ponimaete?
   - Pochemu ya dolzhen ponimat'? - sprosil on tiho. - I pochemu  ty  skazala,
chto odnazhdy ya ponyal?
   On vse eshche videl ee lico, hot' ono i bylo pokryto ten'yu, no ele  ulovil
chut' slyshnyj otvet:
   - Potomu chto... my govorili s vami. Vy razve ne pomnite?
   On sdelal shag vpered, eshche odin, no ona nichut' ne priblizilas'.
   - I ne starajtes' najti menya... poka chto.
   On s muchitel'noj bol'yu kriknul vsled ischezayushchemu prizraku:
   - Dzhenni! Dzhenni Vil'ers!
   Ee golos donessya otkuda-to iz bezmernoj dali:
   - Net... eshche net... eshche net...
   V poslednij raz on uvidel  mercanie  ee  lica,  edva  zametnoe,  slovno
svetlyachok osvetil masku slonovoj kosti; i zatem - t'ma. No  on  kriknul  v
etu t'mu:
   - Dzhenni, daj mne uvidet' tebya eshche raz, eshche tol'ko raz, i togda ya  budu
znat'! Tol'ko raz, Dzhenni!
   Ona  stoyala  tam,  kak  v  samom  nachale,  v  luchistom  zolote   svoego
zacharovannogo maya, i emu  pokazalos',  chto  guby  ee  shevel'nulis',  chtoby
proiznesti ego imya. On proster ruki i brosilsya vpered, i imya ee  vyrvalos'
u nego iz grudi gromkim likuyushchim krikom; no totchas siyayushchij obraz  razmylo,
i CHiverel s treskom udarilsya v mertvoe holodnoe steklo.
   - Steklyannaya Dver'! - voskliknul on. - Tol'ko Steklyannaya Dver'!





   ...Goreli ogni, slishkom mnogo  ognej;  i  vse  oni  razdrazhayushche  bystro
migali, to tuskneya, to razgorayas'. Tut vsegda  bylo  mnozhestvo  spokojnyh,
ustojchivyh ognej. Kuda oni vdrug propali? CHert znaet chto takoe!  On  hotel
bylo sprosit', no ne smog, i tut emu pokazalos', chto vse eto ochen' smeshno.
I strashno zahotelos' hihiknut'. Ryadom  s  soboj  on  uvidel  dve  ogromnye
chelovecheskie figury;  lica  ih  napominali  motayushchiesya  na  vetru  rozovye
vozdushnye shary, hotya v dejstvitel'nosti oni stoyali, sklonivshis' nad nim.
   Odna iz figur proiznesla:
   - Nichego, mister CHiverel. Doktor zdes',  -  i  tut  zhe  prevratilas'  v
slavnogo korotyshku Otli. No nado bylo  podumat'  o  chem-to  bolee  vazhnom,
nezheli Otli. Ah da, konechno!
   - Steklyannaya Dver', - skazal on, obrashchayas' k nim. - Steklyannaya Dver'.
   - CHto on govorit? - |to byl doktor. Da, doktor Kejv.
   - "Steklyannaya Dver'", - skazal Otli. - |to nazvanie ego p'esy.
   - A, da. Myslenno on vozvrashchaetsya k nej, - skazal doktor Kejv. - Tak  i
byvaet s lyud'mi etogo tipa. Vot pochemu  s  nimi  vsegda  riskovanno  imet'
delo.
   Oni ne ponyali samogo glavnogo o Steklyannoj Dveri. A chto samoe  glavnoe?
On staralsya vspomnit', no ne mog.
   - Nu, mister CHiverel, teper'  vam  luchshe?  -  Doktor  govoril  gromkim,
professional'no-bodrym golosom.
   - Da, spasibo, - otvetil CHiverel medlenno  i  ostorozhno.  -  Mne  ochen'
zhal'. - On popytalsya sest'. - No ya  chuvstvoval  sebya  horosho...  a  potom,
kogda shagnul k nej, ona ischezla...
   On zametil vzglyad, kotoryj Otli brosil na doktora Kejva, zatem  uvidel,
kak doktor pokachal  golovoj.  Teper'  oba  oni  obreli  obychnye,  razumnye
razmery, i hotya on  vse  eshche  chuvstvoval,  chto  Zelenaya  Komnata  osveshchena
slishkom yarko, v nej bol'she ne bylo nichego strannogo.
   - |to to samoe zerkalo? - sprosil on.
   - Tam my vas nashli, - skazal Otli. - YA uslyshal, kak vy  chto-to  krichali
naschet steklyannoj dveri.
   - CHto zh, zerkalo - eto nechto vrode steklyannoj dveri, razve  ne  tak?  -
skazal CHiverel. No on znal teper', chto govorit' s nimi bessmyslenno.
   - U vas bylo polnoe zatemnenie soznaniya, mister CHiverel, -  skazal  emu
doktor Kejv. - CHto, esli my snova posadim vas v  eto  udobnoe  kreslo?  Vy
sejchas mozhete dvigat'sya?
   On kivnul i s nekotoroj ih pomoshch'yu snova okazalsya v glubokom kresle. On
ulybnulsya im.
   - YA ne stanu ob®yasnyat'. Vy mne  vse  ravno  ne  poverite.  No  ya  ochen'
sozhaleyu, chto prichinyal vam skol'ko bespokojstva.
   - Ne dumajte ob etom, - skazal doktor Kejv. - K  schast'yu,  mister  Otli
zashel provedat' vas s polchasa nazad, i  emu  pokazalos',  chto  u  vas  vid
kakoj-to strannyj; vot on i pozvonil mne, chto s ego  storony  bylo  ves'ma
razumno.
   - Ochen' vam priznatelen, - skazal on Otli.
   - Ne za chto, mister CHiverel. No ya, s vashego razresheniya, pojdu  k  sebe.
Vy mozhete pozvonit' mne po vnutrennemu telefonu - on zdes',  na  stole,  -
esli ya vam ponadoblyus'.
   Kogda Otli ushel, doktor  Kejv  zakuril  sigaretu,  plyuhnulsya  na  stul,
kotoryj byl dlya nego malovat, i prinyalsya veselo rassmatrivat' CHiverela.
   - YA sdelal vam ukol koramina. Pul's u vas byl uzhasnyj. YA mog by sdelat'
eto ran'she, no u lyudej vashego tipa vsyakoe byvaet  s  golovoj.  Net  smysla
zastavlyat' vas otdyhat', esli vy ne gotovy k  otdyhu,  eto  tol'ko  usilit
razdrazhenie, i  vam  stanet  eshche  huzhe.  A  na  koramine  vy  proderzhites'
neskol'ko chasov, esli vam srochno trebuetsya chto-to  sdelat';  no  uzh  potom
pridetsya libo kak sleduet otdohnut', libo iskat' sebe drugogo doktora.
   Slushaya doktora, CHiverel obnaruzhil dve veshchi. On byl zdorov - zdorov  kak
nikogda - i chuvstvoval ogromnyj priliv energii i entuziazma. On vspomnil o
mnozhestve vazhnyh del, kotorye nuzhno bylo sdelat' kak mozhno skoree. Poetomu
on skazal:
   - Blagodaryu vas, doktor. YA vypolnyu vse, chto vy govorite. No koe-chto mne
hotelos' by sdelat' nemedlenno, Bez etogo ya ne smogu otdyhat'.
   - Tak ya i dumal. - Doktor Kejv protyanul ruku i, vzyav so stola flakonchik
s tabletkami, zadumchivo vzglyanul na  nego.  Potom  on  perevel  vzglyad  na
CHiverela.
   - Vy prinyali dve?
   CHiverel nahmurilsya.
   - Da, soglasno vashemu predpisaniyu!
   - Vy uvereny, chto prinyali tol'ko dve?
   - Hm... da! Tochno pomnyu: ya prinyal dve tabletki i zapil ih  vodoj.  Hotya
postojte. - On zadumalsya. - Net, ya prinyal chetyre. Ne narochno. Vtorye dve ya
prinyal potomu, chto zabyl o pervyh. Proshu proshcheniya.
   - Peredo mnoj ne nado izvinyat'sya, - skazal doktor Kejv  s  usmeshkoj  na
shirokom krasnom lice. - Izvinites' pered soboj. Vy  sami  naklikali  bedu.
Sluchilos', po-vidimomu, vot chto: vy zadali sebe takuyu nagruzku, chto serdce
ne smoglo ee vyderzhat'.  -  On  snova  usmehnulsya.  -  Skazhite,  kak  sebya
chuvstvuesh' v dvuh shagah ot smerti?
   I tut CHiverel vspomnil.
   - Eshche net, - proiznes on medlenno.
   - CHto?
   - Sovsem ne tak, kak mozhno predpolozhit'. Dolzhno byt', my  perehodim  iz
odnogo vremeni v drugoe. Dobiraesh'sya do konca v odnom, no zatem  pokidaesh'
ego, slovno perehodish' v drugoe izmerenie, v drugoj tip vremeni.
   - Vam eto prisnilos'?
   - Sam ne znayu.
   Doktor v poslednij raz zatyanulsya i razdavil sigaretu v pepel'nice.
   - Esli vy eshche hot' nemnogo perenagruzite svoyu nervnuyu sistemu,  dorogoj
ser,  vy  v  dva  scheta  vyletite  iz  vsyakogo  vremeni   okonchatel'no   i
bespovorotno.
   CHiverel ulybnulsya.
   - Otkuda vy znaete, doktor?
   - YA ne znayu, - otozvalsya tot, vstavaya. - Moya rabota -  CHinit'  tela,  a
vashe trebuet prismotra. - On povertel v ruke flakonchik s tabletkami. -  YA,
kstati,  zaberu  eto.  A  vy,  ne  perenapryagayas',  zajmites'  tem,   chto,
po-vashemu, nel'zya ostavit'  bez  vnimaniya,  a  potom  poprosite  Otli  ili
kogo-nibud' iz truppy provodit' vas v gostinicu,  lyagte  v  postel'  i  do
moego prihoda ne vstavajte. YA pridu zavtra utrom. I ne  trevozh'tes',  esli
segodnya vam budet spat'sya ne ochen' horosho. I ne prinimajte  snotvornogo  -
prosto lezhite spokojno. Dobroj nochi!
   - Dobroj nochi, doktor, - skazal CHiverel vsled emu. -  Spasibo.  Kstati,
esli vam popadetsya Otli, poprosite ego zajti ko mne na minutu.
   Doktor uzhe v dveryah mahnul svoej chernoj sumkoj v znak soglasiya.
   CHiverel medlenno i ispytuyushche oglyadel Zelenuyu Komnatu -  dva  steklyannyh
shkafa, mebel', portrety,  vysokoe  zerkalo  v  nishe.  |to  byla  ta  samaya
komnata, vid kotoroj eshche nedavno navodil na nego tosku. I vse  zhe  eto  ne
byla prezhnyaya komnata, potomu chto togda ona byla mertvoj, a teper' - polnoj
zhizni. Ili on, smotrevshij na nee, byl mertv  i  teper'  snova  vernulsya  k
zhizni. Teper' on  oziralsya  po  storonam  s  udivleniem,  i  nezhnost'yu,  i
strannoj radost'yu. ZHazhda deyatel'nosti, kakoj on ne  znal  uzhe  mnogo  let,
ohvatila ego. Tak malo vremeni, esli merit' zdeshnej  meroj,  i  tak  mnogo
nuzhno sdelat', snachala v etoj samoj komnate, a potom v ogromnom sverkayushchem
mire za ee predelami, takom strashnom, takom udivitel'nom. Ne tak uzh vazhno,
za chto chelovek beretsya, kogda pered nim stol'ko prekrasnyh celej,  no  vse
zhe CHiverelu povezlo, u  nego  est'  ego  professiya,  ego  masterskaya,  ego
chudesnaya zolotaya igrushka, Teatr...





   - Da, mister CHiverel? - sprosil Otli.
   - U menya k vam dve pros'by, esli pozvolite. - I on zamolchal.
   Otli ulybnulsya.
   - Vam ved' uzhe poluchshe, pravda?
   - Mne kazhetsya, da.  Tak  vot.  Vo-pervyh,  poprosite  vashego  sekretarya
dozvonit'sya do  sera  Dzhordzha  Gevina  -  ego  nomer  Ridzhent  shest'  odin
pyat'desyat. Mozhet byt', on eshche ne vernulsya, no pust' emu  peredadut,  chtoby
on srazu zhe pozvonil mne syuda, - eto dovol'no srochno.
   Otli zapisyval.
   - YAsno... tak. CHto-nibud' eshche, mister CHiverel?
   - Eshche... pomnite moloduyu aktrisu, kotoraya hotela vstretit'sya so mnoj...
   - |to ya vinovat. Ona kak-to proskol'znula mimo nas...
   - Net, nichego strashnogo. - On kashlyanul. - YA otkazalsya pogovorit' s nej.
YA byl ne prav. I esli ona vernetsya, ya hochu s neyu vstretit'sya.
   - Horosho, mister CHiverel, - otvetil Otli s somneniem. - Tol'ko ne ochen'
pohozhe, chtoby ona vernulas'.
   CHiverel posmotrel na nego nevidyashchim vzglyadom.
   - YA dumayu, chto ona mozhet vernut'sya, - medlenno proiznes  on.  -  Uhodya,
ona skazala - togda  mne  eto  pokazalos'  strannym:  "Vy  pozhaleete,  chto
skazali eto". |to bylo posle togo,  kak  ya  velel  ej  ujti.  I  ona  byla
sovershenno prava. Teper' ya i v samom dele zhaleyu.
   Lico Otli po-prezhnemu vyrazhalo somnenie.
   - Vse-taki... ot etogo ved' ona ne vernetsya obratno?
   - Ne znayu.  Mozhet  byt',  i  vernetsya.  I  eshche  ona  skazala,  chtoby  ya
osteregalsya.
   - Osteregalis' chego?
   - YA dumayu, prividenij.
   Otli zasmeyalsya.
   - A-a... vot, ya zhe govoril vam, mister CHiverel. Vy znaete, kak oni  vse
sueverny.
   - A vy?
   - Net, net, ya - net.
   - A ya, po-moemu, da, - skazal CHiverel medlenno.
   V komnatu vperevalku voshel staryj Al'fred Lezers.
   - YA ne pomeshayu?
   - Net, zahodi, Al'fred.
   - U menya pereryv, -  skazal  Al'fred  s  legkoj  odyshkoj,  -  vot  ya  i
vskarabkalsya poglyadet', kak ty tut.
   - My govorili o privideniyah. I ya kak raz  sobiralsya  napomnit'  misteru
Otli, chto ved' my sami tozhe privideniya.
   Otli ulybnulsya.
   - Nu, nu, mister  CHiverel,  ne  nado  ob  etom.  Znachit,  ya  postarayus'
poskoree dozvonit'sya do Londona i skazhu na sluzhebnom pod®ezde,  chtoby  etu
moloduyu osobu propustili naverh, esli ona vernetsya.
   Kogda Otli vyshel, Al'fred Lezers podtashchil stul  poblizhe  k  CHiverelu  i
uselsya, zadumchivo zhuya rezinku. CHiverel s lyubov'yu smotrel  na  ego  pomyatoe
lico. Im chasto prihodilos' rabotat' vmeste, i ne odin raz  staryj  Al'fred
vyvozil final vtorogo  akta  ili  kaverznyj  tretij  akt  ocherednoj  p'esy
CHiverela s pomoshch'yu svoej prekrasnoj tehniki i ogromnogo opyta.  I  teper',
kogda staryj akter sidel zdes', raduyas' minutnoj  peredyshke,  on  napomnil
CHiverelu kogo-to vidennogo sovsem nedavno.
   - Al'fred, a ty verish', chto my tozhe privideniya?
   - YA chasten'ko chuvstvuyu sebya privideniem.
   - Da ya ne o tom, staryj grehovodnik!
   - Nu, togda ya ne znayu, o  chem  ty.  -  Al'fred  preryvisto  vzdohnul  i
ustavilsya na mozol', vypiravshuyu u nego iz levogo botinka. - No ya-to vot  o
chem, Martin, malysh: slishkom uzh dolgo ya  igral...  i,  kak  lyubyat  govorit'
molodye, ya vyhozhu v tirazh.
   - CHepuha, Al'fred!
   - Net, net. Poslushaj menya. Sobstvenno govorya, i Teatr vyhodit v  tirazh.
Za etot chas u nas na scene raza dva-tri zaedalo, i my s Paulinoj i  Dzhimmi
Uajtfutom nemnozhko povzdorili, potrepali drug drugu nervy, kak ono  voobshche
byvaet na poslednih repeticiyah. I mne  podumalos',  chto  prav  ty,  a  oni
oshibayutsya. Teatr doshel do poslednej cherty,  i  nam  ostaetsya  tol'ko  lish'
priznat' eto. - I on pokachal svoej bol'shoj staroj golovoj.
   CHiverel tozhe pokachal golovoj.
   - On byl, konechno,  inym  v  dni  tvoej  molodosti,  a?  -  sprosil  on
vkradchivo.
   - Inym? - vskrichal Al'fred, mgnovenno rascvetaya. - Bezuslovno.
   - YA dumayu, tebe mnogoe dovelos' povidat' v Teatre, Al'fred? - On slovno
podaval emu repliku.
   - Da, Martin. YA videl velikie dni. I oni uzhe nikogda  ne  vernutsya.  Ne
zabyvaj, chto v molodosti ya igral s Irvingom, |llen Terri, Tri, missis Pet.
   - Velikie imena, Al'fred!
   - Da, no Teatr byl _Teatrom_ v to vremya,  Martin.  |to  bylo  vse,  chto
imela publika, i my staralis' dlya nee izo vseh sil. Nikakih vashih fil'mov,
radio, televideniya i vsego prochego togda ne  bylo.  Byl  _Teatr_  -  takoj
Teatr, kakim emu podobaet byt'. A nynche oni pojdut kuda ugodno...
   - ZHazhda glupyh razvlechenij...
   - Ty kradesh' slova u menya s yazyka! - voskliknul Al'fred. - Da,  druzhok,
zhazhda glupyh razvlechenij. I vsyudu den'gi, den'gi, den'gi...
   CHiverelu zahotelos' rassmeyat'sya, no on prodolzhal podavat' repliki:
   - Teatr umiraet, hotya na tvoj vek ego, mozhet byt', i hvatit...
   - Da, slava bogu! No ne dumayu, chtoby on namnogo menya perezhil.
   - Staroe vino vydohlos', - skazal CHiverel s pritvornoj ser'eznost'yu.
   - Verno! I p'esy teper' uzhe ne te...
   - I publika ne ta...
   - I aktery, - nachal Al'fred, i CHiverel dogovoril vmeste s nim: - Ne te.
   - Smotri, kakoj duet poluchilsya, - pribavil Al'fred.
   CHiverel ulybnulsya.
   - Vidish' li, Al'fred, ya znayu etu rech' ob umirayushchem Teatre. YA uzhe slyshal
ee segodnya vecherom.
   - Tol'ko ne ot menya, starina.
   - Net, no ot cheloveka, pohozhego na tebya, - skazal CHiverel  medlenno,  -
tol'ko on govoril eto sto let nazad, i togda byli panoramy, a ne fil'my, i
v molodosti on igral s Kinom i missis Glover, a  ne  s  Irvingom  i  |llen
Terri.
   - YA chto-to tebya ne pojmu, Martin. Kto eto govoril?
   - Staryj akter, kotorogo ya slyshal...
   - Slyshal? Gde?
   - Zdes', v Zelenoj Komnate. Samoe podhodyashchee dlya etogo mesto.
   Al'fred vzdohnul s oblegcheniem.
   - A-a, ponyatno... ty zadremal, starina.
   - Nu ladno, pust' ya zadremal. No eto byla ta zhe samaya rech', Al'fred.  I
ya ponimal, konechno, kakoj nepravdoj vse eto bylo togda, i ty sam mozhesh'  v
etom ubedit'sya,  potomu  chto  tvoj  velikij  Teatr  devyanostyh  godov  byl
kak-nikak dva pokoleniya spustya. No ya ponimayu, chto eto nepravda i sejchas.
   - Postoj, Martin. CHto-to ya ne vizhu svyazi.
   - Logicheskoj svyazi tut, naverno, i net, - soglasilsya CHiverel. - Sluhi o
smerti mogut byt' lozhnymi pyat'desyat  raz,  a  na  pyat'desyat  pervyj  mogut
okazat'sya pravdoj.
   Al'fred udaril sebya po kolenu.
   - Verno. I vse dokazyvaet...
   - CHto ty pozhiloj akter, Al'fred, i  chto  Teatr  umiraet  dlya  tebya.  On
vsegda umiral dlya starozhilov.  I  vsegda  rozhdalsya  zanovo  dlya  teh,  kto
prihodil na smenu. I v etom ne slabost' ego, a  sila.  On  zhivet  -  zhivet
po-nastoyashchemu, ne prosto sushchestvuet, no zhivet, kak zhivet  chelovechestvo,  -
prosto potomu,  chto  on  neprestanno  umiraet  i  vozrozhdaetsya,  i  vsegda
vozrozhdaetsya obnovlennyj.
   -  CHto  eto  s  toboj  proizoshlo?  -  I  Al'fred  posmotrel   na   nego
pronicatel'nym starikovskim vzglyadom.
   - YA zamechtalsya. No my oshibalis', govorya o Teatre, Al'fred, a  oni  byli
pravy...
   Al'freda eto ne ubedilo.
   -  Pogodi-ka.  On  umiraet  dlya  menya  -  pozhaluj,  no  dlya   kogo   on
vozrozhdaetsya?
   - Prishla miss S'yuard, - skazal Otli iz-za dveri.
   - Vpustite ee, - otozvalsya CHiverel i vzglyanul  na  Al'freda.  -  Vot  i
otvet tebe.





   Ona ne byla ni vysokoj, ni krasavicej - srednego rosta, shirokoskulaya, s
kvadratnymi  plechami  i  yasnymi  temno-zelenymi  glazami.  Ona  ne  bol'she
pohodila na Dzhenni, chem  ee  plisovye  sportivnye  bryuki  -  na  cvetastoe
muslinovoe plat'e. I na pervyj vzglyad devica S'yuard ne slishkom  otlichalas'
ot molodyh aktris, kotoryh on desyatkami vstrechal  za  poslednie  neskol'ko
let. CHto on voobrazil? V nej ne bylo rovno nichego ot  Dzhenni.  Ne  schitaya,
konechno, samoj molodosti, siyayushchej, bodroj i polnoj nadezhd. No on ulybnulsya
ej, i ona podoshla blizhe,  a  on  ne  bez  truda  podnyalsya  s  kresla;  oni
okazalis' licom k licu, i ona vzglyanula na nego v upor, i on  pochuvstvoval
holodok v grudi.
   - A-a, miss  S'yuard!  -  voskliknul  on  dovol'no  ceremonno,  starayas'
sobrat'sya s myslyami. - |to mister Al'fred Lezers.
   - Zdravstvujte, miss S'yuard! - Al'fred  podaril  ej  svoyu  udivitel'nuyu
starikovskuyu usmeshku. - Vy aktrisa?
   - Da, mister Lezers. - Ona s trudom perevodila dyhanie. - YA videla  vas
v "Zakolochennom dome" v roli  etogo  chudesnogo  starogo  oficianta.  Mozhno
zadat' vam odin vopros? - On  kivnul  i  obodryayushche  ulybnulsya  ej,  i  ona
podoshla  blizhe.  -  |ta  mizanscena  v  konce  pervogo  akta,   kogda   vy
povorachivaetes' spinoj k publike i  stoite  nepodvizhno,  -  ch'ya  eto  byla
nahodka, vasha ili rezhissera?
   Al'fred dovol'no hmyknul:
   - Moya.
   - |to bylo zamechatel'no! - voskliknula devushka. - YA  nikogda  etogo  ne
zabudu.
   - Blagodaryu vas, miss S'yuard. - On vzyal ee malen'kuyu i dovol'no gryaznuyu
ruchku v svoyu ogromnuyu lapu. -  Ochen'  lyubezno  s  vashej  storony,  chto  vy
upomyanuli ob etom. ZHelayu udachi. - On povernulsya k CHiverelu.  -  CHto  zh,  v
konce koncov ty, mozhet byt', i prav. -  I  s  shirokoj  ulybkoj  skazal  im
oboim: - Mne pora na repeticiyu.
   Posle ego uhoda ochi nekotoroe vremya molchali.  CHiverel  chuvstvoval,  chto
komnata nablyudaet za nimi. On ukazal na stul ryadom  so  svoim  kreslom  i,
kogda ona sela, sel sam. Kakuyu-to sekundu oni, ne otryvayas', rassmatrivali
drug druga. Komnata zhdala.
   -  Znaete,  vy  byli  sovershenno  pravy,  -  nachal  on  tiho  i  kak-to
neuverenno.
   - Naschet chego? - sprosila ona, no bez teni udivleniya.
   - Kogda skazali, chto ya skoro budu zhalet', chto ne zahotel  pogovorit'  s
vami. Teper' ya proshu izvinit' menya...
   - Net, pozhalujsta, ne izvinyajtes'! - voskliknula  ona  s  zharom.  -  Vy
togda ustali i vam nezdorovilos', pravda?
   - Da. - Teper' kazalos', chto eto bylo bezumno davno.
   - I vse ravno vot ya zdes'. - Ona ulybnulas' emu doverchivo, kak  staromu
drugu.
   - No pochemu vy skazali, chto ya pozhaleyu? Kak vy mogli znat'?
   - O, mne prosto prishlo v golovu, znaete, tak inogda byvaet.
   - A pomnite, vy eshche skazali mne: "Beregites'"?
   Da, ona pomnila.
   On ser'ezno posmotrel na nee.
   - Pochemu?
   - Vy ostavalis' zdes' odin, i ya pochuvstvovala, kak komnata  napolnyaetsya
privideniyami. Tak ono i bylo?
   - Da... pozzhe.
   Posledovala dolgaya pauza.
   - Vy  ne  hotite  govorit'  so  mnoj  ob  etom,  -  skazala  ona  tonom
utverzhdeniya, a ne voprosa.
   - YA ne hochu ni s kem govorit' ob etom, - otozvalsya on.
   Ona posmotrela na nego ispytuyushche.
   - Vy peremenilis'.
   On kivnul, ona obvela komnatu vzglyadom, snova posmotrela na nego i tozhe
kivnula. Slovno im nuzhno bylo mnogoe skazat' drug  drugu,  no  teper'  oni
nichego ne skazhut, potomu chto v etom  uzhe  net  nadobnosti.  Komnata  budet
hranit' molchanie, i im, gluboko i tainstvenno svyazannym s  komnatoj,  tozhe
nezachem razgovarivat'. Tak kazalos' CHiverelu.
   - Kstati, menya zovut |nn, - soobshchila ona kak by nevznachaj.
   - I vy ostanovilis' zdes', v Bartone?
   - Da. YA byla uverena, chto vstrechus' s vami, i skazala Robertu...
   - Kto eto Robert? Vash priyatel'?
   - Da. On priehal so mnoyu  i  zhdet  vnizu.  Bednyj  Robert!  Emu  vsegda
prihoditsya zhdat'.
   - On vlyublen v vas?
   - Da, - otvechala ona torzhestvenno. - I ya v nego tozhe. |to  tyanetsya  uzhe
sto let.
   - Vy hotite skazat', goda dva?
   - Okolo togo. No ne stoit ob etom govorit'.
   On ulybnulsya.
   - Nu chto zhe. Mozhet byt', perejdem k delu? Violu vy igrali?
   Ona kivnula:
   - Dazhe sovsem nedavno.
   - Pomnite scenu s Oliviej - monolog o shalashe?
   - Poprobuyu vspomnit'. - Ona podnyalas' i stoyala v ozhidanii.
   - Pozhalujsta. - On podal ej repliku: - _Da? A chto b vy sdelali?_
   Edva  ona  nachala,  on  vspomnil  tesnuyu  gostinuyu,  osveshchennuyu   odnoj
malen'koj lampoj, gorevshej dopozdna v tumannoj nochi, sredi vetra i dozhdya.

   U vashej dveri
   SHalash ya splel by, chtoby iz nego
   Vzyvat' k vozlyublennoj...

   Ona ostanovilas' i vinovato vzglyanula na nego, i snova on  pochuvstvoval
holodok  v  spine,  ibo  ona  sdelala  tu  zhe  oshibku,  chto  i  Dzhenni,  i
ostanovilas' v tom zhe samom meste.
   - Net, eto bylo nepravil'no, - skazala ona. - ZHalko.
   On ser'ezno posmotrel na nee.
   - Ne zhalejte. YA ne zhaleyu. Proshu vas: _Da? A chto b vy sdelali?_
   Kogda ona dochitala do konca i voskliknula: "Poka ne szhalilis' by!",  on
stoyal sovsem ryadom i, ne otryvayas', s izumleniem smotrel na nee. Zakonchiv,
ona s minutu molchala i tozhe smotrela na nego. Kazalos', oba vslushivayutsya v
donosyashchuyusya izdaleka muzyku.
   - YA ne slishkom-to horosho prochla, -  skazala  ona,  prervav  napryazhennoe
molchanie. - Hotya ne dumayu, chto na pokazah chitayut namnogo luchshe.
   - Nenamnogo, - otvetil on v ton ej. - No o chem-to  pokazy  govoryat.  Vy
rabotaete v kakom-to zdeshnem teatre?
   - Da, v Uonli. YA teper' tam na pervom polozhenii. No uzhe syta po gorlo.
   - Teper' vy hotite v Vest-|nd?
   - Net, ne obyazatel'no. YA  hochu  odnogo:  chtoby  mne  dali  kak  sleduet
porabotat'  s  rezhisserom  i  kak  sleduet   porepetirovat'   posle   etih
sumasshedshih ezhenedel'nyh prem'er v Uonli. Poslushajte,  mister  CHiverel,  ya
nastoyashchaya aktrisa. YA ne hochu prosto hodit' i vystavlyat'  sebya  napokaz.  YA
znayu, chto Teatr - eto ne tol'ko vesel'e, blesk  i  aplodismenty...  -  Ona
ostanovilas'.
   CHiverel staralsya skryt' svoe volnenie.
   - Prodolzhajte, prodolzhajte. CHto zhe on v takom sluchae?
   - Nu, eto tyazhelyj, poroj nadryvayushchij dushu trud. I ya znayu,  chto  nikogda
my ne byvaem tak horoshi, kak nam by hotelos'.  Teatr  -  eto  sama  zhizn',
ulozhennaya v malen'kij larchik...
   - Da. I kak zhizn'...
   - On chasto pugaet, chasto vnushaet uzhas, no on vsegda udivitelen.  -  Ona
umolkla i vinovato zasmeyalas'. - Pochemu ya vam vse eto govoryu? Kak-to vdrug
vyrvalos'.
   - YA znayu.
   - I uzh navernyaka vy vse eto slyhali.
   - Odin raz.
   Ona raskryla bylo rot, vopros uzhe chitalsya v ee glavah, no on  toroplivo
ostanovil ee.
   - Prisyadem, - skazal on i, najdya sigarety, predlozhil ej. On  podnes  ej
ogon', potom sam vzyal sigaretu, pervuyu posle tabletok, i vkus ee pokazalsya
emu priyatnym. Oni sideli i spokojno kurili.
   - Skazhite, |nn, vashi roditeli igrali na scene?
   - Net. V nashej sem'e na scenu idut  cherez  pokolenie.  Moya  babushka  po
materi byla aktrisa, kogda-to dovol'no izvestnaya - Margaret SHirli.
   - YA ee pomnyu, - skazal CHiverel. - Ona  byla  horoshaya  aktrisa,  hotya  ya
dumayu, chto vy budete luchshe.
   -  Ona  byla  rodom  iz  Avstralii,  -  prodolzhala  |nn,  porozovev  ot
udovol'stviya. - A ee dedushka, kotoryj uehal  v  Avstraliyu  godu  v  tysyacha
vosem'sot pyatidesyatom, tozhe rabotal  v  Teatre,  hotya  i  ne  byl  nikakoj
znamenitost'yu.
   - A kak zvali ego?
   - Da vy vryad li kogda-nibud' o nem slyshali.  Ego  familiya  byla  Kettl.
Uolter Kettl. Oj, chto s vami?
   - Nichego. Navernoe, mne ne sleduet  kurit'.  -  On  naklonilsya  vpered,
chtoby razdavit' sigaretu v pepel'nice, i ruka ego drozhala. On pochuvstvoval
ee pristal'nyj vzglyad i pokosilsya na nee. Ona smotrela na drozhashchuyu ruku, i
kogda on rezkim dvizheniem ubral ee, |nn podnyala na nego glaza.
   - On ne vernulsya, - skazala ona medlenno. - YA dumayu, on nedolgo prozhil.
   - Da, ya tozhe tak dumayu.
   - No vy nichego ne mogli o nem slyshat', mister CHiverel.  On  ne  byl  ni
pisatelem, ni skol'ko-nibud' znamenitym akterom.
   - Uolter Kettl byl rezhisserom, - skazal ej CHiverel. - I nekogda on  byl
rezhisserom vot v etom samom teatre.
   - Vy uvereny?
   Byl li on uveren? On reshil, chto da.
   - Da, on rabotal zdes' za god-dva do togo, kak  uehal  v  Avstraliyu.  U
antreprenera po familii Ladlou. Tut est' knizhechka, kotoruyu ya prolistal,  -
pribavil on pospeshno,  opasayas',  chto  skazal  slishkom  mnogo,  -  glavnym
obrazom o molodoj aktrise po imeni Dzhenni Vil'ers.
   - Da, - vozbuzhdenno vskrichala |nn, - tut est' ee portret. YA videla ego.
Vsya v lokonah. I na polu lezhala ee perchatka.  Takaya  zelenaya  fehtoval'naya
perchatka, otdelannaya krasnym.
   On surovo posmotrel na nee.
   - Podozhdite. Vy brosili  etu  perchatku  na  pol?  Kogda  ya  ne  zahotel
razgovarivat' s vami.
   Ona kivnula.
   - Brosila. I ya pomnyu, chto skazala. YA skazala: "Smotrite, perchatka opyat'
na polu. Dazhe privideniya za menya. Beregites'". Vot chto ya skazala.
   - No pochemu vy skazali "opyat'"?
   - Potomu chto do etogo, kogda ya govorila s miss Frezer, my vdrug uvideli
perchatku na polu. I ya skazala, chto ona  sama  vyprygnula  iz  shkafa.  Miss
Frezer stala menya razubezhdat', no tol'ko potomu, chto ispugalas'. YA kak raz
govorila ob etoj devushke s lokonami - Dzhenni Vil'ers, - i vdrug perchatka -
ee perchatka - okazalas' na polu. Vy zdorovy, mister CHiverel?
   - Da, a chto takoe?
   - Vy sovsem belyj.
   - YA chuvstvuyu, chto poblednel, - priznalsya CHiverel, - no nichego strashnogo
ne sluchilos'. Prodolzhajte.
   - Vot i vse. Ne schitaya togo, chto teper' ya ponimayu,  pochemu  vse  tut  s
pervogo zhe vzglyada pokazalos' mne takim zhutkim. Ponimaete, mister CHiverel,
ved' chast' menya - ta, chto idet ot  Uoltera  Kettla,  -  uzhe  byvala  zdes'
ran'she i horosho vse znaet. Mozhet byt', potomu perchatki  i  vyprygivayut  iz
shkafov. Uznali vo mne chasticu Uoltera  Kettla.  O,  ya  tak  rada,  chto  vy
rasskazali mne o nem, - chto on  byl  zdes'.  Navernyaka  iz-za  etogo  ya  i
chuvstvovala sebya tak stranno. I ved' vy tozhe, pravda?
   - Da.
   - YA  znala;  hotya,  konechno,  vy  nezdorovy  i  etim,  na  vernoe,  vse
ob®yasnyaetsya.
   - Mozhet byt', - otvetil on korotko.
   Ona doveritel'no naklonilas' k nemu i skazala, poniziv golos:
   - Vy znaete, my kak-to ochen' stranno smotreli drug na druga, pravda?
   - Ne znayu, kak ya, no vy - opredelenno. - On ulybnulsya ej, davaya ponyat',
chto hochet peremenit' temu. - Teper' nel'zya  li  mne  vzglyanut'  na  vashego
Roberta?
   - Konechno. On budet v vostorge. Ego familiya Pik, i on kapitan aviacii.
   CHiverel pozvonil po  vnutrennemu  telefonu  i  skazal,  chtoby  kapitana
aviacii Pika, ozhidayushchego u sluzhebnogo vhoda, poprosili podnyat'sya v Zelenuyu
Komnatu. Potom on posmotrel na |nn.
   - On byl akterom?
   Ona pokachala golovoj.
   - Net, nikogda ne imel nichego obshchego s Teatrom. No lyubit ego, konechno.
   - Vy v etom uvereny?
   - O da, - s udareniem skazala ona. - Esli by ne lyubil, nichego by u  nas
s nim ne bylo. Kstati, on, navernoe, budet ochen' robet'. On chut'  ne  umer
ot styda i gorya, kogda  ya  skazala,  chto  menya  nikto  ne  ostanovit  i  ya
nepremenno  vas  uvizhu.  U  nih  v  aviacii  takogo  ne  byvaet.  Vy   emu
predstavlyaetes' chem-to vrode marshala aviacii, kotoryj sidit  tut  vo  vsem
velikolepii.
   CHiverel ulybnulsya.
   - No vam-to, nadeyus', net?
   - Net. Vy mne ne ponravilis'...  i  ya  uzhasno  rasstroilas',  kogda  vy
vygnali menya  i  dazhe  ne  oglyanulis'.  No  teper',  konechno,  vse  sovsem
po-drugomu. Potomu chto i vy sovsem drugoj. - I  ona  doverchivo  ulybnulas'
emu.
   - Kapitan aviacii Pik, mister CHiverel, - skazal Otli iz-za dveri.
   I u CHiverela perehvatilo dyhanie, i opyat' ch'ya-to ledyanaya ruka kosnulas'
ego spiny. Ibo v komnatu voshel Dzhulian Nap'e.





   Ne svodya glaz s voshedshego, CHiverel vstal i shagnul emu navstrechu. |to ne
byla gallyucinaciya. Esli  ne  schitat'  formy  voenno-vozdushnyh  sil,  bolee
smuglogo lica, korotkih volos i akkuratnogo,  podtyanutogo  vida,  eto  byl
vylityj Dzhulian Nap'e. Shodstvo bylo porazitel'nym. CHiverel molcha  perevel
ser'eznyj vzglyad s nego na |nn.
   Molodoj chelovek, razumeetsya, istolkoval eto po-svoemu.
   - Prostite, - skazal  on,  zapinayas'.  -  YA  dumal...  to  est'...  mne
skazali, chtoby ya podnyalsya...
   CHiverel ochnulsya.
   - Da, da, konechno. Vse v poryadke.
   |nn podoshla blizhe.
   - |to Robert, - gordo ob®yavila  ona  i  s  ulybkoj  vzglyanula  na  svoyu
zamechatel'nuyu sobstvennost'.
   - YA, navernoe, pomeshal, - probormotal Robert, brosaya na  nee  otchayannye
vzglyady. Ot smushcheniya lico ego zalilos' kraskoj i pokrylos' isparinoj.
   - Net, net, dorogoj moj, - ulybayas', voskliknul CHiverel. - |to  celikom
moya vina. Proshu proshcheniya. YA skazal, chtoby vas poslali naverh. Prosto... vy
mne napomnili odnogo cheloveka, vot i vse. Skazhite... - I on ostanovilsya.
   - Da, ser?
   - YA hotel sprosit', kakie eshche familii vstrechalis' v vashem  rodu,  krome
familii Pik...
   - Vidite li, ser...
   - Vprochem, teper' eto ne imeet znacheniya, blagodaryu vas. - Pomolchav,  on
zagovoril belee ser'eznym tonom. - Vazhno to, chto vot eta  vasha  devushka  -
aktrisa.
   - Pervyj sort, ser, mozhete mne poverit'! -  vskrichal  Robert,  siyaya  ot
entuziazma.
   CHiverel ulybnulsya.
   - Esli sejchas eshche ne samyj pervyj, to v budushchem - navernoe. No pojmite,
chto eto znachit: ona ne tol'ko budet  rabotat'  v  Teatre,  no  govorit'  o
Teatre, pitat'sya Teatrom, grezit' o Teatre, i vse eto na mnogie gody.
   Robert uhmyl'nulsya.
   - YA uzhe ponyal.
   - YA ved' s samogo nachala predupredila tebya, milyj, - skazala |nn ne bez
samodovol'stva.
   - |to verno.
   - I vy dejstvitel'no ponimaete, chto eto znachit? - myagko, no  nastojchivo
sprosil CHiverel.
   - YA skazal ej, ser, - otvetil Robert pochti hvastlivo, - i tozhe v  samom
nachale, chto v otnoshenii menya tut polnyj poryadok, i eto uzh tochno. YA  tol'ko
hochu, chtoby ona delala v Teatre velikie dela, dlya  kotoryh  sozdana,  a  ya
budu stoyat' v teni i zabotit'sya o nej.
   - Milyj! - voskliknula |nn, porozovev ot gordosti.
   - Ne somnevayus' v vashej iskrennosti, - skazal CHiverel, - no  eto  budet
nelegko... a posle togo, kak vy pozhenites'...
   No oni ne dali emu prodolzhat'.
   - Vse ravno on dolzhen znat', - skazala |nn.
   - Nu ty i govori, - skazal Robert.
   - My uzhe zhenaty. Celyj god.
   CHiverel podnyal na nih glaza.
   - Mozhet byt', vse budet horosho na _etot_ raz. - Slova vyrvalis'  pomimo
ego voli.
   Molodye lyudi ustavilis' na nego.
   - CHto?
   - YA hochu skazat', - proiznes on s ulybkoj, - chto ya dolzhen prinesti  vam
oboim svoi pozdravleniya.
   Kogda on pozhimal im  ruki,  v  komnatu  toroplivo  voshla  vstrevozhennaya
Paulina.
   - Martin, - nachala ona, - ya tol'ko chto uznala, chto tebe  bylo  ploho  i
opyat' vyzyvali doktora...
   - Teper' vse proshlo, spasibo,  Paulina.  Kapitan  aviacii  Pik  -  miss
Paulina Frezer. Oni pozhenilis'. |to tajna, no ya tol'ko chto  vytryas  ee  iz
nih.
   Paulina pozhala ruku Robertu.
   - Ochen' rada! - Ona pribavila by eshche chto-to, no ee  prerval  telefonnyj
zvonok. Ona voprositel'no posmotrela na CHiverela; tot kivnul i  podoshel  k
stolu.
   Zvonil Dzhordzh Gevin, kotoryj pervym delom sprosil, kak  CHiverel  teper'
sebya chuvstvuet i kak veli sebya privideniya.
   - Mne kazhetsya, ty koe-chem im obyazan, Dzhordzh, - skazal CHiverel i uvidel,
chto Paulina, stoyashchaya ryadom s dvumya bezmolvnymi molodymi lyud'mi, smotrit na
nego s lyubopytstvom i prislushivaetsya. - No teper' ne bespokojsya ob etom. YA
izmenil svoe reshenie. I esli predlozhenie ostaetsya v sile, ya govoryu "da".
   -  Konechno,  ostaetsya,  starik,  -  v  vostorge   otvechal   Dzhordzh.   -
Edinstvennoe, chego ya hochu i hotel vsegda, - eto chtoby ty voshel so  mnoj  v
delo, a skol'ko ty vnesesh' deneg, eto sovershenno nevazhno.
   - YA vlozhu v etot proekt vse svoi den'gi do poslednego penni, Dzhordzh,  -
skazal CHiverel s siloj, - i otdam emu vse svoe vremya.
   -  |to  potryasayushche,  starik!  -  skazal  Dzhordzh.  -  Smozhem  my  zavtra
vstretit'sya i potolkovat'?
   - Net, ya ne mogu, - skazal emu CHiverel. - Tebe pridetsya poterpet'  paru
dnej: ya reshil perepisat' tretij akt, i tut budet ujma raboty,  a  potom  ya
nabrosayu obshchij plan, i togda uzh my obo vsem pogovorim.
   |to vyzvalo u Dzhordzha takoj entuziazm, chto v trubke nachalsya tresk.
   - Nu ladno, Dzhordzh. Hvatit na  segodnya.  Uvidimsya  zdes'  na  prem'ere.
Poka!
   Polozhiv trubku, on v nekotorom  smushchenii  napravilsya  k  ozhidavshim  ego
Pauline,  |nn  i  Robertu.  Paulina  brosilas'  emu  navstrechu;  glaza  ee
blesteli.
   - Martin, ya vse slyshala, - skazala ona. - |to pravda?
   - Da, i mnogoe drugoe tozhe. - On ulybnulsya - radostno, chut' zastenchivo,
chuvstvuya sebya stranno pomolodevshim.
   - Milyj, - voskliknula |nn, obrashchayas' k svoemu Robertu,  kotoryj  snova
ne znal, kuda devat'sya ot smushcheniya,  -  nam  pora.  -  Ona  povernulas'  k
CHiverelu v ozhidanii.
   - Gde, vy govorili, nahoditsya etot vash repertuarnyj teatr? - sprosil on
s ulybkoj.
   - V Uonli. Nedaleko otsyuda. Vy priedete posmotret' menya? - Ona chut'  ne
tancevala ot radosti.
   On kivnul.
   - Kak tol'ko ya vse zdes' zakonchu. I togda -  togda,  ya  dumayu,  u  menya
najdetsya, chto vam predlozhit'.
   - Vot zdorovo! - vskrichala ona, i etot vzryv vostorga  vseh  rassmeshil.
Potom ona stremitel'no povernulas' k Pauline. - On teper'  sovsem  drugoj.
CHto-to v samom dele proizoshlo.
   Paulina brosila na CHiverela bystryj pytlivyj vzglyad, no on eshche  ne  byl
gotov otvetit' na nego. On pospeshno povernulsya k Robertu i pozhal emu ruku.
   - Do svidaniya. Zabot'tes' o nej.
   - Obeshchayu vam. Vsego dobrogo, ser.
   |nn protyanula ruku CHiverelu.
   - YA ochen', ochen' blagodarna. - Ona lukavo posmotrela na nego. - A inache
by ya rasserdilas' na vas. - I, instinktivno  chuvstvuya  effektnost'  svoego
uhoda, ona srazu zhe poshla k dveri.
   - Pochemu zhe? - udivilsya CHiverel.
   Ona obernulas' uzhe u samoj dveri, vzglyanula na nego v poslednij  raz  i
skazala dostatochno gromko, chtoby on uslyshal:
   - Potomu chto eto razozlilo by lyubuyu zhenshchinu - vy vse vremya smotreli  na
menya tak, slovno pytalis' uvidet' kogo-to drugogo.





   Oni s Paulinoj byli odni, sovsem odni, kak vsego  chas  ili  dva  nazad,
kogda on skazal ej, chto pokonchil s Teatrom, i ona  tak  rasserdilas'.  Ona
voprositel'no smotrela na nego, i on vstretil vyzov  ee  krasivyh  glaz  i
ulybnulsya ej. On lyubil Paulinu, byl ej predan. Neozhidanno  on  ponyal,  chto
ona znachit dlya nego ne men'she, chem on dlya nee.  Ona  stol'ko  sdelala  dlya
nego v Teatre. Oni sideli ryadom, dva staryh aktera, i vse ih  beschislennye
vest-endskie  dorozhnye,  gastrol'nye  priklyucheniya,  odni  smeshnye,  drugie
pechal'nye, tesnilis' pozadi nih, na malen'koj scene ih  zhizni.  No  sejchas
emu trudno bylo snova zagovorit' s nej posle togo, chto  s  nim  sluchilos'.
Oni byli iz odnogo mira, oni slishkom davno znali drug druga, i hotya  ni  u
kogo peremena v ego otnoshenii k Teatru ne vyzvala by bol'shego  entuziazma,
chem u Pauliny, samoe ee prisutstvie, ee  voprositel'nyj,  ustremlennyj  na
nego  vzglyad  delali  vsyakoe   racional'noe   ob®yasnenie   etoj   peremeny
nevozmozhnym. Razmyshlyaya o tom, chto ej skazat', on somnevalsya, i otstupal, i
uzhe pytalsya obmanut' samogo sebya.
   - CHto oznachala ee poslednyaya fraza? - sprosila Paulina.
   - YA ne sovsem ponyal, - otvetil on ostorozhno. Potom reshilsya i  pribavil:
- No ya znal ee rodstvennika - nekoego Uoltera Kettla.
   K ego oblegcheniyu, ona vyslushala eto bez  kommentariev  i  zagovorila  o
drugom:
   - I ty prinimaesh' predlozhenie Dzhordzha Gevina i ostaesh'sya v Teatre?
   - Da. I budu rabotat' tak, kak davno uzhe ne  rabotal.  To,  chto  Dzhordzh
vladeet etimi teatrami, daet nam  potryasayushchie  vozmozhnosti.  My  poprobuem
sozdat' dve horoshie postoyannye truppy... najti novye talanty...  vospitat'
podayushchuyu nadezhdy molodezh', pisatelej i akterov.  I  nam  ponadobitsya  tvoi
sovet i pomoshch', Paulina.
   Ona vspyhnula ot udovol'stviya.
   - Konechno, Martin. Davaj srazu posle prem'ery  pogovorim  ob  etom.  Ty
ved' kak budto ne sobiraesh'sya brat'sya za delo pryamo sejchas, sudya po  tomu,
chto ty skazal Dzhordzhu.
   - Sovershenno verno. Kurit' hochesh'?
   Ona pristal'no posmotrela na nego poverh pachki, kotoruyu  on  protyagival
ej.
   - No pochemu ty izmenil reshenie? CHto proizoshlo?
   Poka on klal pachku na stol i podnosil ej ogon', u nego  bylo  neskol'ko
sekund, chtoby obdumat' otvet.
   - YA dumal o Teatre. - On ukazal ej na stul ryadom so svoim kreslom i sel
sam. - O Teatre, kotoryj est'  zhizn'  v  miniatyure,  kak  vsegda  govorili
starye pisateli, osobenno SHekspir.
   Ona neterpelivo vzglyanula na nego.
   - YA znayu. Ves' mir - teatr i tak  dalee.  Kazhdyj  igraet  rol'  i  tomu
podobnoe. |to dovol'no ochevidno, ya vsegda tak dumala.
   - Ne znayu, - skazal  on  medlenno,  glyadya,  kak  dym  v'etsya  kol'cami,
rasseivaetsya i ischezaet. - Ne znayu. Odin chelovek v  otpushchennoe  emu  vremya
igraet mnozhestvo rolej. CHelovek otlichen ot svoih rolej, i vremya ego  zhizni
- eto ta scena, na kotoroj on ih igraet. Razve eto tak ochevidno,  Paulina?
Byt' mozhet, dlya tebya, no dlya menya - net.
   - CHto zhe tut neochevidnogo? - Ona bol'she  ne  razdrazhalas',  ibo  videla
teper',  chto  on  ser'ezen,  chto  tut  ne  prosto  otkaz  otvetit'  na  ee
pervonachal'nyj vopros.
   - U tebya sejchas lico togo samogo Intelligentnogo Zritelya, -  usmehnulsya
on.
   - Da zamolchi ty! To est' net,  prodolzhaj.  I  bud'  ser'eznee,  Martin.
Nehorosho: ya ved' otlichno znayu, chto tebe na samom  dele  vovse  ne  hochetsya
payasnichat'. Vnutrenne ty predel'no ser'ezen. Razve net?
   On kivnul.
   - Davaj posmotrim na eto tak. Pomnish', my chasto udivlyalis', pochemu my s
takoj ser'eznost'yu otnosimsya k etomu temnomu delu, k etomu licedejstvu. My
otdaem emu sebya bez ostatka, prevozmogaem bolezni, strah pered  vozdushnymi
naletami, lichnye katastrofy - nichto ne mozhet ostanovit' nas.  My  govorili
ob etom i ne ponimali - pochemu.  Ni  reklama,  ni  den'gi,  ni  slava,  ni
chestolyubie ne kazalis' nam dostatochno osnovatel'noj prichinoj. Tak?
   - Da, konechno, ya pomnyu. No,  mozhet  byt',  tut  vse  vmeste  vzyatoe?  -
skazala ona zadumchivo. - Po-moemu, my tak i reshili, kogda govorili ob etom
v poslednij raz.
   - YA zabyl. Hotya eto, konechno, vozmozhno. No, mozhet byt', est'  i  drugaya
prichina, sovsem inaya, i sostoit ona v tom, chto Teatr vsegda  simvolichen  i
chto bessoznatel'no my vse eto priznaem.
   - YA ne sil'na v simvolike, Martin. Skazhi kak-nibud' poproshche.
   - YA veryu teper', - nachal on ser'ezno, - chto v nashej  zhizni,  kak  i  na
scene, dekoracii, kostyumy, grim i  rekvizit  -  eto  tol'ko  teatr  tenej,
kotoryj skladyvayut i unosyat, kogda  predstavlenie  okoncheno.  A  istinnoe,
netlennoe i prochnoe - eto kak raz vse to,  chto  stol'kim  durakam  kazhetsya
prehodyashchim i mimoletnym... sokrovennejshie i glubochajshie  chuvstva,  kotorye
chestnyj hudozhnik otdaet svoej rabote... koren' i sut'  nastoyashchego  lichnogo
otnosheniya... plamya. Da, chistoe, nezatuhayushchee plamya...
   Porazhennaya, ona shiroko raskryla glaza.
   - Pochemu ty skazal eto - o plameni - vot tak? Martin, chto sluchilos'?
   On propustil vopros mimo ushej i prodolzhal s bol'shoj teplotoj:
   - Paulina, kakoj by poshloj ni kazalas' inogda eta meshanina  iz  krasok,
holsta, prozhektorov i reklamy, my, rabotayushchie v Teatre prosto potomu,  chto
on est' zhivoj simvol tainstva  zhizni,  -  my  pomogaem  ohranyat'  plamya  i
priobshchat' k nemu. - On narochno zagovoril bolee legkim tonom. - I pust'  my
vyglyadim glupo, dorogaya, my vse zhe sluzhim bozhestvennoj tajne.
   - A kogda ya pytalas' skazat' chto-to v etom  rode  v  svoej  rechi  pered
merom, - vskrichala ona, - ty podnyal menya na smeh!
   - YA byl ne prav. I proshu menya izvinit', - dobavil on, podnimayas'.  -  A
teper' mne nado porabotat'.
   Ona tozhe vstala, voshishchennaya.
   - Tretij akt?
   - Tretij akt. U menya poyavilis' koe-kakie mysli - hochu zapisat'. Imej  v
vidu, rech' ne o tom, chtoby sdelat' ego dobree i proshche  dlya  publiki.  YA  i
teper' protiv etogo, kak i byl do sih por, mozhet byt', dazhe bol'she.  No  ya
hochu sdelat' ego pravdivee.
   - No chto ty mozhesh' sdelat' dlya  svoih  geroev?  -  voskliknula  ona.  -
Pomnish', chto ty govoril? Ni vzaimoponimaniya. Ni  podlinnogo  obshcheniya.  Vse
bormochut i yarostno zhestikuliruyut za steklyannymi dver'mi.
   - YA raspahnu dlya nih nekotorye iz etih dverej. YA otkroyu hotya by  odnomu
ili dvoim, chto obshchenie mozhet vozniknut', a vzaimoponimanie  stat'  glubzhe,
chem... chem mnogie iz nas osmelivayutsya mechtat'.  YA  dolzhen  pojti  na  etot
risk.
   - Na kakoj risk? O chem ty?
   On ulybnulsya i sdelal neopredelennyj  zhest  v  storonu  ozhidavshego  ego
stola.
   - Net, Paulina.
   - Nu, horosho, ya uhozhu. YA skazhu Bernardu, chto segodnya tretij akt ne nado
nachinat' i chto, mozhet byt', zavtra u tebya budet gotov novyj final.
   - Spasibo, Paulina. - On uvidel, chto ona uhodit, i srazu poshel k stolu.
Tam lezhalo neskol'ko listkov s ego  karakulyami,  i  on  sobral  ih.  Potom
reshil, chto budet rabotat' v kresle. Pochemu-to emu ne  hotelos'  sidet'  za
stolom, povernuvshis' k komnate spinoj. On  dolzhen  videt'  komnatu,  a  ne
pokazyvat' ej spinu. No Paulina ne ushla. Ona stoyala uzhe v dveryah.
   - Martin, _chto sluchilos'_?
   On pokachal golovoj.
   - YA prinyal chetyre tabletki vmesto dvuh.
   - |to ne vse. CHto-to sluchilos'.
   - Net, dorogaya, ne toropi menya, - skazal on, usazhivayas'. -  Edva  li  ya
mogu na eto otvetit'.
   - Ty mne skazhesh' kogda-nibud'?
   - Poprobuyu. No eto budet trudno. To, chto  ya  chuvstvoval,  bylo  strashno
real'no - vot pochemu ya gotov risknut' otkryt' eti dveri;  no  ostal'noe...
mozhet byt', eto byl son... ili bred... ili...
   - Ili chto? |to ne vse.
   - Mozhet byt', i vse. Nu, teper' hvatit, Paulina.
   - Ty trus, - skazala ona zapal'chivo. Ona  otoshla  ot  dveri  i  sdelala
neskol'ko shagov k nemu. - Ty pochuvstvoval eto, i eto peremenilo tebya.  Tak
ili net?
   On otvetil ochen' medlenno, ne glyadya na nee:
   - Obshchenie i vzaimoponimanie vne nashego vremeni, gde-to po  tu  storonu,
gde lyudi ne tak raz®edineny, kak  im  predstavlyaetsya...  net,  ya  ne  mogu
bol'she nichego skazat', dorogaya.
   - Nu horosho, - skazala ona tiho, - ya ne budu sejchas sprashivat'. - I ona
bystro i graciozno podoshla k  nemu,  legko  dotronulas'  do  ego  plecha  i
pocelovala ego. Potom strogo pribavila: - No,  chto  by  eto  ni  bylo,  ne
vozvrashchajsya tuda.
   - YA i ne hochu. Marsh rabotat'!
   - Sejchas. Ty pochti ne smotrish' na menya,  -  prodolzhala  ona,  zadumchivo
razglyadyvaya ego, - slovno ty vdrug obnaruzhil, chto  v  kogo-to  vlyublen.  YA
dumayu, imenno eto hotela skazat' eta S'yuard svoej poslednej frazoj.
   - Togda vy obe oshibaetes'. Vse gorazdo slozhnee. Ili, mozhet byt', proshche,
- dobavil on. - Vlyublen v zhizn', pozhaluj. Vybralsya iz besplodnoj  pustyni.
YA postarayus' rasskazat' tebe kogda-nibud',  Paulina,  obeshchayu.  Esli  smogu
razobrat'sya i ne budu chuvstvovat', chto durachil samogo sebya.
   - Pochemu ty dolzhen byl durachit' samogo sebya?
   - YA ne mogu zabyt' skepticheskoj usmeshki etogo doktora. On povidal lyudej
vrode menya na svoem veku.
   - Doktora ne vse znayut. - |to  bylo  prekrasnoe,  zdravoe  zayavlenie  v
ustah Pauliny, kotoraya neslas'  s  odnogo  konca  Harli-strit  na  drugoj,
stoilo ej pochuvstvovat' legkoe shchekotanie v gorle.
   - Net, no koe-chto znayut. - Potom on prodolzhal, poniziv  golos.  -  I  u
menya net dokazatel'stv. Ne mozhet byt'.
   - Ty sam dokazatel'stvo, - skazala ona myagko. - CHego ty eshche hochesh'?
   - Ne znayu. Sejchas ya nichego ne znayu. Poetomu ya i ne hochu govorit'.
   - Nu ne raskisaj, Martin, i ne delajsya snova neschastnym.
   Kogda ona vyshla, on byl dalek ot togo,  chtoby  snova  chuvstvovat'  sebya
neschastnym, no im ovladelo mrachnoe nedoumenie. On polozhil pachku bumagi  na
koleno, no ne mog sosredotochit'sya  na  peredelke  tret'ego  akta.  Raduyas'
vsyakoj otgovorke, on skazal sebe, chto v komnate slishkom mnogo  sveta.  Vse
ravno kak esli by on pytalsya rabotat'  v  kakom-nibud'  sverkayushchem  ognyami
tret'erazryadnom muzee. On podoshel k dveri vozle kabineta Otli  i  vyklyuchil
pochti ves' svet, ostaviv yarko osveshchennym tol'ko svoj ugol. I vot on  snova
byl v Zelenoj Komnate, gde vse proizoshlo. No  chto  imenno?  I  otkuda  eto
idiotskoe chuvstvo utraty, kogda u nego net i teni dokazatel'stva, chto hot'
chto-to voobshche proizoshlo na samom dele.  O-o,  nado  ili  prinyat'  vsyu  etu
glupuyu istoriyu na veru, ili otbrosit' i pokonchit' s  neyu!  No  on  ne  mog
sdelat' ni togo, ni drugogo i  tyazhelo  opustilsya  v  kreslo,  ne  v  silah
rabotat', koleblyas', i nedoumevaya, i zlyas' na samogo sebya. No  tut  chto-to
aloe s olivkovo-zelenym brosilos' emu v glaza i zastavilo vstat' s kresla,
i ot nedoumeniya, somneniya, prezreniya k samomu sebe ne ostalos' i sleda.
   Perchatka snova lezhala na polu.

Last-modified: Sun, 17 Jun 2001 11:30:48 GMT

Ocenite etot tekst: