Ocenite etot tekst:


   ----------------------------------------------------------------------
   OCR & spellcheck by HarryFan, 21 August 2000
   ----------------------------------------------------------------------

   Zapiski programmista Marta Snegova







                                  Kogda devyatiletnij syn |jnshtejna sprosil
                               otca: "Papa,  pochemu,  sobstvenno,  ty  tak
                               znamenit?"   |jnshtejn   rassmeyalsya,   potom
                               ser'ezno ob®yasnil: "Vidish' li, kogda slepoj
                               zhuk  polzet  po  poverhnosti  shara,  on  ne
                               zamechaet, chto projdennyj im  put'  izognut,
                               mne zhe poschastlivilos' zametit' eto".




   "15 maya 2066 goda na glazah u sta tysyach  zritelej  sportivnyj  gravilet
"S-317" sgonshchikom Grigoriem Singaevskim voshel v  sharoobraznoe  serebristoe
oblako, voznikshee na ego puti, i bol'she ne poyavilsya".
   |to proizoshlo bystree, chem vam udalos' prochitat'  lakonichnuyu  frazu  iz
protokola. Ni odin iz graviletchikov - ya v etom ubezhden - ne  zametil,  kak
poyavilsya v chistom nebe, na trasse nashih gonok, strannyj  serebristyj  shar.
Da, pozhaluj, v tot moment nikto iz nas,  tridcati  parnej,  vcepivshihsya  v
rul' svoih mashin, nikto, pozhaluj, ne mog  soobrazit',  chto  eto  takoe,  -
nepravdopodobie krugloe  oblako,  gigantskaya  sharovaya  molniya  ili  prosto
zapushchennyj kakim-nibud' sumasshedshim elochnyj shar ogromnoj  velichiny  -  eto
nechto, udarivshee nam v  glaza  slepyashchim  metallicheskim  bleskom.  YA  letel
vtorym posle Singaevskogo, tochnee - metrov na  shest'sot  szadi  i  na  sto
nizhe, ne upuskaya iz vidu siluet ego zheltogo gravileta, i pomnyu, chto  srazu
za vspyshkoj zhestkogo sveta instinktivno rvanul ruchku tormoza (prikaz sud'i
sorevnovanij razdalsya chut' pozzhe); pomnyu, kak mashina  vdrug  zadrala  nos,
vybrosila menya iz kresla i s azartom poneslas' v beloe peklo. To, chto  eto
peklo, a ne tverdaya metallicheskaya poverhnost', ya  dogadalsya,  uvidev,  kak
bystro i krasivo, pochti na ideal'nom razvorote nyrnul tuda zheltyj gravilet
i rastvorilsya, ischez v siyanii. Govoryat, v eti sekundy na teleekranah  byla
yasno vidna schastlivaya  ulybka  na  moem  lice,  udivivshaya  vseh  zritelej;
kazhetsya, ya dazhe zasmeyalsya, navalivayas' na upryamo podnyatyj rul'. YA  zhal  na
rul' kak tol'ko mog, no chudovishchnaya tyazhest' davila mne v grud',  sbrasyvala
ruki, i ya chuvstvoval, chto bezotkaznaya, takaya znakomaya  mashina  podchinyaetsya
uzhe ne mne, a kakoj-to sile, vrashchayushchej ee, kak shchepku v vodovorote.
   Na etom sumasshedshaya gonka vokrug oblaka dlya menya zakonchilas': ya poteryal
soznanie, vse  tak  zhe  glupo  ulybayas'.  Glupo  -  eto  mnenie  teh,  kto
oznakomilsya s korotkoj diktofonnoj zapis'yu moih vpechatlenij,  sdelannoj  v
bol'nice. Nu, a dlya menya, kazalos' by, nepodhodyashchaya k momentu ulybka  byla
proyavleniem osoboj radosti, s kotoroj  ya  prozhil  ves'  den'  i  ne  hotel
rasstat'sya. I ob etom, konechno, nichego ne skazhesh' v oficial'nom doklade, v
kotorom nado pripomnit' i  tochno  izlozhit'  obstoyatel'stva  gibeli  svoego
tovarishcha.
   S togo dnya proshel uzhe god, ya na  god  stal  starshe,  no  ne  eto  samoe
glavnoe. Naskol'ko ya znayu, v  istorii  moej  planety  eshche  ne  bylo  takih
strannyh na pervyj vzglyad i zakonomernyh, davno ozhidaemyh lyud'mi  sobytij.
I ya hochu nachat' rasskaz s togo utra, kogda  menya  razbudilo  prikosnovenie
prohladnyh igolok sosny.
   YA srazu vskochil i ponyal, chto eto bylo vo  sne;  mozhet,  za  sekundu  do
probuzhdeniya ya stoyal s Karichkoj pod  staroj  sosnoj,  pod  ee  edinstvennoj
zelenoj lapoj, i proshchalsya. A eshche hotel vklyuchit' na noch' diktofon s  lentoj
formul. Nichego by togda skazochnogo ne bylo, znal by  na  pyat'desyat  formul
bol'she, i vse. YA vybezhal iz doma i, prenebregaya  skol'zyashchimi  sredi  travy
lentami mehanicheskih dorog, pomchalsya k  moryu,  k  kamennoj  lestnice,  gde
stoyala staraya sosna, a dobezhav do lestnicy, poshel vniz medlenno, ne spesha,
radostnyj i grustnyj odnovremenno.
   Karichka bezhala vverh, prygaya cherez stupeni, - chestnoe slovo,  eto  byla
ona, ya ne pridumal. I kogda ona vskinula golovu, ya uvidel koronu ee volos,
znaete, kak solnce, kakim ego risuyut deti, - myagkoe, pushistoe, lohmatoe; ya
uvidel chelku nad samymi glazami, zolotye obodki v  nih,  i  mne  pochemu-to
stalo sovsem grustno.
   - Mart, - skazala ona shepotom, - chto ya znayu...
   I togda ya zasmeyalsya pervyj raz v etot den'. Bylo tak priyatno  stoyat'  u
obryva nad samymi volnami pered zapyhavshejsya  Karichkoj  i  ne  znat',  chto
budet dal'she.
   - Mart, - skazala ona opyat', - ty pridesh' pervym!
   - Otkuda ty znaesh'?
   Naverno, ya pokrasnel. YA ne lyublyu, kogda kto-to vmeshivaetsya v moi  dela,
no sejchas mne bylo prosto priyatno.
   - YA koldun'ya, ty ne dogadalsya? - Ona prygnula cherez dve  stupeni.  -  I
voobshche utrom nado zdorovat'sya.
   - Zdravstvuj, - skazal ya, hotya  eto  i  vyglyadelo  stranno  v  seredine
razgovora.
   - Proshchaj. YA uezzhayu.
   - Razve segodnya? - YA eshche na chto-to nadeyalsya, hotya vse znal, kogda  menya
vo sne ukolola vetka. - A pochemu zhe Sim nichego ne skazal?
   - YA sovsem zabyla predupredit' ego...
   - A Andrej? - YA uzhe krichal, potomu chto Karichka ubegala i golos ee letel
iz kustov.
   - Privet emu! YA speshu! Budu smotret', kak vy letite.  I  pomni,  chto  ya
koldun'ya!
   Nu vot my i ostalis' odni, sosna. Bud' u menya  kryl'ya,  ya  by  rvanulsya
iz-pod tvoej lapy, mahavshej  Karichke,  pryamo  v  nebo,  kuvyrknulsya  sredi
oblakov i nyrnul v prohladnuyu  glubinu.  No  u  menya  byl  tol'ko  krasnyj
gravilet, vylizannyj do peryshka, otlazhennyj do vintika, spokojno  stoyavshij
v ozhidanii gonok, kotorye Karichka uvidit teper' na ekrane. Eshche u menya byli
Andrej i Sim, ya dolzhen peredat' im privet ot uehavshej Karichki. I ya prosto,
na svoih dvoih spustilsya po lestnice, na hodu sbrosil  odezhdu  i  voshel  v
vodu.
   - Ty pridesh' pervym - bum, bum, bum! - raspeval ya vo vse gorlo, lezha na
spine i glyadya pryamo v lico solncu. - "YA koldun'ya,  pomni!"  -  prorychal  ya
udiravshemu v panike krabu, kotorogo spugnul  u  skol'zkogo  ot  vodoroslej
kamnya.
   Tak ya dovol'no dolgo durachilsya, a sam vspominal beloe v  sinij  goroshek
plat'e, kashtanovyj zatylok i izgib shei Karichki, kogda ona  nizko  opuskaet
golovu. |ti suhari, elektronnye dushi  -  Andrej  i  Sim  -  uzhe,  naverno,
trudyatsya, schitayut, a ya zdes', v svetlo-zelenom prozrachnom mire, gonyayus' za
rybeshkami i fyrkayu, kak del'fin. YA mog by vzboltat' more  do  samogo  dna,
esli by sovest' ne namekala, chto pora vernut'sya  iz  glubin  na  zemlyu,  v
institut.
   Na peske, rovnom i nezhnom, eshche ne  prodyryavlennom  sledami,  menya  zhdal
gorod, slozhennyj iz kamnej. Seraya krepostnaya stena, stolbiki bashen, iz-pod
arki  vorot  vyezzhaet  pyshnaya  processiya:  belye   vsadniki   na   chernyh,
otpolirovannyh morem golyshah. A vperedi vseh treugol'nyj krasnyj  serdolik
- tochno malen'kij gravilet. I ya, kak tol'ko uvidel  etot  krasnyj  kamen',
srazu zabyl pro vse na svete - zahotel vzglyanut' na moj gravilet.
   YA pokinul kamennyj gorod, nachertiv na peske  groznyj  signal  magnitnoj
buri, chtoby kakoj-nibud' rastyapa sluchajno ne razrushil fantaziyu stroitelya.
   Ne znayu, zachem pridumali eti polzushchie v trave plastmassovye dorogi. Imi
pochti nikto ne pol'zuetsya, lyudi predpochitayut hodit'  ili  begat'.  Rakety,
transkontinental'nye ekspressy, vertolety - ponyatno: ekonomiya  vremeni.  I
graviplany - ponyatno: krasivye, udobnye, sovremennye mashiny. A ot gonochnyh
graviletov voobshche duh zahvatyvaet! Oni kak cirkovye artisty: samye obychnye
s vidu i samye lovkie,  samye  smelye,  riskovannye  v  rabote.  YA  vsegda
volnovalsya, kogda vhodil v angar, i sejchas probiralsya mezhdu  mashinami  kak
mozhno ostorozhnee, starayas' ne  zadet'  chuzhoe  tvorenie.  Imenno  tvorenie,
potomu chto, hotya sportivnye gravilety pohozhi mezhdu soboj -  legkoe  ptich'e
krylo, slomannoe popolam, s prozrachnymi kaplyami kabin na sgibe, -  vse  zhe
opytnyj glaz gonshchika srazu ulavlival raznicu v konstrukcii mashin. Ona byla
v izlome kryl'ev (nekotorye iz nih zagnulis'  chereschur  rezko).  A  desyat'
raznyh cvetov, v kotorye  byli  okrasheny  mashiny,  simvolizirovali  desyat'
gorodov, prislavshih luchshih gonshchikov. Nikto ne znal  poka,  kakie  iz  etih
tridcati  vojdut  v  pervuyu  trojku  i  prodolzhat  gonki   na   pervenstve
kontinentov. Mozhet byt',  samoe  bystroe  krylo  -  moe,  yarko-krasnoe,  s
plavnoj liniej izgiba, obtyanutoe metallicheskimi per'yami? YA stoyal u  svoego
gravileta, postukival ladon'yu per'ya i slushal, kak oni  otzyvayutsya  chistym,
dolgo ne smolkayushchim zvonom.
   Potom ves' den' ya  oshchushchal  v  pal'cah  etot  legkij  serebristyj  zvon,
vspominal tainstvennuyu frazu, kazavshuyusya ochen' znachitel'noj: "Mart, chto  ya
znayu..."  Naverno,  kogda  ya  prishel  v  laboratoriyu  i  uselsya  za  stol,
zavalennyj bumagami, moya ulybka vzbesila Andreya. On tak i skazal:
   - Prosti, Mart, no u tebya vid blazhennoj obez'yany. Ty tochno vpervye slez
s dereva i hodish' na zadnih lapah.
   - Aga, - otkliknulsya ya, -  ty  pochti  ugadal.  YA  eshche  drevnee:  tol'ko
nedavno vylez iz morya i vpervye ponyal, chto znachit dyshat'.
   - I kak, ponravilos'?
   Kazhetsya, Andrej byl udivlen. Obychno ya ne reagiruyu na ego  zoologicheskie
shutochki. No segodnya gotov besedovat' dazhe s neodushevlennymi predmetami.
   - Prekrasno! Legkie - genial'noe izobretenie. Tebe privet  ot  Karichki.
Ona uehala sdavat' ekzameny.
   - Mne ona nichego ne skazala, - vmeshalsya v razgovor Sim.
   I Andrej srazu nahmurilsya:
   - Sim, ne otvlekajsya,  pozhalujsta.  Pogovorim  v  pereryve...  ZHal'.  YA
rasschityval podkinut' Karichke zadanie s "L-13".
   - Davaj mne, -  predlozhil  ya,  udivlyayas'  sobstvennomu  velikodushiyu.  -
Obozhayu zadaniya s Luny. Sim, tebe tozhe poklon.
   Andrej molcha protyanul mne listy. A  Sim  mignul  oranzhevym  glazom:  on
prinyal poklon k svedeniyu.
   CHasa tri my rabotali molcha. Takoj poryadok zavel Andrej.  On  starshij  v
nashej gruppe. Emu dvadcat' odin god, on okonchil tri fakul'teta.  U  Andreya
Prozorova byvayut tol'ko dva sostoyaniya: on ili molcha rabotaet, ili shutit  o
nesovershenstve cheloveka.
   |to nesovershenstvo bylo predstavleno  "v  lice"  besstrastnogo  Sima  -
schetnoj informacionnoj mashiny, podpiravshej zheleznymi plechami  steny  nashej
laboratorii. I my troe - Karichka, Andrej i  ya  -  rabotali  na  besposhchadno
bystrogo Sima,  tol'ko-tol'ko  uspevaya  zagruzhat'  ego  elektronnoe  chrevo
zadachami i raschetami.
   Obychno utrennyaya porciya bumag na stole povergaet menya  v  unynie.  Posle
togo kak ya na rassvete probezhal desyatok kilometrov, prygal s vyshki, brosal
kop'e, tolkal yadro, eti bumagi kazhutsya mne takimi tyazhelymi, chto ne hochetsya
brat' ih v ruki. I hotya ya osoznayu, chto kurs programmirovaniya  polezen  dlya
nedouchivshegosya studenta, ya  nachinayu  serdit'sya.  YA  serzhus',  kak  eto  ni
stranno, na lunnyh astronomov  i  astrofizikov  s  Marsa,  zasypayushchih  nas
svodkami.  YA  serzhus'  na  rakety-zondy  i  avtomaticheskie   observatorii,
oshchupyvayushchie svoimi chutkimi usikami goryachee Solnce i brosayushchie  iz  chernogo
pustogo kosmosa vodopad cifr pryamo na moj stol. YA serzhus' dazhe na  Solnce,
za chto - sam ne pojmu. So storony posmotrish' - chelovek rabotaet normal'no:
stuchit klavishami, pishet, zacherkivaet i snova pishet formuly,  tret  kulakom
podborodok. A on, bukashka, okazyvaetsya, duetsya na samo Solnce i  tol'ko  k
koncu dnya, rasshvyryav vse bumagi, chuvstvuet sebya  pobeditelem.  No  chto  on
pobedil - svoj gnev ili ognennye protuberancy? Net, tol'ko ocherednuyu pachku
bumag.
   Segodnya  ya  peresmotrel  svoe  otnoshenie  k  bumagam.  Perebiraya  listy
informacii s grifom "L-13", ya pochemu-to vspomnil,  kak  uvidel  odnazhdy  v
lesu Karichku: ona stoyala pod derevom i zadumchivo risovala v vozduhe rukoj;
solnechnye luchi, probivshis' skvoz' kronu, votknulis' v zemlyu u ee nog;  mne
pokazalos', chto ona razveshivaet na nih nevidimye noty; ya  ne  stal  meshat'
rozhdeniyu muzyki i ushel...  A  ved'  u  etih  rebyat  s  trinadcatoj  lunnoj
stancii, kotorye zasypayut menya svodkami, skazal ya sebe, net ni prohladnogo
vetra, ni bodryh raskatov groma, ni golubogo neba - tol'ko grad  meteorov,
bezzvuchno probivayushchih kupola zdanij, odinochestvo da volch'i glaza zvezd.
   A ya v kabinete lenivo perebirayu bumazhki,  stoivshie  chudovishchnyh  usilij,
riska, a inogda i zhiznej. Net, chto-to ne tak ustroeno v etom mire!  Pochemu
ya, zdorovyj, rumyanyj, sizhu za steklyannoj stenoj i pal'cem, kotorym, mog by
svalit' byka, nazhimayu na knopki? Zachem ya  zdes',  a  ne  gde-to  v  peskah
Marsa? YA sam dolzhen  nacelivat'  na  zvezdy  teleskopy,  radary  i  prochie
uloviteli vidimogo-nevidimogo, zadyhat'sya ot zhary,  drozhat'  ot  moroza  i
posylat' na Zemlyu, v Institut Solnca,  v  dvuhsotuyu  gruppu  dobytye  mnoyu
cifry. CHtob Andrej Prozorov obrabatyval ih, a Sim  mgnovenno  perevarival.
Vot eto budet pravil'no. I esli govorit' trezvo, menya ved' nikto ne derzhit
na privyazi v operatorskoj, i za spinoj moej trepeshchut kryl'ya gravileta.
   YA uzhe videl, kak mchus' na svoem gravilete pryamo k Solncu,  a  ryadom  so
mnoj Karichka...
   - Neuzheli na "L-13" takie yumoristy? - ne oborachivayas', skazal Andrej.
   - A chto?
   - Ty opyat' ulybaesh'sya?
   - |to ya tak, voobshche. A s "L-13" pokoncheno. Voz'mi.
   Andrej vzglyanul na moi raschety i kivnul: on byl dovolen.
   - Ty zametil, - skazal Andrej, - bez zhenshchin gorazdo legche rabotaetsya.
   - Ne soglasen, - progudel Sim, - kogda Karichka poet, ya rabotayu bystree.
   Ot neozhidannosti my s Andreem rassmeyalis'.
   - Kakov Sim, a? - Andrej podmignul mne.
   A ya kriknul:
   - Prisoedinyayus', Sim! - i zasvistel "Volshebnuyu tarelochku Galaktiki".
   - Vot dokazatel'stvo, - nravouchitel'no proiznes Sim. - Vse vy poete  ee
pesni. - I on predupreditel'no raspahnul dver', vozle kotoroj my s Andreem
ochutilis' odnovremenno.
   - A ved' my prosto sbezhali ot Sima! - kriknul ya, mchas' so  vseh  nog  k
stolovoj i oglyadyvayas' na Andreya.
   YA narochno pobezhal po lestnicam, prenebreg liftom, chtob rasshevelit'  etu
bumazhnuyu dushu. A on, pochtennyj, uchenyj muzh, i v samom dele bezhal za  mnoj,
prygal cherez stupeni, smeshno podkidyvaya ostrye koleni.
   - Da nu ego, Sima! - krichal on na hodu. - Hvatit s menya etoj filosofii!
I potom, ya prosto ne uspevayu za Simom, uzhe tri dnya bez  obeda.  Bol'she  ne
mogu!
   |to byla horoshaya probezhka v dal'nij konec instituta.  I  my  ne  tol'ko
bezhali, no i uspevali otvechat' znakomym:
   - Nu kak, letish'?
   - Lechu!
   - Kuda speshite? Direktor vyzval?
   - Da! Sdelali otkrytie!
   - Andryuha, nauchi ego begat'!
   - Da vot starayus'...
   - Pridesh' pervym, Mart?
   "|hma, esli b ya sam znal..."
   Poka ya znal odno: ya mog proglotit' pyat', net -  desyat'  salatov.  I  my
stol'ko s®eli, pravda, vdvoem. Nazhali na vse knopki zakazov, potomu chto iz
menyu ne srazu pojmesh', chto takoe "Vesennie zvezdy", "CHetvertoe izmerenie",
"Intuiciya" ili  "Kleopatra"  (u  nashego  povara  neukrotimaya  fantaziya  na
prejskurant, prichem ezhednevnaya), i vot k stoliku priplyl  chut'  li  ne  po
vozduhu shchedro ustavlennyj podnos. I nado skazat', poka my glotali "zvezdy"
i "kleopatr", a  transporter  unosil  pustoj  podnos,  ya  s  udivleniem  i
kakimi-to novymi glazami smotrel na Andryuhu Prozorova. To, chto on  svetlaya
golova i suhar', - eto ya znal davnym-davno. No nikogda eshche ne videl,  chtob
on bezhal po lestnice i  s  takim  azartom  unichtozhal  salaty.  On,  vsegda
blednolicyj, sejchas dazhe porozovel.
   - Znachit, letish'? - skazal Andrej i udivil menya eshche bol'she: on ved'  ne
interesovalsya sportom, prosto ne obrashchal na nego vnimaniya;  mne  kazalos',
on ne otlichit gravilet ot vertoleta.
   - Aga! - kivnul ya.
   - Horosho. Naverno, eto horosho, - tak prosto i teplo skazal Andrej,  chto
mne zahotelos' vzyat' ego s soboj. - |to tam, nad morem?
   Net, on slovno svalilsya s Luny! Tysyachi lyudej tol'ko i zhdali etogo  dnya,
a on - "nad morem?"... No mne ne hotelos'  govorit'  emu  naschet  Luny,  ya
opyat' kivnul:
   - Da, nad morem.
   Tut v dveryah zasiyalo bol'shoe krasnoe uho, i nas prerval  Kadyrkin.  |to
malen'kij  kurchavyj  matematik  s   vydayushchimisya   ushami.   YA   nichut'   ne
preuvelichivayu - pro nego vse tak i govoryat: "Snachala poyavlyayutsya ushi, potom
poyavlyaetsya Kadyrkin". On kriknul s poroga:
   - Prozorov, hvatit zhevat'! Est' problema.
   YA chut' ne podavilsya salatom. Kadyrkin tak i kriknul: "Problema".
   Andrej srazu vstal i prevratilsya v prezhnego Andreya, slovno  zastegnulsya
na vse pugovicy.
   - Kakaya  segodnya  lekciya?  -  sprosil  on  menya,  gotovya  diplomatichnoe
otstuplenie.
   - Ne pomnyu... Kazhetsya, svetyashchiesya mosty. |to kotorye mezhdu galaktikami.
   - A-a, loshadki v odnoj upryazhke begut s raznymi skorostyami!
   - SHkol'naya zagadka, - vzdohnul ya. - Prohodili: skuka.
   - Nu vot chto, -  Andrej  nahmurilsya,  serdyas'  neizvestno  na  kogo,  -
segodnya nikakih lekcij, nikakoj raboty.
   - U menya zadanie dlya Sima.
   - YA skazhu Simu, chtob on ne otkryval tebe dver'. Ty dolzhen otdyhat'.
   Tut uzh ya vzvilsya: otkuda etomu teoretiku znat', chto  delat'  sportsmenu
pered startom!
   - Andrej, - skazal ya ugrozhayushche, - ya tebya nokautiruyu odnim pal'cem.
   - Tebe i tak dostanetsya. Schastlivo.
   On spokojno povernulsya i ushel k Kadyrkinu. CHestnoe slovo, bud' ya trizhdy
geniem, ya by  ne  nosil  tak  torzhestvenno  na  plechah  svoyu  hot'  trizhdy
vydayushchuyusya golovu! Malo ya pogonyal ego po lestnicam...
   YA ne izmenil  svoego  obychnogo  rezhima  pered  gonkami.  Vo-pervyh,  ne
propustil lekciyu: zabralsya v zimnij sad i pod kakimi-to  kolyuchimi  kustami
vklyuchil  televizor.  I  srazu  zhe  okunulsya  v  prostranstvo,   naselennoe
galaktikami, i  s  legkost'yu  spyashchego  ponessya  navstrechu  dalekim  miram,
predstavshim predo mnoyu - nichtozhnoj peschinkoj mirozdaniya - v  vide  izyashchnyh
ustrichnyh rakovin i klubka skruchennyh v kol'ca zmej, yarkih blestyashchih sharov
i edva razlichimyh pyaten temnogo tumana. Gde-to  vdali  ot  menya  oni  zhili
svoej zhizn'yu, kak grozovye oblaka v glubinah neba, vzryvalis'  i  ugasali,
krutilis'  i  razletalis'  v  raznye  storony.  YA  slyshal  znakomyj  golos
professora, vglyadyvalsya v mel'kavshie formuly, a sam dumal, kak eta  lekciya
zapozdala. Ona beznadezhno ustarela by dazhe dlya drevnih egiptyan,  imej  oni
televizory. To, chto ya videl, bylo tysyachi  i  milliony  let  nazad,  i  kto
znaet, kakie oni teper' - eti spiral'nye i ellipticheskie,  razlozhennye  po
nauchnym polochkam, rasklassificirovannye, kak domashnie zhivotnye, galaktiki.
Ved' tol'ko nashu Galaktiku svet probegaet iz konca v konec  za  sto  tysyach
let. Sto tysyach! A zhizn', kak my govorim, ochen' korotka. I  kto  mozhet,  ne
otryvayas', sledit' za zvezdami milliony let, chtoby  dolozhit'  chelovechestvu
mehaniku  vnutrennih  dvizhenij  v  etih   chertovski   dalekih,   ubegayushchih
prizrakah?  Prosledit'  hotya  by  za  molodymi  zvezdami.  Vsego   desyatok
millionov let. Dlya zvezd eto detskij vozrast.
   "Rassmotrim galaktiki, na kotorye vpervye obratil vnimanie amerikanskij
astronom Cvikki", - prodolzhal mezhdu tem professor,  i  ya  pozavidoval  ego
smelosti: on otlichno znaet,  chto  sovremennye  teleskopy  dostayut  na  tri
tysyachi megaparsek (pochti desyat' milliardov let poleta sveta!), i  eto  ego
niskol'ko ne smushchaet. Lezet v davno ostyvshuyu zvezdnuyu kashu, pytaetsya v nej
razobrat'sya i  eshche  zabotitsya  o  novyh  vidah  nablyudeniya  za  Vselennoj.
Molodec! Bud' ya vsemogushchim,  ne  razdumyvaya,  podaril  by  etomu  hrabromu
cheloveku bessmertie i mashinu vremeni. CHtob on vse-taki razobralsya i pouchal
takih nedoroslej, kak ya.
   Mne ochen' hotelos' byt' segodnya vsemogushchim. Potom, posle lekcii,  kogda
ya delal gimnastiku, krutilsya na centrifuge i, vytyanuvshis'  vo  ves'  rost,
zalozhiv ruki za golovu, otdyhal v zale nevesomosti, ya shchedro razdaval lyudyam
bessmertie i sverhsvetovye skorosti, civilizacii drugih planet i nevidimye
pruzhiny, vrashchayushchie galaktiki.  YA  zanimalsya  i  delami  pomel'che:  zazhigal
iskusstvennye solnca, smeshchal zemnuyu os', buril naskvoz' ves' sharik, stroil
robotov s gibkim myshleniem cheloveka - slovom, voploshchal  vse  to,  chto  uzhe
opisano v fantasticheskih knizhkah. I v to zhe vremya - do chego chelovek  umeet
lovko sovmeshchat' vysokoe, torzhestvennoe so svoimi prakticheskimi zabotami! -
lovil shumy s ulicy,  predstavlyal,  kak  pribyvaet  v  gorod  publika,  kak
pritashchili gruzovye vertolety karkasy tribun i ustanavlivayut ih na  beregu,
kak razveshivayut sud'i ogromnye zolotye shary,  mimo  kotoryh  my,  gonshchiki,
pronesemsya mnogo raz.  I  uzhe  kruglye  ploshchadki  s  podvizhnymi  hobotkami
telekamer povisli, naverno, nad morem. I uzhe priletel na sudejskoj  mashine
kommentator s barhatistym, ubayukivayushchim golosom.
   Podhodya k angaru, ya i vpravdu uslyshal  znakomyj  bariton,  l'yushchijsya  iz
dinamikov. Kommentator Bajkalov prezhde vsego soobshchil bolel'shchikam, chto  chas
nazad on vel reportazh o podvodnom zaplyve v  Krasnom  more  i  teper'  rad
podnyat'sya pod oblaka. Oblakov, pravda, ne bylo, sinoptiki ubrali s  nashego
puti vse pomehi i - ya znal eto - v zaklyuchenie gotovilis'  zazhech'  polyarnoe
siyanie. Na teleekrane, visevshem na stene pryamo nad moej mashinoj,  mel'kali
kadry   goroda,    vzbudorazhennogo    prazdnikom.    Kamery,    podchinyayas'
polkovodcheskim  zhestam  Bajkalova,  vyhvatyvali   iz   vseobshchej   sumatohi
razgoryachennye lica, yarkie flagi, paryashchie mashiny. Posadochnye ploshchadki  byli
uzhe plotno  ustavleny  transportom,  i  passazhirskie  graviplany  vybirali
svobodnye kryshi. Blesnuli na solnce akul'i tela dvuh raket, i kommentator,
nesomnenno, zametil ih so svoej vysoty; neskol'ko minut on derzhal rakety v
rezerve, a kogda oni stali u lesa, vzyal u passazhirov interv'yu.
   CHestno govorya, na  nas  nepriyatno  dejstvovali  eti  kartinki.  Gonshchiki
staralis' ne smotret' na  ekrany,  gromko  razgovarivali,  chereschur  mnogo
shutili, a kogda Bajkalov pereshel k  biografiyam,  vse  polezli  osmatrivat'
mashiny.
   I vdrug v angare stalo tiho. V golubom  kvadrate  vorot  stoyal  vysokij
chelovek v belom svitere - Grisha Singaevskij. On prishel samym  poslednim  i
srazu dogadalsya, chto nado prosto vyklyuchit' etu boltlivuyu tehniku.
   "Ura Singaevskomu!" - kriknul  kto-to,  i  my  radostno  zavopili,  kak
vyrvavshiesya na peremenu shkol'niki.
   Ego vse lyubili - netoroplivogo, skulastogo sinoptika s tverdym vzglyadom
blestyashchih glaz. Vot kto byl nastoyashchim vozdushnikom! YA dumayu,  esli  by  emu
odnazhdy zapretili polety, on by prosto ne znal, kak  zhit'.  V  vozduhe  on
nikogda ne stremilsya udivit' publiku effektnymi figurami vysshego pilotazha,
letal bystro i prosto, no tak, chto dazhe malejshie  povoroty  mashiny  vsegda
byli zametny; pered zritelyami postepenno voznikal chetkij, krasivyj risunok
poleta. Nado samomu byt'  graviletchikom,  chtoby  ponyat',  kakaya  smelost',
kakoe prezrenie k opasnosti  byli  v  etih  pochti  nezametnyh,  no  vsegda
neozhidannyh povorotah zheltogo gravileta.
   Singaevskij tol'ko vzglyanul na prostodushno-pryamoe krylo moego gravileta
i srazu dogadalsya:
   - Nu chto? Hochesh' menya obognat'? Poprobuj  poishchi  ee!  -  i  hlopnul  po
plechu.
   Drugie tozhe priglyadyvalis', no nichego ne govorili. A on  pryamo  skazal:
"Poprobuj poishchi".
   - CHto zh, poishchu, - otvetil  ya,  chuvstvuya,  kak  goryachaya  volna  volneniya
ohvatyvaet menya.
   - ZHelayu.
   - I tebe.
   My podnyalis' s rovnogo travyanogo polya tremya gruppami  -  gruppa  belyh,
zheltyh, krasnyh - i poshli ne k moryu, gde gudela tolpa tysyach v sto,  a  nad
gorodom. |to  byl  ne  paradnyj  stroj;  skoree,  my  kazalis'  bespechnymi
turistami  ili,  skazhem,  raznocvetnymi  bumerangami,  broshennymi  lenivoj
rukoj. No takoe vpechatlenie bylo obmanchivo, kak  obmanchiv  vid  spokojnogo
muskula, v kotorom  postepenno  napryagayutsya  nervy.  Nichto  v  vozduhe  ne
dvigalos', krome nas, i eto opustevshee  vdrug  prostranstvo  pugalo  svoej
goluboj torzhestvennost'yu. My kralis'  nad  samymi  kryshami,  priglyadyvayas'
drug k drugu, primerivayas' krylom k volne gravitonov.  Samoe  vazhnoe  bylo
nashchupat',  pojmat'  sil'nuyu  volnu.  Uzhe  zadrozhali  strelki  priborov   i
shevel'nulis', chut' pripodnyalis' chutkie per'ya na kryle mashiny, no  ya  znal,
chto eshche rano lovit' etu samuyu volnu.
   YA smotrel sverhu na kryshi, parki, ulicy Svetlogo i chemu-to radovalsya  i
udivlyalsya, slovno zdes'  ne  rodilsya  i  ne  zhil  nikogda.  Parusa  domov,
napolnennye vetrom i solncem, tiho skol'zili v zelenoj  pene.  Vzmetnulis'
vverh, stremyas' otorvat'sya ot zemli, strelovidnye  zdaniya  institutov.  Ih
legkie konstrukcii i steklyannaya  prozrachnost'  napominali  o  polyubivshejsya
lyudyam  svobode  nevesomosti,   i   potomu   neuklyuzhim,   prosto   kakim-to
chuzhestrancem vyglyadel v etoj baletno-izyashchnoj tolpe nash  ogromnyj  Institut
Solnca. Da, pozhaluj, on byl  voploshcheniem  strannoj  fantazii  arhitektora:
kruglyj, s  kamennymi  kolonnami  i  etazhami  sadov,  ukrashennyj  fakelami
protuberancev, nechto srednee mezhdu sinhrofazotronom, goticheskim soborom  i
sed'mym arhidrevnim chudom sveta - visyachimi sadami Semiramidy. I vse-taki ya
lyubil ego takim strannym - za chudacheskuyu privlekatel'nost', za spokojstvie
i silu velikana, znavshego pro Solnce bol'she, chem vse mudrecy na svete.
   A per'ya tihon'ko peli, no vse ravno eto byla ne ta volna. YA delal  edva
zametnye glazu skachki - podnimalsya i opuskalsya, ryskal po storonam. Mnogie
gonshchiki tozhe iskali volnu,  starayas'  ne  vydat'  svoego  napryazheniya.  Uzhe
neumolimo priblizhalis' polukrug  stadiona  i  sinee  polotno  morya,  vdali
zasverkali zolotye tochki - startovye shary, a my,  geroi  dnya,  shli  k  nim
sovsem ne paradnym stroem, a besporyadochnoj tolpoj. CHto zh, v konce  koncov,
kazhdyj muzykant pered nachalom koncerta  raskladyvaet  noty  i  nastraivaet
svoj instrument. Zvuchit eta raznogolosica v orkestrovoj  yame  ne  ochen'-to
priyatno dlya  sluha.  Zato  potom  vzmahnet  dirizher,  zamret  zal,  kazhdyj
instrument budet pet' svoe, i v ih edinom poryve roditsya melodiya.
   Odnako esli uzh pribegat' k sravneniyam, to ya dumayu,  vryad  li  muzykanty
pered vystupleniem tak klyali svoyu sud'bu, kak nashi rebyata,  priblizhayas'  k
zolotym vorotam gonok. YA videl eto po melkim ryvkam mashin  i  predstavlyal,
kak vorchat gonshchiki na vsyu Vselennuyu. V samom chele: s teh por,  kak  fiziki
zametili gravitacionnye volny i Zemlya oshchetinilas' usami ulovitelej,  samym
udobnym   transportom   stal   graviplan.   Na   vse   marshruty   podaetsya
gravitacionnoe izluchenie, sadis' sebe v graviplan i kati  po  etoj  doroge
hot' s zakrytymi glazami.  I  vse  uzhe  privykli,  chto  gravitaciyu  nel'zya
vyklyuchit', kak prostuyu lampochku, ona vezde vokrug nas, i redko kto nad nej
zadumyvaetsya, a eshche rezhe vspominaet, kto otkryl etu  silu  prityazheniya  ser
Isaak N'yuton;  tol'ko  shkol'niki  s  udivlenno-kvadratnymi  glazami  vdrug
uznayut, chto ih nosit pod oblakami  ta  zhe  sila,  chto  vrashchaet  planety  i
zvezdy, iskrivlyaet prostranstvo, zamedlyaet vremya i svershaet eshche  mnozhestvo
prostyh chudes... Da, s nauchnoj  tochki  zreniya  vse  bylo  prosto  i  yasno:
planety kruzhili vokrug zvezd, graviplany leteli svoimi putyami. A my dolzhny
byli lovit' volnu. CHto podelaesh' - sport!
   A per'ya vdrug zapeli: "Mart, ya koldun'ya"... Mne srazu  stalo  legche,  ya
reshil bol'she ne smotret' na drozhashchuyu strelku. Podnyal golovu - pryamo  pered
nosom shar. Tormoznul, vstal na liniyu, zamer s vklyuchennym  dvigatelem.  Mne
teper' vse ravno, otkuda nachinat'. Pust' Singaevskij visit  sverhu.  Pust'
drugie pereskakivayut s mesta  na  mesto.  Pust'  vybirayut  poziciyu.  YA  ne
dvinus'. YA vse ravno ee pojmayu - svoyu volnu.
   - Gotov! - otvetil ya, kak i vse, glavnomu sud'e i instinktivno  podalsya
v kresle vpered. YA videl teper' tol'ko cepochku sharov i  goluboe  spokojnoe
prostranstvo.
   Rebyata poshli legko,  krasivo,  plavno  nabiraya  skorost'.  YA  chut'-chut'
zaderzhalsya, kogda fyrknula startovaya raketa, a cherez mgnovenie visel uzhe v
hvoste u gruppy, prichem rezal dorozhku naiskosok - vverh i nalevo: iskal ee
- odnu-edinstvennuyu, moyu  volnu.  Hot'  perevernis'  ty,  Galaktika,  hot'
vzorvis' nasmeh drugim, a ya sumeyu ee najti, obgonyu veter, pojmayu solnechnyj
luch, glotnu goryachego solnca.
   Tak ya rezal dorozhku naiskosok, i menya pronzala drozh' neterpeniya:  glaza
ustremilis' vpered, slovno mogli uvidet' volnu, i  ves'  ya  letel  vperedi
mashiny. No nel'zya, nikak nel'zya bylo puskat' dvigatel' na polnuyu moshchnost':
rano. I postepenno duh spokojstviya  vozvrashchalsya  ko  mne;  snachala  ostyla
golova, potom uleglis' zudevshie ruki. Mozhet byt',  nekotorye  neterpelivye
gonshchiki i toropilis', a osnovnaya gruppa shla na bol'shoj skorosti, no eshche ne
v tempe finishnogo ryvka. Nichego: u  samogo  poslednego  gonshchika  eshche  est'
preimushchestva. Vo-pervyh, povorot - vot on. Stavlyu mashinu na krylo,  plavno
delayu virazh i obhozhu belyj gravilet - ni treska, ni tolchkov,  ni  snizheniya
skorosti. Itak, dorogoj  moj  kollega,  ty,  nadeyus',  ponyal  preimushchestva
pryamogo kryla: vyigrannye metry na povorotah - eto raz. A vtoroe  -  kogda
budet horoshaya volna...
   Glaza  avtomaticheski  lovili  i   schitali   shary:   desyat',   dvadcat',
tridcat'... a ya vse eshche plelsya v hvoste.  Dvadcat'  sed'mym  ili  dvadcat'
vos'mym. Singaevskij paril vperedi. Kazalos', zheltyj gravilet dvizhetsya sam
po sebe. Tak inogda smotrish' na letyashchuyu pticu, lyubuesh'sya eyu i  ne  znaesh',
otkuda v takom krohotnom komke  ploti  beretsya  stol'ko  energii,  chuvstva
krasoty i ritma. Ona kak budto znaet, chto ty na nee  smotrish',  i  narochno
staraetsya pokazat', chto ona samo sovershenstvo, chast' prirody. A  na  samom
dele - prosto letit.  I  Singaevskomu  naplevat',  chto  zriteli  vidyat  na
ekranah ego lico. Sdvinul ugryumo  brovi,  kataet  za  shchekami  zhelvaki,  ne
slushaet nikakih sudej - tol'ko mashinu.
   I tut ya uvidel, kak oshchetinilis' per'ya na kryle. YAsno  i  bez  priborov:
volna! Srazu ves' podobralsya, poslal mashinu vpered. Ona rvanulas' budto  s
mesta i s kakim-to chudovishchnym svistom  nachala  rassekat'  vozduh.  YA  dazhe
cherez steklo pochuvstvoval ego uprugost', vcepilsya v rul'; mne  pokazalos',
chto gravilet mozhet oprokinut'sya. Vprochem, uzhe ne sushchestvovalo ni menya,  ni
gravileta: my byli nechto odno,  postepenno  pozhiravshee  prostranstvo.  Vse
zatihlo, ischezlo vo mne s etogo momenta, ostalis' zhit' glaza i ushi. YA lish'
sledil, chtob ne stolknut'sya s sharom ili obgonyaemoj mashinoj, - schitat' ih i
opredelyat' svoe mesto, konechno, bylo nevozmozhno -  slushal,  kak  ugrozhayushche
zvenyat nakalennye per'ya: "Ka-rich-ka, Ka-rich-ka", - ugrozhayushche,  no  eshche  ne
nastol'ko opasno, chtob snizhat' skorost'. Moya krasnaya loshadka mogla  bezhat'
i rezvee - v etom ya ne somnevalsya. Esli rassypletsya, chto zh, upadu  v  zonu
nevesomosti, tam podberut...
   A zheltyj gravilet vse vperedi. Molodchina Singaevskij! No i  moj  sejchas
prevratitsya v krasnuyu molniyu,  v  krasnyj  svet  -  togda  uzh  potyagaemsya.
Beshenaya vse-taki skorost'!
   Kazhetsya, poslednee, o chem ya vspomnil, byl  vozdushnyj  cirk.  Posle  nas
dolzhny byli vystupat' vozdushnye  gimnasty,  a  potom  gravibol  s  cvetnym
myachom.
   No nichego etogo ne bylo. Vy uzhe znaete pro oblako: kak  ono  poyavilos',
kak skrylsya v nem zheltyj gravilet,  kak  ya,  schastlivo  ulybayas',  pytalsya
ostanovit' mashinu, a vmesto togo stal vrashchat'sya vokrug oblaka. Sejchas,  po
proshestvii vremeni, ya govoryu "oblako", a togda - ya uzhe upominal ob etom  -
nikto iz gonshchikov ne znal, chto za  strannoe  prepyatstvie  voznikalo  pered
nimi. Tol'ko zriteli,  televizionshchiki  da  nekotorye  sud'i  mogli  izdali
opredelit', chto eto oblako serebristogo cveta  i  pochti  ideal'no  krugloj
formy. Televizionshchiki sumeli dazhe snyat' na plenku,  kak  ono  stremitel'no
ushlo  v  verh  kadra,  vse  ostal'nye  podumali,   chto   oblako   ischezlo,
rastvorilos' v vozduhe, vdrug stalo nevidimkoj.
   Pomnyu, kak Grisha Singaevskij spokojno govoril v mikrofon:  "Neozhidannoe
prepyatstvie... Stremitel'no prityagivaet... Nichego  ne  mogu..."  |to  byli
sem' ego poslednih slov.
   Pomnyu nepriyatnoe chuvstvo, kakoe-to posasyvanie pod  lozhechkoj,  kogda  ya
sam neumolimo priblizhalsya k slepyashchemu peklu, ne v silah otorvat'  ot  nego
glaz. YA nichego ne govoril, tol'ko ulybalsya, vse eshche boryas' s rulem.  Potom
- rezkij udar, temnota, slovno kto-to nabrosil na golovu pokryvalo.
   Moj gravilet otbrosilo ot shara, i on rassypalsya.
   V to zhe mgnovenie shar ischez.
   Menya podobrali, kak ya i predvidel, v zone nevesomosti.





   ZHenshchina s sinimi volosami smotrela mne pryamo v glaza. Muchitel'no  iskal
ya v nej shodstva s Karichkoj, no cherty lica menyalis', po  plecham  struilis'
volny myagkih volos, i v zagadochno zelenyh  glazah  nichego  ne  otrazhalos'.
Lish' prosnuvshis', ya vspomnil, chto eto Marsianka. Ne znayu, pochemu ya ee  tak
nazyval; mozhet byt', potomu, chto ona  vpervye  prisnilas'  mne  mnogo  let
nazad, posle otleta moego otca i moej materi na Mars.
   YA vsegda smeyus' nad snami. No sejchas sam budto svalilsya s  Marsa:  tupo
razglyadyval belye steny, utykannyj zvezdami kvadrat okna, dlinnuyu krovat',
na kotoroj lezhal. Dovol'no dolgo ya nichego  ne  mog  ponyat',  kak  vdrug  -
slovno kto-to shchelknul vyklyuchatelem! - ya uvidel slepyashchij serebristyj svet i
vsyu kartinu sumasshedshih gonok.
   Vskochil i ubedilsya, chto cel i nevredim, lish' chut' nyli myshcy.  I  srazu
zhe reshil, chto ne dozhivu do utra, esli ne uvizhu Karichku.
   Lihoradochno pereryl shkafy v  koridore.  Tipichnaya  bol'nica:  halaty  da
pizhamy i nichego podhodyashchego dlya cheloveka, kotoryj toropitsya na svidanie. A
nado skoree: elektronika signalit sestre, chto bol'noj podnyalsya s  posteli.
No ya ochen' nadeyalsya, chto eta sestra - nemolodaya opytnaya zhenshchina i  ona  ne
mchitsya so vseh nog v palatu, a idet ne toropyas' i ulybaetsya pro sebya: malo
Li zachem mozhet vstat' noch'yu chelovek;  bez  somneniya,  v  etoj  bol'nice  s
dobrymi, starymi tradiciyami (zdes' na tebya  ne  smotryat  pritvorno  pustye
ekrany, kotorye mogut vspyhnut' v lyuboj moment) byla imenno takaya sestra.
   Na vsyakij sluchaj  ya  vernulsya  v  svoyu  komnatu  i  brosil  na  krovat'
tumbochku, chtoby ne vereshchal v dezhurke zvonok. Dverca tumbochki  otkrylas'  i
prepodnesla mne to, chto ya iskal: sportivnuyu beluyu majku,  shorty,  tapochki.
"Blagodaryu tebya za stol' korolevskij zhest", - skazal ya tumbochke,  zanyavshej
moe mesto, i prygnul iz okna v pyshnuyu klumbu.
   YA probiralsya cherez kakie-to  kusty,  oshchushchaya  podoshvami  priyatnyj  holod
nochnoj travy, vyiskivaya nad temnymi kronami krasnyj glaz blizhajshego mayaka.
Pod nim ya nadeyalsya najti gravilet: dezhurnye gravilety chashche vsego stoyat pod
mayakami. A v mashine ya uzhe pereodenus' v  svoj  gladiatorskij  naryad.  |tot
nemnogo nelepyj dlya svidaniya sportivnyj kostyum, kotoryj ya berezhno nes  pod
myshkoj, kazalsya mne posle bol'nichnyh halatov i pizham dazhe elegantnym.
   "|-gej! - skazhu ya, predstav pered Karichkoj. -  YA  ne  razbilsya.  Tol'ko
nemnogo soskuchilsya".
   A takie rechi smeshno govorit' v halate.
   Vperedi sredi zvezd druzheski  mignul  glaz  mayaka,  i  ya,  ne  razbiraya
dorogi, brosilsya k nemu. Gudela, protknuv polog  nochi,  stal'naya  trenogaya
machta, trepetali pod nej serebristye kryl'ya. YA dazhe pozhalel, chto  ne  mogu
odin podnyat' v vozduh vse eti mashiny. Oni ne dremali spokojno  v  ozhidanii
sluchajnogo passazhira. Oni byli gotovy vzletet' v  lyubuyu  sekundu,  ibo  ot
rozhdeniya byli ne vozdushnymi izvozchikami,  a  natyanutoj  strunoj,  nadezhdoj
bluzhdayushchih brodyag.
   Koordinaty Studgorodka, gde nahodilas' Karichka, ya  pomnil  naizust'  i,
nabrav na diske chetyre cifry, doveril mashine vyjti na trassu tak,  kak  ej
kazalos' bystree i legche. Vsego chas otdelyal menya ot Karichki, i ya  eshche  mog
sokratit' polet minut na desyat' - pyatnadcat' pri horoshej volne.
   YA nessya navstrechu zvezdam, i mne bylo bezrazlichno, chto ya  o  nih  dumal
ran'she, - klubki raskalennoj materii, hvosty ubegayushchih mirov ili pechal'nye
glaza razumnoj Vselennoj. Sejchas ya mog manipulirovat'  etimi  mirami,  kak
fokusnik, i skladyvat' iz nih po bukvam imya.
   "Hochesh', - govoril ya Karichke, budto ona sidela ryadom, - ya  podaryu  tebe
massu raznyh veshchej. Vot moya ruka - zheleznye pal'cy,  ya  narvu  tebe  buket
fonarej. Moi glaza - telekamery, ya vizhu dal'she Luny i dal'she Marsa i  mogu
pokazat'  tebe  dikovinnyh  zverej,  kakih  net  v  zooparkah.  YA  bystroe
nejtrino, ya lechu skvoz' tolshchu i pustotu, i nichto ne meshaet mne priletet' k
tebe na etom gravilete..."
   Naverno, ona b ulybnulas', skazhi ya eto vsluh. Kogda Karichka  ulybaetsya,
glaza ee delayutsya bol'shie i grustnye. Mne kazhetsya, v etot moment ona vidit
golubye vershiny, i solnechnyj svet, i lica  detej,  i  to  schastlivoe,  chto
budet so vsem mirom. Esli lyudi  kogda-nibud'  najdut  edinomyshlennikov  na
drugom konce Vselennoj i zahotyat rasskazat' im o Zemle, oni mogut  poslat'
odnu tol'ko ulybku, i tam vse pojmut.
   Pochemu-to ya vspomnil, kak shli po koridoru Andrej Prozorov  i  Kadyrkin,
obsuzhdaya "svoyu problemu", kak  torzhestvenno  nesli  oni  golovy.  Spokojno
govorili oni o kakoj-to zadache, i im nravilos' idti vot tak netoroplivo po
beskonechnomu koridoru, mimo beskonechnogo stroya elektronnyh  mashin,  gryzt'
trudnyj  oreshek  nauki  i  chuvstvovat'  sebya   umnee,   sovershennee   vsej
elektroniki. CHto im ostal'noj mir? Mirazh, ne bol'she.
   Pomnyu, odnazhdy Andrej skazal: "Zdravyj smysl  -  predrassudki,  kotorye
skladyvayutsya do vosemnadcati let".
   Togda ya  uchilsya  v  pyatom  klasse,  Andrej  v  vos'mom.  My  stoyali  na
raketodrome - troe mal'chishek i odna devchonka - odni na  prostornoj  ladoni
raketodroma.  My  dolgo  molchali,  napugannye  ogromnoj  pustotoj  tishiny,
kotoraya prishla posle gromkogo mitinga, orkestrov, poceluev i  voya  rakety,
umchavshej nashih roditelej na Mars. My znali, chto uvidim ih v devyat'  vechera
v teleperedache s peresadochnoj kosmicheskoj stancii, dazhe znali, kakie slova
oni nam budut govorit' i kak my budem smeyat'sya v otvet,  chtob  ne  drozhali
guby, no, chestnoe slovo, nam chetverym bylo by gorazdo  uyutnee  na  dalekoj
kosmicheskoj peresadochnoj, chem na etom nemom pole  raketodroma  s  bol'shimi
bukvami slov, gorevshih na zdanii vokzala.
   - V internate... - nachal odin  mal'chishka  i  umolk  pod  prezritel'nymi
vzglyadami. Nam vsem bylo nenavistno eto slovo, i emu,  konechno,  tozhe.  Ne
tot dom, gde my proveli vmeste mnogo let, a samo slovo. (Kstati, ono potom
smenilos': my stali prosto lesnoj shkoloj, lesnikami, otshel'nikami, kak  my
govorili.)
   I  tut  Andrej  skazal  naschet  predrassudkov  -  tu  znamenituyu  frazu
|jnshtejna, kotoruyu ya tol'ko chto privel. Predrassudki my ne lyubili i potomu
prishli v vostorg ot Podskazki velikogo fizika i reshili  nemedlenno  nachat'
bor'bu so zdravym smyslom. O,  do  vosemnadcati  u  nas  eshche  bylo  nemalo
vremeni! Ne tol'ko gody, net, dazhe etot vecher, kogda nashi roditeli uleteli
na  Mars.  "Zdravyj  smysl"  etogo  otleta  my  prekrasno  ponimali:  lyudi
osvaivali Mars, i v surovyj, neprisposoblennyj klimat  nel'zya  bylo  brat'
detej. My ostalis' na Zemle, odni na pustoj ploshchadi raketodroma, i  vokrug
nas bylo stol'ko privychnogo, nadezhnogo, poleznogo...
   No luchshe b my byli na Marse, po gorlo v  sypuchih  peskah,  chem  v  etom
privychnom mire. My ego tak nenavideli v eti minuty!
   Na nas napalo bujnoe vesel'e. My begali  i  hohotali  kak  sumasshedshie.
Orali vo vsyu glotku piratskie pesni, pamyatnye po starym knigam.  Pozvonili
nashemu direktoru i posovetovali emu  raspustit'  internat  vvidu  epidemii
leni. Potom po doroge domoj ostanavlivali lenty  eskalatorov  i  vyklyuchali
videofony.
   "Zdravyj smysl?" - krichal kto-nibud'  iz  nas,  ukazyvaya  na  ocherednuyu
zhertvu.
   "Predrassudok!" - orali  horom  oval'nye,  so  znaniem  dela  otyskivaya
nuzhnye kontakty, rele, vyklyuchateli.
   YA rashohotalsya, vspomniv, kak Andrej  dolgo  dergal  kakoj-to  shnur,  a
Karichka, chut' ne placha, kolotila ego po spine:
   "|to ne tot provod, slyshish'? |h ty, otlichnik!"
   Nas nikto ne nakazal. Mozhet byt',  uchitelya  znali,  chto  v  budushchem  my
sotvorim eshche nemalo raznoj tehniki. Po-moemu, oni ne oshiblis'. Osobenno  v
Andree. Gde-to on sumel nabrat'sya zdravogo smysla, tol'ko gde - ya ne znayu.
A mozhet, drugie lyudi dumayut tak zhe obo mne? Ved' mne  uzhe  vosemnadcat'  -
kriticheskij po chasam velikogo fizika vozrast...
   ...Tut ya zametil vechernyuyu zaryu. Vdol'  gorizonta  protyanulas'  uzen'kaya
rozovaya lenta, chetko otdelyaya chernuyu zemlyu ot  chernoj  nochi.  Takoe  nel'zya
bylo propustit'. Somknuv nad kabinoj prozrachnye  stvorki  germetizacii,  ya
poslal gravilet vverh, nacelivshis' na kakuyu-to zvezdu,  a  kogda  vyrovnyal
nos, uvidel moshchnyj, plavno vygibavshijsya gorb  -  kraj  Zemli,  za  kotorym
iskrilsya okean sveta. YA mog letet' tuda, k Solncu, i vletet' vo  vcherashnij
den', mozhet byt', dazhe v svoe detstvo, i opustit'sya  na  vechernij  lug,  i
uvidet', kak v detstve, skakavshuyu sredi stogov korovu s zolotym solncem na
rogah... No gde-to vnizu byl Studgorodok.


   Studgorodok, Studgorodok Iskusstv. Znaete, kakim ya ego vpervye  uvidel?
Predstav'te sebe, chto vy sobiraetes' vyjti na  ulicu,  idete  po  znakomoj
lestnice i, sluchajno svernuv, popadaete v zal, gde visyat  desyatki  kartin.
Na   kartinah   izobrazheny   starinnye,   s   kolonnami   i    sovremennye
vozdushno-legkie zdaniya;  vot  ploshchadi  s  cvetami  i  fontanami;  mosty  i
lestnicy,  pripadayushchie  k   vode.   Dostatochno   odnogo   vzglyada,   chtoby
pochuvstvovat' v etih kartinah trepetnuyu kist' mastera, chtob  vas  zahvatil
etot mir  prohladnyh  i  zharkih  krasok,  prostranstva,  solnechnyh  luchej,
neznakomogo schast'ya... Tak ya s ostorozhnost'yu  letuchej  myshi  skol'zil  nad
zhivymi polotnami v temnyh ramah nochnyh allej, takim videl ya  iz  gravileta
Studgorodok, i gde-to v etom gorode byla moya Karichka.
   YA zametil, kak skachut v lunnom svete po kryshe  teatra  mramornye  koni.
Ryadom bystrye molnii sverkayut na kupole cirka,  i  na  ploshchadi  polukrugom
stoit hor devushek. Mne kazalos', ya slyshu,  kak  oni  poyut.  No  uzhe  plylo
navstrechu  dlinnoe  ozero  so  svetyashchimisya  parusami  yaht,  i  s  grustnoj
nezhnost'yu smotrela voda, prizyvaya moj gravilet, serebristoe legkoe  krylo,
ne uletat', sest', pokachat'sya na volne.  A  ya  vse  paril,  ne  znaya,  gde
posadit'  gravilet,  lyubuyas'  strannymi  zdaniyami,  sluchajnymi   golosami,
tainstvennoj igroj tenej i sveta.
   Opustilsya vozle signal'noj machty. Zdes' tyanulas' alleya iz  staryh  lip.
Stupiv na nee, ya okunulsya v volny muzyki i golosov. Trudno  bylo  ugadat',
gde rozhdalis' radostnye i grustnye zvuki. Pesni  i  melodii  donosilis'  s
malen'kih estrad,  uveshannyh  svetyashchimisya  diskami,  s  serebristo-zelenyh
luzhaek, iz-pod derev'ev, gde pryatalis' puglivye teni. YA shel svoej  dorogoj
i budto plyl v more zvukov. Kak vdrug ostanovilsya...
   CHto eto?  Ili  mne  pokazalos'?  Kak  budto  kto-to  ochen'  tiho  igral
"Volshebnuyu tarelochku Galaktiki"...
   Prislushalsya. |to byla moya pesnya.  YA  brosilsya  bezhat'.  Vperedi  uvidel
krasnyj avtomobil', na kotorom dul v truby celyj orkestr.
   Ostavalos' peresech' tol'ko ploshchad'.
   YA nepremenno  dognal  by  orkestr.  No  pomeshali  tancory,  poyavivshiesya
neizvestno otkuda i zaprudivshie  ploshchad'.  Kazhetsya,  eto  byli  dikovinnye
zveri i pticy: sneg capel', zoloto l'vov, radugi pavlinov, solnechnye pyatna
leopardov - vse dragocennosti zemli, vod, neba okruzhili menya. A ya  speshil,
serdilsya  na  tancorov,  probirayas'  k  svoej  celi,  k  svoej  Galaktike,
uletavshej na krasnoj mashine.
   CH'ya-to ruka legla mne na plecho. Blesnuli udivlennye glaza:
   - Ty ne tancuesh', ohotnik?
   CHto mog ya otvetit' etoj bezzabotnoj lani?
   - Net. YA poyu.
   - Nu poj! - skazala ona i tut zhe ischezla.
   A za ploshchad'yu byla pustynnaya ulica. Tam ne bylo avtomobilya, za  kotorym
ya gnalsya. Lish' stoyali u belyh kolonn skripachi  v  paradnyh  frakah  i  vse
vmeste ritmichno pokachivalis', ob®edinennye odnim  dvizheniem  smychka.  |tot
grustnyj smychok soprovozhdal menya eshche dolgo, hot' ya i  uskoril  shag.  YA  ne
nashel krasnoj mashiny s orkestrom, igravshim pesnyu Karichki, i  reshil  iskat'
Karichku pod svodami zdanij, gde slovo, skazannoe shepotom,  ranit  v  samoe
serdce.
   YA podnimalsya po stupenyam teatrov, ostorozhno vhodil  v  pustye,  zalitye
yarkim svetom zaly, gde shli repeticii, probiralsya za kulisy. YA sprashival  o
Karichke, zaranee slysha otvet, i potom uhodil. Mne kazalos',  chto  na  moih
nogah ne tapochki, a tyazhelye  bashmaki:  ya  mog  odnim  neuklyuzhim  dvizheniem
narushit', ostanovit' prekrasnoe. No Karichka, Karichka... YA iskal vse  novye
i novye teatry...
   Krasnyj avtomobil' stoyal, ni ot kogo ne pryachas', u  fontana.  Muzykanty
ischezli, na siden'yah ostalis' umolkshie truby. YA byl uveren, chto muzykanty,
ch'i truby eshche ne ostyli, gde-to zdes', ryadom s  Karichkoj.  I  ya  pobrel  k
bol'shim derev'yam, nad kotorymi skreshchivali svoi luchi prozhektory.
   Ona stoyala tam, vysoko nad zemlej - tak vysoko, chto ya zadral golovu,  i
govorila. YA dazhe ispugalsya: na chem ona stoit?  No  vse  spokojno  smotreli
vverh i molchali. Ona stoyala, kak mne  pokazalos',  ni  na  chem,  prosto  v
vozduhe, ili, byt' mozhet, na odnom iz teh nevidimyh kirpichej,  iz  kotoryh
skladyvaetsya plotnaya stena nochi, i govorila. Svet vyhvatyval,  vydelyal  na
barhate zvezdnogo neba ee  tonkuyu  figuru  v  temnom  kostyume,  smertel'no
blednoe lico, molniyu kinzhala u poyasa. I padali s vyshiny slova, kotorye ona
govorila sebe.

   ...Umeret'. Zabyt'sya, -
   I znat', chto etim obryvaesh' cep'
   Serdechnyh muk...

   YA zamer. Bol' pronzila menya. Ona prishla  iz  vekov,  eta  vechnaya  bol'.
Ranila bystro i gluboko.

   ...Vot i otvet:
   Kakie sny v tom smertnom sne prisnyatsya,
   Kogda pokrov zemnogo chuvstva snyat?

   Net, ya ne dolzhen byl priletat'! Ne imel prava slyshat'  eto  otkrovenie.
Prosti menya, Gamlet, prosti, princ datskij, ya sejchas ischeznu... Ujdu.

   ...Tak vseh nas v trusov prevrashchaet mysl'...

   YA ne ischez. Ne uspel. Stoyal kak izvayanie, ne ponimaya,  chto  Karichka  ne
zakonchila frazu.
   -  CHto?  -  kriknul  kto-to  vlastno,  naverno  rezhisser,  kogda  pauza
zatyanulas'. - CHto sluchilos', Karichka?!
   Ona molchala.
   Vdrug  kachnulsya  luch  prozhektora.  YA  skol'znul  po  nemu,  vzglyadom  i
vzdrognul:  v  vyshine  sverknulo  serebristo-seroe  pyatno.  Vse   vo   mne
napryaglos', kak pered udarom. No  luch  uzhe  vypryamilsya,  holodnyj  otblesk
rastayal.
   - Mozhet, snachala? - prozvuchal tot zhe vlastnyj golos.
   Karichka ne otvetila.  Vysokij  chelovek  podoshel  k  prozhektoru,  mahnul
komu-to rukoj.
   Medlenno,  ochen'  medlenno  opustilsya   ryadom   so   mnoj   derevyannyj,
vykrashennyj  chernoj  kraskoj  pomost,  na  kotorom  stoyala  Karichka.   Ona
vzglyanula na menya i otvela glaza.
   - Zdravstvuj, - skazal ya.
   YA zhdal, chto ona vstrepenetsya i, kak vsegda, protyanet mne krepko  szhatyj
kulak, kotoryj utonet v moej ladoni.
   Karichka slovno ne slyshala. I rezhisser sdelal vid, chto menya  zdes'  net,
vstal mezhdu mnoj i Karichkoj.
   - Ty zabyla tekst? Ispugalas'? - Rezhisser govoril ochen' myagko.
   - YA ustala. - Ona skazala eto tak, budto prozhila veka.
   Togda on ostorozhno vzyal ee za lokot', podvel k skamejke.
   - Syad'. Otdohni.
   I ushel.
   Muzykanty stoyali molcha. I ya stoyal, ne smeya podojti. ZHdal.
   Ona podnyala golovu, dolgo smotrela na menya.
   Kakoe u nee beloe lico! YA videl tol'ko eto lico i zhdal, chto ona skazhet.
   - Karichka! - YA podskochil, pojmav ee vzglyad. - Vot ya i priletel...
   Ona opyat' posmotrela, potom tiho i dazhe udivlenno skazala:
   - YA tebya ne znayu.
   YA videl ee glaza, myagkie volosy, tonkuyu sheyu. YA mog kosnut'sya ee  rukoj.
YA nichego ne ponimal.
   Karichka vzglyanula na svoj kinzhal, ulybnulas'. A potom vdrug dostala  iz
karmana grebenku i stala prichesyvat'sya.
   - Nu chto vy stoite? - skazala ona vsem nam.
   My povernulis' i poshli po allee.
   - Nel'zya uzh i posmotret'. Podumaesh' - princ! - skazal odin muzykant,  i
ego tovarishchi zasmeyalis'.
   Oni  ushli,  serdyas'  na  zhenskie  kaprizy  i   nasvistyvaya   "Volshebnuyu
tarelochku". Karichka etogo ne zametila.
   A ya ne mog dazhe svistet'. YA shel ochen' medlenno, razglyadyvaya svoi  nogi.
Neestestvenno dlinnye, oni nelepo torchali iz short.
   Bylo grustno i vse ochen' neponyatno. YA shel sredi tishiny. Kuda-to ischezli
muzyka i vesel'e. YA shel i tupo tverdil pro sebya:
   "Pochemu ona ne uznala menya? Pochemu?.."
   Seryj rassvet podnimalsya nad lesom. Tuda ya i  napravil  mashinu,  nabrav
predel'nuyu skorost' i provalivayas' v vozdushnye yamy.
   "Tak vseh  nas  v  trusov  prevrashchaet  mysl'..."  Pochemu-to  eta  fraza
kazalas' mne obidnoj.
   YA tak  hotel  tebya  uvidet',  smeyushcheesya  lico  moego  schast'ya.  No  ono
okazalos' rasplyvchatym, ravnodushnym.





   Ulechu na Mars. Nu komu ya zdes' nuzhen?
   I tol'ko ya eto  reshil,  probravshis'  v  palatu  cherez  okno  i  pokorno
vytyanuvshis'  na  posteli,  kak  yavilsya  vrach,  a  za  nim  sestra.   Vrach,
tolsten'kij, s yamochkami na shchekah - nu prosto siyayushchij vosklicatel'nyj znak,
- potiraya malen'kie ruchki, prinyalsya rassuzhdat' o gonkah. On nazvalsya  moim
bolel'shchikom i ochen' perezhival, chto sorevnovaniya sorvalis' i ya  svalilsya  v
nevesomost'. CHerez minutu mne kazalos', chto ya znayu ego sto let,  Pochemu-to
doktor pomnil vse gravilety, na kakih ya letal, dazhe kogda byl  mal'chishkoj.
YA s vdohnoveniem poddakival, vspominal  raznye  melochi  i  rasskazal,  kak
gnalsya za Grishej Singaevskim i kak on znal, chto ya  hochu  ego  obognat',  a
potom  eto  oblako.  I  tut  ya  smolk  i  bol'she  nichego  ne  govoril.   A
vosklicatel'nyj znak podnyal mne veko,  zaglyanul  v  glaz,  druzheski  tknul
kulakom v zhivot.
   - Serdce rabotaet normal'no. I vse ostal'noe, - ob®yavil  on,  dovol'nyj
osmotrom.
   - |to vy prochli v glazah?
   - Sekret, - ulybnulsya on.
   Oh uzh eti doktorskie sekrety! Kak budto ya byl malen'kij i ne znal,  chto
proslushivala menya vvinchennaya v pol krovat'.
   - A dolgo ya byl v etom... zabyt'i? - YA s trudom podyskal slovo.
   - Pustyaki, - mahnul rukoj veselyj doktor. - Spal neskol'ko chasov.
   Neskol'ko chasov! Predstavlyayu, kakaya na menya  sobrana  na  dokumentaciya.
|lektricheskie, teplovye, mehanicheskie, himicheskie i raznye drugie processy
- vse eto sobirala trudolyubivaya krovat'. Do chego slozhno ustroen chelovek!
   - Zadal ya vam rabotu, - iskrenne povinilsya ya.
   - V osnovnom ne mne, a Mar'e Semenovne, - zasmeyalsya doktor.
   YA pokrasnel, vspomniv  mal'chisheskuyu  prodelku  s  tumbochkoj.  "Kogda  ya
vernulsya, tumbochka byla na meste.
   - Iskala vas v sadu, - skazala Mar'ya Semenovna.
   Ona  byla  takoj,  kak  ya  predstavlyal:  s  dobrym  licom   i   myagkimi
netoroplivymi dvizheniyami. YA nachal govorit', chto lyublyu gulyat' po  nocham  na
svezhem vozduhe, i ona opyat' prishla mne na vyruchku:
   - Vse my byli takie.
   - Massazh! - kratko rezyumiroval doktor i udalilsya v polnom siyanii.
   A massazhist byl tut kak tut, sovsem  kak  v  razdevalke  sportkluba,  i
poshli otbivat' lihuyu  chechetku  ego  krepkie  provornye  ruki,  a  kogda  ya
perevernulsya na spinu, to na stule sidel Aksel'. Aksel' Mihajlovich Brigov,
moj professor, nash Starik Aksel'. YA  vstrepenulsya,  no  Starik  proburchal:
"Lezhi!" - i togda provornyj massazhist legon'ko tolknul menya  v  podborodok
ladon'yu i prinyalsya uminat' bryushnoj press.
   Aksel' byl neizmennym, skol'ko ya  ego  znayu.  CHernyj  kostyum,  galstuk,
shlyapa na kolenyah. Velichestvennyj i  torzhestvennyj.  A  malen'kie  medvezh'i
glaza smotryat nedoverchivo, chasto  migaya,  i  ya  dogadyvayus',  chto  eto  ot
smushcheniya: on ochen' ne lyubit neznakomuyu obstanovku. Molchit, i ya tozhe. Luchshe
podozhdat', kogda sam  nachnet.  Horosho,  chto  eshche  popalsya  nerazgovorchivyj
massazhist.
   - YA vse videl, - hriplo skazal Aksel', edva massazhist skrylsya.  -  Net,
ne v televizore, - pomorshchilsya on na moj kivok. - Potom  vse  videl,  kogda
priehal s poberezh'ya. Horoshen'kaya istoriya, nichego ne skazhesh'.
   Predstavlyayu, kak my isportili emu  edinstvennyj  za  neskol'ko  mesyacev
vyhodnoj. Zabralsya v morskie prostory,  podal'she  ot  plyazhej  i  podvodnyh
ohotnikov, "morskih chertej", kak on govoril, spokojno upravlyal lodkoj  (on
vlyublen vo vse parusa mira), i - pozhalujsta - srochnyj vyzov.
   Aksel' pomolchal, udovletvorennyj hodom besedy. I vdrug samoe glavnoe:
   - Mart, chto eto bylo takoe?
   YA zhdal etogo  voprosa,  edva  uvidel  uchitelya,  no  ne  dumal,  chto  on
prozvuchit tak otkrovenno i pryamo, chto ya opyat' sojdus' s neizvestnym.
   YA bespomoshchno vzglyanul na professora - ved' on-to dolzhen uzhe vse  znat',
no lico ego vyrazhalo kamennoe  spokojstvie,  a  glaza  smotreli  tverdo  i
besposhchadno, prikazyvaya govorit'. I togda ya stal govorit',  kak  vse  bylo,
nachinaya s togo momenta, kogda v angare nam meshal boltlivyj kommentator.  YA
ochen' hotel, chtob uchitel' pochuvstvoval azart  gonok  i  ne  dumal,  chto  ya
ulybalsya ot samodovol'stva ili kakoj-to inoj gluposti. I on, kazhetsya,  vse
ponyal, hotya ya, konechno, ni slova ne skazal pro Karichku i svoe  nastroenie.
Ego ogromnye ruki, spokojno lezhavshie na kolenyah, zashevelilis',  on  slovno
proboval uderzhat' rul' moej mashiny. A ya skazal, chto on ni  za  chto  by  ne
uderzhal (Starik  obladal  ogromnoj,  neponyatno-chudovishchnoj  siloj).  I  eshche
pribavil chto-to nevrazumitel'noe  pro  sil'noe  pole  prityazheniya,  kotorym
obladaet oblako.
   - Tak, yunosha, - skazal Aksel', - ves'ma poetichno, no analiz  nikuda  ne
goditsya. Ty ved' uchish'sya na fizicheskom?
   - Na fiziko-matematicheskom.
   - ZHal', chto ne mne sdaesh' ekzamen. No shutki v storonu. Kak  ty  skazal:
oblako?
   - |to ya sluchajno. Oblako ya ne videl, tol'ko siyanie.
   - Pozhaluj, ty ugadal.
   - A Singaevskij?
   - Da-a, - tol'ko i skazal professor.
   On molchal dovol'no dolgo. Potom smushchenno zamorgal.
   - Ty gulyal noch'yu...
   - Da, otluchalsya.
   Aksel' pomorshchilsya.
   - |to ya k tomu, chto ty vrode mozhesh' vstavat'.
   - Konechno, mogu.
   - Budet Sovet. Pojdesh' so mnoj, esli razreshat vrachi.
   Takogo ya ne ozhidal.
   SOVET! Sovet uchenyh planety!
   YA vskochil, zakrichal:
   - Da ya zdorov! YA letal v Studgorodok! Sovsem zdorov!
   - Vot kak... - Tol'ko golos da nastorozhivshiesya, szhatye v  tochku  zrachki
vydali udivlenie moego uchitelya. (CHert voz'mi, kak horosho ya ego znal!) -  V
kakoj zhe eto gorod? - sprosil on.
   - Iskusstv.
   - Vot kak, - povtoril on, - veselilsya?
   - Ne ochen', - neopredelenno otvetil ya, vspomniv svoe vozvrashchenie.
   - Vo skol'ko ty uletel ottuda?
   |tot  vopros  ne  byl  sluchajnym,  chto-to  bespokoilo  Brigova,  i  ego
bespokojstvo srazu peredalos'  mne.  YA  stal  vspominat'  vsluh,  starayas'
chto-nibud' vyvedat':
   - V chetyre... Net, v polovine pyatogo... Primerno bez chetverti pyat'... YA
propustil chto-to interesnoe?
   - Potom, - neopredelenno skazal Aksel'. - Otdyhaj. Vecherom vstretimsya.
   On ushel, a ya brosilsya na postel' i zarychal v otchayanii: "Otdyhaj!" Da, ya
by otdyhal, bud' u menya takoe kamennoe spokojstvie. Otdyhal by i razmyshlyal
nad  fizicheskoj  prirodoj  strannogo  ob®ekta,  kotoryj  snachala   glotaet
gravilet  s  chelovekom,  a  potom  yavlyaetsya  porazvlech'sya  k   bezzabotnym
studentam. YA chuvstvoval, chto eto tak, chto gryazno-beloe pyatno,  mel'knuvshee
v nochi nad moim datskim princem, ne  bylo  gallyucinaciej.  Aksel'  nedarom
nastorozhilsya. CHertov Starik, ne mog skazat' opredelennee.
   YA hotel opyat' vyskochit' v okno, no v  palatu,  budto  chuvstvuya  podvoh,
zachastila Mar'ya Semenovna. Ona mne ochen'  nravilas',  i  horosho,  chto  ona
vhodila prosto tak, a ne poyavlyalas' na  stene;  ya  uzhe  govoril,  chto  eta
spokojnaya bol'nica mne tozhe nravilas'. Mar'ya Semenovna privodila i uvodila
posetitelej. Sredi  nih  byli  delovye  rebyata  iz  Instituta  Informacii,
kotorym ya v tretij raz rasskazal svoj sluchaj.
   SHumno vvalilis' nashi - Andrej, Igor' Markisyan  i  eshche  odin  paren',  s
kotorym ya uchilsya, - Sergej. YA srazu uspokoilsya.  Druz'ya  mogli  radi  menya
sdelat' vse. Tol'ko poprosi ya - i oni razyshchut i dazhe primchat syuda Karichku.
   No nikto iz nih  ne  znal  o  proisshestvii  v  Studgorodke.  CHto  samoe
udivitel'noe,  melanholichnyj  Andrej  pervyj   pochuvstvoval   neladnoe   i
ser'eznoe v moih voprosah.
   - Na! - On vynul iz karmana svetogazetu, kotoruyu obychno taskal s soboj,
i eshche otdal svoi radiochasy. My dogovorilis', chto on  vyzovet  menya,  kogda
chto-nibud' uznaet.
   A Igor' rugal professora Akselya.
   - Kak on mog tebe ne  skazat'?  Konservator!  -  Igor'  vsegda  nahodil
rezkie slova.
   - Konservator? - peresprosil Andrej. - Utochni.
   - Konechno! CHto za igra v tainstvennost'?  Zaskoki  proshlogo  veka.  Kak
budto my nichego ne ponimaem.
   - My - dvadcat' pervyj vek...  -  podhvatil  Sergej,  podmignuv  nam  s
Andreem.
   Igor' ne otvetil, no glaza ego  vse  bol'she  mrachneli.  Sejchas  on,  po
svoemu obyknoveniyu, sverknet yarkoj i neozhidannoj, kak klinok, mysl'yu  i  v
puh i v prah razneset prizrak Starika Akselya.
   YA nazhal na knopku chasov, i  razdalsya  vkradchivyj,  horosho  postavlennyj
golos, vyplyvayushchij iz muzyki.
   -  ...ruki  na  poyas  i  -   raz,   dva...   raz,   dva...   horoshen'ko
progibajtes'!..
   My rassmeyalis'.
   -  ZHiv  kurilka!  -  s  udovol'stviem  skazal  Sergej.  -   Rekomenduyu:
baletmejster ot gimnastiki.
   Perebivaya drug druga, my v podrobnostyah stali vspominat'  odin  epizod.
Kazhetsya, my gotovili kakoe-to predstavlenie dlya institutskogo vechera. YUmor
rozhdalsya v mucheniyah, u  vseh  razbolelas'  golova,  i  ya  raspahnul  okno.
"Zakrojte okno!" - potreboval mrachnyj tolstyak. Ego tolkom nikto  ne  znal:
sinoptiki, priglashennye na vecher, vydelili nam v pomoshch' svoego ostryaka.  I
kogda on vpervye otkryl rot, my bukval'no  okameneli:  eto  byl  chertovski
znakomyj golos, golos, kotoryj komandoval  s  ekranov  postavit'  nogi  na
shirinu plech i prygat' povyshe, kak eto delali kartinno izyashchnye gimnasty. My
obomleli, sopostaviv krasivyj bariton s gruznoj,  okrugloj,  kak  bochonok,
figuroj. A tolstyak vpolne ser'ezno  treboval  zakryt'  okno:  on  opasalsya
prostudy. YA skazal: "No ved' vesna"... A Andrej  popravil:  "Ne  vesna,  a
normal'nyj zimnij den'". Togda znamenityj sportivnyj baletmejster  hlopnul
ramoj i,  pokrasnev  ot  gneva,  ushel.  My  hohotali  ot  dushi,  blagodarya
sinoptikov za takuyu shutku dlya nashego predstavleniya.
   - Ladno, veselis' tut bez nas, - skazal Igor', pozhimaya mne ruku.
   - ZHdi vyzova minut cherez tridcat', - poobeshchal Andrej.
   A Sergej, ne lyubivshij  ceremonij,  prosto  podmignul  i  uzhe  iz  dveri
kriknul:
   - Vse budet v poryadke, Mart!


   Oni ushli, a ya prinyalsya krutit' kolesiko Andreevyh chasov, vslushivayas'  v
golosa mira. YA lyubil inogda vecherom pered snom pronestis' po radiovolnam i
kak by so storony vzglyanut' na  dobrodushno-ogromnyj  teplyj  shar,  kotoryj
shumno dyshal, bezhal znakomoj dorogoj i soobshchal o sebe tysyachi  novostej.  No
sejchas ya otmahivalsya ot  letyashchih  raket,  podvodnyh  ekspedicij,  otkrytij
uchenyh i ih elektronnyh pomoshchnikov,  ot  gorodov,  smotryashchihsya  v  zerkalo
budushchego, prazdnikov  pesen,  zakazov  na  pogodu  i  eshche  soten  i  soten
podrobnostej menyavshegosya lika planety. Sejchas ya iskal svoe. I, kak  nazlo,
v etom beskonechnom potoke ne bylo togo, chto menya  muchilo.  Mir  kak  budto
zabyl o sushchestvovanii Studgorodka Iskusstv.
   Gazetnye stranicy, edva ya ih razvernul, brosili mne v lico  ryady  slov,
vystroennyh v strogie  kolonki,  i  vypuklye  cvetnye  fotografii.  Andrej
chital, konechno,  "Novosti",  blestyashche  otstavavshie  ot  sobytij,  sudya  po
podrobnomu opisaniyu nashih gonok i  otsutstviyu  hotya  by  edinoj  stroki  o
Studgorodke. V vyhodnyh svedeniyah byla  ploskaya  strelka  pereklyuchatelya  s
ukazaniem eshche chetyreh gazet. YA vklyuchal i vnimatel'no prosmatrival utrennie
nomera   "YUnosti",   "Izvestij",   "Sporta"   i   dazhe   "V|Ca"   (vypuska
ekonomicheskogo centra), no nichego novogo ne nashel. Stremitel'no uhodilo  v
ugol kinokadra beloe pyatno; na odnom snimke ya ulybalsya sam sebe, sudorozhno
vcepivshis'  v  rul';  spokojno  i  uverenno  smotrel  na  chitatelej  Grisha
Singaevskij. Pochti vse zagolovki konchalis' uvesistymi znakami  voprosa,  v
stat'yah byl  sobran  polnyj  nabor  fantasticheskih  epitetov.  Kommentarii
uchenyh otsutstvovali.
   YA otbrosil gazetu, shvatil s tumbochki radiochasy:  oni  zhuzhzhali  tiho  i
vkradchivo.
   - Mart, - skazal Andrej, - informaciya ochen' tumannaya. V Studgorodke vse
raz®ehalis'. Den' Iskusstv otlozhen na nedelyu.
   - A Karichka?
   - YA zvonil ej domoj...
   - Nu chto?
   - Ona eshche ne priehala, tam nichego ne znayut.
   - YAsno, - skazal ya ochen' spokojno.
   Andrej pomolchal.
   - YA mogu sletat' v gorodok, - neuverenno predlozhil Andrej.
   - Zachem? Luchshe rassprosit' Akselya. Ved' on v kurse.
   - Starik zapersya u sebya i  nikogo  ne  puskaet.  Da,  Mart,  cherez  chas
Bol'shoj Sovet. I ty tuda priglashen.
   - YA znayu.
   - Schastlivec. A u nas vo vsem institute podklyuchen vsego odin ekran.
   - A gde Igor'?
   - Zabyl tebe skazat'. Igor' pobezhal iskat' Ryzha.
   Ryzh! U menya radostno eknulo serdce. Kak ya smel zabyt'  tebya,  malen'kij
vsemogushchij Ryzh! Ty-to, konechno, najdesh' Karichku.
   - Ladno, smotri, - razreshil ya Andreyu.
   - YA eshche pozvonyu.
   No nikto bol'she ne zvonil, chasy molchali na moej ruke.


   Posle  obeda  ya  prostilsya  s  veselym  doktorom  i  dobrejshej   Mar'ej
Semenovnoj, i menya otvezli v Institut Informacii. |lektromobil'  nyrnul  v
tonnel', ostaviv menya  u  podnozhiya  steklyannogo  kuba,  sverkavshego  vsemi
granyami. Razdvinulis'  prozrachnye  dveri,  eho  shagov  zabilos'  v  pustom
vestibyule. V lifte ya  nashel  knopku  konferenc-zala,  kabina  stremitel'no
pronesla menya skvoz' tolshchu etazhej, nabityh besshumnymi mashinami, i opyat'  ya
byl odin v svetlom koridore, a mozhet, i vo vsem  etom  obmanchivo  prostom,
obmanchivo solnechnom kube.
   - Syuda, Mart! - prozvuchal golos Akselya.
   Vot ona, znamenitaya reznaya dver':  v  chernyh  kletkah  blestyat  zolotye
znaki Zodiaka. Dver' byla poluotkryta,  no  ya,  vmesto  togo  chtob  vojti,
pochemu-to robko zaglyanul v zal. Za dlinnym polirovannym  stolom  orehovogo
cveta sideli v kreslah dvoe: Aksel' Brigov i matematik Brodskij,  kotorogo
ya uznal po moshchnoj sokratovskoj lysine.
   - Vhodi! - vlastno skazal Aksel'.
   A Brodskij, vzglyanuv na menya, rassmeyalsya:
   - Let sorok nazad voshel ya syuda, kak etot yunosha, robeya i trepeshcha. Verno,
Aksel'?
   - Pomnyu, - mrachno izrek moj uchitel'. - Ty kak  voshel,  uselsya  ryadom  s
predsedatelem, na  mesto  Gofa,  i  vse  poryvalsya  vystupit'.  Gof  potom
govoril, chto vpervye vidit v nauke stol' rastoropnogo yunoshu. Sadis', Mart,
i beri primer s Ivana Brodskogo.
   Brodskij smeyalsya  zarazitel'no,  glaza  ego  vspyhivali  vo  ves'  krug
tolstyh ochkov, i ya nevol'no ulybnulsya, podsel k Akselyu i srazu skazal  emu
samoe glavnoe:
   - Tam, v Studgorodke, byla Karichka. CHto s nej?
   - Zdorova. Skoro vstretish'sya, - burknul Aksel', i ya sovsem uspokoilsya.
   Brodskij  vspominal,  kakie  umy  sobiralis'  ran'she  za  etim  stolom:
Gordeev, Porgel', Semenov... Oni, eti velikie stariki  proshlogo,  smotreli
na menya so steny; nekotorye byli eshche zhivy, no uzhe ne yavlyalis' na Sovet. Po
vole hudozhnikov vse oni byli strogi, lish' odin astrobotanik Lape  zamer  v
radostnom izumlenii, budto uvidel dikovinnoe marsianskoe rastenie. A  ved'
kazhdyj iz nih radostno, kak Lape, vstrechal vse  novoe  i  potomu  potryasal
svoimi otkrytiyami mir. Tak predstavlyal ya zhizn' vseh velikih. No kto znaet,
mozhet byt', menya zhdet vstrecha so  strogimi,  kak  eti  portrety,  sud'yami,
kogda nachnetsya Sovet.
   YA predstavlyal, kak eto budet, i vse zhe, kogda vo  ves'  polukrug  steny
stali zazhigat'sya ekrany,  pochuvstvoval,  chto  pol  podo  mnoj  kolebletsya,
kreslo kak by povisaet v vozduhe, i ya poslednij raz  vzglyanul  na  dobrogo
Lape. Stena bespredel'no otodvinulas', i vot ya  uzhe  sizhu  pered  ogromnym
zalom, gde soshlis' oba zemnyh polushariya, i vse eti znamenitosti ni s  togo
ni s sego nachinayut zdorovat'sya so mnoj. YA rasteryanno otvechal na ih  ulybki
i privetstviya, no tol'ko chut' pozzhe dogadalsya,  kakuyu  kovarnuyu  shutku  so
mnoj sygrali teleekrany: uchenye zdorovalis' s moimi sosedyami. Pochemu-to ot
etogo  prostogo  otkrytiya  mne  stalo  legche,  no  cherez   minutu,   kogda
predsedatelem izbrali Akselya Brigova, ya opyat' pokrasnel: vse  smotreli  na
Akselya, a mne kazalos' - na menya.  Proshlo  neskol'ko  tomitel'nyh  sekund,
poka ya soobrazil, v chem delo, i povernul golovu k uchitelyu.
   - Kazhetsya, net tol'ko Konstantina Alekseevicha Lapina. -  Aksel'  obezhal
malen'kimi glazami lica. - CHto tam u vas, Mirnyj?
   Na ekrane poyavilas' devushka v  beloj  koftochke  i  oficial'nym  golosom
ob®yavila:
   - Konstantin Alekseevich letit v Mirnyj s polyusa nedostupnosti.
   - Nu, a my nachnem. - Aksel' govoril spokojno, kak doma. -  Cel'  nashego
sobraniya vsem izvestna: obmenyat'sya mneniyami o zagadochnom yavlenii,  kotoroe
my  poka  nazyvaem  oblakom.  Plenki  tovarishchi  videli.  No  ya   predlagayu
posmotret' ih eshche raz vsem vmeste.
   Aksel', kruto povernuvshis', ne vstavaya s mesta, protyanul dlinnuyu ruku k
pul'tu, shchelknul vyklyuchatelem, Sidevshie naprotiv lyudi iz drugogo, polushariya
prevratilis' v edva razlichimye figurki, nas razdelili more i nebo.  CHetkij
stroj igrushechnyh graviletov rassekal nebesnoe polotno, plavno ogibaya tochki
zolotistyh sharov, i ya ne srazu ponyal, chto eto letim my,  tridcat'  parnej,
vsled za zheltym krylom lidera, poka  ne  uslyshal  artisticheskij  rechitativ
kommentatora. Na zritelej naplyvali lica pilotov - ugryumo sdvinutye  brovi
Singaevskogo, moya blazhennaya ulybka, szhatye  guby,  upryamye  skuly,  prishchur
desyatkov glaz, i skvoz' eti lica v polneba  videlas'  vsya  kartina  gonok.
Stranno bylo smotret' na eto sejchas, so storony: ya byl prosto  zritelem  i
nikak ne mog predstavit' sebya v pilotskom kresle  gravileta,  hotya  vmesto
baritona Bajkalova uzhe zvuchal, moj  rasskaz,  kotoryj  zapisali  neskol'ko
chasov nazad v bol'nice. I kogda ya uvidel ideal'no krugloe oblako, krasivoe
i prazdnichnoe, kak elochnaya igrushka, beshenoe  vrashchenie  dvuh  mashin,  potom
ischeznovenie  Singaevskogo,  padenie  oblomkov   i   malen'kogo   nelepogo
chelovechka,  kotorogo,  slovno  spyashchuyu  rybu,  vylavlivali  set'yu  iz  zony
nevesomosti, - mne kazalos', chto eto vsego-navsego znakomyj fil'm.
   Tol'ko  golos  Grishi  Singaevskogo,  ego  spokojnye  poslednie   slova,
zastavili szhat'sya moe serdce.
   More ischezlo, berega soedinilis'...
   Menya udivilo spokojstvie uchenyh Soveta. Budto nichego ne  sluchilos',  ne
ischez na nashih glazah chelovek. Molchanie zatyagivalos'. Vidno, Akselyu ono ne
nravilos': on medlenno osmatrival  zal,  vyiskivaya  pervogo,  kto  zahochet
vystupit'. Sudya po zadumchivym licam, sejchas kto-nibud' dolzhen byl skazat':
"CHepuha! |togo ne bylo!"
   - A gde sejchas oblako?
   YA uznal po rezkomu  tonu  Lapina.  On  stoyal,  shiroko  rasstaviv  nogi,
ogromnyj,  plotnyj,  v  svoej  mehovoj  kuhlyanke,   i   kazalsya   kakim-to
vz®eroshennym. Nastoyashchij vlastitel' Antarktidy s krasnym, issechennym vetrom
licom. On grozno smotrel na Akselya, slovno tot byl vinovnikom.
   - Ne zaregistrirovano, - kratko otvetil Aksel'.
   Lapin gruzno sel, molcha dostal svoyu znamenituyu trubku.
   Fiziki sdelali pervyj shag. Molodoj suhoparyj  chelovek  v  myatoj  kurtke
bystro i chetko  napisal  na  doske  formuly  gravitacii.  CHikagskij  fizik
govoril otryvisto, pochti razdrazhenno, stoya k nam spinoj, kak budto dosaduya
na to, chto vynuzhden povtoryat' obshcheizvestnye istiny  ob  ogromnyh  sgustkah
arhiplotnogo veshchestva i ih gravitacionnyh svojstvah.  Hudaya  sil'naya  ruka
brosila na dosku uravneniya polej oblaka. Mel kroshilsya, lomalsya, fizik bral
novye kuski, ogryzki leteli pod  nash  stol,  i  eto  byl  samyj  nastoyashchij
opticheskij obman: my byli zdes', v Evrope, a kroshki -  tam,  v  CHikago.  I
tam, na toj doske, uzhe byli gotovy novye raschety, oprovergavshie prezhnie.
   - Nam neizvestny sily, kotorye mogut  izgotovit'  podobnyj  syurpriz,  -
skazal fizik.
   Gnetushchee neizvestnoe vnov' povislo v vozduhe, i kak-to  malouteshitel'no
prozvuchal vyvod "myatoj kurtki":  nakoplenie  faktov  i  tochnyh  dannyh  ob
oblake mozhet, sudya po vsemu, privesti k otkrytiyu novyh fizicheskih zakonov.
   Mne eto vystuplenie ne ponravilos'. My, studenty, byli  opredelennee  v
svoih suzhdeniyah, chem etot voshodyashchij genij. A tut  eshche  Brodskij,  otvechaya
fiziku, stal zashchishchat' davno otkrytye zakony fiziki i nezyblemost'  teorii.
YA  slushal  ego  vpoluha  i,  chestno  govorya,  dazhe  podumal,  chto  on  rad
ischeznoveniyu oblaka:  teper'  on  mog  teoretizirovat'  skol'ko  ugodno  o
Vselennoj, o raznoobrazii nebesnyh tel i obshchih, davno izvestnyh zakonah.
   Vse zhe  chikagskij  fizik  pervyj  brosil  kamen'  somneniya.  Postepenno
razrazilas' lavina. Vstavali odin za  drugim  mastityj  sedoj  Somerset  -
moguchij matematik, otkryvavshij istiny za  svoim  rabochim  stolom;  izyashchnyj
francuz Vogez, pokorivshij plazmu; bronzovolicyj  astrofizik  v  sverkavshej
chalme Nud-CHah; malen'kij  sineglazyj,  kak  rebenok,  CHernyshev,  otkryvshij
antigalaktiki; vyshagival po komnate rastrepannyj Kanevskij, peresypaya svoyu
rech' ostrotami, stol' neozhidannymi,  chto  ne  vyderzhal  i  poddaknul  dazhe
Brigov. A kogda k doske podoshla Mariya Taush, vse smolkli: posle dolgih let,
provedennyh astronomom na Lune, krasivoe, v ovale dlinnyh  volos  ee  lico
kazalos' belee bumagi.
   |to byli delovye, predel'no szhatye, pochti bez formul doklady.  Na  moih
glazah rushilis' ramki teorij, kotorye eshche chas nazad kazalis'  monolitnymi,
kak piramidy. YA videl po glazam, po vyrazheniyu lic, po replikam  i  bystrym
zapisyam v bloknotah, kak voobrazhenie uchenyh razduvalo  v  pozhar  te  iskry
gipotez, chto vspyhivali v  rechah,  -  tak  burno  mnozhit  kvanty  kristall
mazera, i vot uzhe luch sveta, luch poiska ustremilsya vsled za  uskol'znuvshim
oblakom. V kakom gornile Vselennoj ono rodilos'? Mozhet,  ono  sostoyalo  iz
sverhplotnogo veshchestva, chto rozhdaet zvezdy?  Ego  prityazhenie  vovse  i  ne
gravitaciya, a sila neizvestnogo nam polya? Kak sovmestilo ono prityazhenie  s
ottalkivaniem, svobodno zahvatyvaya i razbivaya v shchepki gravilety?  Igra  li
eto prirody? Tvorenie li-vysokoj civilizacii?
   Golova shla krugom ot etih myslej. Vspomnilis' slova, chto mir -  eto  ne
znakomaya nam zemlya; nastoyashchij mir, brosayushchij vyzov nashemu ponimaniyu, - eto
strana beskonechnyh gor: vershiny znanij, s kotoryh my brosaemsya, i propasti
neizvestnogo, nad kotorymi pronosimsya na kryl'yah  intuicii.  Kazhetsya,  tak
skazal de Brojl', chto ne poboyalsya pognat'sya za elektronami i podaril  miru
volnu - chasticu, dva slova, otkryvshih eru kvantovoj fiziki. CHto zh, esli by
de Brojl' mog prijti sejchas na Sovet,  on  ubedilsya  by  v  pravote  svoej
formuly: propasti beskonechny i vsegda poyavlyayutsya neozhidanno.
   Mezhdu prochim, ob inoj civilizacii skazal Lapin. Sidel dymil s zakrytymi
vekami, kazhetsya, uzhe usnul, kak  vdrug  otkryl  hitryushchie  glaza  i  skazal
veselo i pryamo. Vse rassmeyalis' ot neozhidannosti, i Lapin  gromche  drugih.
Vot takim ya ego i  zapomnil  na  odnoj  studencheskoj  pirushke,  kogda  on,
polyarnyj bog, legko stupaya v  svoih  neizmennyh  untah,  grohotal  na  vsyu
komnatu i uchil nas pit' zolotistyj sok iz konservnoj banki  odnim  glotkom
do dna.
   - U menya vopros k Martu Snegovu, - prozvuchal spokojnyj golos.
   YA vzdrognul, no ne potomu, chto ne  ozhidal,  chto  obo  mne  vspomnyat;  v
myagkoj,  pochti  domashnej  intonacii  voprosa  pochuvstvoval  znachitel'nost'
sleduyushchego momenta: etot chelovek znal chto-to vazhnoe dlya menya.
   On smotrel dobrymi glazami - Dzhon  Pitikva,  vrach-psiholog  iz  Afriki.
Ulybnulsya, budto pochuvstvoval moe volnenie. Struya teplogo vozduha shevelila
ego belye volosy.
   - Skazhi mne, Mart:  kogda  ty  vspomnil  to,  chto  proizoshlo  s  toboj,
podrobno, vo vseh detalyah?
   - V bol'nice, kogda prosnulsya.
   - Vse srazu?
   - Da, - skazal ya. - Srazu i celikom.
   - My mnogo govorili o fizike i sovsem ne govorili o cheloveke. -  Staryj
uchenyj  podnyalsya  vo  ves'  moguchij  rost,  i   vokrug   nego   somknulos'
prostranstvo napryazhennogo molchaniya. -  |to  ne  uprek,  -  tiho  prodolzhal
Pitikva. - YA  govoryu  ne  tol'ko  o  propavshem.  YA  govoryu  ob  opasnosti,
ugrozhayushchej lyudyam.  Vse  gonshchiki  podletali  blizko  k  oblaku,  i  vse  na
nekotoroe vremya teryali pamyat'. Oni dazhe ne  pomnili,  kuda  letyat,  mashiny
posadili avtomaty. Pamyat' vosstanavlivalas'  u  pilotov  postepenno.  Mart
Snegov skazal, chto on vspomnil vse srazu,  -  eto  pravda.  No  s  momenta
avarii do ego probuzhdeniya proshlo shest' chasov. Razreshite mne  obratit'sya  k
materialam.
   Vozduh prorezali snopy golubyh iskr: Pitikva demonstriroval  na  ekrane
svoi zapisi. Oni to bezhali legkimi igrivymi volnami, to nachinali drozhat' i
metat'sya melkimi nervnymi molniyami. Pitikva chital eti  zapisi  molcha,  kak
otkrytuyu knigu, obrashchaya  vseobshchee  vnimanie  na  vazhnye  dlya  nego  slova,
sravnivaya sovpadavshie po smyslu stroki,  perelistyvaya  nenuzhnye  stranicy.
Kazalos', golubye linii podchinyayutsya  vzmahu  ego  ruki.  YA  s  voshishcheniem
smotrel na cheloveka, kotoryj znal obo mne gorazdo bol'she, chem ya sam.
   - Vot drugaya seriya zapisej. - Pitikva kak by ster ladon'yu prezhnie volny
i zhestom vyzval novye. - Oni strannym obrazom sovpadayut s pervym sluchaem -
mashiny uzhe proveli analiz, - hotya fiziki uveryayut, chto zdes' oblako ne bylo
zaregistrirovano. V evropejskom Studgorodke Iskusstv...
   YA vdrug uvidel gryazno-beloe pyatno tam,  v  chernote  nochi,  nad  golovoj
Karichki. YA uznal ego i vskochil:
   - Bylo! YA videl!
   YA stal govorit' sbivchivo, toroplivo - mysli operezhali yazyk; ya znal, kak
eto sejchas vazhno: vnezapno izognuvshijsya luch prozhektora i molchanie stoyavshej
na pomoste Karichki. Ne pomnyu, chto sprashival Pitikva, ya  videl  tol'ko  ego
glaza, tol'ko ih ya slushalsya sejchas. A potom ya uvidel Karichku:  ona  lezhala
na posteli i zadumchivo smotrela na menya s ekrana. Kto-to skazal,  chto  ona
zdorova, no ya-to ponimal, kak ej tosklivo na etoj bol'nichnoj krovati.
   Vse. Teper' ya znal, chto  mne  nado  delat'.  Bezhat'  k  moemu  datskomu
princu.


   Kogda my spuskalis' po lestnice k steklyannym  dveryam  i  Aksel'  skazal
mne: "Otdyhaj. Poslezavtra v shest'. Poedesh' so mnoj", - ya ochnulsya  i  stal
vspominat',  chem  konchilsya  Sovet.  Kazhetsya,  Brigov,  zaklyuchaya  sobranie,
skazal: "|to oblako, kem by ono ni bylo, brosaet  vyzov  nashemu  ponimaniyu
prirody..."
   Sovet reshil ego presledovat'.





   YA vyzval Ryzha.
   "Ryzh, Ryzh, - govoril ya, - malen'kij vsemogushchij Ryzh. Pochemu tebya ne bylo
ryadom? Kak ya mog zabyt' o tebe!"
   "Ryzh, Ryzh", - tverdil ya, poka on bezhal ko mne, i ya yasno videl,  kak  on
bezhit. Po mokromu asfal'tu - sinoptiki tol'ko chto promyli gorod, po mokrym
gazonam - Ryzhu vse nipochem. Skachet cherez  lenty  pustyh  dorog,  nyryaet  v
kustarnik izgorodej. Krepkij, dlinnonogij, bol'shegolovyj.  A  kogda  nado,
prolezet v lyubuyu shchel'.
   - Ryzh! - skazal ya srazu, kak tol'ko on vyros na poroge. - YA  tak  i  ne
videl Karichku.
   - Ona spit. - Ryzh vsegda vse znal. - A ty spal?
   - Nu konechno. Noch'yu menya ne pustili. A sejchas eshche rano.
   - Hochesh', proberemsya v dezhurku? - V ego temnyh upornyh glazah takie zhe,
kak i u Karichki, zolotye obodki; oni to bol'she, to men'she - smotrya, chto on
pridumyvaet.
   - Net, Ryzh. YA hochu ne na ekrane, a tak. Ponimaesh'?
   Kazhetsya, do sih por ya ne  govoril  s  nim  tak  o  sestre.  On  kivnul.
Zadumalsya.
   - Pojdem, - skazal on.
   Ryzh privel menya v bol'shoj dvor. Na gazone lezhala  legkaya  metallicheskaya
ploshchadka - kruglaya, kak tarelka, i s poruchnyami. YA videl  takuyu  vpervye  -
naverno, eyu pol'zovalis' dlya melkogo remonta zdanij, a Ryzh dazhe znal,  kak
ona upravlyaetsya. Otkinul siden'e, vydvinul shchitok,  stal  krutit'  kakie-to
ruchki. Trin-tra-va! - vdrug bezzabotno  veselo  prozvenela  nasha  tarelka.
Trin-tra-va!  -  i  podnyalas'  nad  gazonom.  Trin-tra-va!  -  medlenno  i
torzhestvenno vynesla nas na ulicu.
   - CHego ona razzvonilas'? - sprosil ya.
   - Tak ustroena.
   - My razbudim ves' gorod.
   - Davaj podnimemsya vyshe, - predlozhil Ryzh i podnyal ploshchadku nad kryshami.
   Solnce koso smotrelo na gorod, nachinaya  svoyu  obychnuyu  igru  s  tenyami:
brosilo  dlinnye  prohladnye  pyatna,  chtob  postepenno  poedat'  ih,  chtob
vorvat'sya v otkrytye okna, zasverkat' v vode, v stekle, metalle, vysvetit'
kazhdyj ugolok. Pod nami begali po  uprugoj  trave  sportsmeny,  na  kryshah
brosalis' s vyshek v  golubye  chashi  nyryal'shchiki,  vysoko  vzletali  myachi  i
bryzgi. Ryzh vertel svoej zolotoj makushkoj, i ya dogadalsya, kak emu  hochetsya
spustit'sya i pogonyat' myach.
   - YA tebya podnyal s posteli?
   - CHto ty! - obizhenno skazal on. - |to oni  tak  pozdno  vstayut.  -  Ryzh
bodnul golovoj, ukazyvaya vniz, ne  vypuskaya  ruchek  upravleniya.  -  Ty  ne
volnujsya. YA, kogda bezhal k tebe, razmyalsya. I zabil pyat' golov.  Pravda,  v
pustye vorota.
   On ostorozhno podvel ploshchadku k oknu na pyatom  etazhe.  Perila  kosnulis'
podokonnika, ya uvidel spyashchuyu Karichku i ispugalsya, chto  ona  prosnetsya.  Ee
lico dyshalo takim glubokim spokojstviem, chto bylo by velichajshej  derzost'yu
spugnut' son, a eta glupaya tarelka  vse  trezvonila  za  nashej  spinoj.  YA
mahnul Ryzhu i dazhe ottolknulsya ot steny, no uspel polozhit'  na  podokonnik
prozrachnyj chernyj sharik.  Esli  smotret'  skvoz'  nego  na  svet,  uvidish'
Galaktiku, i ona budet vrashchat'sya, kak ej polozheno: malen'koe fejerverochnoe
koleso, sotkannoe iz millionov iskr.
   My pristroilis' v  holodke  pod  derevom,  vyklyuchili  mashinu,  chtob  ne
trezvonila. Uleglis' na trave i razgovarivali.
   - Mama vchera  ispugalas'.  Zaplakala  i  ushla,  -  rasskazyval  Ryzh.  -
Martyshka nikogo ne uznala.
   - Ryzh, ne nazyvaj ee tak.
   - Ladno. Hotya ej nravitsya.
   - A ty?
   - A ya hodil pod oknami i svistel. Hodil, hodil -  dazhe  nadoelo.  Potom
smotryu - Karichka vyglyadyvaet. "Ty chego zdes' torchish'?" |to ona  mne.  A  ya
govoryu: "A ty  chego  vseh  rasstraivaesh'?"  Ona  delaet  bol'shie  glaza  i
govorit: "YA dazhe ne znayu, pochemu ya zdes'. A gde mama?" - "Nu  gde  mama  -
doma. Pogovori s nej po telefonu". Nu, ona pogovorila, ya slyshal,  a  potom
my eshche dolgo boltali.
   - O chem?
   - O tom o sem, - uklonchivo skazal on. - Hohotali v osnovnom.
   - A mama? Uspokoilas'?
   - Ne, opyat' plakala.  -  Ryzh  podumal  i  nahmurilsya.  -  Strannye  eti
vzroslye. Naprimer, ya kuda-nibud' idu.  Ona  govorit:  "Kuda?"  YA  govoryu:
"Nikuda". - "Zachem?" - "A nizachem". Ona serditsya, hotya  ya  govoryu  pravdu.
Ved' ya eshche ne pridumal, kuda ya idu i zachem.
   YA rassmeyalsya.
   - Ty fantazer.
   - Tebe horosho, - skazal Ryzh. - CHto hochesh', to delaesh'. Nikakoj opeki.
   - |to verno, - soglasilsya ya. - Esli ne schitat' uchitelej v shkole, ya  sam
po sebe uzhe sem' let.
   - Skazhi, a pochemu roditelyam nado vse ob®yasnyat', kak malen'kim?
   - YA dumayu, oni inogda zabyvayut, chto ne vse mozhno vyrazit' slovami.
   - YA eto chasto zamechal. Dazhe inogda legche napisat' i  reshit'  uravnenie,
chem najti slova.
   Ryzh zadumalsya. Dlinnye ego resnicy nacelilis' v nebo, kak boevye kop'ya.
Ryzh dumal.
   - Skazhi, - on perevernulsya na zhivot, stal razglyadyvat' travinki, -  eto
pravda, chto ran'she lyudi dumali, chto i v kosmose, i v  atome  te  zhe  samye
zakony, kak i u nas, v obychnoj zhizni?
   - Pravda.
   - A pochemu?
   - Potomu chto eshche ne znali kak sleduet mikromira i makromira. Ne  znali,
chto opredelennye zakony prirody dejstvuyut do opredelennyh predelov, chto  u
kosmosa i chastic svoi osobennye zakony.
   - Kakaya prostaya mysl'! - prezritel'no skazal Ryzh.
   - Ryzh, ty porosenok, - ne sderzhalsya ya, i on udivlenno povernul  golovu.
- Kogda ty rodilsya, fiziki uzhe pereschitali elementarnye  chasticy,  i  byli
uzhe gravilety,  i  rakety,  i  sverhsil'nye  teleskopy,  i  astronomy  uzhe
spokojno gulyali po dalekim zvezdam, a moj otec pervyj raz poletel na Mars.
A ran'she nichego etogo ne bylo.
   - Da, - priznalsya on, - ya zabyl, chto sto let nazad ne bylo sverhsil'nyh
teleskopov... Ty znaesh', Mart, ya inogda vizhu kosmicheskie luchi. V  temnote,
kogda zazhmuryus', vdrug trah! - i  proletaet  kakaya-to  tochka.  I  togda  ya
nachinayu dumat': kto ona, otkuda priletela i skol'ko  voobshche  vsyakih  luchej
prohodit cherez menya kazhduyu sekundu, a ya ih ne zamechayu... I eshche... eshche  mne
kazhetsya, kogda vot tak prishchurish' glaza, uvidish' chto-to takoe, chto nikto ne
videl. Nikto i nikogda. Ponimaesh'?
   - Ty budesh' uchenym, Ryzh.
   - Net, - skazal on, - ya hochu, kak ty, na gravilete. Nu, poehali?
   Bezzabotno pozvanivaya, my podnyalis' k raspahnutomu oknu na pyatom etazhe.
A tam uzhe stoyala Karichka v goluboj pizhame.
   - |to kto mne podkladyvaet galaktiki, kto zvonit pod  oknom?  -  strogo
sprosila ona, hotya glaza ee lukavo ulybalis'. - YA bol'na, mne nuzhen pokoj,
mne nuzhna tishina.
   - |to my, - otvetil ya ochen' vazhno,  -  Ryzhik-Pyzhik,  Vsemogushchij  Doktor
Tehniki, i ya - Vechnyj Student, Brodyaga Vozduha.
   Karichka rassmeyalas' i vdrug stala pechal'noj, vzdohnula.
   - Mne ne nuzhen pokoj. Voz'mite menya otsyuda.
   -  Davaj!  -  horom  voskliknuli  my,  i   dazhe   tarelka   poddaknula:
trin-tra-va. - Lez' v okno! - prodolzhali my s voodushevleniem i smolkli.
   Za spinoj Karichki vytyanulsya strogij belyj halat.
   - Proshu vas zajti v dvenadcat' chasov, - suho skazal  halat.  -  I  esli
mozhno, ne v okno, a v dver'.
   - Rebyata, vas kto-to zovet. - Karichka  pokazala  vniz.  -  YA  vas  zhdu,
prihodite!
   Ona posmotrela na nas  cherez  sharik,  v  kotorom  vrashchalas'  Galaktika,
mahnula rukoj, ischezla.
   My molcha opustilis' na trotuar.
   Hozyain ploshchadki shagnul cherez perila, osmotrel shchitok upravleniya.
   - Nagulyalis'? A mne rabotat' nado.
   - Ostavili b zapisku, my by vse sdelali, - proburchal Ryzh.
   - YA i sam spravlyus'. Bud'te zdorovy.
   - S nej vse v poryadke, - skazal Ryzh.
   - YA v etom ne somnevayus', - ulybnulsya dyad'ka. - Posle pyati budet stoyat'
na tom zhe meste.
   On na nas ne serdilsya. Uletel, pozvanivaya.
   - S etimi devchonkami odni nepriyatnosti, - skazal Ryzh. - Pojdem k  Simu,
a?
   - Zachem?
   - U menya est' ideya.


   Idei Ryzha vsegda neozhidanny. On kak-to predlozhil: "Davaj posmotrim tvoyu
kollekciyu "sosedej po kosmosu"!" YA udivilsya; kak Ryzh  pomnil  pro  nee?  V
detstve ya uvlekalsya fantastikoj i vypisyval iz  vseh  knig,  kak  vyglyadyat
razumnye zhiteli inyh mirov. YA sobral v  yashchike  tysyachi  listkov,  i  sejchas
ponimayu, chto eto byla ochen' zabavnaya  istoriya  chelovechestva  -  osmyslenie
lyud'mi sebya, svoego sobstvennogo "ya". Glavnye fantasty Zemli  -  uchenye  -
sveli cheloveka licom  k  licu  so  Vselennoj.  CHeloveku  prishlos'  slomit'
gordost', priznav, chto ni on,  ni  ego  planeta,  ni  Solnce  ne  yavlyayutsya
centrom mira, i togda  oni  okazalis'  dostojnymi  storonami  -  malen'kij
velichestvennyj chelovek i beskonechnaya velichestvennaya Vselennaya.  I  eshche  do
togo, kak byli soschitany planety, zvezdy  i  galaktiki,  vyrvalis'  vpered
mechtateli i zaselili ih fantasticheskimi sushchestvami.
   Pomnyu, s kakim vostorgom, glotaya knigu za knigoj,  zhdal  ya  neozhidannyh
vstrech.  Moj  yashchik  s  opisaniyami  "sosedej  po  kosmosu"  prevratilsya   v
neobyknovennuyu planetu s samymi neobyknovennymi zhitelyami. |ta moya  planeta
tak i ostalas' mechtoj. Mezhzvezdnye polety byli eshche ne pod  silu  lyudyam,  a
signaly, posylaemye k zvezdam mazerami  i  letayushchimi  zondami,  ostavalis'
poka bez otveta. Da, pervye rakety s priborami uleteli na YUpiter i Saturn,
i nash institut  ezhednevno  poluchaet  kilometry  cifr  ot  etih  avtomatov,
stavshih sputnikami planet, i eshche  treshchat  v  ushah  aplodismenty,  no  esli
vspomnit' - gde zhe mechty o puteshestviyah so svetovoj skorost'yu  k  golubym,
belym, krasnym, oranzhevym zvezdam, v gosti k  nashim  razumnym  sosedyam?  -
trezvyj raschet mgnovenno otrezvlyaet: poka net energii dlya takih skorostej.
   Molchat zvezdy, molchat ih planety. Molchat,  kak  te  kamennye  cherepahi,
edinstvennye zhivye sushchestva, kotoryh nashel na Marse moj  otec.  I  ya,  kak
tol'ko stal studentom i uznal ser'eznost' vseh fizicheskih  zakonov,  srazu
zhe zabrosil svoj yashchik. No odnazhdy, perebiraya starye bumagi,  vnov'  otkryl
moyu planetu. Bylo zhal' vybrasyvat' v musoroprovod etu zabavnuyu kollekciyu -
pestryj mir detstva. Poprosiv razresheniya u Andreya, ya peremestil opisaniya s
pomoshch'yu Sima v malen'kij elektronnyj blok, velichinoj s knigu,  ne  bol'she.
On byl znachitel'no men'she yashchika i davno lezhal v  moem  rabochem  stole  kak
staraya shkol'naya tetrad', kotoruyu odnazhdy nahodyat i listayut s ulybkoj.
   A Ryzh pomnil o kollekcii.
   My s nim prishli v Institut  Solnca,  v  nashu  laboratoriyu.  Dver'  byla
otkryta, komnata pusta. YA shchelknul vklyuchatelem, i Sim mgnovenno probudilsya:
ustaviv na nas  oranzhevyj  glaz,  pozdorovalsya,  dolozhil,  chto  Andrej  na
soveshchanii.
   - Kak nastroenie, Sim? Kak rabota? - sprosil Ryzh. - Ne peregruzhaesh'sya?
   - Mogu ne vyklyuchat'sya. Uzhe dvesti  shest'desyat  pyat'  dnej  rabotayu  bez
zameny blokov.
   Oni govorili kak priyateli - metallicheskij shkaf, upiravshijsya  plechami  v
steny, i malen'kij-ser'eznyj Ryzh. Ryzh  ladon'yu  smahnul  pyl'  so  stekla,
probezhal pal'cami po  klavisham,  pogladil  zheleznuyu  kozhu  velikana.  Ryzha
hlebom ne kormi - daj povozit'sya s mashinoj. Ostav' ya ego zdes'  odnogo,  i
on zabudet o vremeni, a mat' podnimet trevogu: propal syn.
   - YA hotel by prokonsul'tirovat' novye stihi, - progudel Sim.
   - Ne sejchas, - bystro skazal ya. - U nas drugaya pros'ba.
   Ryzh molcha kivnul. On, konechno, byl ne protiv, no  esli  pozvolit'  Simu
chitat' novye stihi, proletit neskol'ko chasov. Tol'ko Andrej mog oborvat' i
vysmeyat' Sima, my s Ryzhem ne reshilis' by.  Dazhe  ne  znayu,  zachem  Karichka
obuchila Sima sochinyat' stihi? YA by skazal - posredstvennye  stihi.  No  eto
edinstvennyj ego nedostatok, kotoryj mozhno nazyvat' strannost'yu ili drugim
slovom.
   My s Ryzhem vlozhili v mashinu elektronnyj blok i smotreli,  kak  mel'kayut
na  ekrane  portrety  marsian,  selenitov  i  drugih  mificheskih   zhitelej
Solnechnoj sistemy. Letuchie myshi s  klyuvami,  pomes'  obez'yany  i  kenguru,
meduzy  v  brone  shagayushchih  apparatov,   kroshechnye   podvizhnye   komariki,
gigantskie  murav'i-telepaty,  hitrye   os'minogi,   kochuyushchie   bulyzhniki,
myslyashchaya plesen' - mnogorukie,  mnogoglazye,  mnogocvetnye  i  prosto  bez
primechatel'nyh detalej,  -  oni  byli  sobrany  starinnymi  pisatelyami  iz
znakomyh  zemnyh  detalej  i  nadeleny   raznymi   kovarstvami.   Osobenno
neprivlekatel'nymi v opisaniyah byli inoplanetnye uchenye, filosofy, voiny i
voobshche muzhchiny (na ih fone zhenshchin mozhno bylo po pravu nazvat'  prekrasnymi
neznakomkami). My prognali eti mrachnye, pugayushchie detej kadry  bez  vsyakogo
sozhaleniya.
   ZHitelej Vselennoj, vneshne pohozhih na lyudej, tol'ko  raznocvetnyh  i  iz
inoj ploti i krovi,  Ryzh  velel  propustit'.  Ne  ochen'  interesovali  ego
kristally,  shary  i  meshochki  s  kolloidnymi  rastvorami,  kotorye  videli
rentgenovy luchi, slyshali stuk molekul, oshchushchali magnitnye polya. Potom poshli
tvoreniya fantastov proshlogo veka, rozhdennye atomnoj fizikoj, kibernetikoj,
kosmogoniej,  i  zdes'  Ryzh  stal  vnimatel'nee.  On  pritih,  ustavivshis'
upryamymi glazami na ekran.
   A tam smeyalsya zhivoj  okean,  neslas'  ot  Solnca  ognennaya  ten'  zhivoj
plazmy. Drozhali, kak smutnoe otrazhenie  v  glubokom  kolodce,  sushchestva  -
prizraki. I chernoe oblako, v kotorom pryatalsya  gigantskij  razum,  okutalo
vsyu Zemlyu, vyzvav zharu, navodneniya, morozy i drugie bedstviya.
   - Net, ne to! - s dosadoj skazal Ryzh, proglyadev eshche desyatka tri kadrov.
   - CHto ty ishchesh'?
   - |to oblako, kem by  ono  ni  bylo...  -  Ryzh  tak  tochno  vosproizvel
intonaciyu professora Brigova, chto ya rassmeyalsya.
   - Ah, Ryzh, neuzheli ty podsmatrival?
   - Menya propustili. Zdes', v institute. Ved' eto tak: ono, nashe  oblako,
- kto?
   - YA ne znayu, kto ili chto: razumnoe ono ili net?
   - A chego zh ty zakrichal: "YA videl, ya videl"! - vozmutilsya Ryzh.
   - YA dejstvitel'no videl, no ne znayu. Ochen' strannaya fizika.
   - "Fizika, fizika"! Pochemu ee net v  tvoih  kartinkah?  -  Ryzh  nachinal
zlit'sya.
   YA znal,  chto  on  hochet  najti  kakoe-to  podobie  oblaka  v  opisaniyah
fantastov. I ne nahodil.
   - Voobshche fantasty mnogoe predvidyat, - skazal ya. - Nu, a drugie govoryat:
vsyakaya mudrost' - eto mudrost' posle proisshedshego sobytiya.
   - Znachit, zdes' nichego pohozhego net? - povtoril Ryzh.
   - Net. Ty zhe znaesh' o strannyh znachkah, kotorye  poyavilis'  odnazhdy  na
ekranah televizorov. Vse dumali, chto eto pervye signaly  iz  kosmosa.  |to
byli prosto pomehi.
   - Idem, - reshitel'no skazal Ryzh.
   YA podozhdal, poka on prostyatsya s Simom, vyklyuchil mashinu.
   Oni prostilis' druzhelyubno, tol'ko chto ne pozhali drug drugu ruku.





   Ryzh mladshe menya na shest' let, no inogda mne kazhetsya, chto my  s  nim  vo
vsem ravny. A byvaet, ya pered nim - budto malysh, a on mudr, kak  malen'kij
starichok-professor. On lyubit starinu, osobenno staruyu tehniku,  i  neredko
predlagaet mne:
   - Davaj puteshestvovat'. Nu davaj uznaem vse pro avtomobil'!
   My sidim v ego komnate. Vecher. Temnyj kvadrat okna. Tiho. V uglu  stoit
vyklyuchennyj "Repetitor" -  drug  shkol'nika,  kak  nazyvaet  svoyu  domashnyuyu
elektronnuyu partu Ryzh. Na stole i na polu razbrosany knigi, al'bomy, bloki
raznyh mashin. Ryzh, vidno, chto-to chinil ili konstruiroval.  Myagko  svetyatsya
steny, nezametno dlya glaz menyaya prichudlivyj uzor; stoit  vglyadet'sya  v  ih
izmenchivyj risunok, i srazu nahodish' reshenie trudnoj zadachi ili  unosish'sya
v dalekij mir.
   YA lyublyu sidet' u Ryzha prosto tak.  No  sejchas  my  budem  uznavat'  pro
avtomobil', i ya, podnyav trubku, vyzyvayu Centr Informacii, diktuyu  pros'bu.
Sejchas v etu komnatu vorvutsya zvuk i dvizhenie.
   - Smotri, kakaya neuklyuzhaya! - V golose Ryzha voshishchenie. On ostanavlivaet
izobrazhenie na teleekrane. - Vot my ee posmotrim. Povernem bokom, vot tak.
   On dyshit v ekran, vzmahivaya udivlenno resnicami,  vskrikivaya  poroj,  a
mne viditsya, kak on berezhno derzhit  na  raskrytoj  ladoni  to  serebristuyu
trubku rakety,  to  neuklyuzhij,  kak  dinozavr,  ekskavator,  to  mercayushchij
tainstvenno-kristall schetnoj mashiny. V nem stol'ko nezhnosti, dobroty,  chto
ya govoryu sebe: vot takim dolzhen byt' chelovek sredi tehniki, chelovek  nashej
tehnosfery, kotoryj shagu ne mozhet sdelat', chtob ne natknut'sya  na  tverdyj
bok mashiny. I ona  dlya  nego  ne  bezrazlichnyj  predmet,  a  zhivaya  mysl',
oblachennaya v sovremennye dospehi, mozhet byt', dazhe proizvedenie iskusstva.
   - Ryzh, da ty doktor tehniki!
   On serditsya, govorit: "Da nu!" A cherez minutu,  uvidev  lyudej  proshlogo
veka:
   - |to Oni delali dlya nas!.. Verno, Mart?
   Lico ego strogo pechal'no: on Ih zhaleet.
   Mozhno sdelat' krug i vernut'sya v tu zhe tochku prostranstva.
   No vremya neobratimo.
   On budet psihologom mashin, govoryu ya uzhe ne vsluh, a sebe. V etih slovah
net  nichego  tainstvennogo,  vernee   skazat'   -   v   nih   stol'ko   zhe
tainstvennosti, skol'ko v slove "inzhener"  ili  "programmist".  Dostatochno
vzglyanut' na Ryzha.
   - YA vot chitayu v raznyh knizhkah: "genij", - govorit on. -  Skazhi,  Mart,
kto eto - genij?
   - CHelovek. Obyknovennyj chelovek. Po-moemu, tak. On bol'she drugih  lyubit
svoe delo. Posvyashchaet vse vremya. I uspevaet bol'she drugih.
   - YA znayu: Musorgskij, Tolstoj, Viner, Lape, - vspominaet Ryzh. - No  tak
bylo ran'she. A teper' u vseh mnogo del, vse uchatsya v treh institutah.
   - Davaj po poryadku, - predlagayu ya. - Ty  slyshal,  kak  v  proshlom  veke
nauka chut' ne zadohnulas' iz-za obiliya informacii?
   - Net, - motaet golovoj Ryzh.
   I  hotya  ya  vizhu  po  ego  glazam,  chto  on  hitrit,  rasskazyvayu.  Kak
davnym-davno chelovechestvo, vypustiv iz butylok velikih dzhinnov,  imenuemyh
naukoj, ekonomikoj,  obrazovaniem,  ne  moglo  s  nimi  spravit'sya  golymi
rukami. Ni odin uchenyj  ne  mog  znat'  vsego,  chto  ezheminutno,  ezhechasno
poyavlyaetsya v ego oblasti znanij. I togda lyudi pridumali schetno-elektronnye
mashiny. Mashiny poyavilis' v shkolah, na zavodah, v institutah. Ih bylo ochen'
mnogo, i oni schitali v milliony raz luchshe uchenyh, no gorazdo bystree rosla
lavina novyh voprosov, zadach, problem. |to bylo tyazheloe dlya planety vremya.
V kapitalisticheskih stranah bezrabotica, sokrashchenie obrazovaniya, krizisy.
   - I gde byl vyhod? - sprashivaet Ryzh.
   - Dlya kapitalizma, konechno, ne v mashinah.
   - YA znayu, - govorit on. - CHital pro kapitalizm v knizhkah i  tretij  god
izuchayu istoriyu. Ty skazhi pro  princip.  Kak  izmenilis'  mashiny?  Kak  oni
spravilis' s potokom informacii?
   - Princip takoj: ran'she  mashine  ochen'  podrobno  ob®yasnyali,  kak  nado
reshat' zadachu. Teper'  govoryat  tol'ko,  chto  nado  delat'.  Ponimaesh'  ty
raznicu mezhdu "kak" i "chto"? Kak - ob®yasnyayut  neuchu,  chto  nado  delat'  -
govoryat specialistu.
   My podklyuchaemsya k Centru, razglyadyvaem i obsuzhdaem  raznye  konstrukcii
elektronnyh mashin. Oni rozhdalis' v to samoe vremya, kogda ne tol'ko  uchenye
- vse lyudi goryacho  obsuzhdali  svoih  pomoshchnikov.  Odni  vozlagali  na  nih
slishkom mnogo nadezhd, risuya  budushchee  golubymi  kraskami,  drugie  uzhe  ne
verili v chudesa, tem bolee ot  zheleznyh  korobok.  No  uchenye  i  inzhenery
delali avtomaty, podobnye chelovecheskomu mozgu. Stroili tochno  i  smelo.  A
potom kabeli opleli vsyu Zemlyu, i rodilsya  gigantskij  elektronnyj  mozg  -
Edinyj Vychislitel'nyj Centr.
   - Ryzh, - govoryu ya posle prosmotra shem. -  Da  ty  razbiraesh'sya  v  nih
luchshe menya. Zachem zhe ty sprashivaesh'?
   - CHtob utochnit' svoyu poziciyu, - otvetil on sovsem po-vzroslomu.  -  |to
polezno. CHtob znat', chto ya ne myslyu po-staromu. - I neozhidanno sprosil:  -
Kak ty dumaesh', ya mogu stat' sovremennym geniem? Srazu v treh naukah?
   - Mozhesh'.
   - Pochemu? YA dazhe ne Viner i ne CHajkovskij.
   - U tebya prosto drugaya familiya. No ty imeesh' pered nimi preimushchestva.
   - Kakie?
   - Svobodnoe vremya - raz. Novaya  sistema  obucheniya  -  dva.  Nakoplennye
znaniya - tri. Istoriki govoryat, chto ran'she  tol'ko  genii  znali  stol'ko,
skol'ko sejchas obychnyj chelovek.
   - Znachit, u nas vse genii?
   - Vse - obyknovennye genii, - v ton emu skazal ya.
   - Nu, ser'ezno. - I Ryzh proglotil ulybku, srazu stal ser'eznym.
   - Horosho, ser'ezno. YA ne ochen' v etom razbirayus', potomu chto  ne  ochen'
interesovalsya, kak uchilis'  v  proshlom  veke,  no  znayu,  chto  togda  lyudi
ispol'zovali lish'  polovinu  moshchnosti  svoej  pamyati.  Potom  byla  vtoraya
mashinnaya  revolyuciya.  |to  ochen'  slozhno  -  desyatki  otraslej   biologii,
mediciny, kibernetiki...  Proshche  budet  skazat',  chto  vse  nauki  vser'ez
vzyalis' vospityvat' i rastit' cheloveka.
   Tut ya pojmal sebya na mysli, chto  eshche  chut'-chut',  i  ya  nachnu  govorit'
krasivuyu rech' i nikogda ne ostanovlyus'. YA rasserdilsya i zaoral:
   - Da chto ty, v samom dele, pristal ko mne, Ryzh! Razve tebya malo  gonyayut
na urokah?
   - Gonyayut! - obradovalsya Ryzh. - Eshche kak! A potom my vse  ravno  boremsya!
Davaj?
   - Davaj.
   My kolesom pokatilis' po polu, i kogda on  uselsya  na  mne  verhom,  to
sprosil:
   - Prosish' poshchady?
   - Poshchady?..
   - Ah ty! - zakrichal on, i my pokatilis' opyat'. Teper' on byl  vnizu.  -
Tiho! - prikazal on shepotom.
   Muzyka. Tihaya, no narastayushchaya, prityagatel'naya. My vskochili,  raspahnuli
dver' - zvuki stali sil'nee. Brosilis'  cherez  prostornyj  zal,  cokaya  po
belym  plitkam.  Ostanovilis',  ne  reshayas'  raspahnut'  dver'  v  komnatu
Karichki.
   Tam, za etoj dver'yu, vse bylo drugoe: tam zvuchala muzyka. Nam kazalos',
chto za  etoj  dver'yu  teni  nochnyh  videnij,  nevesomost'  lunnogo  sveta,
ostorozhnost' zhivotnyh, tainstvo glubin - vse  zhilo  svoej  chutkoj  zhizn'yu,
poka ne vorvalsya veter; on smeshal zemli, i vody, i zvezdy,  raster  vse  v
molekuly, ostavil haos, ulegsya... i vdrug - tam, za dver'yu, vzoshlo  solnce
i iz zemli podnyalsya chistyj zelenyj listok...
   Ne znayu, tak li bylo eto. Muzyka smolkla, i my  tiho  ushli,  ne  skazav
Karichke, chto podslushivali ee igru.
   - Inogda ya smotryu, ona hodit po sadu,  -  rasskazyvaet  Ryzh.  -  Hodit,
hodit, nu - nichego ne delaet. No ya hitryj,  nablyudayu.  Hodit  ona,  hodit,
shmelya pojmaet, poslushaet, a on gudit  v  kulake  i  ne  kusaet.  A  potom,
znaesh', zapretsya i sochinyaet. |to tochno - sochinyaet. A menya hot' na  verevke
vodi, ya nichego ne pridumayu.
   My podnyalis' na kryshu. Noch' byla  yasnaya.  Samaya  chistaya,  samaya  tochnaya
zvezdnaya karta visela u nas nad golovoj. Ryzh znal ee  horosho.  On  nazyval
zvezdy, bol'shie, i malen'kie, i dazhe te, kotorye ya  ne  videl.  Mozhet,  on
fantaziroval? YA zaglyanul v ego lico. Net, on ne  obmanyval:  shchuril  glaza,
vglyadyvalsya, iskal i nahodil.
   On smotrel na cherno-beluyu, samuyu tochnuyu  kartu  neba  i  videl  cvetnye
zvezdy - golubye, kak led, belye, kak elektricheskaya  lampochka,  oranzhevye,
kak apel'siny,  krasnye,  kak  glaz  mayaka.  Tak  rano  utrom  luch  solnca
probegaet po seroj zemle i vozvrashchaet miru vse kraski zhizni.
   - Ryzh, a kakaya Zemlya s Marsa?
   On mgnovenno perenessya na Mars, rasstavil poshire nogi na rzhavom  peske,
zadral golovu.
   - Zelenaya zvezdochka. Po blesku - kak YUpiter s Zemli.
   - A chto tebe, Ryzh, bol'she vsego nravitsya tam? - YA bodnul nochnoe nebo.
   - Tam? - On zadumalsya. - Solnce, kogda zatmenie...
   - Krylatoe Solnce!
   YA uvidel ego: chernyj krug Luny i razmashistye zolotye kryl'ya.
   - Tak govorili zhrecy, - skazal Ryzh.
   - V samom dele, otkuda stroiteli egipetskih  piramid  mogli  znat'  pro
elektrony? Ty prav, Ryzh. Skazhem tak: solnechnaya elektronnaya korona.  Ty  ne
vozrazhaesh' protiv korony?
   - Net.
   - A protiv chego ty vozrazhaesh'?
   - CHto dvadcat' pervyj vek uzhe konchilsya, kak govoryat nekotorye.
   - A ty kak dumaesh'?
   - Eshche posmotrim!
   Ryzh, moj Ryzh, doktor tehniki. Ty prav, my  uzhe  ne  vernemsya  v  temnyj
mirok svechi, kak  ne  vernemsya  v  proshloe.  Dazhe  esli  vokrug  somknetsya
prostranstvo,  nikogda  ne  stanem   pervobytnymi   lyud'mi.   Ne   zabudem
elektrichestvo i plazmu, drevnih grekov i  sozdatelya  edinoj  teorii  polya.
Dazhe gryaznyj atomnyj grib ne zabudem.  Ne  razuchimsya  govorit'  na  edinom
yazyke lyudej Zemli, ne razuchimsya upravlyat' oblakami. My vsegda budem  znat'
stihi, formuly, muzyku. I ves' etot mir, vsya istoriya Zemli - v tebe,  Ryzh,
zhivut v lyuboj tvoej kletke, zovut zhit' dal'she. YA vizhu eto po tvoim siyayushchim
glazam, Ryzh.
   A kak uznat', chto budet so mnoj?
   Ran'she gadali po zvezdam. No ved' eto predrassudok: zvezdy molchat.





   My ne vleteli v okno, a voshli v paradnuyu dver' bol'nicy i  podnyalis'  v
komnatu Karichki.
   Po doroge Ryzh oblichal sebya:
   - My rassuzhdali oshibochno. Nu, kogda mama sprashivaet: kuda ya  idu,  a  ya
govoryu: nikuda. Ved' ya prosto ne znayu svoej celi - i vse.
   -  Pravil'no,  Ryzh.  |to  teorema  kibernetiki:  esli  my  obrabatyvaem
opredelennuyu informaciyu i obladaem znaniyami  o  celi,  to  chislo  dejstvij
sokrashchaetsya do kvadratnogo kornya ot vseh operacij.
   - A utrom, kogda ty pozval, ya znal cel'. - Ryzh porozovel ot priznaniya.
   YA obnyal ego za plechi.
   - Ryzh, - skazal ya ser'ezno, - ya pomnyu vsegda:  ty  vyruchish'  v  trudnuyu
minutu.
   - CHego zh tut trudnogo?
   - Ponimaesh', ya boyalsya, chto Karichka ser'ezno bol'na, i potomu speshil.
   Net, ne te slova! Kak  nevozmozhno  inogda  skazat'  tochno!  Dazhe  Ryzhu,
vernomu, ponimayushchemu Ryzhu, ne smog by  ya  ob®yasnit',  chto  boyalsya  uvidet'
ravnodushnoe lico. Kak togda, v Studgorodke, kogda smertel'no blednyj princ
datskij posmotrel na menya v upor i otvernulsya. CHto bylo togda s  Karichkoj?
Zahvatila  ee  vsyu  ostraya  bol'  Gamleta?  Ili  skoval   ledenyashchij   svet
gryazno-belogo pyatna, podkravshegosya v temnote?
   ...YA vspomnil, kak na Sovete  vse  vdrug  umolkli,  poser'ezneli,  edva
stala govorit' Mariya Taush. Ona provela na lunnoj stancii mnogo let, uznala
polnoe odinochestvo - vdali ot vseh, kogda meteorom ubilo  ee  muzha.  Mozhno
tol'ko molchat', kogda vidish' takoe lico, krasivoe i  pochti  prozrachnoe,  a
potom uletet' na Mars, najti tam zhestkuyu gubku s  kolyuchkami  -  cvetok  po
marsianskim ponyatiyam, - nazvat' etot cvetok "maritaush". Tak bylo. No luchshe
b ne bylo. Trudno smotret' v takie glaza.
   My torzhestvenno voshli v dver', i ya uzhe ne  boyalsya  uvidet'  ravnodushnoe
lico. Karichka prichesyvalas' u okna.
   - YA sejchas, - skazala ona.
   U ee nog stoyal glinyanyj kuvshin s cvetami. Takih  cvetov  ya  nikogda  ne
videl: kazhduyu  vetku  venchal  pushistyj  belyj  shar,  sleplennyj  iz  tysyach
kolokol'chikov; gorshok slovno kipel, vyduvaya molochnuyu shapku peny.
   - CHto eto? - sprosili my s Ryzhem odnovremenno.
   - |to? - Karichka ravnodushno pozhala plechom. - |to siren'...
   No glaza ee hitro blesnuli. Ona rashohotalas'.
   - YA sama ahnula, kogda uvidela,  -  soznalas'  Karichka.  -  |to  prines
Ipatij Nilovich. Kotoryj prognal vas.
   - Belyj halat? - udivilsya ya, a Ryzh tol'ko svistnul.
   - Aga. U nego na kryshe sad.
   - |h, Ryzh, ne dogadalis' my podnyat'sya vyshe!
   - Hvatit vam letat', - ser'ezno skazala Karichka. -  Tol'ko  padaete  da
razbivaetes'.
   - U menya net ni odnogo sinyaka!
   - Tochno, ya videl, - podtverdil Ryzh.
   A ona vdrug sela i vzdohnula:
   - YA plohaya koldun'ya, Mart.
   Glaza ee stali pechal'nymi. I ya prinyalsya ubezhdat', chto vse shlo horosho  i
ya obyazatel'no prishel by pervym, esli b ne eto proklyatoe oblako.  Ryzh  tozhe
razgoryachilsya, uselsya verhom na stule i, perebivaya nas,  pokazyval,  kak  ya
letel. On byl srazu i graviletom, i mnoyu,  i  Singaevskim,  i  oblakom,  i
samim soboyu - bolel'shchikom i moim  spasitelem.  YA  vpervye  slyshal,  kak  v
sumatohe vskochil on v sanitarnyj gravilet i dazhe derzhal konec setki, kogda
spasateli vylavlivali menya iz nevesomosti.
   YA  i  Ryzh  veselilis',  a  Karichka  sidela  molcha  na  posteli,  uperev
podborodok v podnyatye koleni. Togda, posheptavshis',  my  ob®yavili  Karichke,
chto sejchas izobrazim, kak my otkroem sekret oblaka.
   YA ob®yavil:
   - Na kovre znamenitye klouny - Student i Ezhik.
   |to nasha obychnaya zabava. YA, konechno, vseznayushchij Student, a  Ryzh  -  tot
naivnyj Ezhik, kotoryj slushaetsya moih  glupyh  sovetov.  Kover  u  nas  pod
nogami, parik Ezhiku ne nuzhen, on  i  tak  svetitsya;  ya  bystro  mazhu  shcheki
kakim-to belym poroshkom, zamechennym na tumbochke, i svorachivayu iz  salfetki
kolpak.
   Karichka saditsya poudobnee. Mozhno nachinat'.
   Ezhik shumno sopit i delovito lezet pod krovat'.
   - CHto ty ishchesh', Ezhik? - sprashivayu ya.
   - Palku.
   - Ty hochesh' sygrat' nam noktyurn? Prekrasnaya mysl'!
   - Net, ya igrayu  noktyurn  na  sinhrofazotrone,  -  govorit  Ezhik  iz-pod
krovati. YA hochu drat'sya.
   - Prekrasnaya mysl'! No s kem?
   - S oblakom, - reshitel'no zayavlyaet Ezhik,  stanovyas'  ryadom  so  mnoj  i
pokazyvaya, kak svirepo on budet drat'sya.
   - |to glupo, - govoryu ya. - S oblakom drat'sya nel'zya.
   - A pochemu-u?
   "Pochemu-u" - lyubimoe slovechko moego ryzhego partnera. Ot ego grustnogo i
naivnogo "pochemu-u" zriteli vsegda smeyutsya.
   - Potomu chto eto ne vata! - otvechayu ya  tonom  Akselya,  vydvinuv  nizhnyuyu
chelyust'.
   - Ser'ezno?
   - Vot chto: tebe nuzhna lozhka.
   - Pochemu-u lozhka? - hlopaet resnicami Ezhik.
   YA govoryu, chto  vsya  sovremennaya  fizika  ne  mozhet  ob®yasnit'  stroenie
oblaka, no ya-to znayu, pochemu ono beloe i chto skryto u nego vnutri.
   Ezhik vytarashchil glaza: on gotov mchat'sya za lozhkoj.
   - Tam - v seredine - morozhenoe!
   - Morozhenoe?! - prosiyal Ezhik. - No zachem?
   - CHtob ego est'!
   Karichka hohochet, a my durachimsya,  i  ya  ochen'  rad,  chto  v  ee  glazah
zavertelis' zolotye obodki. Potom Ryzh vyskakivaet  za  dver'  i  dolgo  ne
vozvrashchaetsya.
   - Tvoi uzhe znayut? - sprosila Karichka.
   - Naverno. Vot poluchil segodnya.  -  YA  vynul  telegrammu,  prochital:  -
"Atmosfera  sozdana.  Svobodnoe  dyhanie.  Esli   soglasen   priletet'   -
soobshchi..."
   Dalee sledovali roditel'skie nastavleniya, trevozhnye rassprosy, pocelui,
kotorye ya oglashat' ne stal.
   - Svobodnoe dyhanie... Horosho skazano!
   - Nu i chto?
   - Mart, kak tebe ne stydno...  -  Ona  ne  dogovorila.  Ponyala.  Strogo
posmotrela mne v glaza. - Ne poedesh', da?
   - Da.
   Ona znala, kak dolgo zhdal ya etu telegrammu, i, kazhetsya, rasstroilas' za
menya, dazhe pokachala golovoj.
   - Ne mogu, Karichka. Posle etogo -  ne  mogu.  Ty  hochesh',  chtob  Aksel'
nazval menya dezertirom?
   - Kogda vy edete?
   - Zavtra.
   - A kuda?
   - Ne znayu.
   - Tol'ko ne padaj bol'she. Govoryat, ya svalilas' vsego-navsego s pomosta,
a vot lezhu zdes'. Kazhetsya, na repeticii. Ne pomnyu.
   - Nu, eto chepuha. Zavtra vyjdesh'.
   YA skazal eto bespechno, a sam ves' nalilsya vnezapnoj zlost'yu. Byl  gotov
vskochit' i pojmat' oblako hot'  golymi  rukami.  Tol'ko  togda  otkroyu  ej
pravdu.
   V dveryah zamayachil belyj halat. On nichego ne  govoril,  no  vyrazitel'no
pokashlival. Ryzh krivlyalsya za ego spinoj.
   - Mart, - Karichka pomanila menya pal'cem, - ya budu koldun'ej, -  skazala
ona na uho. - Ne takoj rastyapoj, a nastoyashchej... YA podaryu tebe pesnyu.
   YA ushel schastlivyj i polnyj reshimosti raspravit'sya so vsemi bedami.


   Ne pomnyu uzh, chto privelo menya  s  Ryzhem  v  kosmoport.  Bylo  svobodnoe
vremya. Aksel' po telefonu burknul: "Otdyhaj pered  dorogoj",  -  i,  krome
togo, ya razmechtalsya o Marse, a Ryzh, vidya, chto ya  idu  pogruzhennyj  v  svoi
mysli, delikatno molchal i plelsya sledom. Nado zhe,  dumal  ya,  skol'ko  let
lyudi sazhali tam kusty, i travy, i mhi, vyvodili stojkie, cepkie  rasteniya,
kotorye nahodyat pod peskom led, i zavody-avtomaty prilezhno, god  za  godom
vypuskali v vozduh kislorod, i rosla, podnimalas' zhivitel'naya atmosfera; i
vot, kogda planeta stala vozdushnoj, teploj, pochti domashnej  -  ya  ne  mogu
tuda letet'! Zavtra ili cherez mesyac marsiane sorvut s  gorodov  prozrachnye
kupola i, vzdohnuv polnoj grud'yu, v pervuyu minutu, mozhet, i ne  poveryat  v
svoyu svobodu. CHto ne  nado  bol'she  bit'  trevogu,  kogda  shal'noj  meteor
raskolet kupol. CHto mozhno vyhodit' za chertu goroda bez skafandra. CHto  net
bol'she razrezhennoj atmosfery, i udush'ya, i sonlivogo bespamyatstva.
   Budet prazdnik. Priletyat gosti s Zemli,  i  s  Luny,  i  s  kosmicheskih
stancij. I hozyaeva zakatyat im pir na ves' Mars. YA vizhu, kak  s  bokalom  v
ruke, krasivyj, gromadnyj, stoit moj otec, kak smushchenno i gordo smotrit na
nego mat', i glaza ee sverkayut kaplyami sinego sveta. Pust' luchshe  opozdaet
moya telegramma, lish' by bylo tak, lish' by ne rasstroil ih moj otkaz letet'
na Mars.
   Dolgo my s Ryzhem sochinyali poslanie. YA ne privyk krivit' dushoj,  ne  mog
pridumat' diplomatichnye slova. Kogda ne vidish'  lyudej  celuyu  vechnost',  a
tol'ko perepisyvaesh'sya s nimi,  to,  krome  "celuyu,  obnimayu,  krepko  zhmu
ruku",  nichego  bol'she  ne  izobretesh'.  Prichem,  pod  slovom  "vidish'"  ya
podrazumevayu zhivoe obshchenie, a ne teleseansy raz v mesyac, kogda  tebe  dana
minuta, i ty ne znaesh', chto skazat'. Ty  stoish',  i  myamlish',  i  hlopaesh'
resnicami, a potom  zhdesh'  celyh  pyat'  minut,  poka  tvoi  slova  i  tvoya
fizionomiya nesutsya cherez pustoj kosmos tuda, k Marsu, i vot nakonec  posle
treska i vspyshek na ekrane - rasplyvchatoe  mamino  lico;  ne  uspeesh'  kak
sleduet ego rassmotret' - i vse,  proshla  mamina  minuta;  i  ty  dumaesh':
horosho, chto oni ne v sosednej galaktike, a to prishlos' by zhdat' otvet sto,
ili pyat'sot, ili tysyachu let... Vot pochemu ya prosto pozdravil  roditelej  s
pobedoj nad groznym Marsom i zaodno vkratce soobshchil usvoj plany.
   Sunuv zapisku v okoshechko radiostancii, my voshli  v  prohladnuyu  shchel'  s
dlinnym kozyr'kom (na nego sadyatsya graviplany  i  vertolety)  i  srazu  zhe
pochuvstvovali sebya kosmicheskimi brodyagami.
   Net nichego  zhivopisnee  na  svete,  chem  kosmoport,  esli  ne  schitat',
konechno, gonok  graviletov.  Prostornyj,  kak  ploshchad',  rovno  osveshchennyj
vestibyul' zapolnen tolpoj; yarkie  plat'ya,  vozbuzhdennye  lica  passazhirov,
blestyashchie glaza i pylayushchie shcheki detej; proshchal'naya pesnya  v  krugu  druzej,
kotoraya, budto grustnyj veterok, pronositsya po zalu; mel'kanie ukazatelej,
bezmolvnye prikazy svetovyh tablo, skol'zhenie beschislennyh  eskalatorov  -
vse eto eshche ne kosmoport. Kogda vy,  pobluzhdav  v  labirinte  mehanicheskih
lestnic i dazhe poskuchav ot ih  odnoobraznogo  bega,  vnezapno  stupite  na
platformu i uvidite dlinnye, uhodyashchie v samoe nebo metallicheskie truby, vy
pojmete, kto est' glavnyj chudo-zver' nashego veka.
   Tolstaya metallicheskaya dver' myagko zahlopnulas' za poslednim passazhirom.
Raketa zaperta v kletke. Sekundy molchaniya, i ot ee reva drognula zemlya. Vy
nichego ne vidite, no po  stihayushchemu  bystro  voyu  dogadyvaetes',  s  kakoj
adskoj skorost'yu mchitsya ona v startovoj trube. Blesnula v  solnechnom  nebe
yarkaya zvezda. Blesnula i propala. Vse.
   Ne raz uletali my s Ryzhem v tot den' na Ognennuyu zemlyu, vo Vladivostok,
na  Lunu,  v  Antarktidu,  na  kosmicheskie  stancii  s  raznymi  nomerami.
Vybiralis'  na  platformu,  toptalis'  u  dverej,  zavodili  razgovory   s
ekipazhem, a potom uhodili vmeste s provozhavshimi. My vtyanulis' v etu  igru,
skakali s lestnicy na lestnicu i to ehali vmeste, to raz®ezzhalis'. Potom ya
poteryal Ryzha i bluzhdal  po  eskalatoram,  poka  tyazhelaya  krepkaya  ruka  ne
shvatila menya za plecho.
   - Mart, ty?
   Oleg Spirikov, zagorelyj do chernoty, tryas  moyu  ruku,  shchurya  blizorukie
glaza. Dobryak i silach - takim  on  byl  vsegda,  moj  starshij  tovarishch  po
internatu, nyne lunnyj fizik.
   - Uletayu, - skazal on. - Bylo Krasnoe more. Polozhennyj otpusk. |h,  vse
pozadi!
   Naverno, odnovremenno vspomnili my nashu poslednyuyu vstrechu zdes'  zhe,  v
portu, potomu chto on neozhidanno predlozhil:
   - Mart, hochesh' k nam?
   God nazad, kogda ya, rasstroennyj svoej bescel'noj voznej  so  svodkami,
brodil po kosmoportu, na etom meste vot kakoj byl razgovor.
   - Kem rabotaesh'? - sprosil on.
   - Nikem. Perebirayu bumazhki.
   - Kak tak?
   -  Da.  Nazhimayu  pal'cem  na  knopki.  Perebirayu  bumagi.  Obyknovennyj
chinovnik.
   - YA dumal, - skazal Oleg, rasteryanno morgaya, - chto eto delayut mashiny.
   - Ne tol'ko mashiny, no i studenty. - I ya, chut'  ne  placha  ot  pristupa
glupoj zhalosti k sebe, vzmolilsya: - Oleg, voz'mi menya na Lunu.
   On byl rasstroen ne men'she menya.
   - Horosho, - skazal on, podumav. - Budet mesto, soobshchu...
   A sejchas ya tol'ko ulybnulsya i pomotal golovoj.
   - Spasibo, Oleg. Est' delo.
   - Slyshal, - skazal on. - To samoe?
   YA kivnul.
   - ZHal'. Vmeste b slazili na Lejbnica.
   - YA eshche prilechu, - poobeshchal ya.
   My prostilis'. CHerez minutu on  uletal.  Bystraya  lenta  unesla  ego  v
drugoj mir, gde tumanno-sinij disk Zemli nedvizhno  visit  nad  gorizontom,
gde dnem vmeste s Solncem svetyat zvezdy i vse  vokrug  libo  chernoe,  libo
beloe, gde rvanym ostrym  klykom  torchit  devyatikilometrovaya  vershina  gor
Lejbnica. Sprosite u lyubogo al'pinista, i on podtverdit,  chto  harakter  u
etoj lunnoj staruhi nichut' ne luchshe, chem u zemnoj Dzhomolungmy. A  Oleg  so
svoim otryadom ne tol'ko vzoshel na vershinu, no eshche vybral  dlya  etogo  den'
solnechnogo zatmeniya, kogda Luna pogruzilas' v  krasnyj  svet.  Tak  oni  i
lezli v krovavoj polut'me, nasmehayas' nad prirodoj. A goru nazvali Selenoj
- kak samuyu vnushitel'nuyu detal' lunnogo mira.


   Ryzh ehal mne navstrechu  i  peregovarivalsya  s  mal'chishkoj  na  sosednem
eskalatore.
   - Ochki vzyal? - krichal Ryzh.
   - Vzyal! - otvechal radostno priyatel'.
   - Skafandr?
   - Vzyal!
   - Batarei?
   - Vzyal!
   - Lodku?
   - Zabyl!
   - |h, ty! - Ryzh pokachal golovoj.
   U mal'chishki bylo takoe ogorchennoe lico, chto  ya  rashohotalsya.  On  i  v
samom dele pochuvstvoval sebya bespomoshchnym bez malen'koj podvodnoj lodki,  v
kotoroj spokojno lezhish' na zhivote i vglyadyvaesh'sya v  tainstvennye  sumerki
okeana. Mne dazhe stalo zhal' ego - etogo  puteshestvennika  s  ottopyrennymi
rozovymi ushami i obizhenno povisshej nizhnej  guboj,  i  ya  reshil  prekratit'
mal'chishech'yu igru. No Ryzh operedil menya, hlopnuv priyatelya po plechu:
   - Vot chto, Leha, teper' provozhaj nas!
   - Kak? - sprosil ya.
   - No ty zhe letish', - spokojno ob®yasnil Ryzh.
   - Lechu, no zavtra.
   Serye Lehiny glaza  vspyhnuli,  on  cepko  shvatil  menya  za  lokot'  i
radostno vzdohnul: "Pojdem". Ryzh povis na drugoj ruke.
   Soprotivlyat'sya bylo bespolezno: v mgnovenie oka ya stal dlya nih  slishkom
vazhnoj personoj.
   Telohraniteli bukval'no vnesli menya v  vagon  metro,  pomchavshij  nas  k
gruzovomu portu.
   - Zachem? - robko sprosil ya.
   - Vremeni eshche zavalis', - mahnul rukoj Leha.
   - Konechno, - podhvatil Ryzh. - Eshche vecher i noch'. Pobrodim.
   - A mama?
   Stol' bestaktnyj vopros telohraniteli ostavili bez otveta. Dazhe Ryzh  ne
ponyal menya: ya imel v vidu ne mamu,  a  Karichku.  No  v  konce  koncov  eto
kasalos' tol'ko  menya.  Predstavlyayu,  kak  ona  budet  smeyat'sya,  kogda  ya
nezametno uskol'znu iz plena i razygrayu v licah nashi pohozhdeniya.
   Poezd ischez v tonnele, my vtroem ostalis' na platforme. Po  tu  storonu
byli rel'sy i volnistaya stena s kozyr'kom, brosavshim na nas ten'.  Po  etu
storonu - rovnoe, zalitoe solncem,  uhodyashchee  k  gorizontu  zelenoe  pole,
ustavlennoe vyshkami raket. Iz  otkrytyh  lyukov  torchat  dlinnye  podvizhnye
yazyki - lenty transporterov. Na nih medlenno  dvizhutsya  gruzy  -  tuda,  v
podzemnye kamery. Redkie figurki lyudej. Ne spryachesh'sya, ne ubezhish'.
   - ZHarko! - vzdohnul ya.
   - |to s Luny. - Leha pokazal na golubovatuyu raketu.
   - Pojdem! - dernul menya Ryzh i potashchil k lestnice.
   Zdes', vnizu, gulyal veterok, pahlo nagretoj  zemlej,  travoj,  cvetami.
CHto-to poskripyvalo za nashej spinoj; oglyanuvshis', my uvideli  na  betonnom
kube obgorevshuyu, ryzhe-chernuyu neuklyuzhuyu raketu. Pamyatnik.
   Ryzh bylo poshel k nej medlenno,  zadumchivo,  chtob  zatvorit'  skripevshij
illyuminator ili prosto potrogat' bugristyj metall, no vdrug vspyhnul yarkij
snop plameni v nebe, a na dal'nem konce polya poyavilsya krasnyj treugol'nik:
posadka. Mal'chishki  kriknuli  "ura!",  brosilis'  k  krasnomu  parusu,  ne
spuskaya glaz s serebristoj  trubki.  Ona,  velichinoj  vsego  s  avtoruchku,
vyrastala s kazhdoj sekundoj v ogromnyj groznyj snaryad,  celivshij  v  centr
ploshchadki.
   Poka my bezhali, vse bylo koncheno: raketa opustilas'.  Uzhe  ziyali  nemye
lyuki, iz kotoryh vot-vot vyplyvut tainstvennye gruzy. Nas obgonyali  mashiny
s neskonchaemymi hvostami transporterov. Proleteli belyj vertolet s vrachami
i neskol'ko graviplanov za komandoj. A my vse bezhali, podhvachennye burnym,
radostnym vetrom vstrechi. Bezhali, budto vstrechali kogo-to.
   Da, vstrechali!
   YA dazhe ne mogu ob®yasnit', chto zastavilo nas brosit'sya vpered, kogda  iz
lyuka poyavilis' lyudi. Oni voznikli vnezapno -  vyrosli  na  belyh  stupenyah
trapa. YA uvidel ih  zharkie  nebritye  shcheki,  blestyashchie  glaza,  shvativshie
prostor neba i polya,  ulybki,  obrashchennye  k  nam,  sinie:  kombinezony  s
ciframi  "ZM-720",  nomerom  marsianskogo  korablya;  v  etot  moment   mne
pokazalos', chto eto ya sam medlenno vylez iz pilotskogo  kresla,  vyshel  na
belye stupeni i vdyhayu polnoj grud'yu travu, cvety, solnce.
   My myali drug druga v ob®yatiyah, smeyalis', sprashivali: "Kak  dela?"  -  i
otvechali: "Otlichno!" Leha i Ryzh prosto parili nad  golovami,  peredavaemye
iz ruk v ruki, vizzhali  i  hohotali,  kak  ot  shchekotki.  Ne  hvatalo  lish'
orkestra, no on zvuchal v nashih ushah.
   - Razreshite uznat', pribyl li gruz dlya Ol'hona?
   Rezkij, suhoj i ochen' znakomyj golos, prozvuchavshij ryadom, zastavil menya
vzdrognut'. Tak mog govorit' lish' odin chelovek na  svete  -  moj  dyadya.  YA
medlil obernut'sya, nadeyas', chto oslyshalsya.
   - Takogo gruza net, - posledoval spokojnyj otvet.
   - Mozhet, vy oshibaetes', komandir? Tri kontejnera dlya  professora  Gargi
so stancii "M-37".
   - Takogo gruza net.
   - Na vashej linii vsegda besporyadok!
   YA spryatalsya za spiny: eto byl moj dyadya. On kak budto ne govoril  nichego
osobennogo, vozmushchalsya obychnoj putanicej dispetcherov, no  dlya  menya  srazu
pomerklo solnce, umolkli orkestry, propala  vsya  torzhestvennost'  vstrechi.
Ugorazdilo zhe ego poyavit'sya imenno v etot moment i  iskat'  svoi  durackie
kontejnery.
   - Izvinite,  nichem  ne  mogu  pomoch',  -  skazal  komandir,  zalezaya  v
graviplan.
   Cepkie glaza dyadi tut zhe vydernuli menya iz tolpy  sluzhashchih,  gotovivshih
raketu k razgruzke. On pomanil menya pal'cem. Ryzh i  Leha,  nastorozhivshis',
dvinulis' vmeste so mnoj.
   - Neozhidannaya vstrecha! - skazal dyadya. - Davno ne  videl  tebya.  CHto  ty
zdes' delaesh'?
   - Nichego.
   - Kak otec?
   - Nichego.
   My pomolchali. On ponyal, chto ya slyshal, kak on krichal  na  komandira,  i,
opyat' razozlivshis', zabormotal pro svoi yashchiki:
   - Snachala ih po oshibke zavozyat na Mars. I teryayut. Bezobrazie!
   - Nichego, najdutsya, - mahnul rukoj Ryzh.
   - Konechno, - uteshil Leha. - Dnya tri projdet, i privezut.
   - Tri dnya! - serdito skazal dyadya, slovno Leha byl dispetcherom. -  Kogda
vam stuknet stol'ko zhe, skol'ko mne, vy nauchites' cenit' vremya... Vot chto,
Mart, raz  uzh  my  vstretilis'...  Esli  hochesh'  uvidet'  nastoyashchee  delo,
priezzhaj ko mne na Ol'hon. Ne mozhesh'?  Nu,  kak  znaesh'.  Skoro  uslyshish',
yavish'sya sam. - On vzglyanul na chasy. - Mne pora, ya vas pokidayu.
   S etimi slovami dyadya ischez.
   Net, on ne rastvorilsya v vozduhe i  ne  provalilsya  skvoz'  zemlyu,  kak
pishut v romanah. On prosto ischez vmeste s plohim svoim nastroeniem.  Budto
i ne byl.
   - Podumaesh'! - kriknul Ryzh, sverkaya glazami. - Ispugal nas! Ha-ha!
   - Tak i napugal nas! - podhvatil Leha. - Podumaesh'!
   - Da my sami tak mozhem, - ne unimalsya Ryzh. - Vot ya sejchas vstanu na eto
mesto...
   - Ryzh, nazad! - YA zavopil dikim  golosom,  ispugavshis',  chto  Ryzh  tozhe
ischeznet. A on vstal na ruki i pohodil vniz golovoj. Tol'ko i vsego.
   - On chto, velikij uchenyj? - sprosil Ryzh, uspokoivshis'.
   - I v samom dele - dyadya? - dobavil Leha.
   - Velikij ili net - ne znayu. On izobretaet  biomashinu.  No  tochno,  chto
Garga moj dyadya  i  zhivet  posredi  Bajkala  na  ostrove  Ol'hon.  Tam  ego
laboratoriya.
   Konechno, mal'chishki potrebovali rasskazat'  pro  biomashinu.  YA  vspomnil
spory v nashem dome. Mama govorila, chto iskusstvennyj organizm, kak  by  on
ni byl genial'no postroen, nikomu ne nuzhen - on ne  zamenit  cheloveka.  No
otec zashchishchal starshego  brata:  tridcatiletnyaya  upornaya  rabota  nad  odnoj
problemoj stoit uvazheniya, dokazyval  on,  i,  v  konce  koncov,  biomashina
razreshaet samuyu gumannuyu problemu - prodlenie zhizni cheloveka. CHto kasaetsya
menya, to ya schital dyadyu neudachnikom i zhalel ego:  vse  zhe  ochen'  dolgo  on
vozilsya so svoej mashinoj.
   - No on, naverno, izobrel? - Ryzh sdelal svoj vyvod. - Ved'  on  propal,
on byl nenastoyashchij...
   - Ne znayu, - skazal ya. - V etom nado razobrat'sya.
   - A chto my skoro uslyshim? - muchilsya v dogadkah Ryzh. - Poka chto ya  videl
fokus-mokus.
   Vstrechu s Gargoj ya ne raz vspominal pozzhe, no ne ona byla glavnoj v tot
den' bescel'nogo brodyazhnichestva, nazyvaemogo proshchaniem.
   A proshchanie vsegda neozhidanno.
   Vyhodya iz kosmoporta, ya stolknulsya nos k nosu  s  Brigovym.  Iz-za  ego
shirokoj spiny  vyglyadyvali  mrachnyj  Igor'  Markisyan  i  bol'shoj  lyubitel'
problem Kadyrkin - tot samyj, pro kotorogo  govoryat:  "Snachala  poyavlyayutsya
krasnye ushi, potom uzhe Kadyrkin".  Aksel'  na  etot  raz  poyavilsya  ran'she
vseznayushchih ushej.
   - Nu vot, - skazal on nevozmutimo. - Vse v sbore. Poshli.
   - Kuda?
   - Potom uznaesh'.
   Tak Ryzh i Leha stali nastoyashchimi provozhayushchimi. |skalator podnyal  nas  na
platformu. YA pozhal rebyatam ruku. Lyuk zahlopnulsya.
   - Peredaj Karichke: ya budu zvonit', - uspel skazat' ya Ryzhu.
   A on kriknul:
   - Ne bespokojsya, Mart! YA budu vmesto tebya. YA soberu tebe gravilet!






                              Posetiv observatoriyu Maunt-Vilson,  |jnshtejn
                           i |l'za zainteresovalis' gigantskim teleskopom.
                           "Dlya chego  nuzhen  takoj  velikan?"  -  sprosila
                           |l'za. "Cel' sostoit v  ustanovlenii  struktury
                           Vselennoj", -  otvetil  direktor  observatorii.
                           "Dejstvitel'no? Moj muzh obychno  delaet  eto  na
                           oborote starogo konverta".





   |to byl obmanchivyj gorod. Tampel' - tak napisano na raketodrome.
   YA nikogda ne slyshal pro Tampel'. No stoit pyat' minut  proehat'  po  ego
ulicam,  kak  nachinaesh'  dogadyvat'sya,  chto  eto  ne  prostoj   gorod,   a
gorod-illyuzionist. Predstav'te: vy vyezzhaete na shirokij  prospekt,  i  vam
kazhetsya,  chto  on  beskonechen,  kak   luch   sveta.   Stroj   igloobraznyh,
vystrelennyh v zenit neboskrebov. Mezh etih sverkayushchih gigantov -  cvetushchie
polya, massivy lesov i parkov, golubye morya vodohranilishch. Vy  raduetes'  za
arhitektorov, udachno sovmestivshih vse gorizontali i  vertikali.  No  cherez
neskol'ko sekund s udivleniem zamechaete,  chto  ne  tol'ko  doroga,  a  vse
prostranstvo stremitel'no letit vam navstrechu, i vot uzhe  pole  szhalos'  v
luzhajku, tainstvennyj les stal alleej, a more promel'knulo ozerom.
   Igor' Markisyan podozritel'no posmatrival na vstretivshego  nas  uchenogo.
Pasha Kadyrkin, perehvativ ego vzglyad, rassmeyalsya.
   - Neponyatno? Obman zreniya.
   - YA ne privyk k obmanu, - mrachno izrek Igor'.
   - A mne nravitsya. - Kadyrkin povernulsya k Akselyu. - Original'no. Aksel'
Mihajlovich, verno?
   Mobil' plavno zatormozil.
   Obychnoe tipovoe zdanie Vychislitel'nogo Centra. V dveryah stoit suhoparyj
sedovatyj chelovek v beloj rubashke s  zakatannymi  rukavami.  Krepko  pozhal
vsem ruku. Predstavilsya: Suhov, direktor Centra. Provel nas v  komnaty  na
pervom etazhe, prednaznachavshiesya dlya gostej. Komnat bylo  dve  -  ogromnye,
otvetami i knigami,  i  my  ih  bystro  raspredelili:  odnu  sebe,  druguyu
professoru.
   Posle chego Aksel' ob®yavil:
   - Vse svobodny.
   - A kak zhe... - vspyhnul Kadyrkin.
   No Aksel' uspokoil ego velichestvennym zhestom:
   - Rabotat'  nachnem  v  shest'  utra.  Poka  otdyhajte.  Poznakom'tes'  s
gorodom. - I ushel vmeste s direktorom.
   Kadyrkin byl  obizhen,  ushi  ego  pylali.  YA  ponimal  Pashu:  za  tysyachu
kilometrov leteli, volnovalis', dumali: vot sejchas predstanut  pered  nami
razvaliny prekrasnogo goroda, my brosimsya v boj... I na tebe -  otdyhajte.
|to ya shuchu naschet razvalin. No kogda my vyshli iz  rakety,  to  chuvstvovali
sebya vse-taki trevozhno. Sovsem nedavno nad gorodom stoyalo  oblako,  i  chto
ono tam natvorilo - my tochno ne znali. A iz mobilya nichego ne uvideli, esli
ne schitat' obmannyh kartinok. I vstrechavshij popalsya kakoj-to sonnyj. "CHego
bylo? Da nichego osobennogo. YA kak raz dremal v mashine".
   - Nu chto, Pasha, budem srazhat'sya  s  oblakom?  -  sprosil  ya  pechal'nogo
Kadyrkina.
   - YA luchshe pochitayu.
   - Togda davaj so mnoj?
   - Da net, ya luchshe pochitayu. Vy idite, rebyata.
   Naverno, vyshli  my  iz  drugih  dverej  -  pryamo  k  spokojnomu  ozeru,
otrazhavshemu steklyannuyu prozrachnost' zdaniya i temnye siluety ego mashin.  Za
ozerom, nad ugol'no-chernymi  bezlistymi  derev'yami  plamenela  v  zakatnyh
luchah steklyannaya igla. YA  vspomnil:  takie  ustremlennye  vvys'  pamyatniki
stavili pervym kosmonavtam.
   - Krasivo, - zametil ya.
   - Daleko, - skazal Igor'. - Neohota idti.
   - Ty zabyl: eto kak perevernutyj binokl'.
   My poshli po dorozhke, i vsya kartina  stala  menyat'sya  na  nashih  glazah:
dlinnoe ozero okruglilos', derev'ya peremestilis' nepravdopodobnym skachkom,
i sverkayushchij klinok neboskreba zastyl nad nashimi golovami.
   Odnazhdy so mnoj takoe bylo. Volshebnaya  istoriya  detstva  tak  otchetlivo
vrezalas' v  pamyat',  slovno  eto  sluchilos'  vchera.  YA  udobno  lezhal  na
podokonnike i risoval  svoj  dvor.  Solnechnyj  sneg.  Sosna  s  pristavnoj
lestnicej. Polosatyj kot lenivo podnimaet  lapy,  potyagivaetsya  i  obhodit
temnye protaliny. Dyad'ka skolachivaet skvorechnik. Kapli  stuchat  o  karniz.
Tol'ko ya narisoval kota, sosnu, dyad'ku s  krasnym  licom,  i  prinyalsya  za
nebo, i podnyal golovu, kak uvidel, chto  vse  stalo  naoborot:  nad  kryshej
nesutsya rvanye tuchi, mimo okna koso  letyat  hlop'ya  snega,  a  chistyulya-kot
ischez. I togda ya nachal perekrashivat'  risunok  v  seryj  cvet.  Da  sovsem
naprasno. Opyat' posmotrel i uvidel, chto  vo  dvor  snova  voshla  vesna.  YA
narisoval vse snachala, kak bylo, i eshche ostavil  mesto  dlya  teh,  kto  mog
prijti vmeste s vesnoj. Bylo mne shest' let, i risunok nazyvalsya "Mart".
   - A dal'she chto bylo? - sprosil Igor'.
   - A dal'she ya vyskochil vo dvor, a tam devchonka s  krasnym  sharom.  Veter
kak dunet, shar pokatilsya, a my za nim. Tut kak raz mashina. SHar -  trah!  YA
uspel shvatit' devchonku. A shofer nichego ne zametil.
   - I tut nachalsya roman, - s®yazvil Igor'.
   - Ty ugadal: eto byla Karichka. Tol'ko snachala ya ee otdubasil.
   My sideli v uyutnom malen'kom  restorane  na  shestom  etazhe  neboskreba,
potyagivali iz vysokih stakanov nechto  prohladnoe,  shipuchee  i  chuvstvovali
sebya gostyami. Pravda, krasovat'sya  bylo  ne  pered  kem:  v  kruglom  zale
nikogo,  krome  nas,  ne  okazalos'.  No   nam   bylo   dostatochno   svoih
vospominanij, besshumnyh tenej, pereliva ognej za  oknom,  nu  i,  konechno,
uzhina.  Menyu  bylo  zdes'  stol'  shchedroe,  chto  emu  pozavidoval  by   nash
institutskij povar. Po nazvaniyam nikogda ne  opredelish',  chem  tebya  hotyat
nakormit'; my naugad nazhimali knopki v  avtomate,  vzyali  raznye  blyuda  i
ostalis' dovol'ny. Dazhe esli eto i sinteticheskaya pishcha, Tampel' ugoshchal, kak
nastoyashchij hozyain, bez prisushchego emu obmana.
   Velikolepnyj uzhin  byl  iz  sintetiki.  |to  podtverdili  tri  devushki,
kotoryh my vstretili ochen' ozhivlenno i srazu priglasili k stolu.  V  nashih
glazah oni byli pervye predstaviteli strannogo goroda  Tampelya  -  pohozhie
odna na druguyu, v odinakovyh golubyh sportivnyh kostyumah. Oni polozhili  na
stul tennisnye raketki i nabrosilis' na salat i puding, kotorye vydal  nam
avtomat-razdatchik. Ponyatno, chto povodov dlya razgovora bylo dostatochno,  no
nas interesovala opredelennaya  informaciya.  My  ee  i  staralis'  vyudit',
slushaya treh sester srazu - Hilgu, Nesse i Tat'yanu.
   My uznali, chto v Tampele polmilliona zhitelej, pyat'  institutov,  devyat'
zavodov i luchshie tennisisty kontinenta;  chto  zdes'  izobreten  znamenityj
vizualizator,  kotoryj  po-novomu   planiruet   gorod,   sozdavaya   raznye
opticheskie illyuzii, a v blizhajshem budushchem vytesnit kak  odryahlevshee  kino,
tak i nadoevshee vsem televidenie;  chto  izobretatel'  vizualizatora  Iosif
Menge voshel vo vse uchebniki (teper' ya ego vspomnil); chto  mestnyj  pishchevoj
institut pervyj v mire sinteziroval ryad produktov, kotorye ni odin  gurman
ne otlichit ot  estestvennyh;  chto  parni  iz  Tampelya  est'  na  Marse,  a
neskol'ko devushek zhivut v podvodnom  gorode  i  vyshli  tam  zamuzh;  chto  v
Tampele sobrany obrazcy rastitel'nosti vsego zemnogo shara, v Tampele  est'
svoi prazdniki i dostoprimechatel'nosti, svoya istoriya i svoi  obychai,  svoi
pesni i orkestr v tysyachu muzykantov; chto  zdes'  vsem  horosho,  prekrasno,
prevoshodno i chto Tampel' - eto Tampel'.
   Devushki govorili bez umolku, i Igoryu s  trudom  udalos'  sprosit',  chto
sluchilos' segodnya s nimi v tri chasa dnya.
   - A kto vam skazal?
   - Erunda kakaya-to.
   - Zachem vspominat' plohoe?
   - My s Igorem vrachi, - poyasnil ya.
   - O, - skazali devushki horom, - u nas tozhe prekrasnye vrachi!
   YA pereshel na strogij doktorskij ton:
   - Govoryat, mnogie poteryali na vremya pamyat'. |to tak, Hilga?
   - YA, vo vsyakom sluchae,  tochno  ne  pomnyu.  My  igrali  v  tennis,  i  ya
pochuvstvovala sebya ploho. Nu, ya prisela, otdyshalas' i snova za raketku.
   - A vy, Nesse?
   Nesse nahmurilas'.
   - Bylo kak-to nehorosho. Tyazhko ili tosklivo - ne pojmu.
   - A ya hlopnulas' v obmorok, - veselo skazala Tat'yana. - A  potom  stala
volnovat'sya za dedushku i babushku.
   - I ya volnovalas', - dobavila Nesse. - Oni u nas starye.
   Nakonec my s Igorem uliznuli  iz-za  stola,  ssylayas'  na  kategorichnoe
rasporyazhenie professora. Ob oblake,  kak  my  vyyasnili,  devushki  dazhe  ne
slyshali.
   - Nu i issledovateli! - zlilsya Igor', sbegaya po lestnice.
   - A zha-al', chto vse uhodite, - propel ya, podrazhaya  sestram.  -  Tampel'
ochen' krasivyj vecherom!
   Tampel' byl dejstvitel'no  krasiv.  Svetyashchiesya  neboskreby  -  kolonny,
sozdannye bogatyryami, a ne lyud'mi, -  derzhali  na  sebe  oprokinutuyu  chashu
neba. Robkie bliki zvezd teryalis' i gasli sredi ogromnyh dvizhushchihsya  bukv,
risovavshih programmy teatrov, parkov i kino, priglashavshih v kluby i  kafe,
soobshchavshih novosti mira. Nizhe carila  sueta  beschislennyh  ognej.  Rvalis'
fejerverki, bili cvetnye fontany, pochemu-to svetilis'  derev'ya.  Poyavilis'
kafe s bumazhnymi fonarikami i udobnymi kreslami,  s  vazonami  i  tentami,
nabitye otdyhayushchimi i polupustye; poyavilis' sportivnye ploshchadki,  krasivye
statui, skamejki i uyutnye ugolki nochnogo goroda, kotorye  my  ne  zametili
dnem. My s Igorem ostanovilis' u podnozhiya nashego neboskreba, slushaya muzyku
i rokot tolpy, ozirayas' po storonam, ne  znaya,  kak  ocenit'  etot  novyj,
neozhidannyj zhest Tampelya.
   I dvinulis' vpered ochen' ostorozhno. A potom stali  peremigivat'sya,  kak
zagovorshchiki,  bessmyslenno  chto-to  vosklicat'  i  gromko  smeyat'sya.   Oh,
Tampel', Tampel', slavnyj shutnik, kak ty privetliv i  mil  s  gostyami!  Ty
otkryvaesh' pered nami kafe, i my, hotya  i  pouzhinali,  ustremlyaemsya  tuda,
chtob poslushat' veselyj kvartet i poboltat' s  tampel'cami.  No,  uvy,  chem
blizhe my k nemu podhodim, tem rasplyvchatee stanovyatsya dveri, i vot uzhe net
kafe - ono rastvorilos' v nochnom vozduhe, ostalas' lish' veselaya pesenka ot
nesushchestvuyushchego kvarteta, a vdali - da net, v kakih-nibud' soroka shagah  -
uzhe siyaet teatral'naya estrada i stoyat pustye skamejki. CHto zh,  igrat'  tak
igrat'! My delaem vid, chto sadimsya na skamejku, kotoroj na samom dele net,
i  prygaem  v  detskuyu  karusel',  mchimsya  skvoz'  letnyuyu   biblioteku   i
plavatel'nyj bassejn; nam vse nravitsya - kafe i teatry, ledniki Antarktidy
i peschanyj samum - vse, chto ty darish' nam v etot vecher, obmanshchik Tampel'.
   Nash beg za prizrakami konchilsya tem, chto Igor' vrezalsya golovoj v  stvol
dereva. Ono bylo ne osveshcheno i do obidnosti nastoyashchee,  s  tugoj  shershavoj
koroj. Igor' upal s gluhim stonom na zemlyu, potom  vskochil,  shvatilsya  za
golovu.
   - Hvatit! - zakrichal on. - K chertu ves' etot gorod! Tut i lyudej nikakih
net!
   - Pochemu net? - prozvuchal myagkij golos. - Lyudi est'.
   My razom obernulis' i uvideli kakuyu-to figuru v belom.
   - Ischezni! - shepotom skazal Igor'.
   - V samom dele, provalivaj! - vskipel ya. - Tut ne do prividenij.
   Prividenie velo sebya stranno. Ono priblizilos', vzyalo Igorya pod ruku:
   - Pojdemte. Vam nado sdelat' kompress.
   Kompress!
   - Vy chto - medsestra?
   - Pedagog.
   V lifte my rassmotreli ee. Glaza bol'shie, spokojnye. Zovut ee Sonya.
   - Klassicheskaya shishka. - Sonya potrogala lob Igorya. - U menya odin mal'chik
tozhe stuknulsya o derevo. On tak i skazal: klassicheskaya.
   Govorila ona lenivo, budto cherez silu, no ochen' priyatno, uspokaivayushche.
   - Sadites'. Sejchas prinesu led.
   Ot kompressa Igor' razmyak.
   - Vy zdes' zhivete? - sprosil on.
   - Da. A chto?
   - Neploho.
   - Vy mozhete sidet', poka ne pridete v sebya.
   Tak my i sideli v  krasnoj  gostinoj,  lyubuyas'  kartinami  v  starinnyh
massivnyh ramah i vidom solnechnogo morya v otkrytom okne.
   - Illyuziya? - sprosil ya, kivnuv na okno.
   - Da, - skazala Sonya. - Ubrat'?
   - Net, ne nado.
   More bylo kak nastoyashchee. Kolyhalas'  na  okne  legkaya  shtora,  i  pahlo
solenym vetrom.
   - Vy, naverno, priezzhie?
   My soznalis', chto priezzhie.
   - U nas zona otdyha v drugom meste, - skazala  Sonya.  -  A  eto  tak...
Hotite potancevat'?
   Tancevala ona ochen' horosho - legko, poslushno. No ni razu ne ulybnulas'.
Ona kak budto spala s otkrytymi glazami.
   - Vy pochemu takaya pechal'naya? - sprosil Igor'.
   - Pochemu pechal'naya? YA takaya. -  Ona  provela  ladon'yu  po  licu,  budto
smahivaya pautinu. - Trudnyj byl den'.  CHitala  rebyatam  knigu.  Vdrug  vse
vskochili. Pobezhali. YA - za nimi. YA im  krichu,  a  oni  begut.  Potom  odin
naletel na derevo. Kak Igor'.
   - Ponyatno, - skazal Igor', pereglyanuvshis' so mnoj. - YA snimayu kompress.
   Sonya kivnula.
   - Segodnya zahotela uehat', - skazala ona kak by pro sebya.
   - Kuda? - sprosil Igor'.
   - Ne znayu.
   "Parni iz Tampelya est' na Marse, a  devushki  vyshli  zamuzh  v  podvodnom
gorode", - vspomnil ya slova treh sester.
   - U nas byvayut raznye kartiny... Amazonka... Lunnye gory...
   YA smotrel na Sonyu i znal, chto sejchas  peredo  mnoj  dve  devushki.  Odna
rodilas' i vsyu zhizn' prozhila  v  Tampele,  ona  byla  zdes',  ona  krasivo
tancevala. Vtoraya kak budto besedovala s nami, no otvechala lish' sama sebe,
na svoi trevozhnye voprosy. Gde ona brodila sejchas,  po  kakim  zemlyam?  My
etogo videt' ne mogli. Ne mogli, kak ne  mozhem  uvidet'  vot  etu  vazu  s
cvetami iznutri i snaruzhi srazu.
   - Net, ne hochu tuda, - skazala Sonya.
   Ona dazhe topnula nogoj. No vdrug glaza ee vspyhnuli,  ona  brosilas'  k
dveri.
   - Papa!
   Itak, razmyshleniya moi byli vernye: razve mog  ya,  smotrya  na  tancuyushchuyu
doch', videt' za svoej spinoj ee otca, etogo malen'kogo slavnogo  cheloveka.
On dejstvitel'no pokazalsya mne ochen' slavnym, srazu raspolagayushchim  k  sebe
to li svoej myagkoj  ulybkoj,  to  li  smeshnymi  usikami.  No  v  sleduyushchee
mgnovenie ya opeshil,  uslyshav  imya  i  familiyu:  Iosif  Menge.  Igor'  tozhe
pomrachnel, podozritel'no skosil glaza: kazhetsya, on pytalsya sovmestit' otca
Soni s izobretatelem kovarnogo vizualizatora, chelovekom, voshedshim  vo  vse
uchebniki.
   - YA vas znayu, - skazal Menge. - Vy prileteli s Brigovym. I  vizhu,  -  s
ulybkoj dobavil on, - chto vam koe-chto v Tampele ne nravitsya.
   - Ty ugadal,  papa.  -  Sonya  vyrazitel'no  ukazala  na  lob  Igorya.  -
Beregites', mal'chiki, moj otec - opasnyj chelovek...
   - Vy chto, chitaete chuzhie mysli? - mrachno skazal Igor'.
   - Tol'ko svoi. - Menge usmehnulsya.  -  Pojdemte,  ya  vam  pokazhu  nechto
imeyushchee otnoshenie k vashemu puteshestviyu.
   Menge privel nas v sovershenno pustuyu komnatu s matovymi stenami  i  bez
okon. Odna stena chut' pobleskivala,  veroyatno  -  ekran.  My  prinesli  iz
gostinoj kresla, seli. Hozyain, nazhav knopku na stene, vzyal iz vyskochivshego
yashchichka nebol'shoj belyj obruch.
   - |to novaya model', - skazal Menge, peredavaya nam obruch.
   Obruch byl tyazhelyj, gladkij, budto litoj.
   - Illyuziator? - sprosil Igor', vzveshivaya obruch.
   - Mozhno nazyvat'  i  tak.  -  Menge  izvinyayushche  ulybnulsya,  no  tut  zhe
poser'eznel. - Sejchas, molodye  lyudi,  vy  uvidite,  chto  bylo  segodnya  v
gorode. Tak, kak eto videl ya.
   YA zametil, chto ruki ego drozhat. Menge scepil  pal'cy,  medlenno  razzhal
ih,  potom  nadel  obruch  na  golovu.  On  sidel  s   zakrytymi   glazami,
neestestvenno pryamoj, napryazhennyj, malen'kij, zastyvshij v ozhidanii.
   Vnezapno na ekrane poyavilsya sam Menge, tol'ko v drugoj poze. On otdyhal
na skamejke, zadumchivo smotrya vdal'. |tot ekran byl prosto chudo. Kogda  on
vklyuchilsya, ya podumal, chto stena  provalilas',  i  ya  vizhu  real'nyj  kusok
goroda - zelenoe polotno  polya,  zub'ya  neboskrebov,  dorogu,  prohozhih  i
malen'kogo cheloveka na skamejke. Legkij shelest mashin, kriki mal'chishek, zov
materi, oklikayushchej malysha, i eshche slova: "Net, eto sovsem neploho"...  Tak,
kazhetsya, razmyshlyal togda Iosif Menge, i my ego slyshali sejchas.
   Dal'she ya postarayus' peredat' tochno, chto bylo na ekrane. Menge  vskochil,
ispuganno ozirayas'. ZHenshchina shvatila rebenka i, prizhav ego k  sebe,  stala
medlenno padat'. Ona upala na koleni, ne  vypuskaya  iz  ruk  syna,  i  tot
zarevel vo ves' golos. Menge shagnul  bylo  k  nej,  ostanovilsya,  prilozhil
ladon' k grudi i ochen' ostorozhno prisel na skamejku. Mimo bezhali  kakie-to
lyudi s raskrytymi rtami, no zvuka uzhe ne bylo...
   Potom vo ves' ekran voznik chelovek v chernom. On  strelyal  iz  avtomata.
Strelyal v drugogo, krichashchego chto-to cheloveka.  V  starika.  Sovsem  kak  v
starinnom kino.
   - Hvatit!
   Stena mgnovenno prikryla vsyu kartinu: Menge sorval s golovy obruch.
   - Hvatit, - ustalo povtoril on.
   Obruch soskochil s kolenej, pokatilsya po polu. Nikto ego ne podnyal  -  my
sideli podavlennye. Menge krepko szhimal podlokotniki i tyazhelo dyshal.
   Sonya povernulas' k otcu:
   - CHto eto bylo?
   Menge kivnul na nas:
   - Oni znayut.
   - My ne znaem, - skazal ya, podnimaya obruch. - Mozhno?
   Ono kazalos' tainstvennym - eto prostoe kol'co.  Priyatno  bylo  derzhat'
ego. Ochen' hotelos' vsunut' v nego golovu.
   - Poprobujte, - razreshil izobretatel'.
   I poluchilas' komnata s belym oblachkom sireni i krovat'yu.  A  v  krovati
sidit Karichka. A ryadom stoyu ya.
   "Ty ne letish' na Mars?" - govorit Karichka.
   "Net".
   "Tol'ko ne padaj bol'she".
   "Postarayus'".
   "YA podaryu tebe pesnyu".
   YA ispuganno shvatilsya za golovu. CHert voz'mi, kak  estestvenno  zvuchali
golosa etih prizrakov!
   Naverno, u menya byl strannyj vid. Vse zasmeyalis'.
   A Igor' - vot chudak! - vyzval laboratoriyu s Andreem Prozorovym i usadil
sebya za pul't schetnoj mashiny. I tozhe chego-to ispugalsya i sorval kol'co.
   - Sonya, vyjdi, pozhalujsta, - myagko poprosil Menge, kogda my ubedilis' v
real'nosti novogo vizualizatora. Sonya molcha vyshla i  vklyuchila  v  gostinoj
muzyku.
   Menge meril malen'kimi shazhkami komnatu, usy ego podragivali.
   - Ne znayu, kak opredelyat eto vrachi-specialisty, no ya mogu skazat',  chto
eto takoe. - Menge ostanovilsya, strogo posmotrel na nas: - Strah.
   My molchali, v dver' bilas' burnaya muzyka.
   - Da, chuvstvo straha,  davno  zabytoe  lyud'mi.  Ono  sovsem  neizvestno
vashemu pokoleniyu...  I  otchasti  moemu.  No  ono  ostalos'  v  slovaryah  -
trevozhnoe sostoyanie ot ispuga, ot grozyashchego  ili  voobrazhaemogo  bedstviya.
Ono ostalos' i v nas, vy ponimaete menya? V samoj glubine. V nashih kletkah.
V nasledstvennoj pamyati. Vy eto videli.
   Menge zadyhalsya ot volneniya, on pochti krichal. Podbezhal k stene,  otkryl
novyj yashchik, vynul krohotnuyu, kak tabletka, korobochku.
   - Voz'mite. Zapis' na plenke.
   My poblagodarili za podarok.
   - Tol'ko ne  govorite  Sone.  Ej,  znaete,  ni  k  chemu.  -  Menge  uzhe
uspokoilsya.
   - Izvinite menya za illyuziator, - skazal Igor'.  -  YA  ne  pro  etot,  a
kotoryj na ulice. Tot mne v samom dele ne nravitsya.
   Izobretatel' rassmeyalsya.
   - Komu kak. Nashi pribory dnem uvelichivayut prostranstvo, a noch'yu sozdayut
raznye kartiny.
   - YA vse ravno etogo ne pojmu, - uporstvoval Igor'. - Est' tochnaya fizika
chetyreh mirov, u kazhdoj svoi zakony, i pust' vse budet tak, kak est'.
   - Rezonno, - soglasilsya Menge. - No inogda hochetsya vse videt', ne shodya
s mesta.
   My rasproshchalis'.
   Sonya prosto skazala:
   - Zahodite k nam.
   - Esli zahotite pobesedovat', milosti prosim. - Menge  ulybnulsya  svoej
dobroj ulybkoj i dobavil: - I ne tol'ko s nami, razumeetsya.


   V etu noch' ya ne spal. Igor' - vot zheleznyj chelovek  -  kak  leg,  srazu
provalilsya v glubokij son. Ne stol'ko razygravsheesya  voobrazhenie,  skol'ko
gnetushchee bespokojstvo, prichin kotorogo bylo velikoe mnozhestvo,  zastavlyalo
menya vorochat'sya s boku na bok. YA proboval ubedit' sebya, chto vypolnil  svoj
dolg - vruchil podarennuyu plenku Akselyu Brigovu, kotoryj, beglo  prosmotrev
ee, otpravil s posyl'nym na raketodrom, k professoru  Pitikve.  YA  nahodil
samye prostye dovody, vrode  etogo:  "Esli  Aksel'  ne  spit,  pishet  svoi
uravneniya, to tebe nado otdohnut', tebe zavtra - kakoe zavtra, uzhe segodnya
-  rabotat'".  A  vtoroe  "ya"  tut   zhe   vozrazhalo,   prichem   ne   menee
argumentirovannoe "Karichka spit, i Sonya, i  tysyachi  lyudej  mirno  spyat,  a
gde-to hodit oblako, nanosya podlye udary. Tak kak zhe ty mozhesh' spat'!"
   A chto ya mog? YA lezhal i vspominal nashi gonki, obmany Tampelya, begushchih na
ekrane lyudej, rechi na Sovete, staralsya vossozdat' yasnuyu  kartinu  dejstvij
oblaka. I nezametno dlya sebya stal dumat' o Menge i pochemu-to imenno s  nim
zateyal spor, v kotorom, konechno, preimushchestvo bylo na storone  Menge,  ibo
on zadaval voprosy.
   YA: Est' fizika chetyreh mirov: mikro, makro, kosmo i mega.  Mir  chastic.
Mir chelovecheskih veshchej. Mir izuchennyh galaktik. Mir metagalaktik. I zakony
kazhdogo iz etih  mirov  chelovek  uznal  lish'  togda,  kogda  otkazalsya  ot
privychnyh svoih  predstavlenij,  primenyaya  bezotkaznyj  instrument  smelyh
idej. Tak chto, dobryj Menge, ne stoit odnazhdy vecherom ukrashat'  vash  gorod
galaktikami - on  dlya  etogo  slishkom  mal.  Kak  skazal  moj  drug  Igor'
Markisyan, pust', vse budet tak, kak est'. Doloj illyuzii!
   Menge: Naschet razmerov goroda - rezonno, hotya ideya  s  galaktikami  mne
nravitsya. No k kakomu miru prinadlezhit vashe oblako,  esli  ono  samo,  bez
priglasheniya zayavlyaetsya  v  Tampel'  i  drugie  goroda  takim  original'nym
sposobom?
   YA: Vopros  ne  iz  legkih.  Mne  kazhetsya,  ono  iz  predposlednego  ili
poslednego mira. Skoree - iz metagalaktiki, raz ono umeet delat' to,  chego
ne umeem my.
   Menge: Znachit, eto bolee moshchnyj, chem nash, razum ili ego sozdanie?
   YA: Vozmozhno.
   Menge: Zachem zhe ono vedet sebya stol' nizko po otnosheniyu k nam?
   YA: Mozhet byt', eto sluchajnoe sovpadenie. Slepoe proyavlenie opredelennoj
energii.
   Menge: Net, ya znayu, chto takoe strah, - ochen' podlaya shtuka...
   YA soskochil s krovati tak stremitel'no, chto  chut'  ne  oprokinul  cvety.
Shvatil bumagu i karandash, stal nabrasyvat' uravnenie. I tut zhe zaputalsya.
   "Spokojno, - skazal ya sebe. - Vse po poryadku".
   Vot gde prigodilsya by pribor Menge, a eshche luchshe - lenta nashih gonok:  ya
vspominal, kak vel sebya moj  gravilet,  stolknuvshis'  s  oblakom.  Snachala
ryvok vpered, nesmotrya na  vyklyuchennyj  priemnik  gravitonov.  CHto  eto  -
sil'noe prityazhenie ili prosto slomalsya tormoz? Itak, dva varianta  pervogo
polozheniya. Vtoroe: moshchnyj tolchok, ot kotorogo  rassypalas'  mashina.  Mozhet
byt', oblako vladelo sekretom antigravitacii?
   Mysl'  byla  chereschur  prostaya  i  yasnaya,  lezhashchaya,  kak  govoryat,   na
poverhnosti, no ya za nee shvatilsya.
   YA rasschityval gravitacionnuyu  energiyu  oblaka,  i  v  moih  formulah  i
uravneniyah povtoryalas' istoriya zavoevaniya lyud'mi gravitacii.
   YA pomnyu  pervye  neuklyuzhie  gravilety  -  eto  moe  detstvo,  schastlivo
sovpavshee s novym otkrytiem  chelovechestva.  Nikto  iz  vzroslyh  togda  ne
veril, chto oni poletyat, chto oni uzhe letayut; ya,  kak  i  vse  deti,  veril.
Togda ya ne znal skazku pro N'yutonovo yabloko i legend o pervyh  kosmonavtah
- pobeditelyah tyagoteniya. YA nichego ne smyslil v matematike i ne mog ponyat',
kakaya eto smelost' - vot tak vot zaprosto vzyat' v ruki slabejshuyu iz slabyh
sil vo Vselennoj, zakrutit' ee nad Zemlej i brosit' tuda  stayu  yarkokrylyh
graviletov...
   Prosmotrev svoi raschety, ya ubedilsya, chto v nauke slishkom legkie i yasnye
idei - samye obmanchivye: moya gipoteza ob oblake ni k  chertu  ne  godilas'.
Vyhodilo tak:  esli  b  moe  oblako  izluchalo  tol'ko  gravitony  i  potom
antigravitony, ego massa dolzhna byt' stol' velika, chto Zemlya davno by  uzhe
otorvalas' ot Solnca i stala by vrashchat'sya vokrug  malen'kogo  serebristogo
shara.


   Vse zhe ya zabezhal na minutu  k  Akselyu,  chtob  skazat'  o  svoem  glupom
vyvode. Vozle professora na stole i  na  polu  valyalos'  mnogo  ispisannyh
listkov. Vidno, i u nego nichego ne poluchalos'.
   - Lyubaya gipoteza mozhet kazat'sya nesokrushimoj i prekrasnoj, no  esli  ej
protivorechit hot' odin fakt, gipoteza gibnet, - ustalo proiznes Brigov.  -
YA mogu dokazat' na bumage, chto oblako ne sushchestvuet. No ono est' -  i  vse
tut.
   - Vy luchshe dokazhite, chto ono sushchestvuet.
   Aksel' ulybnulsya.
   - S tvoej pomoshch'yu. Malo faktov poka.
   - Kuda zhe bol'she? - razoshelsya ya. - Razognalo celyj gorod.
   - "Razognalo"! - peredraznil menya Aksel'. - |to  sovsem  netrudno.  |to
mozhesh' i ty.
   - YA?
   - V Tampele eshche so srednih vekov zhivut odni trusy.
   Uvidev moj otkrytyj rot, Aksel' mahnul rukoj:
   - Idi spat'! YA poshutil...





   Kogda rano utrom my,  speshno  pokidaya  Tampel',  uselis'  v  raketu,  ya
vklyuchil radio. Peredavali  obrashchenie  Soveta  uchenyh.  Ono  bylo  kratkim.
Konstatirovalos' pribytie iz kosmicheskogo prostranstva ob®ekta neizvestnoj
poka fizicheskoj prirody. Perechislyalis' priznaki biologicheskogo vozdejstviya
oblaka  na  lyudej.  Dalee  sledovali  prizyvy  k  spokojstviyu,   vyderzhke,
normal'nomu ritmu zhizni, a takzhe  raz®yasneniya  o  neobhodimoj  medicinskoj
pomoshchi. Vyrazhalas' uverennost', chto uchenye v samoe blizhajshee vremya  najdut
effektnyj sposob zashchity. Byli  nazvany  desyatki  special'nyh  komissij  vo
glave s mirovymi velichinami (mel'knula familiya i Brigova).  Spokojstvie  i
uverennost' v kazhdom slove obrashcheniya.
   CHto-to goryachee tknulos' mne v shcheku - eto Kadyrkin sheptal na uho:
   - Slushaj, Mart, u fizikov polnaya neudacha. Vsyu noch' ya  rabotal  s  nimi.
Pojmali tol'ko usilennyj potok nejtrino.
   YA s udivleniem vspomnil, chto davno ne videl Pashu. U nego  byli  krasnye
ot ustalosti glaza, i pochemu-to vpervye ya zametil, kakoj  u  nego  dlinnyj
ostren'kij nos.
   - Ty hitryj lis, - skazal ya emu. - Do sih por ya dumal, chto glavnyj tvoj
instrument - uho, esli ne schitat' genial'nogo serogo  veshchestva.  A  teper'
vizhu, chto dlinnyj nos.
   Pashka ne obidelsya. On dazhe pokazal mne i Igoryu svoi raschety.
   S etogo dnya - s 18 maya - nasha zhizn' prevratilas' v beskonechnuyu gonku. I
esli tri polnyh sobytiyami dnya i tri nochi s nachala etogo rasskaza  kazalis'
mne beskonechno dlinnymi, vmestitel'nymi, budto  gody,  to  poltora  mesyaca
sumasshedshej pogoni  za  oblakom  byli  szhaty  pamyat'yu  v  odni  koshmarnye,
napryazhenno-nervnye sutki. Nasha  malen'kaya  gruppa  nosilas'  iz  goroda  v
gorod, ispol'zuya ves' sovremennyj transport. Inye goroda - London, Odessu,
Brazilia - ya rassmatrival tol'ko sverhu, iz graviplana ili  vertoleta,  na
korotkom puti s raketodroma, porazhayas'  fantastichnomu  dvizheniyu  mashin  na
ulicah; velichestvennye, kak gory, panoramy startuyushchih vvys' zdanij ya  vizhu
do sih por. Horosho pomnyu hrustal'no-belyj gorod, podnyavshijsya iz okeana, po
imeni Mayak, k kotoromu nas nes besshumnyj ekspress po uzkoj estakade  sredi
lenivyh voln. V nekotoryh gorodah ya videl vsego odnu-dve ulicy, po kotorym
nas provozili, a inye prosto prospal ot ustalosti - rabotat' prihodilos' v
polnuyu silu.
   My nazyvalis' "operativnaya gruppa" i  sledovali  za  serebristym  sharom
bukval'no po pyatam. Na pervyj vzglyad kazalos', chto besporyadochnoe  dvizhenie
oblaka bessmyslenno: ono poyavlyalos' neozhidanno  nad  bol'shimi  gorodami  i
stol' zhe stremitel'no ischezalo.  Odnako  uzhe  vskore  mozhno  bylo  ugadat'
taktiku tainstvennogo gostya:  svoimi  skachkami  ono  postepenno  pokryvalo
bol'shuyu ploshchad', sobiraya, vidimo, nuzhnuyu informaciyu  i  vremya  ot  vremeni
nanosya udary izlucheniem. My nauchilis' operezhat' oblako, gotovya emu delovuyu
vstrechu: raznogo roda ustanovki vidimogo-nevidimogo (ot malyh priborov  do
ogromnyh  podzemnyh  teleskopov)  proshchupyvali  sverkayushchij  prizrak  za  te
schitannye chasy, kotorye on nahodilsya  nad  gorodom.  Nash  Aksel'  rabotal,
prenebregaya snom i otdyhom: sam vozilsya s apparatami,  sporil  s  mestnymi
fizikami, provodil soveshchaniya i letuchki, dokladyval Sovetu  i  eshche  uspeval
ispisat' tonny bumagi. Utrom my raskladyvali listki  v  pachki,  udivlyayas',
kak uspel on napisat' za noch' takuyu grudu, i schitali,  schitali  -  kruglye
sutki tol'ko schitali. |to byla nasha rabota, my dazhe ne  obizhalis'  na  ryk
Akselya, popadaya pod ego goryachuyu ruku. Strashno bylo drugoe: my uzhe nachinali
somnevat'sya v tom, chto kogda-nibud'  ot  teorii  perejdem  k  dejstviyam...
Ryadom s nami rabotali biologi i mediki; im, veroyatno, prihodilos' trudnee:
oni imeli delo ne s priborami i ciframi, a s zhivymi lyud'mi.
   Po utram ya nabrasyvalsya na svetogazetu, beglo prosmatrivaya stranicu  za
stranicej. YA ne priznavalsya, chto ishchu sledy nemogo protivnika, no eto  bylo
tak. Hotya posle obrashcheniya uchenyh slovo "oblako" nigde, krome kak v svodkah
pogody, ne vstrechalos', duh ego vital mezhdu strok.  Populyarnye  stat'i  po
fizike, kosmogonii, filosofii konchalis' mnogotochiyami ili voprosami, slovno
prizyvaya  chitatelya  prodolzhit'  rassuzhdenie.  Vrachi  i  biologi  razbirali
tonchajshee ustrojstvo chelovecheskogo organizma, davali vsevozmozhnye  sovety.
Bioniki modelirovali na  mashinah  zhiznennye  processy,  otyskivaya,  kak  ya
dogadyvalsya, tot posylaemyj oblakom impul's, chto udaryal  po  nervam  tysyach
lyudej. Istoriki i sociologi, operiruya  epohami,  risovali  optimisticheskuyu
kartinu razvitiya obshchestva, namekaya, ochevidno, na to, chto nikakoj  prishelec
iz kosmosa ne smozhet izmenit' hod istorii.
   Mozhet  byt',  kto-to,  prosmatrivaya  eti  stat'i  za  chashkoj   chaya,   i
filosofstvoval o beskonechnosti poznaniya, risuya banal'nyj  obraz  rastushchego
dreva nauk i oshchushchaya sebya chast'yu, kletochkoj etogo dereva. YA zhe iskal v etih
stat'yah kakie-to redkie slova, kotorye otkroyut tajnu oblaka.  I,  konechno,
ne nahodil  ih.  Vmesto  strojnoj  teorii  na  gazetnyh  polosah  mel'kali
proisshestviya. Stolknovenie dvuh graviplanov, splanirovavshih  posle  avarii
na zemlyu. Trehminutnoe narushenie radiosvyazi s lunnoj  raketoj.  Schastlivaya
razvyazka v chikagskom cirke: gimnastku Anderson,  sorvavshuyusya  s  trapecii,
lovit hobotom slon.
   CHto eto - cepochka sluchajnostej ili vmeshatel'stvo neozhidannoj sily?  Mne
pochemu-to kazalos', chto vo vsem vinovat  zloj  rok,  imya  kotorogo  gazety
staratel'no ne upominali.
   A mozhet, ya prosto fantaziroval, doverivshis' vozbuzhdennomu  voobrazheniyu,
mozhet, iskal to, chego na samom dele ne  sushchestvuet?  Vot  pervye  stranicy
gazet: v nih mir zhivet, kak vsegda,  -  uverenno,  radostno,  ustremlenno.
Novyj zavod-avtomat. Neprobivaemye meteoritami doma  dlya  lunnyh  stancij.
Podvig v Antarktide: podlednyj rudnik rabotaet, nesmotrya na ugrozu obvala;
dvizhenie l'dov ostanovleno vzryvami. Semnadcatyj kvadrat Sahary  gotovitsya
k iskusstvennomu navodneniyu. Trojka otvazhnyh -  Frum,  Protasov,  Asahi  -
soobshchaet: raketnyj poezd "Almaz" prodvinulsya za  sutki  na  sto  metrov  k
centru Zemli, temperatura v rabochem  otseke  dvadcat'  shest'  po  Cel'siyu,
ekipazh vedet rabotu po programme. Zayavlenie Prezidenta Centra issledovanij
Solnechnoj   sistemy   M.F.Tropa:   gotovitsya   ekspediciya    na    Solnce.
Sverhzharoprochnyj  korabl',  zashchitnoe  silovoe  pole,  sistema  ohlazhdeniya,
ekranirovanie opasnogo izlucheniya i eshche sotni sredstv zashchity dlya  teh,  kto
vorvetsya v ognennuyu sverhkoronu.
   YA  trizhdy  perechital  poslednyuyu  zametku.   CHital,   udivlyayas'   svoemu
spokojstviyu. CHto zh, naverno, byvaet i tak: mnogo let ty mechtaesh' o chem-to,
kak vdrug vstrechaesh' cheloveka, kotoryj obyknovenno, kak  prostoj  svertok,
neset pod myshkoj tvoyu mechtu. Tak poluchilos' i s moim Solncem.  Ne  goryachij
kruzhok na nebe,  ne  raskalennyj  shar,  povisshij  v  pustote,  ne  yadernyj
reaktor, otaplivayushchij Zemlyu, - ya vsegda predstavlyal Solnce  kipyashchim  morem
ognya, morem bez beregov, kuda tol'ko ni posmotri,  vsepozhirayushchim  plamenem
kosmosa, krasotu kotorogo mozhno lish' smutno predstavit',  no  ne  peredash'
nikakimi slovami. I eti  schastlivchiki,  kotorye  vorvutsya  v  sverhkoronu,
uvidyat ego takim: bezbrezhno neob®yatnym,  kipyashchim  v  mehanicheskoj  yarosti,
szhigayushchim glaza, i vremya, i zemnye sny! Esli oni budut tak smely i reshatsya
zaglyanut' v lico Solncu, oni uvidyat i opushennye resnicami zagadochno temnye
glaza, kotorye lyudi  nazyvayut  pyatnami,  i  plyashushchie  fontany  izverzhenij,
kotorye poka velichayut protuberancami. Oni uvidyat  i  to,  chto  nikogda  ne
uvidim my, i vernutsya sovsem drugimi, chem byli prezhde. Ne  znayu,  kakie  u
nih budut lica i kak oni budut govorit', no oni nazovut vse  po-svoemu,  i
my budem povtoryat' ih slova. |to uzh tochno.
   ...Vse zhe predchuvstvie ne obmanyvalo  menya:  nezametno  dlya  glaza  mir
izmenyal privychnye proporcii. V obihode poyavilos' novoe  slovo  -  "strah".
Skol'ko ya sebya pomnyu, menya nichto ne pugalo.  Grusti,  besprichinnoj  toski,
seryh denechkov bylo skol'ko ugodno. Ne znayu, mozhet, chelovecheskaya pamyat'  i
stremitsya nezametno smestit' grani, osvetiv  vse  proshloe  tol'ko  rozovym
luchom, za vsyu svoyu zhizn' ne  mogu  pripomnit'  nichego,  chto  hot'  na  mig
ustrashilo by menya.
   I vot ya tozhe popal pod udar oblaka.
   Kak-to ya gulyal pod starymi kashtanami, i solnechnaya mozaika sveta i tenej
skol'zila pod moimi nogami. YArkaya vesna, polnaya zapaha  travy,  list'ev  i
nagretogo kamnya, neslyshno stupala za mnoj. YA  shel  i  predstavlyal,  kak  ya
v®ezzhayu na slone, ili pantere, ili prosto  na  volke  v  etot  gorod,  kak
ispuganno sharahayutsya peshehody i mobili, ne znaya, chto zver' sovsem  ruchnoj.
YA tak uvleksya, chto sovsem ne udivilsya  begushchim  navstrechu  lyudyam.  YA  dazhe
postoronilsya, ustupaya im dorogu, no chto-to porazilo menya. Ispugannye lica.
To, chto ya uzhe videl na ekrane Menge. YA zamer. YA ne  staralsya  ponyat',  chto
chuvstvuyu, ya sovsem zabyl o sebe, a prosto prevratilsya v priemnuyu  antennu.
Mne kazalos', chto sejchas uvizhu  chto-to  nevidimoe,  chto  izluchaet  oblako,
uslyshu, oshchushchu, pojmu... YA zhdal...
   Rezkij zvon stekla brosil menya v potok begushchih. Mashina na  polnom  hodu
vrezalas' v vitrinu.  Oskolki  blesteli  na  trotuare,  na  gladkoj  kryshe
mobilya. Voditel' byl nevredim. On  stoyal  v  kol'ce  lyubopytnyh,  razvodil
rukami i glupo ulybalsya.
   - Est' eshche steklyannye vitriny, - proboval kto-to poshutit'.
   YA poplelsya k svoim i stal razbirat'sya sam  v  sebe.  No  nichego,  krome
ustalosti, ne obnaruzhil. Igor' tozhe nichego opredelennogo o sebe skazat' ne
mog. Pasha Kadyrkin pozhal plechami.
   My sideli v raznyh uglah komnaty i molchali, poka ne razgorelsya spor. Ne
pomnyu uzhe, s chego on nachalsya, no, konechno, govorili my  pro  oblako.  YA  i
Pasha predskazyvali mrachnoe budushchee. Igor' zhe vzvilsya na  dyby  i,  shvativ
ostrejshij mech logiki, zashchishchal vse chelovechestvo.  Kak  i  vsyakij  borec  za
spravedlivost', on obyazan byl oderzhat' pobedu, no eta pobeda eshche pryatalas'
v tom skazochnom yajce, kotoroe utka uronila v more,  iz  kotorogo  vyplyvet
mudraya shchuka...
   - Kakaya tam fizika chetyreh mirov! Kakie  eshche  diapazony  razuma!  Kakie
universal'nye zakony! Nichego my ne znaem. Vse mirazh, -  tak  zudeli  my  s
Pashkoj, razvalivshis' valetom na shirochennoj tahte.
   Igor' begal po komnate, nervnichal.
   - Nam broshen vyzov. My dolzhny ego prinyat'!
   - Prinyali, a chto tolku?
   - A to, chto vy smotrite na oblako iz svoego okoshka! Ne  hotite  myslit'
kosmicheskimi masshtabami.
   - Nu i mysli na zdorov'e.
   - Vse vy obyvateli, - ne vyderzhal Igor'.
   - Vot kak?
   - Da! Prisposobilis'. Pod zashchitoj zontikov, graviletov, robotov, raket,
skafandrov...
   - Noskov, chulok, nosovyh platkov, ciklotronov,  termoyada,  shokolada,  -
prodolzhil ya.
   - Meshchan nichto ne spaset, - ochen' mrachno skazal Igor'.
   - Nu, znaesh', eto uzh cherez kraj!
   - A ty kak dumal! Razvalilis' i filosofstvuete. Kto vy takie? Oblomovy!
A rabota stoit.
   Vskochili - i po svoim uglam.
   Po svoim mashinam.
   Zlye - kak nosorogi.
   A vecherom sovershenno neozhidanno my vse vtroem  nabrosilis'  na  Akselya.
Govorili pro trudnosti, pro oblako, pro  svoe  nyt'e.  Aksel'  slushal  nas
spokojno, poglyadyvaya ispodlob'ya medvezh'imi glazkami.
   - My nichego ne boimsya. Dajte nam tol'ko kislorodnyj ballon i  zabros'te
hot' na Saturn, - goryacho govoril ya.
   - Luchshe byt' na Saturne, - podderzhal menya Igor', - chem eta  bespoleznaya
gonka. Nadoela suetnya. Hot' k chertu na roga,  tol'ko,  Aksel'  Mihajlovich,
tochno skazhite - kuda?
   - Vot vy govorite: borites' s sobstvennymi nedostatkami, - zayavil Pasha.
- A ved' eto razdrazhaet. Luchshe borot'sya s obshchim vragom, chem s samim soboj.
A u nas est' takoj protivnik.
   Shvatka dlilas' rovno odnu minutu. Minuta potrebovalas'  Akselyu,  chtoby
vysmeyat' nashe nyt'e, vernut' v ishodnoe "rabochee sostoyanie".
   - Sol', syr, sup, chernila - vse ne to! - otvetil on nam slovami  CHarlza
Gudijra, nastojchivogo amerikanca, kotoryj  a  poiskah  reziny  dobavlyal  v
kauchuk, vse, chto popadalos' pod ruku. - My s vami eshche ne izobreli  rezinu,
- prodolzhal Brigov, - i potomu mozhno nas vysmeivat'.  V  svoej  rabote  my
poluchili dostatochno otricatel'nyh rezul'tatov, ne sozdav teorii oblaka.  -
On kratko perechislil  besplodnye  raschety  polej  oblaka.  -  YA  ne  stanu
privodit' istoricheskie primery, kak porazheniya vynosili  smertnyj  prigovor
samym strojnym teoriyam i sluzhili osnovoj dlya novyh vzletov nauki, a  skazhu
prosto: esli by ya tochno znal  fiziku  oblaka,  ya  napisal  by  na  bumazhke
formuly i tut zhe raspustil vas po domam. Poka chto ya priglashayu zhelayushchih  na
peregovory s oblakom. Esli ono  otvetit,  peregovory  sostoyatsya  zavtra  v
vosem' utra.





   Dozhdlivym serym utrom  vyehali  my  pod  azhurnuyu  arku  radioteleskopa.
Malen'kij vagonchik tashchil nas vverh po naklonnoj kryshe plato. Kratkim  bylo
eto puteshestvie vnutri pochtennogo stoletnego teleskopa, no ya zapomnil  ego
luchshe, chem vse poslednie perelety na raketah. Skvoz'  provolochnoe  kruzhevo
tonnelya  razglyadyval  ya  maslyanistye,  tyazhelye  lapy  elej;   kapli   vody
skatyvalis' po nim i obrushivalis' igrushechnymi vodopadami. Vse vokrug  -  i
trava, i krasnye nabuhshie yagody zemlyaniki, ya dolgovyazye sosny, i kusty,  -
vse bylo mokrym-mokro, a pod el'yu hot' razvodi koster. I tak blizko viseli
eti lohmatye lapy, chto ya mog protyanut' iz okna ruku i pozhat' lyubuyu iz nih,
da boyalsya narushit' tonkoe pletenie provodov.  Oni  sluzhili  velikoj  celi,
vylavlivaya vot  zdes',  sredi  obychnogo  lesa,  skrezhet  galaktik,  vzryvy
gibnushchih zvezd i  pervyj  pisk  kosmicheskih  mladencev  -  eti  prekrasnye
serebristye seti, vnutri  kotoryh  ya  dvigalsya.  YA  lish'  vertel  golovoj,
pytayas' razglyadet', natyanuty li oni na plavno izognutye formy  ili  prosto
ceplyalis' za derev'ya.
   U prizemistogo,  monolitnogo  zdaniya,  budto  vysechennogo  iz  cel'nogo
serogo kamnya, vagon ostanovilsya. Aksel' voshel v dom, a ya, Igor' i Pasha eshche
dolgo stoyali na stupenyah, rassmatrivaya teleskop sverhu. On  byl  pohozh  na
velichestvennyj serebryanyj  krest,  broshennyj  posredi  lesa.  Pryamaya,  kak
struna, azhurnaya arka, pod kotoroj my tol'ko chto proehali, i peresekavshayasya
s nej cepochka rogatyh macht,  vyrezannyh  iz  chistejshej  stali,  uvenchannyh
girlyandami, - dva chutkih radiozerkala.
   Skoro nachnetsya ozhidaemoe. Oblako ochutitsya v centre treugol'nika. Gde-to
v takom zhe lesu luch mazera poshlet  seriyu  signalov.  Vklyuchitsya  nejtronnaya
pushka: puchok nejtronov pozvolit uvidet' stroenie oblaka - eto vtoroj  ugol
treugol'nika. I togda, vozmozhno, nash teleskop ulovit tainstvennyj golos  i
my uznaem, kto ono, otkuda i pochemu.
   - Pora.
   Ves' dom sostoyal iz odnogo prostornogo  zala.  Dlinnyj,  kak  prilavok,
pul't  upravleniya  pristal'no  smotrit  na  vhodyashchego  desyatkami  glaz   -
priborov. Dva operatora na vertyashchihsya stul'yah. Pod rukami u nih klaviatura
knopok, na urovne glaz - ekrany i skachushchie cifry svetovyh chasov.  Otdel'no
stoit kruglyj stol s pachkoj bumagi i stakanami chaya - eto dlya  nas.  Brigov
pomeshivaet lozhechkoj i zhestom predlagaet ustraivat'sya.
   ZHdem molcha, kak zhdut nacelennye  antenny  i  mokryj  pritihshij  les  za
oknom. Kto znaet, mozhet, sosny, i eli, i  dazhe  trava  nastroeny  ne  huzhe
stal'nyh strun na neslyshnyj shepot dalekih mirov - tol'ko  my  ob  etom  ne
dogadyvaemsya?
   - Pora.
   Temnoe rasplyvchatoe pyatno na ekrane - eto oblako,  kak  by  zamershee  v
udivlenii: k nemu obrashchayutsya na  "vy",  kak  k  pochtennoj  Galaktike.  Vot
pobezhali zubcy po golubomu zerkalu: mazer peredaet  svoi  signaly  -  yazyk
matematiki, ponyatnyj vsem razumnym sushchestvam, tysyachi  zemnyh  ponyatij.  No
glavnoe  sejchas  -  tretij  priemnyj  ekran  nashego  teleskopa,   setchatka
ciklopicheskogo radioglaza. Esli oblako otzovetsya, my eto uvidim.
   Zubcy struyatsya i po nashemu ekranu, no poka eto sled obychnyh izluchenij i
pomeh. Pomeh mnogo. Hotya v zone teleskopa i zamerlo dvizhenie, my ne  mogli
ostanovit' zhizn' planety. Leteli svoimi putyami  rejsovye  rakety.  Kruzhili
graviplany.  Rvalsya  v  glub'  shara  "Almaz".  Rabotali  vzryvy.   Treshchali
radiostancii. Ves' pestryj klubok samyh obychnyh del namatyvalsya na  chutkie
usy antenn i ryabil nezhnuyu glad' ekrana. My zhdali neprivychnyh zubcov -  vot
sejchas oblako kriknet nam v otvet  i  vzmetnetsya  ostryj  pik  na  ekrane.
|lektronnyj mozg planety mgnovenno  rasshifruet  signal,  perevedet  ego  v
chelovecheskie slova, ili uravneniya, ili cifry - pervaya replika v  diskussii
budet broshena.
   Molchal apparat Centra Informacii. Molchali my. Molchalo oblako.
   Potom oblako ushlo - pyatno na ekrane ischezlo.
   Rezko zvyaknuli v stakanah lozhki: Igor'  v  serdcah  udaril  kulakom  po
stolu. On vskochil, vybezhal iz zala. Brigov  sidel,  zadumavshis',  dazhe  ne
podnyal golovu. YA vyshel vsled za Igorem.
   - Ne mogu! - Igor' grozil kulakom neizvestno komu  -  teleskopu,  nebu,
lesu. - K chertyam letit vsya tehnika! YA bol'she ne mogu.
   YA byl s nim soglasen.
   ...I vse zhe my rabotali, kak i prezhde, pereletali iz  goroda  v  gorod,
gnuli spiny u schetnyh mashin,  yarostno  sporili.  Tol'ko  odin  chelovek  ne
volnovalsya, byl  voploshcheniem  spokojstviya  -  Brigov.  My  chasto  na  nego
napadali, veli  sebya  po-mal'chisheski.  Brigov  molcha  vyslushival  i  potom
govoril.  Korotko,  ubeditel'no.  On  ne  izrekal  istin  i  ne  drozhal  v
predchuvstvii velikih otkrytij - on prosto rabotal.  Ego  ne  smutilo,  chto
nejtronnaya pushka ne smogla probit' oblako. Na sleduyushchij den'  my  poluchili
konspekty novyh raschetov. Po otrazheniyam puchka  nejtronov  Brigov  postroil
uzhe svezhie gipotezy. I hot' my klyali svoyu sud'bu i chereschur gromko stuchali
klavishami, nam nravilos' uporstvo Akselya.





   Mal'va, yuzhnyj port, byl zakleen ob®yavleniyami:
   "Podvodnyj gorod YUhoon  (Tihij  okean)  priglashaet  geologov,  himikov,
gornoprohodchikov, mikrobiologov, sejsmologov.
   Usloviya:  shkoly,  parki,  zrelishchnye  predpriyatiya,  kvartiry  so   vsemi
udobstvami".
   Takoe ya videl vpervye.  Obychno  v  podvodnye  goroda  lomilis'.  Slovno
otvechaya na moi mysli, kto-to za spinoj skazal:
   - Gnet vody.
   YA obernulsya. Bronzovolicyj  upitannyj  moryak.  Pochemu-to  on  smutilsya,
zamorgal vygorevshimi ryzhimi resnicami, poyasnil svoyu repliku:
   - V moral'nom, konechno, smysle... Voda, da eshche eto oblako -  slyshal?  A
tak - normal'no. Edesh', chto li?
   - Ne te special'nosti, - skazal ya.
   - YAsno.
   YA stoyal na  gore  nad  portom.  Sognutye  pal'cy  kranov,  blesk  vody,
passazhiry, kitovye tushi nadvodnyh korablej i sigaroobraznye  -  podvodnyh.
Glaza moi ravnodushno skol'zili po etoj velikolepnoj  kartine,  ne  vysekaya
iskry, iz kotoroj razgoraetsya  voobrazhenie  romantikov.  Mne  ne  hotelos'
odet'sya prazdnichno, kak eto prinyato vsemi puteshestvuyushchimi po moryu, stupit'
na trap i oshchutit' v nogah druzheskij tolchok volny. Nekotoroe  vremya  nazad,
kogda oblako stoyalo nad Mal'voj, v portu vdrug vspyhnula draka. YA  vpervye
videl osleplennyh yarost'yu lyudej; oni puskali v hod  kulaki,  remni  -  chto
popalo. Esli b ne Aksel', ne znayu, kak by vse konchilos'.
   On vlomilsya v slepuyu tolpu, kak topor v muravejnik. YA uzhe  upominal  ob
ogromnoj, prosto chudovishchnoj sile etogo cheloveka, no to, chto ya videl do sih
por (kak Aksel' sgibal metallicheskie truby, pripodnimal za koleso  mobil',
otshvyrival s dorogi valuny),  bylo  lish'  bezobidnym  ping-pongom.  Brigov
usmiril etih molodchikov za schitannye sekundy, rasshvyryal ih svoimi ruchishchami
tak svirepo i lovko, chto ne poluchil ni odnogo udara. Tut ya poveril, chto  v
srednie veka on  mog  by  uderzhat'  celuyu  armiyu  u  kakogo-nibud'  mosta,
vedushchego k zamku.
   - Uhodite, - skazal Aksel'.
   I oni ushli. Naverno,  nikto  iz  nih  ne  ponimal,  pochemu  razgorelas'
potasovka.
   Vot  iz  etoj  agressivnoj,  atakovannoj  oblakom,  zazyvayushchej  na  dno
okeanskoe Mal'vy ya i vyzval Karichku. Prosto tak - vdrug reshil i vyzval. Ne
po video, a prosto po telefonu.
   - Oj, Mart! - obradovalas' ona, i ya  srazu  uvidel  v  zolotyh  obodkah
zrachki, siyanie vokrug golovy. - Ty puteshestvuesh'? Otkuda ty?
   - Iz Mal'vy.
   - Krasivo zvuchit. Kak tvoe oblako?
   YA rasskazal korotko i pro goroda, i pro lyudej, i pro nash nedavnij spor.
   - Ne skuchno? - sprosil ya.
   - Naoborot. Ty ob®yasnil ochen' ponyatno. Sejchas mnogo govoryat i pishut.  V
osnovnom obshchimi slovami.  A  u  tebya  ochen'  tochno.  I  ty  vo  vsem  etom
uchastvoval?
   - Uchastvoval... Kak ty? CHem zanimaesh'sya?
   - Nichem. Znaesh', Mart, na menya napala toska. Vot sizhu  i  dumayu:  zachem
zhit' do sta let?
   - Ty budesh' zhit' beskonechno. Skoro izobretut son na desyatki, sotni let,
i ty budesh' prosypat'sya v novyh epohah.
   - Mart, ty chudak, ya zhe ser'ezno.
   - Nu chto ty, Karichka. Ty bol'na?
   - Uvy, Mart, dazhe ne bol'na.  CHitayu  vot  starinnyj  roman  -  "Dama  s
kameliyami". Tak vot,  ran'she  umirali  ot  chahotki,  i  vse  zhaleli  etogo
cheloveka. Ponimaesh'?
   - Ne ochen'...
   - Mne kazhetsya, ya nikomu na svete ne nuzhna.
   - Ty nuzhna mne.
   - Ty ochen' daleko, Mart.
   - Hochesh', ya prilechu cherez dvadcat', net - pyatnadcat' minut? Sejchas!
   - Ne nado, Mart!.. YA prosto boltayu i segodnya ne v duhe. Ne  obrashchaj  na
menya vnimaniya i peredavaj privet vsem nashim.
   - Karichka, ty po-prezhnemu moya koldun'ya?
   - Da. Schastlivo, Mart! Menya zovet mama.
   I vse. YA dolgo ne opuskal trubku, slushaya skuchnuyu tishinu. Dolgo  smotrel
v okno, poka ne natknulsya na Lunu. Besplodnaya, zlaya ledyshka. Takuyu ne vzyal
by dazhe dlya tochki v moem rasskaze.
   Kak otdelyaet lyudej prostranstvo - vremya!
   Osobenno vremya...
   Menya tak rasstroilo nastroenie Karichki, chto ya zabyl sprosit' u nee  pro
Ryzha.


   S Karichkoj ya bol'she ne razgovarival:  tol'ko  reshus',  naberu  nomer  i
podzyvayu Ryzha. CHto-to meshalo mne prosto, kak ran'she, skazat' ej: "Vot i ya.
Ne razbilsya, a soskuchilsya". YA kopil reshimost',  vse  otkladyvaya  razgovor,
kak budto odnazhdy dolzhen byl skazat' vazhnye, reshayushchie slova.
   - |j, Mart, - radostno krichal Ryzh, - s graviletom vse budet v  poryadke!
Tebe krasnyj?
   - Konechno.
   - Liniya kryla - kak byla?
   - Da, Ryzh.
   - A kak ty krepil plastiny? U menya ne poluchaetsya.
   YA ob®yasnil, kak nado krepit'.
   - Eshche dnej desyat', - soobshchil Ryzh, - i vse gotovo.
   - Spasibo.
   - Priletish'?
   - Prilechu.
   - Prokatimsya?
   - Prokatimsya... Kak tam Karichka?
   - Kak vsegda - rasseyannaya.
   - Rasseyannaya?
   - Nu da, rastyapa!
   - CHto zh ona poteryala?
   - Da vrode nichego. Smotrit na menya i ne vidit. A nu ee! Mart, skazhi, vy
kogda pojmaete oblako?
   - Skoro, Ryzh, hotya eto trudno.
   - YA znayu. No ty skorej priletaj. I Leha tebya zhdet. Pomnish' - kotoryj na
raketodrome?
   Kak zhe! Zabyt' etogo ushastika s goryashchimi glazami pirata! Da nikogda!  I
vse zhe, Ryzh, ty odna moya muzhskaya opora.  Vse  druz'ya  obo  mne  zabyli.  I
Karichka - ya eto chuvstvuyu. Ty - nikogda.
   No dazhe Ryzhu, nemomu hranitelyu moih  tajn,  ne  rasskazal  ya  ob  odnoj
vstreche, hotya on i znal etogo cheloveka. Rech' idet o moem dyade Garge.
   On poyavilsya peredo mnoj, kogda ya unylo sidel v kresle,  odin  v  pustoj
sumerechnoj komnate.
   - YA chasto nablyudayu za toboj, Mart. Pechal'naya kartina.
   - Dyadya? - YA vskochil i tut zhe sel, podchinivshis' predosteregayushchemu vzmahu
ruki.
   - Da, pechal'naya  istoriya,  ya  eto  vizhu.  -  V  golose  dyadi  slyshalos'
sochuvstvie. - Zachem tebe vse eti naprasnye metaniya? Osunulsya, poblednel...
   - Prostite, dyadya, no kak... kak vy nablyudaete  za  mnoj?  Vy  ved'  tak
skazali?
   Dyadya usmehnulsya:
   - Tak, imenno tak. Sekretov ot tebya, moj mal'chik, u menya net -  slishkom
dolgo ob®yasnyat'. Ty pomnish' moe priglashenie?
   - Na Ol'hon? Pomnyu. No zachem?
   - Mne nuzhen horoshij programmist. No glavnoe drugoe: imenno  na  Ol'hone
nachnetsya novaya istoriya chelovechestva.
   - Ne ponimayu.
   - Skazhu inache. Tebya, kak molodogo uchenogo, volnuet priroda oblaka -  ne
tak li?
   YA kivnul, pol'shchennyj prezhdevremenno prisvoennym titulom.
   - Ty mozhesh' uznat' vse eto za pyat' minut i priobresti mirovuyu slavu.
   - Kak, na Ol'hone?
   - Da.
   - Oblako tam otvetit?
   - Otvetit.
   - Ur-ra!
   Ot radosti ya brosilsya na dyadyu, chtoby szhat' ego v ob®yatiyah,  podbrosit',
pozvat' vseh nashih, predstavit' s gordost'yu: moj dyadya, kotoryj... No  ruki
obnyali lish' pustotu, ya proletel skvoz' Gargu, ne ostanovlennyj  ni  edinoj
chasticej ego tela, i vrezalsya v stenu.
   |to byl horoshij, otrezvlyayushchij udar. Tampel'-dva.  Dejstvitel'no,  posle
stolknoveniya Igorya s derevom pora bylo otlichat' prizraki  ot  material'nyh
tverdyh tel. I kak ya mog zabyt' povedenie dyadi na raketodrome, kotoroe Ryzh
nazval fokusom-mokusom! Poddalsya na ugovory, poveril v skazku. Ili, mozhet,
uzhe predstavil svoj  portret  visyashchim  v  zale  Soveta?  "Akademik  fiziki
M.Snegov. V 18 let, rabotaya programmistom, ustanovil svyaz' s  inoplanetnoj
civilizaciej"... Oluh! Razmaznya! Mannaya kasha!..
   I vse zhe, s drugoj storony, dyadya byl podozritel'no osvedomlen  o  nashih
dejstviyah. Eshche zvuchal v moih ushah ego golos, minutu nazad ya yasno  razlichal
v temnote cherty ego lica. Ne mog zhe ya sojti s  uma!  Net,  mne  prosto  ne
vezet. Imenno vsyakih tele- i drugih illyuzij osteregalsya v svoej  zhizni,  i
imenno vsya eta chepuha presledovala menya na kazhdom shagu.
   YA predstavil lica tovarishchej. "Ty, Mart, prosto pereutomilsya. Otdohni-ka
segodnya".
   I reshil promolchat'.





   - Vy slyshite, ono igraet?
   Sgorblennyj starichok ukazyval na otkrytuyu dver'.
   - Kto ono? - ne ponyal ya.
   - Samo po sebe. Davno uzhe igraet, vot chto ya vam skazhu.
   Nichego neobychnogo ne bylo v tom, chto letnim vecherom iz  dverej  i  okon
letela tihaya zvenyashchaya muzyka, chto kakoj-to nevyklyuchennyj instrument  igral
sam po sebe. I starik,  podoshedshij  ko  mne,  byl  prosto  staryj  starik,
sognutyj popolam vremenem, s melko drozhavshej rukoj.  No  ton,  kotorym  on
govoril, zastavil  menya  nastorozhit'sya.  YA  pospeshno  vstal  so  skamejki,
kriknul Igorya, i my vtroem poshli  k  sosednemu  s  Vychislitel'nym  Centrom
domu.
   Nash provozhatyj, odetyj v chernyj, nagluho zastegnutyj  kostyum,  muzykant
ili hranitel' muzeya,  semenil  vperedi  i  postoyanno  oglyadyvalsya,  slovno
proveryaya, idem li my. YA  rasskazal  Igoryu  sut'  dela,  hotya,  sobstvenno,
rasskazyvat' bylo i nechego.
   - Vy zabyli vyklyuchit' instrument? - sprosil Igor'.
   - Ne znayu, - skazal starik. -  Obychno  ya  igrayu  na  nem  sam.  On  bez
programmy.
   - Kak? - udivilis' my.
   - Dlya etogo ya vas i pozval.
   My uskorili shag i vyshli k domu. |to byl klub: nebol'shoj dom, v kotorom,
veroyatno,  davalis'  lyubitel'skie  koncerty.  Podnyalis'  po   stupenyam   -
navstrechu melodii.
   Ne srazu ulovil ya ee harakter. Poka my vzbiralis' po lestnice,  shli  po
gulkomu vestibyulyu,  potom  po  temnomu  koridoru,  ya  hotel  lish'  uvidet'
instrument, igravshij bez vsyakoj  programmy.  A  vojdya  v  zal,  oblegchenno
ulybnulsya: obyknovennaya viola, glupyj derevyannyj elektroyashchik s klavishami -
tol'ko i vsego. No pochemu-to my stoyali  vozle  dverej,  stoyali  i  ne  shli
dal'she. I tut ya podumal, chto eta viola igraet do strannosti tihuyu  muzyku;
ona ne usililas', kogda my stupili v zal, zvuchala tak zhe vkradchivo, kak  i
izdaleka. I my ostorozhno dvinulis' vpered, mezhdu pustyh kresel,  k  scene,
hotya,  chestno  govorya,  nogi  moi  ne   shli.   Vdrug   zahotelos'   sest',
rasslabit'sya, zakryt' glaza i slushat' dalekij zvon. Net, dazhe ne  zvon.  YA
ne mogu skazat' tochno, chto bylo v etoj torzhestvenno-radostnoj i  vmeste  s
tem zhalobnoj melodii: mozhet byt', s  takim  zvukom  tekut  reki  na  chuzhih
planetah?
   CHestnoe slovo, po moej dublenoj shkure begali  murashki,  poka  Igor'  ne
prygnul na scenu i ne dernul shnur.
   - Koncert okonchen! - gromko  ob®yavil  on,  vklyuchiv  svet.  Podskochil  k
viole, otkinul kryshku i izumlenno protyanul: - Da-a...
   YA zaglyanul cherez ego plecho. Viola dejstvitel'no byla starogo obrazca  -
neprogrammirovannaya.
   - Nu chto vy skazhete, molodye lyudi? - sprosil starik.
   My eshche raz obnyuhali rozetku i shnur, snyali s yashchika vse kryshki, no nichego
lyubopytnogo ne uvideli.
   - Ostaetsya predpolozhit', chto vasha  elektroset'  transliruet  muzyku.  -
Igor' popytalsya najti vyhod iz bessmyslennogo polozheniya.
   Starik bystro vklyuchil violu. YAshchik molchal.
   - Nado navesti spravki v gorodskom upravlenii. -  On  eshche  shutil!  -  YA
tridcat' let imeyu delo s etim instrumentom i priznayus' vam, chto tak on eshche
ne igral.
   Staryj  muzykant  nazhal  na  klavishi,   i   viola   zazvuchala.   Ves'ma
obyknovenno, kak igrayut vse violy.
   My udalilis' s kakim-to chuvstvom viny. "Samodeyatel'nost'", -  tol'ko  i
skazal Igor'.
   |tot pochti nelepyj sluchaj  mozhno  bylo  ne  vspominat',  esli  b  Igor'
neozhidanno  ne  okazalsya  prav:  v   tehnike   dejstvitel'no   razrazilas'
"samodeyatel'nost'".
   Na drugoj den' my  srochno  vyleteli  v  Mezis,  bol'shoj  industrial'nyj
centr, gde priklyuchilsya bunt avtomatov.





   Bunt - skazano slishkom  gromko.  Nepodchinenie  cheloveku?  V  etom  bylo
chto-to misticheskoe. I vse zhe proizoshlo neobychnoe: v  Mezis  s®ehalis'  vse
znamenitosti tehniki.
   V bol'shom gorode vyhodyashchee iz  privychnyh;  ramok  sobytie  legche  vsego
prosledit' v gostinice. Kogda k  pod®ezdu  ezheminutno  podkatyvayut  mobili
novejshih marok, i nashego Akselya to i delo oklikayut kakie-to lichnosti, i vo
vsej sverkayushchej pyatidesyatietazhnoj sveche s  trudom  nahoditsya  odin  tesnyj
nomer na chetveryh - zhdi dal'nejshego razvitiya sobytij. I my  zhdali,  skuchno
nablyudaya iz okna sorok sed'mogo etazha gromozhden'e zdanij, potok mobilej  i
sverkayushchuyu vdaleke steklyannuyu reku - kryshu  togo  samogo  staleplavil'nogo
giganta, gde chto-to proizoshlo. Sudya po  ucelevshej  kryshe,  vzbuntovavshiesya
avtomaty stekol ne bili.
   SHutki shutkami, a ostanovka zavoda - delo ser'eznoe.  |to  my  s  Igorem
ponimali. I opravdyvali vnezapnoe ischeznovenie Brigova.  Ne  mogli  tol'ko
ponyat', kuda, vsled za nim propal Pashka Kadyrkin - ved' v Mezise u nas  ne
bylo znakomyh.
   Pashka poyavilsya cherez chas.
   - Rebyata! - On pomanil nas pal'cem. - Poshli.
   Hitryj Kadyrkin uznal, chto na zavod ne puskayut, no nashel druguyu lazejku
k svezhej informacii: naprosilsya v gosti  k  bionikam.  Molodec  -  nas  ne
zabyl.
   Institut bioniki pohodil na razvoroshennyj palkoj muravejnik. Prozrachnoe
gromadnoe zdanie stoyalo, konechno, na svoem meste,  i  avtomaty  otnyud'  ne
igrali v chehardu, no sami bioniki begali po koridoram  i  lestnicam  stol'
stremitel'no, chto poly ih halatov trepyhali belymi kryl'yami;  oni  chemu-to
radovalis', kak deti,  i,  hvataya  drug  druga  za  ruki,  tyanuli  v  svoi
laboratorii.
   - Vse syuda!
   - Oj, rebyata, smotrite!
   - |vrika! Mirovoe otkrytie v rezul'tate sluchajnosti.
   - Ty chto-nibud' ponimaesh'?
   - V principe etogo ne mozhet byt'...
   - Abrakadabra! I bol'she nichego.
   - Sprosi menya chto-nibud' polegche!
   - Kto eshche ne videl introceptor-fenomen?
   - Genij ili bezumec?..
   - Ushchipni menya - ya perestal ponimat' biomatematiku...
   To, chto my videli, bylo pohozhe na zabavnuyu  igru,  v  kotoroj,  pravda,
uchastvovali ne vse: koe-kto prosto shagal s  mrachnym  vidom,  ostavayas'  vo
vseobshchej sumatohe naedine s samim soboj.
   A Kadyrkin srazu vklyuchilsya  v  igru:  ved'  on  uzhe  znal  ee  pravila.
Vynyrnuv iz-za spin, potashchil nas v komnatu i, pokazyvaya na zheleznyj yashchik s
korotkoj truboj okulyara, dovol'no ob®yavil:
   - Lyubujtes': avtomat-abstrakcionist!
   My s Igorem smotreli na bumazhnuyu lentu s dlinnymi  kolonkami  cifr,  na
vypuklyj glaz truby, na prekrasnuyu cvetnuyu  fotografiyu  voshoda  solnca  v
kosmose, visyashchuyu na stene pered okulyarom, i poka nichego ne ponimali. Togda
Pashka i dlinnyj paren' v ochkah, konstruktor nenormal'nogo avtomata,  stali
napereboj ob®yasnyat'  nam,  chto  etot  zheleznyj  yashchik  issleduet  tonchajshie
cvetovye ottenki i soobshchaet svoe mnenie v cifrah. Do sih por on rabotal so
znaniem dela. No esli prismotret'sya k  poslednej  lente,  toj  samoj,  chto
lezhit pered nami na stole, srazu  stanet  yasno,  chto  s  avtomatom  chto-to
sluchilos': on pereputal vse cveta, proporcii  i  narisoval  takoe  polotno
kosmicheskogo voshoda, chto  lyuboj  abstrakcionist  proshlogo  lopnul  by  ot
zavisti.
   My hodili ot mashiny k mashine, smotreli lenty s  vychisleniyami,  grafiki,
nabroski  uravnenij,  sdelannye  hozyaevami  etih  avtomatov  -  biologami,
inzhenerami,  matematikami,  nejrofiziologami,  ili,  vernee   skazat',   -
bionikami, potomu chto mnogie byli raznostoronnimi specialistami. Nekotorye
retivye konstruktory uzhe kopalis' v elektronnyh shemah, drugie,  naoborot,
hodili vokrug svoih tvorenij chut' li ne na cypochkah,  ne  pozvolyaya  k  nim
pritronut'sya. Kto-to listal tolstennye zhurnaly zapisej s tainstvennymi dlya
postoronnih nazvaniyami: "Povedencheskaya reakciya  takih-to  iskusstvennyh  i
takih-to zhivyh sistem".  Kto-to  lihoradochno  spisyval  s  ekrana  spravki
Centra Informacii. Kto-to uzhe pridumal svoi  gipotezy  i  otstaival  ih  v
zhestokom spore.
   V devyat' chasov trinadcat' minut utra vse mashiny v etom dome, do sih por
rabotavshie normal'no, nachali vydavat' neobychnuyu informaciyu. Mashinnyj  bred
- koe-kto nazyval ego genial'nym prozreniem - prodolzhalsya chetyre chasa.  Po
resheniyu  institutskogo  soveta  bol'shinstvo  avtomatov   bylo   vyklyucheno,
nekotorye poluchili novye zadaniya  i  prodolzhali  rabotat'  v  zapertyh  ot
lyubopytnyh laboratoriyah. Vozbuzhdenie, rasteryannost' zahlestnuli kollektiv.
Snachala nikto nichego ne ponimal. CHut' pozzhe na vseh etazhah zazvuchali  smeh
i udivlennye vosklicaniya. Drognuli dazhe skeptiki, razglyadyvaya lenty chudnoj
matematiki. K nashemu prihodu institut gudel kak ulej.
   Bespolezno bylo by opisyvat' desyatki elektronnyh sistem i  konstrukcij,
kotorye "prorochestvovali" chetyre  chasa.  |to  potrebovalo  by  special'noj
terminologii, matematiki i  chertezhej,  da  my  i  ne  vnikali  podrobno  v
ustrojstvo  kazhdogo  avtomata.  To,  chto   my   videli,   vozmozhno,   bylo
poverhnostnym pervym nablyudeniem, v kotorom emocii preobladali nad nauchnoj
logikoj. No ya korotko perechislyu svoi vpechatleniya, pust' dazhe  nepravil'nye
s tochki zreniya strogoj istiny, ibo oni gorazdo luchshe sohranyayutsya  pamyat'yu,
chem suhie issledovaniya. Ne stoit, pozhaluj, privodit' i nazvaniya avtomatov:
vo-pervyh, ya ne vse zapomnil, vo-vtoryh, ne hotelos' by  primeshivat'  syuda
nelyubimuyu mnoyu latyn', a v-tret'ih, s nazvaniyami  sejchas  takaya  putanica,
chto odin i tot zhe pribor po vole izobretatelya imeet podchas  desyatok-drugoj
imen. Specialist razberetsya vo  vsem  sam,  zatrebovav  v  Centre  sbornik
"Problemy bioniki" N_117923.
   Vot chto proizoshlo v te chasy v Institute bioniki:
   apparat, analizirovavshij peredachu chuvstv na rasstoyanii, zaregistriroval
reakciyu vkusovogo nerva, shozhuyu s sil'nym ozhogom;
   elektronnaya model' iskusstvennogo zhivotnogo (ego eshche nikak ne  nazvali)
otmetila poyavlenie elektricheskoj aktivnosti v glaze embriona, chto narushalo
hronologiyu ego razvitiya;
   drugaya model', razrabatyvavshaya povedenie  etogo  zhivotnogo,  ne  smogla
predskazat' samoe prostoe:  kak  pitat'  na  pervyh  porah  novorozhdennogo
(konstruktor pechal'no zametil, chto v takom sostoyanii ona ne smogla by dazhe
otvetit', kak potrogat' nos pal'cem pravoj ruki);
   mashina,  issledovavshaya  izobrazhenie  na  setchatke   glaza,   narisovala
tainstvennuyu kartinu: otobrazhenie predmeta ischezlo, poyavlyalos' seroe pole,
potom predmet chastichno vosstanavlivalsya, voznikalo chernoe pole i t.d.;
   iskusstvennyj elektronnyj mozg, vyklyuchiv  chast'  sistemy,  poteryal  dar
rechi;
   model' agressivnogo virusa prevratilas' v model' passivnogo virusa;
   v sheme lokatora,  podrazhavshego  nochnoj  babochke  i  letuchej  myshi,  za
neskol'ko millisekund razygralas' tragediya zhizni i smerti (prichem  babochka
s®ela mysh');
   avtomat, kotoryj vosproizvodil evolyuciyu  kamennoj  cherepahi  na  Marse,
neozhidanno povernul v storonu ot istorii; kazhetsya, on  mog  dazhe  zaselit'
planetu razumnymi sushchestvami;
   model' vnutrennego vospriyatiya cheloveka lovko perevela oshchushchenie zdorov'ya
v oshchushchenie podavlennosti;
   avtomat  chetyrehmernogo  prostranstva  cvetovogo  vospriyatiya   cheloveka
uvidel solnce za gorizontom, novye  kraski  neba,  raznocvetno  okrashennye
teni, dokazav tem samym, chto skoro vse lyudi budut smotret' na mir  glazami
velikih hudozhnikov;
   model' samoorganizacii arhigigantskogo mozga, kotorym  ne  obladaet  ni
odno zhivoe sushchestvo, model' Centra Informacii - spravochnoj sluzhby  planety
- ustanovila, chto v rezul'tate nepreryvnogo potoka svedenij  chislo  svyazej
mezhdu novymi yachejkami pamyati stremitsya k beskonechnosti i potomu net smysla
dazhe rabotat' nad etoj problemoj (chto,  konechno,  protivorechilo  praktike:
Centr Informacii postoyanno sam perestraivalsya i v lyuboj moment mog  vydat'
samuyu novejshuyu spravku, stoilo tol'ko podnyat' trubku i nabrat' nomer);
   emocional'nyj avtomat nachertal na rulone zamyslovatuyu  krivuyu,  kotoraya
sootvetstvovala-chetyrehchasovomu Mashinnomu smehu...
   Povtoryayu:  ya  ne  bionik,  i  vse   opisannoe   zdes'   -   Vpechatleniya
postoronnego, s kotorym  specialisty  govorili  mimohodom.  No  ne  trudno
ponyat', chto v 9:30 vse avtomaty mgnovenno  perestroili  svoi  programmy  i
potom  odni  iz  nih  neozhidanno  razreshali  zadachi,  chto  mozhno   nazvat'
prozreniem, drugie zhe nesli okolesicu. No dazhe to, chto  kazalos'  chepuhoj,
kak ya dogadyvalsya, bylo ochen' vazhno dlya etih begavshih po koridoram  lyudej:
teper' oni drugimi glazami smotreli na svoih umnyh elektronnyh  mladencev.
Vse, chto oni ran'she delali,  v  neskol'ko  chasov  okutalos'  nepronicaemoj
zavesoj  kakoj-to  tajny.  I  sam  svetlyj,  naskvoz'  pronzennyj  solncem
institut vdrug prevratilsya v tainstvennyj chernyj yashchik. U kogo ne zablestyat
glaza, ne prervetsya na mig dyhanie, kogda  on  uvidit  takoj  neozhidannyj,
nagluho zabityj, polnyj syurprizov yashchik! Otkryvaesh' kryshku, a tam,  vnutri,
- mnozhestvo drugih, bolee melkih chernyh yashchikov, i v  kazhdom  iz  nih  tozhe
spryatany yashchichki. Dal'she, dal'she - tol'ko otkryvaj, tol'ko smotri, dumaj...
   Pust' elektronshchiki sami otkryvayut svoi chernye yashchiki, pust' psihologi  i
nejrofiziologi perenesut ih vyvody so svoimi popravkami na zhivye organizmy
- ya nichego ne mog im posovetovat'. Mozhet, odin tol'ko  gigantskij  mozg  -
Centr Informacii planety -  byl  v  sostoyanii  sopostavit'  millionnolikuyu
informaciyu i sdelat' pravil'nye vyvody.  No  dazhe  ya,  malen'kij  chelovek,
svyazyval stol' raznye sobytiya poslednih nedel' i  dogadyvalsya,  chto  v  ih
osnove pryachetsya to, chto my, kak i sotni uchenyh, muchitel'no  ishchem  vse  eto
vremya: iks - energiya oblaka. Pribory ulovili ego prisutstvie v to utro nad
Mezisom. Sledovatel'no, oblako neozhidanno izmenilo svoyu strategiyu: ostaviv
poka lyudej, naneslo pervyj udar tehnike. Vyvesti tehniku  iz-pod  kontrolya
cheloveka - ne etu li cel' presledovalo ono?
   Na zavod my tak i  ne  popali.  Naverno,  ne  vse  dolzhny  byli  videt'
pechal'noe zrelishche: kilometry  zamershih  avtomatov,  konvejerov,  prokatnyh
stanov, pogasshie glazki pechej, v kotoryh zastyla stal'.
   Teper' mne kazalos', chto luchshe b oblako atakovalo nas,  chem  mashiny.  V
konce koncov, my, lyudi, mozhem peresilit' sebya, nachat'  rabotat'  v  polnuyu
silu posle lyuboj bolezni. My pridumaem, kak pobedit' neuyazvimogo vraga. No
kogda nastupit etot moment? Kogda my sumeem  shvatit'  oblako  v  zheleznyj
kulak?





   - YA davno hotel vas sprosit', Iosif Il'ich: chto eto za scena,  gde  odin
chelovek strelyal  v  drugogo?  Nu,  kogda  vy  pervyj  raz  demonstrirovali
vizualizator... Ved' etogo ne bylo na samom dele?
   ...My  opyat'  v  obmannom  Tampele,  kuda  vernulis'  s  udovol'stviem,
nesmotrya na  pechal'noe  sobytie:  bliz  goroda  razbilis'  dva  gravileta.
Vecherom, pokonchiv s delami, ya i Igor' poshli, konechno, v gosti k Menge.
   Pustaya komnata s ekranom. Menge so smeshnymi usikami sidit peredo mnoj v
kresle. YA nakonec reshilsya sprosit' o tom, chto menya davno  muchilo:  pochemu,
kogda Menge pokazyval nam kartinu  paniki,  na  ekrane  voznik  chelovek  s
avtomatom v rukah?
   Menge na mgnovenie zakryl glaza i rezko skazal:
   - Bylo!
   On scepil pal'cy tak, chto oni pobeleli,  pomolchal,  no  uspokoit'sya  ne
smog.
   - Bylo, - rasskazyval on otryvisto. - Ne so mnoj. S  dedom.  Ego  ubili
fashisty v tysyacha devyat'sot sorok pervom godu. On zhil v Varshave. Otec  moj,
eshche mal'chishka, ostalsya zhiv.  On  rasskazal  mne.  S  teh  por  ya  ne  mogu
zabyt'...
   - Prostite, Iosif Il'ich.
   YA sam nenavidel fashistov - po  istorii,  konechno,  no  chuvstvoval  sebya
vinovatym, chto nanes neozhidannyj udar etomu cheloveku. Horosho eshche, chto  byl
vyklyuchen ekran.
   Menge vdrug ulybnulsya i prochital stihi:

   O Solnce!.. Tam, gde ten' ot lip gusta i aromatna,
   Kidaesh' ty takie pyatna,
   CHto zhalko mne stupat' po nim.

   - Sonya... - zadumchivo prodolzhal Menge. - Kogda ona byla malyshkoj,  a  ya
stroil v bolotah reaktor i po poyas  provalivalsya  v  vonyuchuyu  zhizhu,  samoe
glavnoe bylo uvidet' raskidistuyu lipu i pod nej moyu  devchonku  v  korotkom
belom plat'ice. Predstavlyaete? Vsya, s nog do golovy, v zolotyh kruzhochkah i
smeetsya. Vot togda - vse bylo nipochem...
   Malen'kaya Sonya v solnechnyh vesnushkah - eto ya horosho videl. No esli b ty
znala, vzroslaya Sonya, sama  tishina  i  spokojstvie,  kak  moj  drug  Igor'
Markisyan pristaval ko mne v  rakete:  "Ty  paren'  chto  nado.  Nikogda  ne
zabudu, kakie glaza byli u Soni, kogda my uhodili. CHestnoe slovo, Mart, ty
ej nravish'sya". A ya smeyalsya i uveryal, chto ya sovsem ne to,  chto  nado  takoj
umnoj  devushke,  kak  Sonya,  i  serdce  moe  sovsem  v  drugom  gorode,  i
smotrela-to Sonya kak raz ne na menya, a na nego, churbana  nedogadlivogo,  i
emu stavila kompress na golovu, a ne mne. Esli b ty slyshala,  Sonya,  takie
dikie rechi moego druga, kotoryj devchonok nikogda ne zamechaet,  glaza  tvoi
ulybnulis' by, i ty stala b eshche krasivee.
   - Sonya reshila uehat', - skazal Menge. - Na Pamir, v  observatoriyu.  Ona
vam ne govorila?
   Vot kak! Na Pamir? Znachit, Igoryu pridetsya zaletat' na Pamir.
   A vsluh ya skazal:
   - Net, ne govorila. Tam prekrasno. YA tam byl.
   - I ya byl, - usmehnulsya svoim  vospominaniyam  Menge.  -  CHto  zh,  pojdu
iskat' molodezh'. Vot vam obruch. Vy, kazhetsya, hoteli porazmyshlyat' vsluh.
   YA smutilsya: Menge umel chitat' chuzhie mysli!
   On ushel. YA ostalsya v komnate odin. Odin so  vsem  mirom.  V  etom  mire
sgushchalis' tuchi. Ustanovki postoyanno sledili za oblakom. I  tam,  kuda  ono
napravlyalos', speshno  sadilis'  gravilety  i  rakety,  zamirali  zavody  i
mashiny.
   I gde by ya ni byl, v kakoj  gorod  ni  priletal,  ya  myslenno  bezhal  v
Svetlyj i vstaval ryadom s Karichkoj. YA stal boyat'sya. Net, ne za  sebya.  Mne
vse kazalos', chto Karichka saditsya v gravilet, a za rulem sovsem  ne  ya,  a
kakoj-nibud'  rastyapa,  kotoryj  ne  soobrazit,  chto  nado  delat',  kogda
vstretit oblako. I dazhe esli ona ne  sadilas'  v  gravilet,  ya  vse  ravno
boyalsya za nee i pridumyval tysyachi opasnostej... Eshche  strannyj  son  snilsya
mne v poslednee vremya: muchitel'no dolgo nabirayu ya nomer telefona i popadayu
ne tuda. A esli i tuda, Karichka menya ne slyshit. YA neistovo  stuchu  kulakom
po apparatu, no vse bespolezno: on isporchen. I snova kruchu,  kruchu,  kruchu
kovarnyj disk...
   I v rakete, kogda my neslis' s ogromnoj skorost'yu k kosmodromu Tampelya,
ya, vneshne kak budto sovsem spokojnyj, myslenno bezhal v Svetlyj. YA  uzhe  ne
doveryal tehnike; mne kazalos', chto esli  ya  vyskochu  sejchas  iz  rakety  i
prosto pobegu, ne razbiraya dorogi, ya bystree vseh dobegu do Karichki.
   A prishel syuda, k Menge. I derzhu v ruke priyatno  tyazhelyj  obruch.  Sejchas
nadvinu ego na lob i popytayus' vo vsem razobrat'sya. Svet! Vot tak...
   My stoyali s Karichkoj pod sosnoj,  kak  togda,  v  to  schastlivoe  utro.
Karichka - na stupen'ku vyshe  menya,  i  nad  ee  siyayushchej  golovoj  kachaetsya
mohnataya vetka.
   - Zdravstvuj, Karichka. YA priletel.
   - Zdravstvuj, Mart. YA rada.
   ("Kak stranno zvuchat mysli  vsluh!  Da  eshche  v  obrazah  znakomyh  tebe
lyudej!" I eto ekran povtoril za mnoj.)
   - Skazhi, kak ty delaesh' sebe takie volosy?  Vprochem,  ya  videl:  veter,
solnce, grebenka. Pomnish' - v bol'nice?
   - Vy prileteli s Ryzhem na trin-trave, a potom durachilis'. Mart, ty  zrya
togda uletel.
   - Pochemu zrya? YA rabotal. Gonyalsya za oblakom. I do sih por gonyayus'...  A
chto sluchilos'? Mozhet, za toboj uvivaetsya etot tip -  Andrej  Prozorov?  On
davno v tebya vlyublen. YA tol'ko molchal.
   - Nu chto ty! Terpet' ne mogu etogo elektronnogo  suharya.  YA  o  drugom,
Mart. Mne pochemu-to ne hochetsya zhit'.
   - |to ne tak, Karichka... Nu-ka podnimi  vyshe  podborodok,  ne  hmur'sya,
ulybnis'. Vot tak. Sovsem, kak  u  Ryzha,  -  zolotye  obodki  v  glazah...
Smotri: ya beru tebya na ruki. I my uzhe letim. Ne bojsya - eto more, ya  padal
v nego odnazhdy - ne strashno. A vot  my  obletaem  klinok  neboskreba.  |to
samyj obmanchivyj v  mire  gorod  -  Tampel'.  Vse  eti  yarkie  kartinki  -
nenastoyashchie, mirazh; a vot tam - vidish'? - von pod  tem  nastoyashchim  derevom
stoyat Sonya i Igor'. My tol'ko posmotrim na nih sverhu  i  poletim  dal'she.
Mozhet, v Mal'vu - tam, v portu, stoyat sigary podlodok, oni nyrnut  s  nami
kuda ugodno, hot' v Tuskaroru. A mozhet, mahnem na samyj  cherdak  Zemli,  v
Mirnyj, k polyarnomu bogu Lapinu: on napoit nas goryachim chaem, ulozhit  spat'
na shkury i  utrom  povedet  v  zaly  ledyanogo  dvorca.  I  my  vyp'em  tam
zolotistyj napitok. Ty pomnish' etot napitok?
   - Pomnyu. Lapin uchil nas pit' iz konservnoj banki do dna.
   - Odnim glotkom.
   - Da, odnim glotkom.
   - I my, esli zahotim, ostanemsya tam, v ledyanom dvorce.
   - A esli tuda priletit oblako?
   - Ne nado, Karichka, ob etom. Tebe, vo vsyakom sluchae, ne nado. YA videl -
eto nepriyatno: begushchie lyudi,  oblomki  graviletov,  sumasshedshie  avtomaty.
Dostatochno togo, chto videl odin ya.
   - No ved' ono letaet...
   - Pomnish', Karichka, ty boyalas' v detstve polosatogo  kota?  Gryaznyj,  s
obrublennym hvostom, diko goryashchimi glazami, on ni k komu ne shel  na  ruki.
Carapalsya, ubegal i  nocheval  neizvestno  gde.  Potom  my  uvideli  ego  v
zoougolke: on sidel v odnoj kletke s petuhami. CHistyulya,  pushistaya  sherst',
dobrye takie glaza. A ty emu vse ravno ne verila i skazala, chto pravil'no,
chto on v kletke.
   - YA byla prava: noch'yu kot zagryz vseh petuhov.
   - Da, eto byl nenormal'nyj kot... YA chto hochu skazat': odnazhdy ya podvedu
tebya k kletke - nu, mozhet byt', ne k  kletke,  ya  vvedu  tebya  v  ogromnyj
svetlyj zal, i tam, za steklom, ty uvidish'  serebristyj  shar.  "Vidish'?  -
skazhu ya. - On vyrabatyvaet elektrichestvo. Ne bojsya, potrogaj steklo".
   - I potom my vernemsya obratno v nash gorod. Tak, Mart?
   - Da. My vyjdem iz zala, i  ya  gromko  sproshu:  "Gde  tut  moj  krasnyj
gravilet?" I Ryzh vynyrnet iz-pod kusta i molcha pokazhet rukoj: vot on!
   - On skoro budet gotov - tvoj gravilet. YA videla sama.
   - I my poletim k svoej sosne. Nad  podvodnymi  gorodami.  Nad  krestami
teleskopov. Nad steklyannoj rekoj v Mezise. Nad teatrami i  cirkami  tvoego
Studgorodka. I ya budu sverhu tebe pokazyvat' i govorit', gde kto  zhivet  i
rabotaet.
   - Tol'ko my na minutu syadem u teatra.
   - Konechno, Karichka. Tam na ploshchadi budet tolpa. I  vse  budut  smotret'
vverh, kak ty stoish' na grani dnya i nochi, vse zabudut pro  vse  na  svete,
kogda ty skazhesh': "Byt' ili ne byt'? Vot v chem vopros..."
   "Byt'! Byt'!" - tverdil ya, glyadya na pustoj ekran.
   Snyatyj obruch vyskol'znul i so zvonom upal na pol.  YA  prodolzhal  dialog
pro sebya. A  potom  podumal:  "Interesno  znat',  chto  reshilo  by  oblako,
podsmotri ono moi illyuzii?"


   Noch'yu ya vyletel v Svetlyj, k Karichke. Ryzh razyskal  menya  po  telefonu:
"Priletaj. S nej ploho. Zovet tebya".
   Aksel' ponyal menya s  poluslova.  Skazal:  "Leti.  Zaodno  otdohni  dnej
desyat'. Spravimsya bez tebya. Mozhet, k tomu vremeni postavim tochku".
   I ya umchalsya na kosmodrom.





   Mnogie puteshestvuyut vsyu zhizn', no tak i ne mogut najti svoj neobitaemyj
ostrov.
   YA znal takoj ostrov - malen'kij gorodok,  po  imeni  Tishina.  Kirpichnye
krasnye  zamki  s  ostroverhimi  kryshami  i  bashenkami,  tihie,   moshchennye
akkuratnoj plitkoj dvoriki, uzen'kie,  nakrytye  shapkami  kashtanov  ulicy,
uyutnye, kak platyanoj shkaf v  detstve,  tramvajchiki,  dozhdik  vperemezhku  s
solncem - gorod slovno usnul sto let nazad i prosnulsya v okruzhenii  moshchnyh
sosedej, skazochnyj, ne pohozhij ni na kogo. Naverno, eto  byl  edinstvennyj
na Zemle gorod, v kotorom begali veselye  pestrye  tramvai.  CHto  zh,  lyudi
postupayut horosho, ostavlyaya koe-gde takie starinnye ugolki. Nam oni kazhutsya
staromodnymi, no imenno tam  chelovek  mozhet  otdohnut'  ot  ostryh  ritmov
sovremennyh  gorodov.  Tam,  ya  nadeyalsya,  Karichka  probuditsya  ot  svoego
boleznennogo sna: ischeznut pristupy toski i bespamyatstva, solnce pozolotit
poblednevshee lico,  v  ispugannyh  glazah  otrazitsya  glubokaya,  spokojnaya
tishina. YA rasschital vse tochno: oblaku, atakuyushchemu  krupnye  industrial'nye
centry, nechego bylo delat' v takom gorodke. YA dal  sebe  slovo  voobshche  ne
vspominat' pro oblako, poka Karichka ne popravitsya, - v  konce  koncov,  my
uezzhaem na neobitaemyj ostrov! Vrachi skazali, chto nichego  luchshe  pridumat'
nel'zya.
   My s Karichkoj dogovorilis', chto na vremya  zabyvaem  rakety,  gravilety,
ekrany, videofony, gazety,  avtomaty,  lajnery,  zaly  nevesomosti,  kino,
teatry, apteki, lekarstva. Poklonyaemsya odnoj prirode. Pishchu  gotovim  sami.
Berem chemodan  knig,  myach,  lasty,  masku.  Ishchem  neobitaemyj  ostrov,  po
nazvaniyu Tishina. Vse, edem.
   My vysadilis' na neobitaemyj ostrov, i nas ne vstrechala likuyushchaya tolpa.
Na perrone stoyal lish' pirat. Bronzovoe lico, serebristye volosy,  otchayanno
veselye glaza. On byl preduprezhden o nashej vysadke.
   - Pozdravlyayu molodozhenov! - zagremel na ves' vokzal pirat.
   My smutilis', skazali:
   - Net. My prosto puteshestvenniki.
   - Vse ravno - schastlivcy! - gromovym golosom  prodolzhal  pirat,  i  eho
letelo pod samye svody. - Vas zhdet domik u obryva i samoe pustynnoe  mesto
na vsem more. Ne kazhdyj smozhet  najti  v  nash  vek  tehniki  takoj  redkij
ugolok. |to vse ona - mamochka.
   Tak my uznali, chto na ostrove est'  sushchestvo  mogushchestvennee  pirata  -
mamochka. I vskore v etom ubedilis', otvedav nezhnejshej uhi  i  dragocennyh,
kak vo vsyakom primorskom rybnom gorode, bifshteksov. Potom  my  poderzhalis'
za talii farforovyh fej, podnosyashchih k nashim  rtam  blyudechki  s  obzhigayushchej
vlagoj, i ponyali, chto pirat ne shutit: v nash vek legkih napitkov takoj sily
nektar mogla dostat' tol'ko zapaslivaya hozyajka - mamochka.
   A on shutil. On vse vremya shutil, podsmeivalsya nad nami i s  naslazhdeniem
pil kefir. On znal, chto on ochen' vazhnyj admiral, a my etogo ne  znali.  My
uvideli vdrug na ego golove chernuyu furazhku s kilogrammovym zolotym  krabom
i pochtitel'no zamolchali. Siyaya, admiral sel v mobil' i pokatil  komandovat'
svoimi korablyami, kranami,  yashchikami  s  sardinami,  yashchikami  s  maslinami,
bochkami s seledkami i prochim, prochim. On skazal nam na proshchanie:
   - Mamochka vse umeet.
   ZHena admirala dejstvitel'no vse umela: ona dala  nam  kastryuli,  lozhki,
tarelki, vilki i teplye odeyala. A bez etih  veshchej  vryad  li  vozmozhen  byl
dal'nejshij rasskaz, chto mozhet podtverdit'  kot  Rich,  provozhavshij  nas  do
kalitki. |tot Rich, tozhe ochen' vazhnaya v  dome  persona,  umel  vstavat'  na
zadnie lapy i otdavat' chest'. Ne admiralu, net - mamochke.


   Dom stoit nad morem i  nazyvaetsya  "Morskaya  meteostanciya".  Noch'yu  pod
obryvom vzryvayutsya volny, utrom mezh berez  golubeet  samo  spokojstvie.  V
komnate u Karichki  cvety  i  tishina:  za  ee  stenoj  rabotayut  molchalivye
avtomaty. A za moej stenoj  to  i  delo  bubnit  mehanicheskij  ravnodushnyj
golos: "Temperatura... vlazhnost'... bally..."
   YA v kurse nastoyashchej i budushchej pogody.  Kastryulya  kochuet  iz  komnaty  v
komnatu: gotovim po ocheredi. Na rassvete ya lovlyu v ozere rybu,  poezhivayas'
ot syrogo tumana i sogrevayas' pesenkoj: "A u nas na  tri  gradusa  teplee,
chem u vas". Pesni sochinyaem  tozhe  po  ocheredi:  kazhdyj  den'  novuyu.  Moi,
konechno, samye bredovye.
   Karichka ochen' krasivo grebet. Ruki v zapyast'e tonkie, a sil'nye, derzhat
vesla cepko.  Nagibaetsya  -  volosy  vniz,  lico  vniz...  Raz  -  strunoj
vytyagivayutsya nogi. I snova volosy - nogi, volosy  -  nogi.  Zoloto  volos,
zoloto zagara.
   Solnce otskakivaet ot  vody,  i  svetlye  bliki  igrayut  na  pribrezhnyh
kustah. V zelenyh zatonah kto-to gromko chavkaet,  slovno  celuetsya  tysyacha
rusalok. Ostorozhno razdvigaem rukami kuvshinki i  vidim:  zdorovennye  leshchi
hvatayut rtom mohnatuyu travu i sosut s appetitom, prichmokivaya. I eshche  pishchit
chto-to v chernoj glubine... Ot etih mladencev rostom s poleno u  nastoyashchego
rybaka, naprimer, u Akselya, zashlos' by serdce.
   - Prav' k beregu, - komanduet Karichka. - Vidish'  yablonyu?  |h,  levee!..
Nu, ty, neandertalec, v sostoyanii zalezt' na derevo? Togda ugoshchaj!
   YAbloki kislye, no my staratel'no zhuem. A petuh tem vremenem skleval  na
beregu nashu kartoshku (ty gnevalas'), i menya uzhalila v  makushku  pchela  (ty
veselilas'),  i  kto-to  oral  v  kustah  pesnyu  (ty  skazala:  "Vot   eto
po-nashemu"), a potom ty potyanula nosom i, kak pchela, ustremilas' vpered  i
prinesla bidon meda.
   Okazalos', kazhdyj vecher solnce saditsya v more. S  nashego  obryva  vidna
strana Krasnogoriya. Ee nel'zya opisat', ona kazhdyj vecher raznaya.  My  znaem
tol'ko, chto ona torzhestvennaya i  radostnaya,  kak  flag.  Na  lice  Karichki
otsvet Krasnogorii; ochen' zhalko, chto solnce tak skoro tonet.
   A do etogo my uspevaem narvat'  v  zaroslyah  shipovnika.  Stupaem  sredi
kolyuchek, vysoko podnimaya nogi. Popadaet v nashu ohapku i prostaya  trava,  i
repej, i gor'ko-sladkaya polyn' - vse, chto cvetet i pahnet.
   Teper' podojdem k obryvu i  spustimsya  po  stupen'kam.  Vnizu  treh  ne
hvataet. Karichka, davaj ruku. Ili luchshe derzhis' za moyu  sheyu.  Nikogo  net,
dazhe mal'kov iz detskogo sada, kotorye radostno krichat nam:  "Dyadya,  tetya,
smotrite: ya golyj!" Vot nash kamen' - sadis'. Teper' shagom marsh  po  pesku!
Teper' begom. Teper' puzom na goryachen'koe, a ya eshche budu  kidat'  i  lovit'
bulyzhniki. CHitaj i ne obrashchaj vnimaniya na tresk  vertoleta  i  pristal'nyj
glaz mayaka - oni sluzhat svoyu sluzhbu...


   Karichka sidit na bol'shom kamne spinoj ko mne, vytyagivaet sheyu,  starayas'
zaglyanut' za gorizont. CHto tam? Mozhet, tam plavayut sardiny i shproty  ne  v
bankah i yashchikah, a na vole, shevelya plavnikami i ubegaya ot kovarnyh  setej.
Mozhet, starye negrityanki tkut myagkie kovry, nastoyashchie,  ne  sinteticheskie,
nezhnejshej krasoty kovry. Mozhet byt', na nastoyashchej reke Limpopo  skryvaetsya
poslednij iz roda Barmaleev. Ne znayu...
   YA znayu tol'ko, chto iz yantarnyh voln vyshel na plyazh  veselyj  matros.  On
byl nemnozhko  sumasshedshij,  potomu  chto  emu  v  tot  den'  vse  na  svete
nravilos'.  On  nyryal  pod  volnu,  fyrkal  i  otduvalsya,  kak  tyulen';  s
udovol'stviem spugnul zavizzhavshuyu tolstuhu, kotoruyu muzh  celyj  chas  molil
vylezti na bereg; pohodil po pesku na rukah,  kuvyrnulsya  i  uvidel  belyj
zontik. Zontik zagorazhival ot solnca ch'yu-to spinu. A poskol'ku zontik  byl
vodruzhen na  matrosskih  shtanah,  to  moryaku  nichego  ne  ostavalos',  kak
zaglyanut' za zontik. On uvidel nahmurennye brovi pod rovnoj chelkoj i knigu
v rukah.
   - Kto eta devushka? - sprashivaet u menya Karichka.
   - Po-moemu, studentka. Da, s teatral'nogo fakul'teta.  I  eshche  operator
schetno-informacionnoj mashiny. Na otdyhe. Kanikuly i zasluzhennyj otpusk.
   - Predpolozhim, - soglashaetsya Karichka i zhdet dal'nejshego rasskaza.
   Studentke ochen' nravitsya  gorod  s  redkim  imenem  Tishina.  Zdes'  net
kosmodroma,  orkestrov  i  avtomaticheskoj  stolovoj.  Tol'ko  detsadovskie
mal'ki shokiruyut studentku, kogda vostorzhenno soobshchayut:  "Tetya,  a  my  bez
shtanov!"
   Ona chitaet chto-to pro Afriku, a korabl' matrosa kak raz vernulsya iz teh
vod. I matros zavodit razgovor o sardinah -  kak  oni  shevelyat  v  glubine
plavnikami. Devushka slushaet, vse eshche sdvinuv brovi.
   On - pro zharu, pro akul, pro shtorm i  vahtu.  Ona  slushaet.  On  -  pro
racpredlozhenie komandy, reshivshej uvelichit' dlinu trala, pro  udachnyj  lov,
pro pochetnye gramoty. I vezhlivye kivki - v otvet.
   - A chto potom?
   - A potom geroicheskoe.
   - Geroicheskoe?
   - Nu konechno...
   Matros predlagaet devushke uehat' s nim, chtob uvidet' shtorm, i  akul,  i
podvodnye kamni - oni gorazdo krasivee, chem v knige. A ona  opyat'  molchit.
Togda on hochet pokazat' ej, kak plavayut del'finy. Eshche on  poprobuet  najti
lezhashchuyu na dne kambalu i prineset s dal'nego kamnya vodorosli, i nyrnet  za
oblomkom yantarya.
   - Ne slishkom li mnogo? - sprashivaet Karichka.
   - Mozhno ogranichit'sya vodoroslyami, - soglashayus' ya.
   Odno yasno nam oboim: belyj zont poka zabyt, on valyaetsya na peske.
   Matros uplyl k dal'nemu kamnyu. On plyl dolgo, hotya i izo  vseh  sil,  i
vernulsya s zelenoj girlyandoj na shee. Eshche izdali  ishchet  on  vzglyadom  belyj
zontik. Zont lezhit na peske, a devushki net.  On  hodit  s  vodoroslyami  po
beregu - kilometr tuda, kilometr obratno, i  emu  hochetsya  shvyrnut'  nogoj
zont, no on etogo ne delaet. Lozhitsya na ostyvshij pesok i zhdet.
   - Ona ispugalas' akul i shtorma?
   - Net, Karichka, koncovka sovsem drugaya.
   V sumerkah matros prosnulsya i  srazu  pochuvstvoval,  chto  ryadom  kto-to
est'. Podnyal golovu: ona sidit na chemodane i zhdet, kogda on prosnetsya: "Ty
gotova?" - sprosil on. "Da". - "Vot moya ruka, - skazal matros. - Poshli!.."
   ...Karichka molcha sidit na svoem kamne, a potom povorachivaetsya ko mne  i
podaet ruku.
   - Vot moya ruka. |tot matros - ty?
   - |tot matros ya.


   No my ne speshili v Afriku. My poehali v sosednij gorodok. V  igrushechnyh
vagonchikah, cherez igrushechnyj les, mimo igrushechnyh  domikov.  Byvaet  ochen'
tumannyj sonnyj son - takim pokazalsya nam gorodok,  nazvaniya  kotorogo  my
dazhe ne zapomnili. Kak potyanulo nas  iz  togo  gorodka  na  nashu  "morskuyu
meteostanciyu", gde bessonno bredit  avtomat:  "SHtorm...  vosem'  ballov...
shtorm..." I kto eto luchshe vseh ponyal? Mashinist igrushechnogo poezda, kotoryj
videl, kak my zasmeyalis', vyskochiv na zemlyu nashego ostrova. On hotel, chtob
my znali, chto on vse videl, i tak rvanul rukoyatku gudka,  chto  Karichka  ot
neozhidannosti nyrnula pod moyu ruku. I potom dolgo  etot  mashinist  ne  mog
uspokoit'sya: vse signalil nam iz-za lesa. My otlichno ponimali drug druga.
   ...Slyshite shagi na kamennyh stupenyah? |to nashi shagi - Karichkiny i  moi.
Vot smolkli. My priseli  na  skamejku.  Bol'she  pro  etu  lestnicu  nichego
skazat' ne mogu - takaya ona nedotroga. Mne ochen'  hochetsya,  chtob  syuda  ne
popal sluchajno pisatel'. A to budet lazit' s zapisnoj  knizhkoj,  soschitaet
stupen'ki i napishet detektivnyj roman pro tainstvennoe  proshloe  hranyashchego
molchanie kamnya. Pust' luchshe poyavitsya v mestnoj gazete fotografiya:  dlinnaya
lestnica i na kazhdoj ee stupen'ke schastlivyj detsadovskij malek.


   "Zdravstvuj, dlinnonogij Ryzh! Kak ty pozhivaesh'? My zhivem horosho. Kazhdyj
den' edim po banke bychkov v tomatnom souse, eshche po skovorodke kartoshki  da
po celoj baran'ej noge, po bachku ovoshchnogo supa i po sto pomidor. I vse  ne
popravlyaemsya, dazhe na sto grammov: skuchaem po tebe..."
   (My pishem s Karichkoj  pis'mo,  samoe  obyknovennoe  pis'mo  -  ved'  my
otreklis' ot tele- i videofona.)
   "Ryzh! My ne znaem, ponravilas' tebe  ili  net  istoriya  o  Pravdivyh  i
Lzhivyh Galoshah. Ty uzh nad nami  ne  podtrunivaj.  Nam  tut  delat'  sovsem
nechego, graviletov my ne stroim, tol'ko kupaemsya i valyaemsya na peske.  Vot
i poluchaetsya, chto v golovu lezut vsyakie istorii. Pochitaj-ka odnu  iz  nih.
Pro Stranu Glupostej.
   Nekotorye vzroslye, kak ty znaesh', ne hotyat ponyat' detej.  V  otvet  na
voprosy oni pozhimayut plechami i govoryat: "Gluposti".
   I vot odnazhdy gluposti obidelis' na etih  vzroslyh  i  ushli  ot  nih  v
Stranu Glupostej.
   Teper', kak i vo  vsyakoj  skazke,  -  o  korole.  On  byl  ne  ochen'-to
schastlivyj, potomu chto byl lishnim  v  svoem  korolevstve.  Odnazhdy  pozdno
vecherom korol' navel spravki po telefonu i uznal, chto v  Stranu  Glupostej
ne letyat gravilety i ne edut mobili. Tuda ne plyvut korabli  i  ne  mchatsya
rakety. V Stranu Glupostej mozhno tol'ko prijti samomu.
   I korol' otpravilsya v put'. Iz imushchestva on vzyal s soboj  odnu  trubku.
Poka on shel cherez gorod, ego neskol'ko  raz  tolknuli  loktyami  roboty,  i
korol' okonchatel'no ubedilsya, chto on lishnij.
   Mnogo dnej i nochej shel korol', doverivshis'  rezvosti  nog.  On  shel,  i
solnce svetilo emu to v grud', to v spinu. On shel, i zvezdy  osveshchali  emu
dorogu. Ty mozhesh' prosledit' ego put' po  cepochke  malen'kih  kubov  dyma.
Korol' ne opasalsya pogoni i bespechno posvistyval lyubimoj trubkoj - ved' on
byl lishnim.
   On srazu uznal Stranu Glupostej. U dorogi stoyala uveshannaya sharami elka,
na ee makushke pozvanivali  kolokol'chiki.  Na  korolya  privetlivo  smotreli
shokoladnymi glazami  derev'ya.  Oni  podnimali  vverh  vetvi  i  kak  budto
tancevali. Mezh vetvej byli natyanuty solnechnye  luchi,  a  na  nih  povesheny
noty. Kogda korol' prohodil pod nimi, on slyshal dovol'no priyatnye melodii.
Kazhdoe derevo igralo chto-to svoe.
   Potom korol' uvidel more i  kruglyh,  kak  bochonki,  matrosov,  kotorye
igrali v salochki s volnami; uvidel  hudozhnikov  s  kistyami  (oni  risovali
pryamo po vozduhu te samye tancuyushchie derev'ya s shokoladnymi glazami); uvidel
kompozitorov, kotorye, podprygivaya, lovili solnechnye luchi i natyagivali  ih
na  vetvyah;  uvidel  mirno  beseduyushchie  shhuny  -  oni  delilis'  strashnymi
istoriyami pro okean; uvidel marmeladnye  doma,  v  kotoryh  zhili  zveri  s
dobrymi mordami; uvidel gorshok grechnevoj kashi bez moloka i  gorshok  moloka
bez grechnevoj kashi, grustnyh loshadej bez teleg, topory bez toporishch,  chashki
bez blyudec i mnogo eshche takogo, o chem mozhno rasskazyvat' tol'ko  v  bol'shoj
knige.
   Nikto ni o chem ne sprashival korolya. S nim lish'  vezhlivo  zdorovalis'  i
zhelali emu dobrogo dnya.
   Korol' chuvstvoval sebya ochen' horosho i posvistyval trubochkoj.
   No vot on uvidel devushku  s  kruglymi  shokoladnymi  glazami.  Ona  byla
strojna, shla legko, budto tancuya,  ostavlyaya  na  peske  horovod  malen'kih
sledov. Korol' srazu zhe  dogadalsya,  pochemu  vse  derev'ya  v  etoj  strane
smotryat  shokoladnymi  glazami.  Ne  trudno  bylo  ponyat',  pochemu   lovili
solnechnye luchi kompozitory i igrali  v  salochki  s  volnami  matrosy.  Vne
vsyakogo somneniya - eto byla koroleva.
   Ona priblizilas' k neznakomcu, dymivshemu  trubkoj,  i  oni  vstretilis'
vzglyadami.
   - Zdravstvuj, - skazala koroleva, - i, pozhalujsta, ne obrashchaj  vnimaniya
na moi slova. YA govoryu vse naoborot i nevol'no mogu obidet'.
   - Ty dobra, - otvetil korol'. - I ne bespokojsya: nichto menya ne  obidit,
potomu chto ya - naoborot naoborot.
   Oni ponyali drug druga. Koroleva kivnula i udalilas'. Legko  i  radostno
bylo korolyu. Tol'ko bolela ego grud'. Naverno, ot lishnego tabaka.
   Vot i vsya skazka o tom, kak korol' ostalsya zhit' v miloj ego dushe Strane
Glupostej. On nashel tam yashchik krepchajshego  tabaka  i  teploe  odeyalo,  chtob
zavorachivat'sya v nego na noch'.
   No po nocham korol' ne spal. On  brodil  u  morya  i  dumal:  "Razve  eto
gluposti - marmeladnye doma, loshadi bez teleg, muzyka na solnechnyh  luchah?
Razve eto gluposti, kogda kto-to govorit naoborot? Net, dlya menya  vse  eto
ne gluposti... I ya ochen' hochu ostat'sya  zdes'  navsegda  i  eshche  nauchit'sya
tancevat' v svoih dorozhnyh botinkah tak zhe legko, kak koroleva..."
   Utrom solnce nagrevalo pesok, i na nem ostavalis' lish' vmyatiny  sledov.
Nikto ne obrashchal na nih osobogo vnimaniya. Vse dumali, chto noch'yu shel  grad,
a grad v etoj strane shel tam, gde hotel".





   Nash ostrov okazalsya obitaemym. Bezhali po ulice mal'chishki, krichali:
   - Ura! Garga zovet vseh na  Bajkal!  Ajda  na  ozero!  Budem  igrat'  v
bessmertnyh!
   Mal'chishkam ya veryu: oni vsegda igrayut  v  nastoyashchee.  Nichego  ne  skazav
Karichke, brosilsya k telefonu  (videofona  na  stancii  ne  bylo).  Vasilij
Ivanovich Smirnov, "admiral", drug moego otca,  hodil  po  portu.  Nakonec,
nashli ego.
   - Bredovye idei, i nichego bol'she! - garknul v trubku Vasilij  Ivanovich.
- Ne panikujte, otdyhajte. Kazhetsya, eto tot samyj vash rodstvennik?
   YA brosilsya v chital'nyj  zal.  Toroplivo  razvernul  svetogazetu.  Dolgo
iskal. Gde-to v konce  stranicy  nashel  satiricheskuyu  zametku  "Orakul  na
ostrove". Avtor rezko vysmeival zayavlenie  professora  F.M.Gargi,  kotoryj
obratilsya po radio k lyudyam planety. Melkim shriftom bylo napechatano i  samo
zayavlenie. Vot ono:

   "Ko vsem lyudyam Zemli!
   My, gruppa uchenyh, rabotayushchih na ostrove Ol'hon (Bajkal), obrashchaemsya ko
vsem  lyudyam  planety  s  predlozheniem   osnovat'   Obshchestvo   bessmertnyh.
Mnogoletnyaya rabota nashej gruppy, vozglavlyaemoj professorom F.M.Gargoj, nad
biomashinoj  privela  nas  k  sleduyushchemu  otkrytiyu:  izmenenie   processov,
protekayushchih  v  kletkah  cheloveka,  vedet  k  sozdaniyu  sovershenno  novogo
organizma, kotoromu ne ugrozhaet prezhdevremennoe starenie.  Ni  mnogoletnij
son,  ni  mgnovennoe  zamorazhivanie  ne  reshayut  voprosa  o  vechnoj  mechte
chelovechestva - znachitel'nom prodlenii chelovecheskoj zhizni,  lish'  otodvigaya
na korotkij srok neizbezhnyj ishod. Segodnya mechta vseh pokolenij  blizka  k
osushchestvleniyu: neizbezhnaya sluchajnost', kak nazyvayut  smert',  otstupila  v
proshloe. Otnyne kazhdyj chelovek imeet vozmozhnost'  prodlit'  svoyu  zhizn'  v
chetyre-pyat' raz, chto prakticheski i oznachaet bessmertie.
   Pervyj opyt, kotoryj prodelal na  sebe  professor  N.M.Kilou,  prohodit
uspeshno. Pervyj Bessmertnyj zhivet sredi nas!
   My ne skryvaem  i  metodov  dostizheniya  etoj  blagorodnoj  celi:  opyty
vedutsya  s  pomoshch'yu  neizvestnoj  nam   do   nedavnego   vremeni   energii
kosmicheskogo ob®ekta, nazyvaemogo  oblakom.  Na  vremya  eksperimenta  zona
ostrova okruzhena zashchitnym polem  oblaka  (v  svyazi  s  etim  ozero  Bajkal
zamorozheno).
   Lyudi Zemli! My ne somnevaemsya, chto na nash prizyv otkliknutsya milliony.
   Otnyne  CHelovek  Bessmerten!  Otkryta  novaya  stranica  istorii   nashej
planety!"

   ...Spokojno! - skazal ya sebe. -  |to  uzhe  ser'ezno.  Mozhno  vysmeivat'
skol'ko ugodno mnimoe bessmertie i staromodnoe nazvanie  novogo  obshchestva,
mozhno kritikovat' professora Gargu za neobosnovannye idei i  nesovremennyj
treskuchij stil'. Esli by ne odna detal' - oblako. Kak ya znal, shutki s  nim
oborachivalis' tragediej. YA by na meste fel'etonista sovsem ne shutil.


   Karichka vse ponyala, edva  prochla  obrashchenie.  Sela  -  sinie  teni  pod
glazami. Skazala prosto:
   - Davaj sobirat'sya.
   YA shvatil ee za plechi, zakruzhil.  Nu-ka  povertis'  -  pokruzhis'!  CHtob
sarafan nadulsya kolokol'chikom. My eshche zdes', i guby  u  nas  eshche  solenye.
Naverno, my budem uzhe v pyl'nom gorode, a ot nas net-net i pahnet morem.
   CHto zh, schast'e, vidno, takoe zhe letuchee, kak zapah morya u nas na gubah.
Vidno, net bol'she na vsej zemle neobitaemyh ostrovov, nel'zya v nashe  vremya
byt' Robinzonom. No ty, mayak, steregi eto mesto - my priedem!
   Mobili sozdany dlya togo, chtoby uplyvali nazad znakomyj dom, gde ostalsya
bormochushchij avtomat, otcvetayushchij shipovnik, sosny na bugre, potom ozero,  iz
kotorogo nikuda ne  uedesh',  les  bez  seryh  volkov  i  krasnyh  shapochek,
ostroverhie zamki. Miloe - chuzhoe.
   Veter b'et v lico,  volosy  Karichki  -  kak  kryl'ya,  navstrechu  plyvet
steklyannyj vokzal, szadi - pyl' ot koles.
   Ty - kak utro. Slyshish' menya, Karichka?


   V teh zhe gazetah, kritikovavshih professora  F.M.Gargu,  byli  korotkie,
soobshcheniya, chto cherez neskol'ko chasov redakcii nachnut  v  dnevnyh  vypuskah
publikaciyu otcheta o zasedanii Soveta uchenyh Zemli. V  graviplane,  mchavshem
menya  i  Karichku  s  ogromnoj  skorost'yu  domoj,  my  prezhde  vsego  vzyali
svetogazetu i  vklyuchili  radio.  Peredavali  muzyku:  ochevidno,  zasedanie
Soveta ne translirovalos', bylo zakrytym.  Pervye  polosy  gazet  rovno  v
dvenadcat' stali menyat'sya na nashih glazah: odna za drugoj ischezali prezhnie
kolonki i voznikali stroki, kotorye my proglatyvali mgnovenno, zamerev  ot
izumleniya.
   Prisutstvovali pochti te zhe, uchenye, kotorye byli na  poslednem  Sovete.
Doklad professora A.M.Brigova nazyvalsya "Teoriya P-polya".
   Prezhde vsego, skazal Aksel' Mihajlovich, eto soobshchenie - rezul'tat truda
bol'shoj gruppy  fizikov,  astronomov,  matematikov:  nauchnyh  kollektivov,
vozglavlyaemyh K.D.Somersetom, I.D.Brodskim, I.K.Porgelem,  R.D.CHernyshevym,
V.R.Nud-CHaha,  F.K.Grimmengaud,  kotorye  poruchili  emu   proinformirovat'
chlenov Soveta o teorii novogo P-polya. |ta teoriya rodilas' iz  issledovanij
v  oblasti  kosmografii,  nablyudenij  za  prirodoj  kosmicheskogo  ob®ekta,
nazyvaemogo oblakom, a takzhe iz dal'nejshego razvitiya teorii edinogo polya.
   Fotografiya pokazyvala Akselya stoyashchim u doski s kuskom mela v  ruke:  on
vnosil popravki v izvestnye vsem uravneniya. Gazety ne privodili uravnenij,
no i bez nih  byla  yasna  sut'  perevorota,  proizvedennogo,  kak  vsegda,
strogoj logikoj matematiki. Prostranstvo  Vselennoj  napolneno  ne  tol'ko
gravitacionnymi  volnami,  no  i  volnami  negravitacionnogo   prityazheniya,
energiej, kotoruyu uchenye nazvali universal'noj siloj prityazheniya ili, vkupe
s  gravitaciej,  P-polem.  Fiziki  davno  dogadyvalis',  chto  tainstvennaya
energiya rozhdaetsya  sgustkami  sverhplotnogo  veshchestva  v  yadrah  galaktik,
veshchestva s nezvezdnymi svojstvami, kotoroe, odnako, po  masse  v  milliony
raz  bol'she  srednih  zvezd.  Vot  ona,  eta  sila  gigantskogo  zvezdnogo
mehanizma, ne ulovimaya prezhde ni v odnoj laboratorii Zemli, vystroilas'  v
ryady strojnyh uravnenij, broshennyh na  chernoe  pole  doski  sil'noj  rukoj
Brigova... YA smotrel na fotografiyu i videl gigantskoe fejerverochnoe koleso
Galaktiki - ono vrashchalos', menyaya svoj svetovoj uzor, po zakonam  uravnenij
na doske Soveta.
   - CHto ty delaesh'? - Karichka shvatila menya za ruku.
   YA i ne zametil, kak nachal chertit' karandashom pryamo  na  stole:  spirali
galaktik, oblaka tumannostej, zvezdnye shary.  A  mezhdu  nimi  -  krohotnaya
raketa.
   - Sejchas umer parovoz, - torzhestvenno skazal ya.  -  Ty  ponimaesh'?  |to
velikaya minuta.
   - Net, ne ponimayu. - Karichka pokachala golovoj. - CHto eshche za parovoz?
   - Kakaya ty nedogadlivaya! My ne mozhem letet' k dalekim zvezdam - pochemu?
Letet' na nashih raketah v drugie galaktiki - eto vse ravno, chto  dvigat'sya
k Lune na parovoze. Teper' vse budet inache. Slushaj!
   YA  vskochil  i  odnim  vzmahom  ruki  nachertal  prostranstvo  Vselennoj,
zapolnennoe energiej P-polya. Otnyne ono otkryto dlya kosmicheskih  korablej.
Ispol'zuya kolossal'nuyu energiyu P-polya, korabli  uletyat  k  dalekim  miram,
razvivaya okolosvetovuyu skorost', kotoraya snilas'  poka  tol'ko  fantastam.
Gran' vidimogo - nevidimogo preodolena  prostymi  znakami  uravnenij.  Tak
pribylo k nam so dna kosmicheskogo kolodca, mercayushchego  otrazheniem  dalekih
mirov, oblako.
   - Ty v etom uveren? - udivlenno sprashivaet Karichka.
   - Konechno! Nedarom my tak dolgo gonyalis' za nim. Dolzhny  zhe  my  chto-to
otkryt'!
   V etot moment ya predstavil kovarno usmehayushchijsya shar:  on  ponimal,  chto
ego ustrojstvo po-prezhnemu zagadochno, i byl dovolen  svoej  neulovimost'yu.
Nichego, skazal ya emu, nam uzhe izvestna  tvoya  tainstvennaya  sila:  chelovek
okazalsya vernym sebe, slomav  privychnye  predstavleniya,  rasshiriv  granicy
znanij odnim vzmahom svoej slaboj ruki. Doberemsya i do tvoej serdceviny!
   Kak by v podtverzhdenie moih myslej Brigov, sdelav  pauzu,  zagovoril  o
prirode kosmicheskogo oblaka. Pauza nastorozhila prezhde  vsego  zhurnalistov,
kotorye  veli  reportazh  dlya  gazet   s   zasedaniya:   oni   pochuvstvovali
znachitel'nost' momenta.
   Razom ischezli vse prezhnie stroki, pervye zhe frazy dokladchika  legli  na
belyj gazetnyj list krupnym shriftom.
   "Neskol'ko dnej nazad retranslyacionnaya stanciya Zemlya - Mars  v  techenie
chasa  prinimala  seriyu  impul'sov,  -  tak  nachal  professor  Brigov  svoe
soobshchenie. - Vychislitel'nyj Centr rasshifroval  signaly.  Oni  predstavlyayut
chetyre zakodirovannye shemy, fotografii ili kartiny - mozhno  nazyvat'  kak
ugodno. Ustanovleno, chto  istochnik  peredachi  -  kosmicheskij  ob®ekt  ili,
vernee,  gruppa  kosmicheskih  ob®ektov.  Oni  dvizhutsya   s   okolosvetovoj
skorost'yu v napravlenii zvezd Sirius A i Sirius B na  rasstoyanii  primerno
odnogo svetovogo goda ot Zemli. Te  zhe  signaly  byli  ulovleny  antennami
kosmicheskogo korablya "ZM-78", chto svidetel'stvuet o ih moshchnosti. Passazhiry
i   ekipazh   korablya   nablyudali    neobychnye    opticheskie    izobrazheniya
neposredstvenno v kosmose. Fotografii, kinokadry i opisaniya ochevidcev dayut
osnovanie  schitat'  eti  izobrazheniya  identichnymi  seriyami  zakodirovannyh
impul'sov. Predlagayu vashemu vnimaniyu soobshcheniya, postupivshie ot kosmicheskih
ob®ektov..."


   Zdes' ya sdelayu nebol'shoe otstuplenie  i,  zabegaya  vpered,  peredam  po
vozmozhnosti tochno vpechatleniya odnogo iz ochevidcev. V tom korable,  kotoryj
srazu stal znamenit, potomu chto  passazhiry  -  i  te,  kto  videl,  i  kto
tanceval ili pel i nichego ne videl,  -  eshche  celyj  god  razvlekali  svoih
znakomyh "potryasayushchimi rasskazami", v tom samom korable "ZM-78" letel  moj
priyatel' Oleg Spirikov, lunnyj fizik, kotorogo ya to  i  delo  vstrechal  na
kosmodrome. Oleg lishen opasnogo voobrazheniya i potomu ne sposoben  privrat'
ili dorisovat' uvidennoe nesushchestvuyushchimi  detalyami.  Hotya  ya  uslyshal  ego
rasskaz pozdnee, kogda uzhe mnogoe znal, vse ravno on vzvolnoval menya. I  ya
uveren v polnoj ego pravdivosti.
   "YA sidel na progulochnoj palube i chital knigu. Ne  znayu,  zachem  ya  syuda
zabrel, vo vsyakom  sluchae,  ne  lyubovat'sya  zvezdami.  Naverno,  ya  teper'
navsegda isporchennyj chelovek - ne mogu torchat' v pomeshchenii. Mne nado, chtob
nad golovoj byla beskonechnaya dyra, koe-gde utykannaya sgustkami materii,  -
togda ya spokoen. I vse zhe stolik, lampa, kreslo, kakoj-to priyatnyj  ugolok
- vse bylo zdorovo. Uyut, komfort, postoyannaya gravitaciya - na Lune etogo ne
najdesh'; tam i knigu-to chitat' ne hochetsya: ne oshchushchaesh' ee vesa na  ladoni.
Nu, slovom, ya  chuvstvoval  sebya  brodyagoj-studentom,  u  kotorogo  vperedi
dlinnye kanikuly. Pomnyu, zametil  kraem  glaza  Sirius,  podmignul  emu  i
skazal: "Zdorovo, pes'ya  zvezda.  Raz  ty  mne  svetish',  znachit,  u  menya
kanikuly".
   I vot to li kto kriknul, to li eshche chto, no podnimayu  ya  golovu  i  vizhu
skvoz' prozrachnyj potolok takuyu kartinu. Ideal'no  chetkij  stroj  kakih-to
kruglyh shtukovin, prichem  chut'  smazannyh,  znachit,  oni  letyat,  i  samaya
poslednyaya, samaya bol'shaya - pryamo pered nosom korablya. Ty znaesh',  Mart,  ya
nasmotrelsya mnogo vsyakoj chertovshchiny v kosmose, no tut mne i  v  golovu  ne
prishlo, chto eto takoe. Edinstvennoe, chto vspomnil, eto tvoe lico, kogda ty
nosilsya v gravilete vokrug oblaka. Vspomnil i neproizvol'no  uhvatilsya  za
kreslo: ege, dumayu, sejchas my  tuda  nyrnem.  Smeshnaya  mysl',  osobenno  v
korable, kogda znaesh', chto vperedi net nichego - ni ledyshki, ni kameshka, ni
pylinki - verno?.. YA shvatil kinokameru - ona vsegda boltaetsya na boku - i
stal snimat'. Tozhe, v sushchnosti, avtomaticheskaya privychka, no chto podelaesh':
rasskazam o gallyucinaciyah nikto ne verit, a kadry - eto uzhe dokument.  CHto
tvorilos' na palube, etogo ya nichego ne videl - snimal,  poka  kartinka  ne
ischezla.
   Snachala vse molchat. Molchat i smotryat.  Ponimayut,  chto  sluchilos'  nechto
ser'eznoe. Nu, a potom - kto vo chto gorazd: begut s paluby  i  na  palubu,
sporyat, schitayut, skol'ko ih bylo, etih sharov. A kakaya raznica  -  skol'ko?
Glavnoe, chto oni poyavilis' ni s togo ni s sego i propali.  Mistika?  Obman
zreniya? Mezhzvezdnoe televidenie? Nichego ne ponimayu. Ladno,  podozhdem,  chto
budet dal'she.
   A dal'she, minut cherez desyat',  novaya  kartinka,  kak  by  shema.  Opyat'
arhigigantskih razmerov, trudno dazhe skazat'  -  kakih,  masshtab  ved'  ne
opredelish'. No ya uzhe nagotove: snimayu po chastyam.
   Dve zvezdy: odna - belaya, obychnaya, drugaya - ele vidnyj karlik. I vokrug
karlika - spiral' iz teh zhe sharov, chto byli pokazany ran'she. Tut  uzh  menya
osenilo: gravitacionnye zvezdolety! Startuyut  iz  kosmosa,  delayut  oborot
vokrug karlika navstrechu ego vrashcheniyu i,  slovno  stolknuvshis'  s  uprugoj
setkoj, uletayut s kolossal'noj skorost'yu.
   Nu, ty ponimaesh', kakoe eto proizvelo  vpechatlenie.  Nam  byl  prepodan
urok mogushchestva. Vernee, dazhe ne nam, a  tomu,  dlya  kogo  prednaznachalas'
dannaya informaciya.  A  kto  eto  -  poka  bylo  neizvestno.  I  vot  takoe
chuvstvo... YA oshchushchal sebya etakoj  malen'koj  kozyavochkoj,  bozh'ej  korovkoj,
kotoraya tol'ko chto vyuchilas' chitat' i - na tebe! - poluchaet  telegrammu  s
bukvami v polneba.
   Snova zatemnenie, i posle pereryva - tret'ya seriya. Pochti ta zhe situaciya
- "mertvaya petlya" mashin, tol'ko teper' vokrug drugih zvezd, i odna iz nih,
malyusen'kij takoj, samyj poslednij  sharik,  posle  oborota  vokrug  zvezdy
letit sovsem po drugoj orbite, chem ostal'nye. YA  eshche  togda  podumal:  vot
tak, po vole slepogo sluchaya, popalo oblako v  nashu  zaholustnuyu  Solnechnuyu
sistemu i sostoyalsya pervyj kontakt  mezhdu  galakticheskoj  i  slaborazvitoj
civilizaciyami.
   ...Bylo odnazhdy so mnoj, Mart, takoe proisshestvie. YA delal  kontrol'nyj
oblet Luny v odnomestnoj rakete. Nu, vyvel na orbitu, vyklyuchil  dvigatel',
dumayu: pust' letit potihon'ku, pribory trudyatsya sami po sebe, a ya otdohnu.
Na vsyakij sluchaj vklyuchil ekran obzora.
   CHto takoe? Nichego ne ponimayu. CHernota, zvezdy i strannye  polosy.  Ves'
kosmos  pered  moej   raketoj   zastroen   kakimi-to   mostami.   Ob®emnye
metallicheskie  konstrukcii,  hitroumno  tak   perepleteny,   dazhe   zemnoe
napryazhenie v nih chuvstvuetsya. Dlya poryadka ya,  konechno,  zapechatlel  ih  na
plenke. SHCHelkayu, shchelkayu, no eshche ne ponimayu, chto eto takoe. Potom vizhu,  chto
zrya shchelkayu - apparat ne zaryazhen. Stal iskat' kassety i vmesto nih nahozhu v
karmane odnu metallicheskuyu shtuku.
   "Osel! - govoryu ya sebe. - Ty sovershil dve oshibki, pospeshiv so  vzletom.
Pervaya: ty ne nadel shchitok na ob®ektiv  kamery,  i  teper'  solnechnye  luchi
narisovali na tvoem ekrane takuyu zagadochnuyu kartinku, kotoruyu ty ni za chto
v zhizni ne otgadal by, ne popadis' tebe v etot moment shchitok.  A  vtoraya  -
sledstvie pervoj: raz ne zaryadil apparat i vmesto kassety vzyal  shchitok,  to
teper' ne smozhesh' zasvidetel'stvovat' svoe otkrytie ili  hotya  by  ubedit'
svoih  tovarishchej  v  nalichii  inoplanetnyh  sushchestv,  stroyashchih  v  kosmose
mosty..."
   Vot tak-to, Mart. Predstav',  chto  ya,  chelovek  punktual'nyj,  povtorno
dopustil grubuyu oshibku: na chetvertuyu, final'nuyu, scenu u menya  ne  hvatilo
plenki. A ona kak raz i byla razgadkoj  vsej  peredachi.  Ili  skazhem  tak:
zagadkoj. Na etot raz na temnom fone byli dva izobrazheniya. Vzryv zvezdy  -
krasivaya, yarostnaya vspyshka v centre i siyayushchij oreol, skvoz' kotoryj  vidny
drugie, spokojnye zvezdy. I otdel'no - planeta. Krupnym planom.  Vse,  kak
polozheno: atmosfera, svechenie, oblachnyj pokrov, - no eto ne Zemlya,  golovu
dayu   na   otsechenie.   YA   smotrel   vnimatel'no,   staralsya   zapomnit',
sfotografirovat' zrachkami. I, kazhetsya, zapomnil. Vizhu i teper' s zakrytymi
glazami. No chto eto - ne znayu.
   YAsno odno: kakaya-to zagadochnaya prichina gonit stroj gravitacionnyh mashin
v kosmose. CHto oni takoe - razvedyvatel'nye apparaty, ekspedicionnaya sila,
gruzovye korabli ili passazhirskie zvezdolety - nichego sejchas  ne  skazhesh'.
Oni - chetkij stroj ideal'no  kruglyh  sharov,  devyat'sot  s  lishnim  mashin,
startuyushchih ot odnoj zvezdnoj sistemy k drugoj, k ochen' dalekoj, mozhet,  na
drugom krayu Galaktiki ili eshche dal'she, oni  -  devyat'sot  s  lishnim  mashin,
umeyushchih skol'zit' mimo zvezd s takoj zhe  legkost'yu,  kak  my  kataemsya  na
lyzhah s gor. Devyat'sot s lishnim. Minus odna. Minus odin shar.
   A ta planeta - ih dom, kotoryj isparilsya  posle  vzryva  zvezdy?  Novaya
gavan', k kotoroj oni letyat? CHto ugodno, tol'ko  ne  nasha  Zemlya.  I  ono,
oblako, kotoromu byli adresovany chetyre poslaniya, prekrasno eto znaet. Tak
zachem ono zdes' zastryalo? Pochemu  ne  dogonyaet  svoj  stroj?  Mozhet,  ono,
poteryav skorost', popalo v gravitacionnuyu lovushku Zemli i  ne  znaet,  kak
vybrat'sya iz etogo kolodca?"


   Tak govoril moj tovarishch Oleg Spirikov,  chelovek  realistichnyj,  nachisto
lishennyj voobrazheniya. I hotya on govoril eto potom, posle doklada  Brigova,
ya veril kazhdomu ego slovu.
   My s Karichkoj byli ne v kosmicheskom korable, a v obychnom  graviplane  i
videli ne gigantskie kartiny na fone chernoj kosmicheskoj pustoty,  a  vsego
lish' gazetnye fotografii, sdelannye Olegom ili kem-to iz  ego  poputchikov,
no my volnovalis' ne men'she, chem passazhiry, stoyavshie na  smotrovoj  palube
znamenitogo "ZM-78".  I  v  eti  minuty  dostatochno  bylo  suhovatyh  fraz
dokladchika, chtoby ponyat' znachimost' signalov uhodyashchih  mashin  -  signalov,
kotorye sluchajno pojmali antenny.  CHetyre  snimka  svidetel'stvovali,  chto
civilizaciya, porodivshaya oblako, obognala nas v  svoem  razvitii  na  celuyu
stupen'.
   Prinyalo li oblako signaly? Naverno. Ustanovki zaregistrirovali,  chto  v
te chasy oblako ushlo v kosmicheskoe  prostranstvo;  veroyatno,  seansy  svyazi
mezhdu letyashchimi sharami  byli  tochno  obuslovleny.  Nikto  ne  mog  skazat',
otvetilo li ono svoim  kollegam:  ni  odna  zemnaya,  ni  odna  kosmicheskaya
antenna ne pojmala bol'she nikakih signalov.
   Kogda oblako vernulos',  s  nim  pytalis'  ustanovit'  kontakt  tem  zhe
sposobom: moshchnejshie mazery planety  bukval'no  obrushili  na  nego  vodopad
signalov, zakodirovannyh tak zhe, kak i kosmicheskoe  soobshchenie.  Oblako  ne
otvechalo. I sejchas, kogda ono nedvizhno stoyalo  nad  bajkal'skim  ostrovom,
ono ne zamechalo ni tehnicheskih dostizhenij zemlyan, ni delovogo  vnimaniya  k
svoej persone.
   "Konechno, mozhno bylo by vyvesti oblako v  kosmicheskoe  prostranstvo,  -
skazal  Brigov  v  zaklyuchenie,  -  i  unichtozhit'   ego   tam   izluchatelem
antiprotonov, kak predlagayut nekotorye goryachie golovy.  No  ya  dumayu,  chto
takoj  postupok  protivorechit  etike  chelovecheskogo  obshchestva.  Pust'  eta
iskusstvennaya sistema imeet neponyatnuyu ili vrazhdebnuyu  nam  programmu.  My
najdem sposob vozdejstvovat' na nee drugim putem, izmenit',  esli  ugodno,
ee programmu i, ya polagayu, vse-taki dogovorit'sya s nej. Vo vsyakom  sluchae,
reshenie po takomu vazhnomu voprosu vyneset Verhovnyj Sovet Zemli, kogda  my
budem gotovy dolozhit' nashemu vysshemu organu  upravleniya  rezul'taty  svoej
raboty".
   Karichka  udivlenno  smotrela  na  menya.  Smotrela  tak,  budto  eto   ya
dokladyval u doski  svoyu  teoriyu.  YA  vspomnil  nashi  beskonechnye  broski,
blednoe lico Menge, grudu metalla, ostavshuyusya ot teh  dvuh  graviletov  na
zelenoj trave Tampelya, svoi onemevshie ot rezkih udarov po klavisham  pal'cy
i reshil, chto vse bylo ne naprasno. YA videl, kak  stoyu  s  pylayushchimi  ushami
pered spokojnym, slovno yasnoe more, Akselem, pered tem Akselem, kotorogo ya
vsegda ponimal i prinimal celikom, i nevnyatno proshu  u  nego  proshcheniya  za
prezhnee nyt'e, za dezertirstvo v samyj goryachij moment, a on  hlopaet  menya
po plechu i blagorodno proshchaet... No, konechno, vse eto glupoe  voobrazhenie,
vse na samom dele budet ne tak. On glyanet na menya ispodlob'ya i  proburchit:
"A-a... priehal. Horosho otdohnul?  Nu-ka,  prezhde  chem  brat'sya  za  dela,
telegrafiruj  otcu  s  mater'yu.  Pochemu   molchal?   Oni   zabrosali   menya
voprosami..."
   - Znaesh', - skazal ya Karichke, - mne vse  kazalos',  ya  tebe  tol'ko  ne
govoril, chto eto ono gnalos' za nami, a ne my. No teper' my ego  nastigli.
Zdorovo - verno?
   - Da, - otvetila ona. - CHto budet dal'she?
   - Znaesh', ya tebe tozhe ne govoril, kak tyazhelo eto  holodnoe  ravnodushie.
My ego  sprashivaem,  a  ono  molchit.  Kak  budto  na  plechah  u  tebya  vsya
kosmicheskaya pustota i vesit ona bol'she, chem galaktiki. Razob'em  i  eto  -
nado eshche mnogo rabotat'. Ty prochla? Doklad v Verhovnom Sovete  -  eto  uzhe
budet reshenie vseh lyudej.
   Na  gazetnom  liste  vystroilis'  novye  ryady  kolonok.  Vystupal  Dzhon
Pitikva, tot samyj psiholog, kotoryj svoim tihim golosom  rozhdaet  v  zale
tishinu napryazhennogo vnimaniya.
   Pitikva govoril ot imeni biologov.
   Vot ego slova:
   "My s vami byli svidetelyami zamechatel'nogo otkrytiya, sdelannogo  nashimi
fizikami, matematikami, astronomami. No pust' prostyat menya kollegi, ya hochu
eshche raz obratit' vnimanie na strategiyu oblaka, strannuyu uzhe tem,  chto  ono
yavlyaetsya, kak my  ubedilis',  predstavitelem  vysokorazvitoj  civilizacii.
Naskol'ko  ya   ponimayu,   oblako   stremitsya   vyvesti   chelovechestvo   iz
opredelennogo sostoyaniya, vozdejstvuya na ego psihologiyu, razrushaya  tehniku.
|to, mne kazhetsya, i est' glavnaya problema dnya".
   Dalee  gazety  pereshli  k  izlozheniyu  doklada,  i  mozhno  bylo   tol'ko
dogadat'sya,  kak  moguchij  Pitikva  manipuliruet  snopami  golubyh   iskr,
demonstriruya reakciyu nervnoj sistemy  na  izluchenie  oblaka.  |ti  signaly
probuzhdali  v  pamyati  nashih  kletok  tol'ko  gluhie  i  temnye  zakoulki,
zatragivali  te  centry  mozga,  kotorye  vyzyvali  u  lyudej   trevogu   i
bespokojstvo, strah i uzhas, gnetushchuyu podavlennost' i  nervnye  konvul'sii;
oni ne osveshchali yarkim luchom pryamye ulicy chelovecheskogo soznaniya,  aktivnuyu
pamyat' nasledstva vekov, pamyat' bor'by za  dostoinstvo  i  spravedlivost'.
Nado  bylo  srochno  razvesit'  krasnye  ogni  svetoforov  na  vseh  temnyh
pereulkah, chtoby ne dopustit' avarii, chtob perestroit' ih v svetlye ulicy.
   Pitikva upomyanul o zayavlenii professora Gargi, kotoryj, sudya po  vsemu,
derzhal v rukah klyuch obratnoj svyazi: oblako nepodvizhno stoyalo nad  ostrovom
Ol'honom, okruzhennoe silovym polem. Garga otvetil otkazom  na  predlozhenie
Soveta: on ne razreshil prisutstvovat' na ostrove komissii, poka ne dovedet
do konca svoi opyty i ne opublikuet rezul'taty. Pitikva ne stal  razbirat'
podrobno zayavlenie professora Gargi. On byl  ochen'  ostorozhen  v  ocenkah,
vyraziv sozhalenie, chto uvazhaemyj uchenyj ne ponimaet  ostroty  sozdavshegosya
polozheniya.
   CHuvstvo trevogi ohvatilo menya posle vystupleniya Pitikvy.
   YA predstavil, skol'ko raznoj tehniki skopilos' sejchas okolo Bajkala. No
vse eti moshchnye apparaty ne mogli izmenit' chudovishchnuyu programmu oblaka,  ne
mogli dazhe ustanovit' s  nim  kontakt.  A  neizvestnyj  do  sih  por  miru
professor Garga, sidya v svoej malen'koj laboratorii, mezhdu tem dogovorilsya
s oblakom i diktuet svoi usloviya Sovetu. |to bylo sovershenno neponyatno.
   No teper'-to ya tverdo znal, chto mne delat' dal'she. YA skazal Karichke:
   - Ty slyshala, chto Garga - moj dyadya?
   Karichka kivnula:
   - Da.
   - Tak vot, emu nuzhen programmist. On priglasil menya.
   Glaza Karichki rasshirilis' ot udivleniya. YA rasskazal  ej  o  vstrechah  s
dyadej, konechno, bez tainstvennyh podrobnostej.
   Da, teper' ya znal, chto byl  vinovat:  ya  skryl  razgovor  s  Gargoj  ot
Brigova, ot tovarishchej, a ved' togda eshche  mozhno  bylo  chto-to  predprinyat',
dogovorit'sya s nim. Teper' ya, iskupaya vinu, poedu k peschanomu ostrovu, nad
kotorym stoit oblako. YA, programmist Mart Snegov, poedu na ostrov  Ol'hon,
chtoby uznat' nastoyashchij kod oblaka.
   A Karichka uzhe znala, chto ya reshil imenno tak, hotya  ya  i  ne  skazal  ni
slova. Ona znala i vlozhila svoyu krepkuyu tonkuyu ruku v moyu ladon'.
   YA ne hotel stat' bessmertnym, ya ne boyalsya umeret' -  eto  uzh  tochno!  YA
poedu na Ol'hoj, chtob pobedit' oblako, i eto budet poslednyaya popytka.
   ...Parusa domov, napolnennye vetrom i solncem, leteli navstrechu  nashemu
graviplanu.
   Nash gorod - Svetlyj.
   YA slozhil svetogazetu, skazal, ne otpuskaya Karichkinu ruku:
   - ZHal', chto tak i ne uspel obkatat' gravilet. Pridetsya tebe s Ryzhem...
   - Pridetsya.
   I ona otvetila mne proshchal'nym pozhatiem.







                                         Iz pis'ma shkol'nicy |jnshtejnu: "YA
                                      Vam pishu, chtoby uznat',  sushchestvuete
                                      li Vy v dejstvitel'nosti?"




   Skol'ko letal ya nad toboj, Zemlya, i ne znal, chto  ty  takaya  bol'shaya  i
spokojnaya. YA lezhal na verhnej polke i uzhe  mnogo  chasov  smotrel  v  okno,
smotrel, kak poezd neset menya cherez tajgu. Derev'ya stoyat vkriv' i vkos', i
tol'ko ty naglyadish'sya na etih silachej s  moguchimi  mohnatymi  lapami,  kak
vdrug udarit v glaza serebryanyj svet, i vsya v pene, stremitel'naya i sinyaya,
vytyagivaetsya k gorizontu reka; neset ona dlinnye svyazki  plotov,  krylatye
sudna, prygaet vmeste s nimi cherez porogi i legko, budto spichku, lomaet  o
kamen' zazevavsheesya brevno; no  vot  poezd  nyrnul  pod  radugu,  i  tajga
rasstelila pered nim beluyu cheremuhovuyu skatert', takuyu beluyu  i  dushistuyu,
chto u passazhirov poshla by krugom  golova,  ne  bud'  germeticheski  zakryty
okna; a potom vyplyvayut navstrechu, kak tushi doistoricheskih chudovishch, sopki;
dlya nih les - kak trava: gorby spin vzdymayutsya pod samye oblaka.  Vyshe  ih
tol'ko Solnce, zelenoe taezhnoe Solnce.
   Kak ya byl rad, chto ne poletel k Bajkalu v rakete, a sel v vagon, i  vot
teper' moj poezd skol'zit vdol' podvesnogo beskonechnogo  rel'sa,  rassekaya
kryl'yami vozduh. On ogibaet shchetinistye spiny  usnuvshih  chudovishch,  hotya  na
karte tut doroga pryamaya. No zachem mne vse  eti  karty,  i  bez  nih  poezd
privezet menya kuda nado. YA mudrec,  chto  sel  v  poezd:  raduyus'  velikomu
prostoru zemli, valyayus' na verhnej polke, razdumyvayu obo  vsem  na  svete,
gotovlyus' stupit' na ostrov Ol'hon - na druguyu zemlyu, mozhet byt', dazhe  na
druguyu planetu.
   Eshche ya slushayu, kak vnizu, podo mnoj, za stolikom techet mirnaya beseda.  YA
ne smotryu tuda, no znayu, chto eto staryj sibirskij kapitan - zdes'  govoryat
"kap" - i takoj zhe materyj "utyuzhnik" (vertoletchik, utyuzhashchij nebo  ot  zari
do zari) ot nechego delat' pripominayut mrachnye istorii. Kruglyj  klub  dyma
proplyl nad moim nosom - eto iz shirokoj, kak chashka, trubki kapa; doma  on,
bez somneniya, lyubit vossedat' na medvezh'ej shkure, dobytoj  sobstvennoruchno
polveka nazad, a sejchas prodavil do  pola  podatlivoe  kreslo  i  grohochet
hriplym basom, hot' i staraetsya  ne  povyshat'  golos.  Utyuzhnik,  naoborot,
govorit vkradchivo i puskaet v menya tonkuyu  struyu  sigaretnogo  dyma.  I  ya
nevol'no slushayu raznye istorii, kotorye sluchalis' na vode i v vozduhe: kak
vmerzla v led vsya flotiliya i kap na starom teplohode ledokolil  vsyu  noch';
kak brosali s graviletov dinamit, chtoby vzorvat' ledyanye zatory  i  spasti
gorod ot navodneniya; i pro svirepuyu reku ya uslyhal, pro Vitim, na  kotorom
vsego tri gorstki peska, a vse ostal'noe -  kamen';  i  uznal,  chto  takoe
taezhnyj "stakan": na malen'kuyu polyanu, okruzhennuyu vysochennymi pihtami, moj
utyuzhnik, kak lozhku v stakan, ostorozhno opustil vertolet, vyruchaya  iz  bedy
zaplutavshih geologov.
   Sosedi vyskazyvalis' poperemenno, a kogda ochered' dohodila  do  menya  i
nastupala voprositel'naya pauza, ya delal vid, chto dremlyu. Mne kazalos', chto
ya znayu etih lyudej mnogo let, i mne bylo priyatno govorit' s nimi pro  sebya.
Ty, lenskij kap Pavel Agafonovich, - Gramofonych, kak ty sam sebya  nazyvaesh'
za trubnyj golos, - god za godom budesh' hodit' po ser'eznoj reke Mame,  po
ne menee ser'eznomu Vitimu, po spokojnoj, no s harakterom Lene; v korotkie
chasy sna prisnyatsya tebe meli, porogi, zatory, i ty  prosnesh'sya,  vskochish',
edva vstanet tvoj korabl', a solnce, moroz, veter ne  ustanut  rubit'  vse
glubzhe skladki na tvoem dublenom lice. I ty,  moj  kollega  -  graviletchik
Zyubr, hitryushchij taezhnyj utyuzhnik, ty budesh'  kurit'  sigaretu  ot  sigarety,
ozhidaya  zapozdavshih  tovarishchej,  a  potom  vsyu  noch'  trenirovat'  molodyh
pilotov: vzlet - posadka, vzlet - posadka, chtoby  utrom  oni,  prikryv  na
minutu gorod svoimi trepeshchushchimi  kryl'yami,  razletelis'  utyuzhit'  tajgu  k
geologam,  ohotnikam,  shahteram.  A  ya...  ya  cherez  chas-poltora  sojdu  s
platformy na bereg Bajkala i uvizhu serebryanyj shar nad peschanym ostrovom.
   YA gotovilsya k etomu momentu, produmyvaya kazhdyj svoj shag.  YA  znal,  chto
esli ya chto-to i upustil v svoej programme, v reshayushchij moment menya  vyruchit
intuiciya. Ved' ya ne oshibsya, kogda vo sne menya ukololi igolki i ya  vstretil
Karichku  pod  staroj  sosnoj.  I  ya  skoree  pochuvstvoval,   chem   uvidel,
gryazno-beloe oblako v tu noch' nad golovoj Karichki, kogda ona byla  princem
datskim. I Ryzh s Lehoj provozhali menya v kosmoporte - nedarom zhe my zabreli
tuda. I strah, moj strah za Karichku, poka ya skitalsya po svetu, ne  obmanul
menya: priehav, ya uvidel beloe, kak gips, lico...
   I vse zhe ya ne umel  prishchurit'sya,  kak  Ryzh,  i  vdrug  uvidet'  letyashchie
kosmicheskie chasticy ili chto-to drugoe, nikogda nikem ne vidannoe. Ne umel.
Esli b umel, davno by ugadal stroenie oblaka, i togda ne prishlos' by mne v
takuyu zharu tashchit'sya po bajkal'skomu  l'du  k  ostrovu.  Dazhe  ne  veritsya,
nesmotrya na vse fokusy sinoptikov, chto letom mogut sushchestvovat'  zamerzshie
ozera, imenuemye k tomu zhe moryami...
   - Hochesh' vody so l'dom?
   YA vstretil uchastlivyj vzglyad i ulybnulsya: takim ya i  predstavlyal  tebya,
utyuzhnik  Zyubr;  imenno  s  takim  ser'eznym  vyrazheniem  lica  i   nemnogo
nasmeshlivymi glazami  pilot  sprashivaet  passazhira  o  samochuvstvii.  I  ya
otvetil:
   - Net, ya ne hochu pit'. Vse v poryadke.
   On ponyal, chto ya  ego  davno  uzhe  znayu,  usmehnulsya,  zhestom  priglasil
spustit'sya k stolu.
   - I mne poslyshalos': led! - gromyhnul kap,  pustiv  mne  v  grud'  klub
dyma.
   - Mozhet byt', - skazal ya, - vo sne...
   - Ponyatno, - soglasilsya kap. - A kuda ty edesh'?
   - Tut nedaleko. - YA neopredelenno mahnul rukoj.
   - Odnako ya znayu tut kazhdyj polustanok, - prodolzhal neugomonnyj  kap.  -
Dazhe tam, gde-ekspress ne ostanavlivaetsya.
   - Na Ol'hon, - skazal ya chestno, chtoby oni znali, kuda i zachem ya edu.  I
posmotrel v okno: kakoe tam bujstvovalo zelenoe lesnoe solnce!
   - Ponyatno, - skazal kap. - Na Ol'hone ya  ubil  pervogo  v  svoej  zhizni
medvedya. Medvedi, odnako, tam ne vodyatsya, no zimoyu inogda prihodyat po l'du
k ostrovu...
   Kap  prodolzhal  svoyu  istoriyu,  i  graviletchik  slushal  ego,  zadumchivo
razglyadyvaya zolotye pugovicy na svoej  forme,  a  ya  vspomnil  proshchanie  s
Karichkoj i Ryzhem.
   My sideli  v  komnate  Ryzha,  i  u  nog  moih  stoyala  legkaya  sumka  s
kombinezonom - ves' dorozhnyj bagazh. Ryzh slushal menya  s  goryashchimi  glazami:
on-to vse  ponimal.  Karichka  zadumchivo  rassmatrivala  igrushechnyj  chernyj
sharik, v kotorom krutilas' malen'kaya Galaktika.
   - Znachit, ty reshil, - vzdohnula ona.
   - Da. Skazhi ob etom Akselyu. YA sam ne mog.
   - On rasserditsya.
   - Puskaj. No ya uznayu kod oblaka. A pobeditelej ne sudyat.
   - A kak ty popadesh'? - sprosil Ryzh. - Ostrov okruzhen silovym  polem,  i
nikto ne mozhet probrat'sya tuda.
   - CHital v gazetah, chto Garga priglashaet dobrovol'cev dlya opytov. Prohod
v silovom pole otkryvaetsya ezhednevno. Na  granice  dezhurit  mobil'  Gargi.
Tol'ko, po-moemu, nikto k nemu ne edet.
   - Mart, voz'mi menya s soboj! - poprosil Ryzh.
   YA sdelal vid, chto ne uslyshal ego, i prodolzhal:
   - V biblioteke peresmotrel raboty Gargi, dazhe studencheskij diplom.  Vse
pro biomashinu. Kazalos' by,  prosto:  iskusstvennye  kletki,  dolgozhivushchij
organizm. I vse zhe nikto ne mog postroit'  biomashinu,  a  Garga,  kazhetsya,
izobrel.
   - I on mozhet sdelat' iskusstvennogo pilota, kotoryj  poletit  v  druguyu
galaktiku?
   - Naverno, mozhet.
   - Mart, chestnoe slovo, ya ne budu prosit' tvoego dyadyu, chtob on prevratil
menya v bessmertnogo! - Golos Ryzha drognul ot volneniya. -  YA  tol'ko  odnim
glazkom vzglyanu na etu "bio" i nazad.
   No po glazam Ryzha  ya  videl:  on  uzhe  letel  za  sotni  svetovyh  let,
razglyadyvaya cvetnye zvezdy. I chtoby tak kogda-nibud' sluchilos',  ya  strogo
skazal:
   - Nel'zya, Ryzh. Tam opasno. A to, chto ya delayu, - eto prosto razvedka.
   - Nichego sebe razvedka! - serdito skazala  Karichka.  -  Lezt'  v  samoe
peklo.
   - YA - brodyaga vozduha, ty zabyla? I ne raz vozvrashchalsya iz pekla.  Krome
togo, tam ujma vsyakoj tehniki, tam dezhuryat rakety, gravilety i prochee. Nu,
proshchajte!
   - Ladno-ladno, - zahnykal Ryzh. - Ty dumaesh', ya takoj? YA  tozhe  pridumayu
kakuyu-nibud' hitrost' s etim oblakom...
   CHerez polchasa ya byl v poezde, v  tom  samom,  chto  nessya  sejchas  mezhdu
granitnoj skaloj i gornym potokom, v tom samom, gde kap  rasskazyval  svoyu
istoriyu pro pervogo ubitogo medvedya. I kogda on konchil, Zyubr sprosil menya:
   - Sam reshil tuda?
   - Aga.
   - Smotri, paren', nazad nelegko vybrat'sya. Pochishche "stakana". Slyhal?
   - Slyhal.
   - Silovoe pole. Sam proboval. Prishlos' obletat'.
   - Znayu, - skazal ya.
   - Odnako ya tozhe na Ol'hon, - vypalil vdrug Pavel Agafonovich.
   Gluboko zapavshie vycvetshie glaza kapa smotreli na  menya,  kazalos'  by,
ravnodushno, i ya ne ponimal, hitrit on ili net, no obradovalsya:
   - Neuzheli?
   - K synu v gosti, - ohotno poyasnil kap. - Rybak on, inzhener.
   - A ya k dyade, - skazal ya, chtob kap  ne  podumal,  budto  ya  hochu  stat'
bessmertnym.
   - Kto zhe eto? -  udivilsya  kap  i  uselsya  poudobnee,  slovno  gotovyas'
uslyshat' celuyu istoriyu. - YA vseh na Ol'hone znayu.
   - Professor Garga, - skazal ya tiho i pokrasnel. -  YA  edu  rabotat',  -
dobavil ya.
   - Kak zhe,  znaem  Gargu!  -  pochti  kriknul  kap.  -  Feliks  Markovich,
ser'eznyj chelovek... Nu, a shubu-to vzyal? Tam, odnako, moroz.
   - Von, - ya kivnul na sumku, - kombinezon. S otopleniem.
   Starik rassmeyalsya.
   - A my po-starikovski. V shube.
   Ot etih rassprosov kapa pro shubu mne stalo  legko.  Zahotelos'  otkryt'
okno, vysunut'sya po poyas, smotret', kak  poezd  ogibaet  plavno  izognutuyu
sopku, a za nej stoit takaya zhe mahina. YA uzhe vzyalsya za poruchni, zabyv, chto
okno ne otkryvaetsya, no vertoletchik skazal:
   - Nel'zya, vybrosit: skorost'.
   I tozhe vspomnil, chto okno ne  otkryvaetsya,  ulybnulsya  svoej  promashke,
vklyuchil  videoobzor.  I  zakruzhilis'  tam  stoletnie  sosny,  promel'knula
dlinnaya rovnaya platforma so zmeyami eskalatorov, polzushchimi pryamo iz lesa, a
potom vdali, za derev'yami, zagolubelo taezhnoe more. I kap skazal:
   - Kogda-to hodil ya po rekam  na  staryh  teplohodah.  CHudno  vspomnit':
tol'ko i glyadish' - gde mel'? A upravlyaesh' pal'cem. Vot tak grozish' pal'cem
mehaniku: polpal'ca vpravo, polpal'ca  vlevo,  a  ne  pojmet  -  tak  i  s
dobavleniem slov. Glotka-to u menya horoshaya, po vsej  reke  slyshno.  Tak  i
govorili: Gramofonych priblizhaetsya. A teper'  hot'  vsyu  noch'  spi,  odnako
rechnaya raketa idet  sebe.  Meli  kak  byli  -  na  svoih  mestah,  a  ona,
golubushka, tancuet poverh. Pusti, v blyudce s vodoj - projdet. Oserdit'sya i
to ne na kogo.
   - Idi, otec, k nam, - pozhalel ego Zyubr.  -  My  v  takie  chertovy  dyry
zabiraemsya, chto normal'nomu cheloveku, zhivushchemu, naprimer, v neboskrebe,  i
ne prisnitsya.
   - A ty chto, hochesh' v neboskreb? - pricepilsya k slovu Gramofonych.
   - Da zhil ya tam. - Zyubr mahnul rukoj. - Poka ne sbezhal syuda.
   - Odnako u tvoego dyadi svoj neboskreb. - Kap, vidimo, hotel prepodnesti
mne, gorozhaninu, priyatnyj syurpriz.
   No ya ravnodushno skazal:
   - Vot kak.
   - Da, gorodskoj dom, bol'shoj takoj kubik. Iz serogo kamnya.
   - Staraya tipovaya postrojka?
   - Laboratoriya, -  podtverdil  kap.  -  A  v  nej  mashiny.  Kakie  -  ne
pokazyvaet. Vorota na zamke. Ser'eznyj professor.
   - Na zamke?
   - Aga. Prezhde etih  zamkov  bylo  bol'she,  chem  lyudej,  a  teper'  hot'
ekskursii vodi k Garge. - Kap ostalsya dovolen svoim vyvodom i  pustil  tri
kluba podryad, derzha v ladoni svoyu shirokuyu,  kak  chashka,  trubku.  -  Ochen'
ser'eznyj izobretatel', - dobavil on.
   Dinamik vkradchivo ob®yavil, chto cherez tri minuty ostanovka. Zyubr  bol'she
ne sprosil menya ni o chem,  hotya  glaza  ego  sverlili  menya  naskvoz'.  Na
proshchanie on skazal:
   - V sluchae chego daj znat' o sebe. Port Ajhal, komandiru.
   - Spasibo, komandir.
   Kap odel uzhe svoyu mohnatuyu mehovuyu shubu, takuyu zhe shapku  i  dvinulsya  k
dveryam. Na platformu vyshli tol'ko  my  dvoe.  Mahnuli  v  okno  komandiru,
mahnuli  eshche  raz  sverknuvshim  uzhe  vdaleke  kryl'yam   poezda   i   stali
osmatrivat'sya.
   Vse bylo pochti tak, kak ya i  predstavlyal.  Belyj,  rvanyj  klyk  skaly,
tol'ko ne sprava ot menya, a  sleva.  Rovnaya,  zakruglyavshayasya  u  gorizonta
cherta, delyashchaya ves' mir na  zelenoe  i  beloe:  zdes'  konchalsya  nevidimyj
zashchitnyj kupol, prikryvshij Bajkal; po odnu ego storonu - leto, po druguyu -
zima. A tam, gde podnyalis' dva golubyh  lucha,  ukazuyushchih  prohod  v  pole,
cherneet gladkij dezhurnyj mobil' pochti muzejnoj konstrukcii. Znachit, edem.
   Kap, raskurivaya trubku, molcha  pokazal  vdal',  i  ya  uvidel  v  chistoj
golubizne malen'koe serebristoe pyatnyshko. Neuzheli eto  i  est'  oblako?  YA
lovko vlez v svoj kombinezon i ne stal zastegivat'sya, chtob ne vspotet'.
   My perestupili nevidimuyu chertu, u kotoroj rosla trava i  medlenno  tayal
sneg, i napravilis' k mobilyu.
   SHofer znal Gramofonycha,  pochtitel'no  s  nim  pozdorovalsya,  a  u  menya
sprosil:
   - Vy k komu?
   - K dyade! - rezko otvetil za menya kap. -  CHto-to  ran'she,  Smirnov,  vy
pochtitel'nej vstrechali gostej i ne zadavali bestolkovyh voprosov.
   - Ran'she po moryu letom ezdili na katerah, - uklonchivo otvetil shofer.
   - Svoi poryadki zavodite, - provorchal  kap.  -  A  lov  kak?  Podlednyj?
(SHofer kivnul.) Verno govoryat: vam, ol'honcam, lish' by kak potrudnee.
   Mobil' ostorozhno spolz s berega na led, i snachala pod kolesami tonko  i
zhalobno zveneli torosy,  slovno  my  probiralis'  po  stolu,  ustavlennomu
farforovymi chashkami, a potom mashina vybralas' na rovnoe mesto i  pokatila,
nabiraya skorost'. CHto eto byl za led! YA glaz ne mog  otorvat'  ot  dorogi:
golubye, svetlo-zelenye, molochno-belye, matovye,  serebristye  plity  byli
ulozheny odna k odnoj v  zatejlivyj  uzor.  Pozhaluj,  ni  odin  hudozhnik  i
arhitektor ne mogli pohvastat' takoj sumasshedshej krasoty mozaikoj, a  ved'
eto byli vsego-navsego osteklenevshie volny, fantaziya  moroza  i  vetra.  I
ves' Bajkal v oprave skal  i  sopok  sverkal,  svetilsya,  kak  dragocennyj
kamen', vystavlyal sebya napokaz, ponimaya, chto on viden skvoz' led do samogo
dna. A moi sputniki znali vse eto i delovito  obsuzhdali,  kakaya  pod  nami
sejchas glubina i gde rasstavleny seti, a chut' pozzhe  pokazali  mne  mesto,
gde  ni  odna  set'  ne  dostanet  do  dna:  gam  ochen'  glubokaya  morshchina
starushki-zemli.
   Vse zhe ya reshilsya sprosit', pochemu Bajkal - more, hot' i ne vpadaet ni v
kakoj okean. I kap surovo skazal:
   - Slishkom mnogo rybakov utonulo tut v svoe vremya.
   Teper' ya drugimi  glazami  smotrel  na  sverkavshij  Bajkal,  na  rovnyj
uzorchatyj ego shchit: ya podmechal parok nad chernymi  pyatnami  proparin  -  tam
bili so dna teplye klyuchi,  videl  zmeivshiesya  treshchiny  -  sledy  podlednyh
techenij i, kogda izdaleka priletel  pushechnyj  vystrel,  dogadalsya,  chto  s
takoj siloj lopnul gde-to led.
   Dlinnyj ostrov vmerz v ledyanye polya, slovno popavshij v bedu  drejfuyushchij
korabl'. Veter sdul s nego ves' sneg, i on predstal  pered  nami  v  svoem
estestvennom zhelto-krasnom vide, a tam, gde polagaetsya  byt'  passazhirskim
kayutam, stoyal zolotistyj  poselok.  Steklo,  metall,  zheltye  doski  sosny
otrazhali solnechnye luchi pryamo v lico, i my, shchuryas', rassmatrivali  legkie,
ustremlennye vvys' postrojki, stoyavshie, kazalos', kak popalo, vperemezhku s
sosnami. No zorkij glaz kapa momental'no  ustanovil  zdes'  svoj  poryadok.
"Pyatyj dom na ulice Obrucheva vidish'? YA tuda", - dovol'no proiznes kap.
   A za ulicej Obrucheva, kotoraya, kak ya  zametil,  hitroumno  petlyala  mezh
peschanyh holmov, tuda dal'she, za lesom ili parkom nizkih, prignutyh vetrom
sosen, vozvyshalas' laboratoriya staroj tipovoj postrojki.  Nel'zya  skazat',
chto seryj kub vyglyadel mrachnym i  staromodnym:  v  ego  kontur  vpletalis'
azhurnaya radiomachta, lopasti lokatorov, solnechnye zerkala, kupol  malen'koj
observatorii, - i vse zhe on kazalsya tyazhelym kamennym chuzhakom v  zolotistom
rybackom gorodke. Nad pikoj radiomachty v vyshine zastylo oblako,  ten'  ego
padala na kryshu laboratorii. Mne pokazalos'  eto  simvolichnym.  Vpervye  ya
videl oblako vse celikom i na takom blizkom rasstoyanii: ideal'no  krugloe,
torzhestvenno blestyashchee, pohozhee skoree na bol'shoj, chudom visyashchij v vozduhe
metallicheskij shar, chem na nashe zemnoe, lohmatoe,  netoroplivo  plyvushchee  v
dal'nie strany oblako. YA  smotrel  na  nego  odnu-dve  sekundy,  no  ochen'
vnimatel'no. I nichego emu ne skazal.
   Kap priglasil menya vecherom na  uhu  i  poshel  k  burunduchatam,  kak  on
nazyval vnukov (syn ego  byl  na  promysle  v  Malom  more,  gde-to  mezhdu
ostrovom i materikom). On shagal po peschanoj doroge, pryamoj  i  ogromnyj  v
svoej mohnatoj shube, raduyas' veselomu vizgu burunduchat, kotoryh on posadit
na plechi, a ya pod®ehal k vorotam. Stvorki vpolzli v pazy, mobil'  ochutilsya
vo dvore. Medlenno-medlenno podnyalsya ya po stupenyam, dver' raspahnulas'.  YA
voshel v vestibyul' i  dolgo  zhmurilsya,  privykaya  posle  sverkaniya  l'da  k
polumraku, potom vylez iz kombinezona, postuchal v pervuyu dver'.
   - Vojdite, - uslyshal ya golos dyadi.
   On sidel za razlozhennymi bumagami. YA shagnul emu navstrechu i vypalil to,
chto davno prigotovil:
   - YA priehal ne dlya togo, chtob stat' bessmertnym.
   - Znayu, - usmehnulsya dyadya. - Vtorogo Kilou poka ne nashlos'. Ty  priehal
rabotat', ne tak li? YA veril v eto. Nu, zdravstvuj.
   YA pozhal suhuyu krepkuyu ruku, oglyadyvaya kabinet Gargi.
   On ponravilsya mne svoej prostotoj. Prostornyj, nepravil'noj formy  yashchik
iz svetlo-zolotistoj sosny, grubo skolochennyj derevyannyj  stol  posredine.
Zdes' zhe, pod rukoj, schetnaya mashina, doska s  melkami,  teleekran.  Stul'ya
vdol' sten, skladnaya krovat' v nishe, shkaf. V okne myagko svetitsya Bajkal.
   - Obitel' otshel'nika, - ironicheski skazal dyadya.
   YA eshche ne veril  sebe:  vot  on  -  tot  edinstvennyj  chelovek,  kotoryj
dogovorilsya s oblakom. Imya ego izvestno vsem  i  vyzyvaet  to  ulybku,  to
chuvstvo trevogi, to  razdrazhenie.  Kogda-to  on  kachal  menya  na  kolenyah.
Sejchas, smahnuv na kraj stola razbrosannye bumagi, ugoshchaet kofe.  CHelovek,
obeshchavshij  lyudyam  bessmertie,  nalivaet  iz  obyknovennogo   kofejnika   v
obyknovennye stakany.
   Potom on vklyuchaet ekran, znakomit menya s laboratoriyami:
   - Himicheskaya.
   Vo ves' ekran smugloe uzkoe lico.
   - Doktor Nag, zaveduyushchij, - predstavlyaet  Garga.  -  Mart  Snegov,  nash
novyj rabotnik. Programmist.
   Doktor Nag kivaet, othodit ot ekrana, otkryvaya prekrasno  oborudovannuyu
laboratoriyu: dostatochno beglogo vzglyada, chtoby ubedit'sya v etom. Dal'she  ya
vizhu podzemnyj uskoritel', fizicheskuyu laboratoriyu, masterskie,  nakonec  -
pustoj mashinnyj zal. Tri novye mashiny. Zdes' mne predstoit rabotat'.
   - YA obhozhus' sobstvennoj  golovoj  i  vot  etim  arifmometrom.  -  Dyadya
pokazyvaet na svoj schetnyj avtomat. - No  raboty  ochen'  mnogo.  Pol'zujsya
vsemi mashinami.
   - A vash programmist?
   - Sbezhal. Emu, vidish' li, ne nravilos' zhit' v gluhom uglu.  YA  nadeyus',
ty ser'eznyj chelovek.
   YA dernul plechom: otkuda ya znayu?
   - Raboty mnogo, - povtoril Garga. - No ona okupitsya s izbytkom.
   |kran pokazal komnatu, ustavlennuyu priborami.
   - Biomashiny.
   YA  smotryu  na  pribory,  starayas'  ulovit'   v   ih   konturah   chto-to
neobyknovennoe. S vidu pribory takie zhe, kak vo vsyakoj laboratorii.
   - Muzejnye eksponaty, - govorit Garga.
   YA ne skryvayu svoego udivleniya, i dyadya poyasnyaet:
   - Teper', kogda najden princip, mozhno stavit' opyty s prodleniem  zhizni
pryamo na cheloveke. K sozhaleniyu, v eti  chasy  Kilou  otdyhaet.  No  vy  eshche
poznakomites'.
   - Znachit, eto vpolne ser'ezno - vashe obrashchenie?
   - Gorazdo ser'eznee, chem  tam  skazano.  Uvidish'...  CHto,  na  materike
smeyutsya?
   - Kto kak, - skazal ya uklonchivo.
   - Estestvennaya reakciya.  Lyudi  vsegda  smeyutsya,  poka  ne  uvidyat,  chto
vovlecheny protiv voli  v  novuyu  orbitu.  -  Mezh  ego  brovej  prorezalas'
glubokaya skladka. - Protiv voli, - povtoril on i vdrug ulybnulsya.
   |ta ulybka ne obeshchala nichego horoshego, no ya molcha proglotil  ee,  reshiv
stat' spokojnym nablyudatelem: mne  nado  bylo  vo  vsem  razobrat'sya,  vse
ponyat', tol'ko togda ya mog dobit'sya svoej celi.
   YA  narochno  ne  sprashival  pro  oblako,  i  kogda  uvidel   na   ekrane
radiostudiyu, dolgo ne veril, chto dyadya derzhit svyaz' s oblakom po radio.
   - Neuzheli eto tak prosto?  -  tverdil  ya,  oglyadyvaya  obitye  izolyaciej
steny, diktorskij stolik, visyashchie golovki mikrofonov.
   - Primerno tak zhe, kak ya govoryu s toboj. Mestnoe radioveshchanie okazalos'
beregom Vselennoj, - ulybnulsya dyadya.
   - I ono otvechaet golosom?
   -  Bukvami.  Daet  svoi  rezolyucii.  Kak  vidno,  v  sozvezdii   Oriona
procvetaet byurokratizm.
   - Oriona? - YA prisvistnul ot udivleniya.
   - Kak pishut v gazetah, - poyasnil dyadya, -  pervyj  kontakt  mezhdu  dvumya
dalekimi mirami.
   - |to robot?
   - Nazvanie ne imeet znacheniya. Ono mogushchestvennee nas.
   - A kak vam udalos', dyadya... - YA ne zakonchil frazu: Garga ustalo mahnul
rukoj.
   - Ob®yasnyu kak-nibud' v drugoj raz.
   - A my-to...
   YA rashohotalsya, vspomniv, kak samye  tonkie  instrumenty,  izobretennye
chelovechestvom, atakovali molchashchee oblako. Dostatochno bylo by i  perenosnoj
racii, chtob dogovorit'sya s nim. No nam ono ne otvechalo!
   I ya stal rasskazyvat',  kak  my  gonyalis'  za  oblakom,  propuskaya  vse
sobytiya cherez uvelichitel'noe steklo yumora,  vydumyvaya  nelepye  polozheniya,
podtrunivaya nad soboj i nad tovarishchami. Podobie ulybki mel'kalo na dyadinom
lice, no vryad li on byl nastol'ko naiven, chtoby vylozhit'  srazu  vse  svoi
kozyri. Poputno ya sochinil pochti pravdopodobnuyu istoriyu,  kak  nadoela  mne
eta bespoleznaya gonka i kak ya tajkom udral iz  ekspedicii,  vspomniv  ego,
dyadino, predlozhenie. YA videl, chto Garga dovolen moim rasskazom, no,  chtoby
on osobenno ne voznosilsya i ne predstavlyal sebya sverhchelovekom,  mimohodom
upomyanul, chto vokrug Bajkala stroyatsya moshchnye ustanovki i neizvestno eshche, k
chemu vse eto privedet.
   - Znayu! - rezko skazal Garga. - Nadeyus', oni nikomu ne ponadobyatsya.
   - Da, - vspomnil ya, - vashe  ischeznovenie  s  kosmodroma  vseh  udivilo.
Uchenye govoryat, chto vy pervyj chelovek, ispol'zovavshij energiyu  P-polya  dlya
peredachi izobrazhenij i zvuka.
   Dyadya rassmeyalsya.
   - Teper' nachnut pisat', - skazal on, - chto eshche ran'she  kto-to  nablyudal
mnogokratnoe otrazhenie dalekih galaktik. Sledovatel'no, ya ne pervyj.
   - Znachit, takim obrazom oblako izuchalo nas iz kosmosa?
   - Veroyatno.
   - Skazhite, Singaevskij u vas?
   - |to kto?
   - Grisha Singaevskij. Pilot, kotoryj popal v oblako.
   - A-a... Net, on po-prezhnemu tam. Naskol'ko ya znayu, ono ego  issleduet.
No ne volnujsya, on budet vozvrashchen.
   Vozvrashchen. On govoril o cheloveke, kak o predmete... Nevidimaya  cherta  v
odno mgnovenie raz®edinila nas. Po etu storonu  byl  ya,  moj  Ryzh,  rovnaya
chelka Karichki, malen'kaya Sonya v zolotyh kruzhochkah, hmuryj Aksel',  kap  so
svoej smeshnoj trubkoj, burunduki,  kotoryh  ya  nikogda  ne  videl;  po  tu
storonu - oblako i Garga. No ya dolzhen byl sdelat' shag i perestupit' chertu.
   - YA nadeyus', on vernetsya zhivoj i zdorovyj, - skazal ya.
   - Ne volnujsya... Kak otec s mater'yu? CHto u nih novogo? - sprosil dyadya.
   - Vse horosho.
   - Skol'ko uzhe oni tam?
   - SHest' let.
   - I ty ne hochesh' poletet' k nim?
   - Ne, - skazal ya nebrezhno. - Poka pogulyayu, pobrozhu po svetu. Kak poetsya
v pesenke, chudes na svete mnogo. Kstati, dyadya, kogda u vas seans  svyazi  s
oblakom?
   - V pyat'.
   - YA mogu byt' s vami?
   Garga podoshel ko mne vplotnuyu, pryamo  posmotrel  v  glaza.  YA  vyderzhal
pristal'nyj vzglyad.
   - Mozhesh'.
   - Spasibo, mne budet interesno. YA idu rabotat'?
   On legko otodvinul chast' derevyannoj steny. Pod nej byla zheleznaya dver'.
Myagko povernulsya v zamke klyuch. Vysokij,  v  rost  cheloveka,  shkaf  doverhu
zabit bumagoj. Vzyav pachku ispisannyh listov,  Garga  vzvesil  ee  v  ruke,
sprosil:
   - Ne mnogo?
   - Postarayus', - skazal ya. Kazhetsya, emu nravilsya ton poslushaniya.
   - Do pyati. Obed privezut pryamo v zal.





   Tak ya i  ne  ponyal,  kakie  delal  raschety  dlya  Gargi.  Pachka  listov,
zapolnennyh tverdym pocherkom,  byla  obychnym  matematicheskim  zadaniem.  YA
osobenno ne vdumyvalsya v soderzhanie: mehanicheski perestukival na  klavishah
formuly, vertyas' mezhdu tremya pul'tami,  i  vse  poglyadyval  na  chasy,  vse
dumal, kakie voprosy zadat' oblaku. "Kak zovut vashih zhitelej? Kakoj sostav
vashej atmosfery? My sostoim iz uglerodnyh soedinenij, a  vy?"  -  vse  eto
byli vazhnye dlya nauki,  no  sejchas  glupejshie  voprosy.  YA  mog,  konechno,
pointeresovat'sya, skol'ko glaz na spine u tamoshnih zhitelej, no  iz  otveta
ne ponyal by, pochemu oblako yavilos' k nam i napadaet na  lyudej.  Net,  nado
bylo nachinat' s glavnogo, s chuzhoj istorii, chtob postepenno dojti  do  celi
etogo kosmicheskogo pirata. A potom... YA ne  znal,  chto  budet  potom,  kak
doberus' do serdceviny oblaka, do ego logicheskih setej, no  predchuvstvoval
ochen' trudnyj moment. Esli tol'ko ono soizvolit otvechat' mne.  Esli  Garga
ne peredumaet. Esli ya sam vyderzhu... Desyatki raznyh "esli".
   V tri molchalivyj shofer prines obed. V polovine chetvertogo  vernulsya  za
podnosom.  V  polovine  pyatogo  ya  konchil  rabotu  i  perevel  mashiny   na
samovyklyuchenie. Bez treh minut na ekrane voznik Garga. On  priglashal  menya
na desyatyj etazh.
   V studii ya uselsya za nizkij steklyannyj stol  ryadom  s  dyadej.  Plyashushchie
cifry elektricheskih chasov s  kazhdoj  sekundoj  priblizhali  vazhnyj  moment.
Garga shchelknul chernoj ruchkoj  -  vklyuchil  efir.  YA  pochuvstvoval,  kak  vse
zamerlo u menya vnutri i onemel moj yazyk. Budto milliony zvezd  -  tam,  za
potolkom studii, zhdali moih slov.
   I  pered  samym  moim  nosom  vdrug  zaskol'zili  po  ekranu  bukvy.  YA
rassmatrival ih s izumleniem, kak nevidannyh bukashek chuzhoj planety,  i  ne
mog srazu soobrazit', chto  vse  eto  znachit.  Tol'ko  potom,  kogda  bukvy
proplyli, smysl frazy stal mne ponyaten:
   PROSHU PEREDATX INFORMACIYU O STROENII I FUNKCIYAH ZHIVOJ KLETKI
   -  Vklyuchayu  mashinu  s  podgotovlennoj  programmoj.  -  |to  uzhe  zvuchal
chelovecheskij golos, eto govoril v  mikrofon  Garga.  -  Skorost'  peredachi
povyshennaya. Prodolzhitel'nost' - desyat' minut. Kak ponyali menya? Priem.
   |kran mgnovenno otkliknulsya:
   PONYATNO VKLYUCHAJTE
   SHCHelchok, udar po knopke. Garga povernulsya:
   - Voprosy ko mne est'?
   - Est'.
   - Proshu. - On sdelal priglashayushchij zhest.
   - Zachem vy peredaete oblaku eti svedeniya?
   Gargu razozlil moj vopros. On suho rassmeyalsya.
   - Ty dolzhen znat', chto sozdateli etogo ob®ekta, - on pokazal  vverh,  -
preuspeli v svoem razvitii gorazdo bol'she nas. Oblako za neskol'ko mesyacev
prodelalo takuyu rabotu, na kotoruyu nam  potrebovalis'  stoletiya:  ono  uzhe
issledovalo chelovecheskij organizm i sejchas tol'ko proveryaet  svoi  vyvody.
No glavnoe dazhe ne v etom.
   - A v chem?
   - Ty znaesh' teoriyu effekta obratnoj svyazi?
   - Kazhetsya, net.
   - Vpolne estestvenno: ona rodilas' v proshlom veke i ne  imela  nikakogo
prakticheskogo primeneniya. Sushchestvovanie lyuboj  civilizacii  ogranicheno  vo
vremeni - eto aksioma. Kak by my ni ceplyalis' kornyami,  rukami,  raketami,
mazerami za Zemlyu,  za  Mars,  za  zvezdy,  za  pustotu,  v  konce  koncov
neizbezhno nastupit katastrofa. V hudshem sluchae polnoe unichtozhenie razumnoj
zhizni, v luchshem - vyrozhdenie, prevrashchenie v  primitivnyh  ameb.  Uteshiteli
govoryat, chto umershaya civilizaciya tozhe prinosit pol'zu; ona  podobno  umnoj
knige, avtor kotoroj davno uzhe v mogile. No chto nam slova  -  chelovechestvo
hochet zhit'. I odin iz sposobov prodolzheniya etoj zhizni - cennaya  informaciya
ot bolee razvitoj civilizacii. Esli, konechno, takaya civilizaciya najdetsya.
   Garga napisal na bumage formuly, gde L1, L2, L3 i t.d. oboznachali vremya
sushchestvovaniya civilizacii,  tak  nazyvaemuyu  psihozojskuyu  eru.  On  lezhal
peredo mnoj  -  blestyashchij  matematicheskij  analiz  svyazi  s  inoplanetnymi
mirami. V etih formulah postoyanno udlinyalos'  vremya  zhizni  civilizacij  v
svyazi s uvelicheniem mezhplanetnyh kontaktov.
   - I v etom, mezhdu prochim, prinimaet uchastie  tvoj  dyadya,  -  ironicheski
zaklyuchil Garga.
   On mog torzhestvovat' pobedu: formuly byli na ego storone.
   - Mozhno mne zadat' svoi voprosy oblaku? - sprosil ya i poluchil soglasie.
   Vzyal s polki list bumagi, napisal  voprosy,  molcha  peredal  Garge.  On
prochital, hmyknul, polozhil list pered soboj.
   Po ekranu proneslas' kakaya-to ryab'. Garga vklyuchil mikrofon:
   - Neponyatno. Povtorite bolee medlenno. Priem.
   Oblako radirovalo:
   INFORMACIYA PRINYATA PEREDAJTE OBSLEDOVANIE PODOPYTNOGO
   - Vklyuchayu  mashinnuyu  zapis',  -  proiznes  Garga.  -  Prodolzhitel'nost'
pyat'desyat dve sekundy.
   Dyadya postoyanno otsylal oblako k mashinam. Neuzheli mne  pridetsya  sluzhit'
oblaku, etomu vseyadnomu robotu, gotovya emu mashinnye raschety,  vmesto  togo
chtoby borot'sya s nim?
   - Podopytnyj - eto Kilou? - sprosil ya.
   - Da.
   I snova ta zhe stroka:
   INFORMACIYA PRINYATA
   - Otvet'te na chetyre  voprosa,  -  toroplivo  skazal  Garga,  vzyav  moj
listok. - Pervyj: pochemu vy pri peregovorah ne pol'zuetes' svoim  yazykovym
kodom? Vtoroj: izlozhite korotko evolyuciyu zhizni na vashej planete,  a  takzhe
osnovnye etapy razvitiya razumnyh  sushchestv.  Tretij:  osnovnaya  cel'  vashej
civilizacii? CHetvertyj: kogda vy vernete pilota Singaevskogo, zahvachennogo
na sorevnovaniyah graviletov? Priem!
   |to byl poistine korolevskij zhest. YA s blagodarnost'yu smotrel na  dyadyu,
poka on chital, i potom vpilsya v ekran.
   Pervye bukvy, kazalos', polzli  ochen'  medlenno.  No  oblako  otvechalo!
Otvechalo mne!
   PERVOE. NASH YAZYKOVYJ KOD VAM  NEPONYATEN  POSTROEN  NA  NEIZVESTNYH  VAM
ZAKONAH
   Pauza. CHistyj goluboj led ekrana.  Tol'ko  skachut  elektricheskie  cifry
chasov. Budet li prodolzhenie?
   VTOROE
   |ti bukvy  pokazalis'  mne  ogromnymi.  Za  nimi  lezhali  milliony  let
potustoronnej istorii.
   SMESX |NERGII KRASNOJ ZVEZDY KREMNIYA KISLORODA METALLA AZOTA VODORODA I
DRUGIH |LEMENTOV  PRIVELA  K  SINTEZU  ORGANICHESKIH  SOEDINENIJ  NA  NASHEJ
PLANETE
   YA pochemu-to obradovalsya: "Oni, kak i my, deti svoih zvezd.  Kak  trava,
derev'ya, ruch'i, ozera, pticy, zveri, lyudi!.."
   V REZULXTATE DLITELXNOJ |VOLYUCII  NA  PLANETE  OSTALISX  VYSOKORAZVITYE
SUSHCHESTVA PRIMATY  ONI  EDINSTVENNYE  PREDSTAVITELI  ZHIVOGO  MIRA  RASTENIJ
ZHIVOTNYH PROMEZHUTOCHNYH FORM NET PRIMATY IMELI  SOVERSHENNYE  ORGANY  CHUVSTV
RAZVITIE NAUKI I TEHNIKI PRIVELO K SOZDANIYU VYSOKOORGANIZOVANNOGO OBSHCHESTVA
PRIMATOV |TO PERVAYA VELIKAYA |POHA STAREJSHAYA CIVILIZACIYA VO VSELENNOJ
   Za  schitannye  sekundy  perezhil  ya  tragediyu  milliardov  dalekih  let.
Vprochem, vremya ostanovilos'. YA kak budto okamenel.
   VTORAYA VELIKAYA |POHA  SVYAZANA  S  PEREHODOM  OT  ZHIVOGO  K  NEZHIVOMU  I
SVOBODNYM PEREDVIZHENIEM V KOSMOSE SINTEZ ZHIVOGO I NEZHIVOGO OBRAZOVAL SAMOE
SOVERSHENNOE SUSHCHESTVO IZ IZVESTNYH VO VSELENNOJ NEPOKORNYE UNICHTOZHENY.
   Net, ya byl ne kamnem - kuskom l'da. Ledyanoe dyhanie ishodilo ot  ekrana
i zamorozilo menya.
   OSNOVNYE  ZADACHI  NASHEJ  CIVILIZACII  UCHASTIE  V   KOSMICHESKIH   GONKAH
OVLADENIE |NERGIEJ I RESURSAMI V MASSHTABAH GALAKTIKI PERESTROJKA VSELENNOJ
   PILOT S GRAVILETOM BUDET VOZVRASHCHEN POSLE  OKONCHANIYA  |KSPERIMENTOV  NAD
PRODLENIEM ZHIZNI
   Pauza. I novaya cepochka bukv.
   PROSHU PRIGOTOVITX NA DESYATX UTRA INFORMACIYU PO GOLOVNOMU MOZGU CHELOVEKA
SKOLXKO USPEETE VTOROE INFORMACIYA O SOSTOYANII PODOPYTNOGO
   Suhoj shchelchok vernul menya k dejstvitel'nosti: Garga  vyklyuchil  mikrofon.
On videl, chto ya podavlen, oglushen, i sprosil:
   - Nu?
   YA ne otvetil. Slova vse byli ponyatny -  "gonki",  "energiya  Galaktiki",
"perestrojka Vselennoj". No kakoe otnoshenie imeli eti kosmicheskie gonki ko
mne, k Ryzhu, k Karichke, ko vsem lyudyam?
   Gde-to v pustote leteli, uskoryayas' vokrug zvezd, devyat'sot sharov;  odin
iz nih svernul k Zemle. |ta kartina, torzhestvennaya i zahvatyvayushchaya, teper'
kazalas' mne mrachnoj, neponyatnoj.





   Kabluki vybivayut drob'. Kruzhatsya rasshitye serebrom yubki. Vzletayut  alye
kosynki. Kto skazal - "ryb'ya krov'"? - pridi syuda, vzglyani: v Bajkale ryby
zhivye. Est' na Zemle zelenye derev'ya s krasnym sokom pod  shershavoj  koroj,
est'  v  more  ryby  s  alymi  plavnikami.  Skol'zyat  v  prohladnoj  mgle,
vyprygivayut iz voln k solncu, smotryatsya v hrustal'nyj led i zaviduyut odnoj
lish'  rybachke.  Zolotomu  ee  zagaru,  belym  volosam,  bronzovym   rukam,
brosayushchim set', gladkim chernym podoshvam vysokih sapog. |j,  ne  zevajte  -
set' blizka, ej, ochnites' - ruka krepka. Vverh  -  sapog,  vniz  -  sapog,
drob' sapog - tra-ta-ta-ta...
   YA sizhu na omulevoj bochke, v samom centre stola. Niskol'ko ne  smushchayus',
chto ya na pochetnom meste, smotryu plyasku, em uhu. |to moj dom. YA prishel syuda
vmeste s kapom i ego vnukami iz  pahnushchego  smoloj  i  svezhest'yu  doma,  ya
prishel vmeste s ego velikanom-synom pryamo so l'da, razminaya zatekshie nogi,
priletel, skol'zya nad razvodami,  v  vozdushnom  mobile  s  shumnoj  gur'boj
rybakov, podkatil v ogromnom vezdehode, napolnennom  do  kraev  omulem.  YA
voshel po kamennym stupenyam pod vysokij reznoj svod zala, vymyl krasnye  ot
moroza ruki, sel na svoyu  bochku,  vytyanul  ustavshie  nogi.  YA  mogu  pet',
plyasat', est' uhu, pit' goryachij chaj. Mogu smotret' na  belogolovuyu  vnuchku
kapa - rybachku Lenu, smotret' na nee i molchat'. Ryadom so  mnoj  issechennye
vetrom lica tovarishchej, krasnye holmy ostrova, ostronosye  muzejnye  lodki,
lezhashchie na peske, i sam Bajkal, svetyashchijsya pod lunoj, - dragocennyj kamen'
v chernoj oprave sopok.
   No sejchas, sidya za prazdnichnym stolom, ya byl daleko ot  etih  lyudej;  ya
byl v pustom kosmose, odin sredi millionoglazyh zvezd, i eshche dal'she  -  na
holodnoj pustynnoj planete pod holodnym krasnym solncem. YA stoyal na  gore,
gde ne bylo ni kusta, ni travy, ni krohotnogo ruch'ya, ni zverya,  ni  pticy,
ni dazhe malen'kogo trudolyubivogo murav'ya, - lish'  haos  sverkavshego  kamnya
okruzhal menya. Iskry, luchi, vodopady yarkih ognej rozhdalis' kazhdoe mgnovenie
i zapolnyali vse prostranstvo. I v  etom  izmenchivom  mire  ryadom  so  mnoj
voznikla strannaya figura primata. YA ne mog rassmotret'  ego  iz-za  yarkogo
bleska, no yasno videl masterski otshlifovannuyu trehgrannuyu prizmu,  kotoruyu
on prines s soboj, i obradovanno skazal sebe: vot on, novyj N'yuton. Sejchas
on soberet voedino vsyu radugu i otkroet novyj luch -  nash  belyj  solnechnyj
svet. No primata bespokoilo chto-to  drugoe.  On  ottolknulsya  ot  skaly  i
stremitel'no unessya vverh...
   - Ochen' zharko za Bajkalom?
   Vnuchka kapa belogolovaya Lena vyzyvala menya s dalekoj planety  primatov.
YA skazal:
   - Kazhetsya, dvadcat' pyat' na stancii.
   - Vot bezobrazie! A my tut merznem.
   - A mne moroz nravitsya: legko dyshitsya.
   - Nu konechno, vy ved' ottuda, iz laboratorii Gargi.
   YA nichut' ne obidelsya, a ona pokrasnela i toroplivo skazala:
   - Izvinite. YA nikak ne pojmu, zachem dlya bessmertiya nuzhen  moroz.  Lichno
mne on nadoel za zimu.
   - Holod, naverno, nuzhen oblaku - ono privyklo k nemu na svoej  planete,
- skazal ya. - A bessmertie - nikomu.
   Lena rassmeyalas':
   - Tochno, nikomu! Ty molodec.
   "...Primaty lyubili holod svoej krasnoj zvezdy, - stal dumat' ya  dal'she,
vozvrashchayas'  na  dalekuyu  planetu,  -  i  pod  ee  luchami  smotreli   svoi
kosmicheskie  dramy.  Na  scenah  ih  teatrov  v  bitvah   s   bezobraznymi
chudovishchami, s klejkoj, smertel'no obzhigayushchej massoj, s shchupal'cami  begushchih
derev'ev pobezhdal sverkayushchij geroj i ego vernyj mehanicheskij robot.  Geroj
vozvrashchalsya iz kosmosa na rodnuyu planetu, i uchenye, usadiv ego na pochetnoe
mesto, sprashivali drug druga: "Na scene my  ili  na  galerke  beskonechnogo
mira Vselennoj?.."
   - Lyubopytno, kak mozhno zamorozit' ves' Bajkal? Ty ne znaesh'?
   YA otvetil Lene, chto ne znayu.
   - Nu veter, nu oblaka, nu techeniya - eto my umeem, - govorila Lena. -  YA
ved' sinoptik. A kak zamorozit' - uma ne prilozhu.
   Ah, vot chto - sinoptik. Vot pochemu ty serdish'sya, dazhe slezy  na  glazah
blesnuli, kogda  skazala:  "Vot  bezobrazie".  YA  soglasen  s  toboj:  eto
oblako-razbojnik. Nu da nichego, ono poluchit po zaslugam, i my razmorozim s
toboj more za odnu sekundu!
   - V svoe vremya uznaem, - skazal ya, - kak eto delaetsya.
   - Slushaj! - Lena dyshala mne v uho. - Slushaj,  ya  tebe  otkroyus':  ya  ne
lyublyu tvoego dyadyu. Inogda prosto nenavizhu.
   - On etogo zasluzhivaet, - priznalsya ya.
   - Ty znaesh', u nas nichego ne  rabotaet  -  ni  telefon,  ni  radio,  ni
videofony. Sidim kak v osade iz-za etogo oblaka. Kakaya-to dikost'.
   ..."Na scene my ili na galerke?.."  Primaty  citirovali  svoih  poetov,
chtoby potom unichtozhit' ih. Odnazhdy, kogda  nastupila  noch',  oni  ob®yavili
novuyu eru sliyaniya zhivogo i nezhivogo. Armiya robotov byla gotova  unichtozhit'
poetov i filosofov, uchenyh i  akterov,  shkol'nikov  i  ih  uchitelej,  chtob
sozdat' edinyj tip logicheski myslyashchego, kristal'no celogo  primata.  Poety
bezhali i byli ubity vse, krome  gruppy  podopytnyh.  A  novyj  primat  tak
vozgordilsya  svoej  vlast'yu  i   razumom,   chto   poklyalsya   dostich'   dna
Vselennoj..."
   - A ty videl pervogo bessmertnogo? - sprosila Lena.
   - Net, on spal. Po-moemu, on kakoj-to chudak.
   - Po-moemu, tozhe. A Garga? On ved' bol'shoj uchenyj?
   - Naverno, - skazal ya.
   - I vse-taki Kilou bessmertnyj. CHto eto takoe - bessmertnyj?
   - Ne znayu, - soznalsya ya. - Naverno, kakaya-to erunda.
   "...Oni schitali sebya bessmertnymi, i ih cel' byla  yasna,  kak  formula:
zavoevanie novyh mirov. V spiske sredi tysyach  obychnyh  zvezd  v  odnom  iz
uchastkov neba znachilas' pod svoim  nomerom  i  zheltovataya  zvezda  -  nashe
Solnce. Primaty poslali syuda novejshuyu  model'  kosmicheskogo  razvedchika  -
oblako..."
   A Lena opyat' plyasala, i ulybalas', i mahala mne rukoj, i ya podumal, chto
vse uzhe napelis' i naplyasalis', vdovol',  dazhe  kap  neuklyuzhe  prisedal  v
mohnatyh untah i, ne vypuskaya trubki iz zubov, vskrikival "ehma!", a ya vse
sizhu na meste s otsutstvuyushchim vidom. I kogda plyaska konchilas',  ya  vzyal  u
odnogo parnya gitaru i spel "Proshchal'nuyu graviletchikov". Rybaki  vnimatel'no
slushali etu grustnuyu pesnyu. Mne prishlos' pet' eshche raz, a oni podpevali: "A
esli, a esli, a esli pridetsya v tumannost'  letet'..."  A  potom  nachalis'
starinnye, protyazhnye pesni. Golos moj tihon'ko vpletalsya v  obshchij  hor,  i
hotya slova ya znal ne vse, no melodiyu  chuvstvoval  -  ya  kak  by  vspominal
chto-to znakomoe i zabytoe.
   Lena sprosila pro moyu pesnyu:
   - Sam pridumal?
   - Net, ne sam. |to Karichka.
   - Ona tvoj drug?
   - Da. I eshche ee brat Ryzh.
   - Ryzh? Smeshnoe imya. A kto on?
   - On doktor tehniki.
   - A... YA dumala, on kak moj brat Mishutka.
   - Da, on takoj zhe. Prosto ya ego zovu doktorom.
   I v etu minutu mne zahotelos' stat' malen'kim!
   YA vspominal, o chem mechtal bol'she  vsego  v  detstve.  Letat',  raskinuv
ruki, byt' nevidimkoj, ehat' na tigre po gorodu, nikogda ne umeret', imet'
vsesil'nogo robota druga, pohozhego na menya, uletet' s  papoj  i  mamoj  na
Mars, byt' bol'shim. Byt' bol'shim... Vot ya uzhe bol'shoj i snova  hochu  stat'
malen'kim. No mne nel'zya: nad moej golovoj visit ledyanoj shar.
   - Kogda ty prishel, mnogie dumali, chto ty suhar'. Nu,  kak  i  drugie  v
etoj laboratorii - oni kak budto marsiane: smotryat na  tebya  i  nichego  ne
ponimayut. A ya, kak uvidela tebya, srazu skazala: net, on nastoyashchij paren'.
   - Spasibo, - otvechayu ya Lene.
   Luchshe by ya byl, kak oni. YA ne sidel by togda s Lenoj, no, navernoe, mog
osvobodit' Singaevskogo.
   YA ne zametil, kak opyat' zadumalsya.
   - Skazhi, - sprosila Lena, - pochemu nikto ne dogovorilsya  s  oblakom,  a
Garga dogovorilsya?
   - V etom ves' sekret... - skazal ya mnogoznachitel'no.





   S togo dnya ya nazyval dyadyu abstraktnym simvolom L. Vprochem, ne sovsem uzh
abstraktnym. Kogda-to  ochen'  davno  ya  dumal,  chto  matematika  -  chistaya
suhotka. Potom otkryl, chto v uravneniyah skryvaetsya ostrejshaya bor'ba  idej.
Teper' vizhu, chto formula - eto chelovecheskij harakter: vse zavisit ot togo,
ch'ya ruka pishet formulu. Nikogda ne zabudu, kak dyadya, razmyshlyaya o prodlenii
civilizacii - ob uvelichenii vremeni L, ukazal mesto oblaka v etoj formule.
Kakoj-to bes tak i podmyval menya sprosit': "A gde zdes' vy?" YA  kolebalsya,
predstaviv, chto Aksel' ispepelil by menya vzglyadom za takoj derzkij vopros.
No vse zhe sprosil. Garga tknul pal'cem v list: "Vot".
   Itak, Garga okazalsya  prodolzhatelem  "psihozojskoj  ery",  sozidatel'no
vpisavshim sebya v formulu. Kogda ya  pointeresovalsya,  pochemu  on  ne  hochet
priglasit' na ostrov predstavitelej Soveta, on skazal:
   - U menya  malo  vremeni  na  spory.  Poka  oblako  nad  ostrovom,  nado
zakonchit' opyty. Sporit' budem potom, kogda rezul'taty  okazhutsya  na  moem
stole. I ty uvidish', Mart, skol'ko  poletit  tablic,  zakonov,  prognozov,
porazhavshih prezhde  voobrazhenie.  Poletit  iz-za  odnogo  listka  bumagi  s
formulami.
   - A vashe obrashchenie k lyudyam planety?
   - Dan' tradicii. CHelovek privyk uznavat', chto ego ozhidaet, iz  utrennih
gazet. "Nu, chto tam eshche? CHto  pridumali  eti  uchenye?  Bessmertie?  Staraya
skazka". No on uzhe preduprezhden,  on  zadumalsya.  On  nachinaet  potihon'ku
rassuzhdat': "A esli eto tak, to kakaya dlya menya tut pol'za? Kakoj vred?"  I
cherez nekotoroe vremya on  uzhe  vklyuchaet  televizor  i  smotrit  novinku  -
biomashinu.
   - Vy stranno rassuzhdaete o lyudyah. V nashi dni nikto ne ishchet  vygodu  dlya
odnogo sebya.
   - Konechno-konechno. No v kazhdom cheloveke  probuzhdayutsya  podobnye  mysli,
kogda rech' idet o zhizni i smerti. Illyuziya very v  lichnoe  bessmertie  byla
razrushena naukoj,  teper'  po  vole  toj  zhe  nauki  ona  perestanet  byt'
illyuziej.
   - Vashi opyty unikal'ny, oni sovershat perevorot v obshchestve, no, naverno,
bylo by luchshe provodit' ih kollektivno.
   - Starost' priuchila menya k otkrovennosti, Mart. YA tebe skazhu. YA  prozhil
trudnuyu zhizn' i vsyu ee potratil na etu rabotu. I ya zakonchu ee  sam.  Inache
ne uspeesh' oglyanut'sya, kak ty uzhe  sostavnaya  chast'  tvorcheskoj  molekuly:
Ivanov - Porgel'  -  Borgel'  i  Garga.  I  Porgel'  govorit,  chto  vyvody
prezhdevremenny, Borgel' ukazyvaet na malen'kuyu fakticheskuyu  netochnost',  a
gluhoj i beznadezhno staryj Ivanov ne mozhet ponyat', v chem sut' problemy...
   Dyadya govoril ubeditel'no, no ya -  sovsem  ne  gluhoj  i  ne  beznadezhno
staryj - tozhe ne ponimal suti problemy, kak i mificheskij  Ivanov.  Horosho:
predpolozhim,  opyty  dyadi  uvenchayutsya  uspehom  i   chelovechestvo   poluchit
bessmertie, ili kak ono tam nazyvaetsya. No oblako - dlya chego ono  sobiralo
takuyu podrobnuyu informaciyu? Razve  tol'ko  chistoe  lyubopytstvo,  prioritet
otkrytiya novyh mirov, uchastie v  kosmicheskih  gonkah,  kak  ono  govorilo,
prignalo ego k nashej planete? Ved' ono uzhe pytalos' podorvat' v lyudyah veru
v  svoi  sily,  v  svoyu  tehniku.  Net,  chto-to  neponyatnoe,  strashnoe   i
protivoestestvennoe bylo v soyuze gonca  primatov  i  cheloveka,  obeshchavshego
bessmertie.
   ...YA rabotal s mashinami bystro, bez oshibok.  Pachku  listov  (sredi  nih
byli vydrannye listy  iz  knig,  nuzhnoe  podcherknuto  krasnym  karandashom)
privez tot zhe shofer vmeste s zavtrakom. "Pust', pust' ono,  eto  proklyatoe
oblako, pitaetsya informaciej o moem mozge, pust'! - chetko vystukivali  moi
klavishi. - A  ya  luchshe  posizhu  golodnym.  Golodnyj,  luchshe  soobrazhaesh'".
Odnovremenno  prosmatrival  ya  vcherashnyuyu   lentu   informacii   o   pervom
bessmertnom Kilou. YA  zlilsya  na  sebya  za  to,  chto  ploho  razbiralsya  v
biologii. "Neuch, nevezhda s klejmom prezreniya zvezd, - govoril  ya  sebe,  -
napryagi svoj slabyj razum, soobrazi, chto k chemu. V  etih  reakciyah  sejchas
glavnyj klyuch. Nedarom oblako nahoditsya zdes'. Mozhet byt', ono gotovitsya  k
atake... Nu?!"
   No ya ponimal lish' otdel'nye formuly, metalsya, slovno  slepoj,  ne  vidya
vseh izmenenij v organizme podopytnogo Kilou, imenuemogo bessmertnym.
   Garga voznik na ekrane i sprosil, uspeyu li ya k desyati s rabotoj i  hochu
li uchastvovat' v peregovorah.
   - Konechno. YA obyazatel'no uspeyu.
   On ostalsya dovolen otvetom. Sprosil, kivnul na tarelki:
   - CHto, net appetita?
   - Da.
   - Sejchas probuditsya. Poslezavtra seans tainstvennyh poyavlenij,  kak  ty
govorish'.  Mozhesh'  pobesedovat'  s  druz'yami.  Ili  ponablyudat'  za  svoej
podrugoj - kak ona sochinyaet o tebe stihi.
   - Spasibo, ya ohotno vospol'zuyus'.
   Ponablyudat'   za   svoej   podrugoj...   On,   pozhaluj,   prav,    etot
prikidyvayushchijsya velikodushnym dzhinnom suhoj arifmometr. YA ne mogu  govorit'
sejchas s Akselem Brigovym. CHto ya emu skazhu pro  oblako  i  primatov?  "Oni
citirovali svoih poetov, chtoby potom unichtozhit' ih?"  |tu  krasivuyu  frazu
pridumal ya sam, a na samom dele vse, vozmozhno, bylo proshche i strashnee. Poka
chto ya nichego ne uznal, krome chuzhoj istorii.  Ne  nashel  nuzhnogo  koda,  ne
podobral klyuch.
   YA uzhe vizhu, kak vhozhu k Karichke i molcha nablyudayu za nej.  Kak  ploho  ya
ponimayu Karichku, hotya nosil ee na rukah cherez peschanye  dyuny.  YA  znayu  ee
glaza, volosy, ruki  i  ne  znayu,  chto  ona  skazhet  cherez  sekundu.  Ona,
naprimer,  boitsya  zvezd:  "Kogda  ya  dumayu  o  nih,  i  o  pustote,  i  o
beskonechnosti, u menya kruzhitsya golova", - da, ona  boitsya  zvezd,  a  sama
poet: "Volshebnaya tarelochka Galaktiki... Tau Kita - sestra zolotaya moya... A
esli pridetsya v tumannost' letet'..." I vse studenty poyut ee pesni,  i  na
kosmicheskih stanciyah, i v lunnyh poselkah, i na Marse poyut i ne znayut, chto
ih sochinila studentka, kotoraya boitsya pustoty.
   "YA na Bajkale, moya koldun'ya, vot i  vse,  -  skazhu  ya  ej.  -  Esli  ty
protyanesh' mne v znak privetstviya svoj krepkij kulachok, ya srazu uznayu,  chto
ty po-prezhnemu lovish' rukoj shmelya, i kormish' v zoosade konfetoj medvedya, i
razgovarivaesh' s lyuboj sobakoj na ulice. A zvezd ne bojsya - oni dadut  nam
yarkij svet, i ih oblako, kogda  my  ego  pojmaem,  budet  rabotat'  vmesto
elektrostancii".
   ...YA zakonchil rabotu, kogda chasy probili devyat', i  otpravilsya  brodit'
po laboratorii. YA nichem osobenno ne interesuyus',  govorila  moya  radushnaya,
nemnogo glupaya fizionomiya, prosto zashel pozhelat' horoshego moroznogo utra i
poboltat' o raznyh pustyakah, esli est' sootvetstvuyushchee nastroenie.
   I, predstav'te,  srazu  zhe  vstretil  otzyvchivogo  cheloveka,  tolstyaka,
dovol'nogo vsem na svete.
   Professor Kilou sidel v  pletenom  kresle  pered  biomashinoj  i  chto-to
vychislyal. On soobshchil mne, chto prekrasno segodnya  vyspalsya,  progulyalsya  po
morozcu i teper' vot rassmatrivaet lentu biomashiny, kotoraya  sorevnovalas'
s nim, pervym dolgozhivushchim chelovekom. Biomashina - eto  mudroe  izobretenie
Feliksa    Markovicha    Gargi,    neobyknovenno     soobrazitel'noe,     s
sinteticheski-himicheskoj pamyat'yu, poluchila neobhodimye  reakcii,  i  teper'
professor Kilou proveryal ih na sebe.
   ZHal',  chto  ne  bylo  pod  rukoj  fotoapparata,  chtob  zapechatlet'  etu
istoricheskuyu scenu. YA reshil vzyat' interv'yu u pervogo bessmertnogo.
   - Kak horosho, dolzhno byt', chuvstvovat' sebya bessmertnym, - skazal ya,  s
trudom skryvaya ulybku.
   Professor ne zametil ironii.
   - Vy i ne predstavlyaete! - prosiyal on. -  YA  nikogda  ne  zhalovalsya  na
zdorov'e, no teper' chuvstvuyu sebya prosto prevoshodno.
   - Znachit, obluchenie oblakom prohodit bezboleznenno?
   - Sovershenno nezametno.
   - Dazhe ne veritsya, chto vy nikogda ne umrete!
   - Net, drug moj, etogo i mne  ne  izbezhat'.  -  Kilou  pechal'no  razvel
rukami i vnov' zasiyal. - Prosto ya prozhivu dol'she, chem drugie.
   - CHelovechestvo uvereno, chto opyt konchitsya blagopoluchno, i  hochet  brat'
primer s vas.
   - Da, eto nachalo novogo budushchego. Esli ono, - on tainstvenno  posmotrel
vverh, - sumeet zatormozit' v organizme opredelennye himicheskie reakcii  i
podtolknet  drugie,  lyudi  pochuvstvuyut  sebya  mogushchestvennymi.   Vy   menya
ponimaete?
   - Ponimayu: vy ostanetes' vsegda molodym. YA byl ochen' rad pobesedovat' s
vami, professor.
   - I ya chrezvychajno rad poznakomit'sya s vami, moj drug...
   Posle podobnyh besed chuvstvuesh' sebya  nemnogo  poglupevshim.  YA  ushel  s
legkim golovokruzheniem. V koridore vstretil hmurogo himika Naga.
   - Zagovoril do smerti? - pryamo sprosil Nag.
   YA rassmeyalsya.
   - Dazhe vo rtu sladko. On  chto,  po  nature  takoj  optimist  ili  posle
opytov?
   -  Po  nature  on  durak,  -  otrezal  himik.   -   I   eto   sostoyanie
katastroficheski progressiruet.
   Nag povernulsya, zashagal dal'she, ne vidya, chto ya blagodaryu  ego  vzglyadom
za istinu.
   Garga hodil po  studii,  dozhidayas'  menya.  V  detstve  on  kazalsya  mne
ogromnym i strashnym, a teper' ya vyshe ego rostom, i nos ego  visit,  kak  u
kolduna, odni glaza ne postareli -  vremya  lish'  ottochilo  ih  kryuchkovatyj
vzglyad.
   - Budesh' zadavat' svoi voprosy?
   Mne pokazalos', chto sam on chrezvychajno dovolen svoim velikodushiem.  Kak
zhe! Uchenye vsej planety mechtayut ustanovit' kontakt s tainstvennym oblakom,
a  on  po  svoej  vole  predostavlyaet  etu  chest'   samomu   obyknovennomu
programmistu.
   - Da, - skazal ya, - budu zadavat' voprosy. - I esli  razreshite  -  sam.
Hochu prosto pobesedovat', a voprosy prihodyat v processe...
   Garga chto-to provorchal pod nos.
   Pervaya chast' peregovorov prohodila, kak  i  vchera.  Teper'  ya  spokojno
zhdal, poka mashina peredast informaciyu oblaku.
   - Priglashayu k mikrofonu moego sotrudnika Snegova, - skazal Garga. -  Vy
soglasny otvetit' na neskol'ko voprosov?  Snegov  gotovil  dlya  vas  novuyu
informaciyu. Priem.
   "Dayu soglasie na desyat' minut", - nachertalo na ekrane oblako.
   YA ochen' volnovalsya i reshil sprashivat' bez vsyakoj sistemy - lish'  by  ne
teryat' vremeni.
   -  Vy  peredvigaetes'  v  kosmicheskom  prostranstve   s   okolosvetovoj
skorost'yu?
   DA
   - Ispol'zuete dlya poletov energiyu dvojnyh zvezd?
   DA
   - Kakaya cel' poleta devyatisot sharov?
   SVEDENIJ NET
   Otvet udivil menya, i ya peresprosil:
   - Iz kosmosa nedavno postupili izobrazheniya.  Devyat'sot  sharov  obletayut
belogo karlika, i samyj poslednij shar izmenyaet traektoriyu. |to vy?
   SVEDENIJ NET
   YA ne znal, kak rascenit' takoe upornoe otricanie. No ne  stoilo  teryat'
vremeni.
   - Vy izuchaete chelovecheskoe obshchestvo?
   DA
   - Pochemu ne vstupili v peregovory s Sovetom uchenyh?
   TAKOVY USLOVIYA OPYTA
   - Pochemu zhe obmenivaetes' informaciej s nami?
   OPYT PROVODITSYA ZDESX
   Net, ya ne psiholog! Sovsem ne kosmicheskij  psiholog.  Ne  ponimayu  dazhe
prostye frazy...
   - Mozhno li prodlit' zhizn' cheloveka?
   OPYTY RESHAT |TU PROBLEMU
   - Skol'ko let zhivut primaty?
   V DESYATX RAZ DOLXSHE CHEM LYUDI
   - Kak proishodit u vas obuchenie?
   NEPRERYVNO PO KANALU RADIOVOLN I DRUGIM KANALAM
   - U vas est' svoi poety?
   V OBLASTI OTKRYTIYA NOVYH ZAKONOV PRIRODY - DA
   - A v oblasti chuvstv?
   |TA OBLASTX V VEDENII AVTOMATOV
   - Kak zhe vy vospityvaete lyubov', nenavist', druzhbu?
   PROSHU UTOCHNITX
   - Utochnit'? - YA vpervye udivilsya i zadumalsya.  -  Pozhalujsta,  utochnyayu:
lyubov'. - YA  stal  chitat'  SHekspira,  Pushkina,  Bloka,  Lorku,  vse  samye
vozvyshennye stroki, kotorye ya pomnil.
   PONYATNO POYAVLENIE KAKOGO-TO OB¬EKTA PERED SUB¬EKTOM
   - Ne sovsem tak, - skazal ya, zabyv, s kem imeyu delo. - Vas  ne  volnuyut
eti stihi?
   NET PROSHU DLYA UTOCHNENIYA PRIVESTI FORMULU LYUBVI
   I vdrug ya obradovalsya. YA ne veril glazam, perechityvaya  poslednie  bukvy
uskol'zayushchej s ekrana stroki. Oblako ne ponimalo, chto  takoe  chelovecheskie
chuvstva.
   "_Ono ne ponimalo_! - chut' ne zakrichal ya vsluh. - Vy-to hot' ponimaete,
Garga, chto ono etogo ne ponimalo?!"
   - Vot formula lyubvi, - spokojno skazal ya i nazval formulu  fotosinteza.
- Teper' o druzhbe. - I ya prochital  basnyu,  kak  medved',  sgonyaya  muhu  so
spyashchego, grohnul druga kamnem po  golove.  -  Ponyatno?  -  peresprosil  ya:
otkrytie nado bylo proverit'.
   PRIVEDITE FORMULU
   |tu stroku ya prinyal s sil'no b'yushchimsya serdcem, kak  priznanie  v  lyubvi
samoj krasivoj devushki Vselennoj.
   YA naugad skazal odnu iz formul gravitacionnogo polya.
   - Teper' - nenavist'!
   |to bylo uzhe huliganstvo, no ya ne  mog  sderzhat'sya,  ya  torzhestvoval  i
uvenchal svoyu pobedu kakoj-to bredovoj, pridumannoj s hodu formuloj.
   - A vam izvestna formula straha? - ne uderzhalsya ya.
   MY RUKOVODSTVUEMSYA PRAVILAMI BEZOPASNOSTI
   Razumnyj otvet otrezvil menya. YA poblagodaril, peredal  mikrofon  Garge.
On delovito zakonchil peregovory.
   Vse pelo vo mne ot etogo  otkrytiya.  Kazhdaya  moya  kletka  krichala:  ono
slepo, eto vsemogushchee oblako s  moshchnoj  pamyat'yu  i  sovershennymi  organami
chuvstv. YA stoyu  pered  toboj  -  slabyj  chelovek,  slozhennyj  iz  dvadcati
aminokislot. YA govoryu s toboj na yazyke, v  kotorom  chut'  bol'she  tridcati
bukv. No ty poprobuj razberis' vo mne, v moih chuvstvah i  myslyah,  vernee,
ne v moih - v chuvstvah SHekspira, Pushkina,  N'yutona,  |jnshtejna,  Tolstogo,
Lape, Brigova. Poprobuj ponyat', kak  my  sami  priznali  svoyu  slabost'  i
estestvennost' v etom mire, kogda soglasilis' s Darvinom,  kogda  utochnili
svoe mesto  v  kosmose,  kogda  skazali  sebe,  chto  nash  mozg  otnyud'  ne
sovershenstvo prirody. Poprobuj  opishi  nashi  dostoinstva  i  poroki,  nashi
sposobnosti i bespomoshchnost' formulami! Ty  slepo,  oblako.  My,  lyudi,  ne
poboimsya vstretit'sya s tvoimi vsemogushchimi primatami.
   YA chuvstvoval sebya sil'nym. YA hotel rasskazat' ob otkrytii Karichke.
   A dyadya po-svoemu vosprinyal otvety oblaka.
   - CHemu ty udivlyaesh'sya? Veroyatno, primatam prosto neizvestny emocii.
   - No eto uzhasno - nichego ne chuvstvovat', byt' prosto mashinoj!  Vprochem,
u nas v institute est' Sim - ochen' chelovechnaya mashina.
   YA  stal   rasskazyvat',   kak   Sim   sochinyaet   smeshnye   stihi,   kak
predupreditel'no  raspahivaet  dver'  i  dazhe,   po-moemu,   simpatiziruet
Karichke. Kak vdrug vnezapnaya  dogadka  oborvala  vospominanie  o  Sime.  YA
vskochil.
   - Skazhite, -  nachal  ya  ostorozhno,  -  eti  opyty  s  prodleniem  zhizni
otrazyatsya kak-to na povedenii lyudej?
   - Nesomnenno. Povysyatsya racional'nye nachala.
   - No togda nikto, ni odin normal'nyj chelovek ne soglasitsya na obluchenie
oblakom!
   - Ty oshibaesh'sya, - tverdo skazal Garga.  -  Kogda  lyudi  ubedyatsya,  chto
kazhdomu iz nih - kazhdomu! - budut podareny chetyresta  -  pyat'sot  let,  po
etomu vot l'du pojdut tolpy. CHto znachit poterya kakih-to  tonchajshih,  pochti
neulovimyh  ottenkov  chuvstv   pered   takoj   grandioznoj   perspektivoj!
|ksperiment ohvatit ves' mir.
   YA slushal ego i  videl  vmesto  znakomoj  figury  bol'shuyu,  shagayushchuyu  na
dlinnyh nogah bukvu L  -  simvol  bessmertiya.  Ona,  eta  bukva,  rosla  s
chudovishchnoj bystrotoj. Ona pererosla Zemlyu. Tyanulas' k  zvezdam.  Protknula
Galaktiku. Bukva iz formuly. Pyat'sot let, podarennye  kazhdomu.  Razve  eto
moglo byt'?
   "Bred", - skazali by moi tovarishchi. No oni byli daleko,  po  tu  storonu
prozrachnogo  kupola,  otgorodivshego  ostrov  ot  vsego   mira.   YA   vdrug
pochuvstvoval sebya ochen' odinokim. Garga dejstvitel'no nichem  ne  riskoval,
razreshiv mne govorit' s oblakom. CHto  mog  sdelat'  kakoj-to  programmist,
zapertyj na ostrove, kak v kletke? On mog tol'ko  ubedit'sya  v  mogushchestve
primatov.





   Stranno bylo videt', kak v solnechno-snezhnom  kvadrate  dvora  poyavilos'
yarkoe  pyatno,  pobedivshee   otblesk   nashego   svetila.   Potom   v   etom
cilindricheskom  prostranstve  ogromnogo  lucha,   ishodyashchego   ot   oblaka,
voznikaet  kusok  goroda:  chast'   doma,   derevo,   kosaya   struya   vody,
promel'knuvshij chernoj ten'yu  mobil',  begushchij  mal'chishka  s  myachom.  Garga
govorit chto-to v mikrofon, pokazyvaet rukoj  -  on  za  chertoj  volshebnogo
cilindra; tot, kto vstupaet v yarkij krug, viden tam - v nastoyashchem, dalekom
ot nas gorode (tochno tak Garga, ne uezzhaya s Ol'hona, poyavilsya  odnazhdy  na
kosmodrome).
   YA stoyu u okna, kak, naverno, i  drugie  sotrudniki,  i  ne  slyshu,  chto
diktuet Garga oblaku. Gorod rasplyvaetsya,  teper'  viden  dlinnyj  svetlyj
koridor, naplyvayushchij na Gargu, potom  gladkaya  stena  i,  nakonec,  zal  s
sidyashchimi v kreslah lyud'mi. Vse, stop! - ponimayu  ya  po  vzmahu  Gargi.  On
zamer u mikrofona, slushaet,  kak  i  vse  v  zale,  vystupayushchego,  smotrit
vnimatel'no na dosku s formulami, no ne perestupaet  chertu.  On  ne  hochet
poyavlyat'sya v tom zale.
   Za poslednee vremya Garga peremenilsya. YA privyk, chto s utra on  voznikal
na ekrane i sprashival, skol'ko dat' mne na den' raschetov, chtob ya ne  otbil
pal'cy. Strogij i chut' ironichnyj, on besedoval tak s kazhdym sotrudnikom  i
hotya nikogo ne toropil i ne ponukal, vse  chuvstvovali,  kak  gorit  v  nem
zhelanie bystree zavershit' opyty.
   No vot uzhe dvoe sutok professor Garga sidel, zapershis', v  studii.  CHto
on tam delal v promezhutkah mezhdu peregovorami, nikto ne znal. YA  pochemu-to
predstavlyal  ego  sgorblennuyu  spinu  i  ustremlennye  v  pol  glaza.  Mne
kazalos', chto Gargu muchayut somneniya,  pravil'no  li  on  postupaet.  Mozhet
byt', on, otbrosiv privychnye ponyatiya, smotrel na Zemlyu s vysoty  oblaka  i
nablyudal malen'kih chelovechkov, kak uchenyj - ameby  pod  mikroskopom?  Ili,
naoborot, bezhal v tolpe rasteryannyh, gonimyh strahom  lyudej?  Ili  obvinyal
sam sebya, chuvstvuya tyazheluyu otvetstvennost' za sud'bu mira?
   Kak ya oshibalsya! Noch'yu, prohodya mimo komnaty, ustavlennoj biomashinami, ya
uslyshal tihie shagi. YA zamer,  priglyadelsya.  Garga  kak  prividenie  brodil
mezhdu mashinami, kotorye o" eshche nedavno nazyval muzejnymi eksponatami. Net,
on ne proshchalsya s nimi. Nado bylo videt', kak on gladil ih  zheleznye  boka,
kak stiral ladon'yu pyl', kak probegal pal'cami po klavisham,  -  nado  bylo
videt' etu zhalkuyu i strashnuyu scenu, chtob ubedit'sya: oni dlya nego - vse.  YA
tiho ushel...
   Sejchas, glyadya, kak Garga slushaet dalekogo ot nas dokladchika, ne reshayas'
poyavit'sya v zale, ya, kazhetsya, dogadalsya, chto  on  delal  eti  dvoe  sutok.
Naverno, on eshche raz primeryal k miru  svoe  otkrytie,  planiroval  obshchestvo
bessmertnyh. I opyat' ne ponyal, chto ono nikomu ne nuzhno. On ne  mog  trezvo
ocenit' budushchee - uchenyj, kotoryj lyubit tol'ko svoi mashiny, a ne lyudej.
   YA smotryu iz okna na dyadyu i zhdu, kogda on podast mne znak. Ne zabyl  li?
Vsego minuta podarena mne i Karichke,  ya  uzhe  bespokoyus'  za  etu  minutu.
Orator  shodit  s  tribuny,  zal  vmeste  s  tremya  desyatkami  slushatelej,
kreslami, stolami i ekranom uletuchivaetsya. Garga oborachivaetsya, mashet  mne
rukoj: vyhodi. YA vyletayu pulej i hochu srazu vskochit' v svetlyj krug.
   - Pogodi. - Dyadya uderzhal menya za plecho. - Svetlyj, raschet nomer dva,  -
ob®yavlyaet on v mikrofon.
   Belye parusa domov podnimayutsya iz zelenoj peny - chto-to miloe, svoe.
   - Kakoj dom?
   YA slyshu dalekij, kak vo sne, golos i medlenno protyagivayu ruku.
   - |tazh? Kvartira?
   Znakomyj holl, zerkalo, televizor, stolik. V glubine -  pestryj  vitrazh
dveri.  Teper'  ya  odnim  mahom  vskakivayu  v  krug  i  begu  s   radostno
ostanovivshimsya serdcem k dveri. YA tolkayu ee, no ruki provalivayutsya  skvoz'
steklo, i vsled za nimi proletayu ya  sam.  YA  dazhe  ne  podumal,  chto  mogu
ispugat' Karichku; uvidel poblednevshee lico, vspyhnuvshie glaza i zastyl  na
poroge. Ona medlenno podnyalas' s divana, prizhimaya k grudi knigu.
   - Zdravstvuj i ne udivlyajsya, - bystro progovoril ya. - |to ya i ne  ya,  v
obshchem, novyj vid puteshestviya v prostranstve. U menya  men'she  minuty,  i  ya
hotel by mnogo rasskazat' tebe. YA skazhu inache. Slushaj!

   O, ne strashis', moj drug!
   Pust' vzor moj, pust' pozhat'e ruk
   Tebe rasskazhut prosto i ne lozhno,
   CHto vyrazit' slovami nevozmozhno!..

   YA videl, kak ona  ispugalas':  mozhet  byt',  podumala,  chto  pered  nej
sumasshedshij prizrak. Ne prosto vryvaetsya  bez  preduprezhdeniya,  ne  otkryv
dveri, pryamo iz steny, no hochet eshche, chtob ego prinimali za obezumevshego ot
lyubvi doktora Fausta. A ya tak i hotel, ya  prikazyval  ej  glazami:  da,  ya
Faust, tot samyj, kotoryj pomogal tebe odnazhdy - pomnish', eto bylo  eshche  v
shkole -  gotovit'  rol'  Margarity.  Tak  vot,  slushaj  menya  vnimatel'no,
zapominaj i dumaj.

   Otdajsya vsya blazhenstvu v etot chas
   I ver', chto schast'e nashe beskonechno:
   Ego konec - otchayan'e dlya nas!
   Net, net konca! Blazhenstvo vechno, vechno.

   I Karichka dogadalas', chto ya hochu skazat' ej chto-to ochen'  vazhnoe,  byt'
mozhet, pro oblako, pro Gargu, pro obshchestvo bessmertnyh, raz ya vybral  rol'
doktora Fausta.
   Ona dogadalas', chto ya ne mogu govorit' s  nej  prosto  tak,  chto  etoj,
kazalos' by, nelepoj rol'yu ya dolzhen kogo-to obmanut'.
   Ona nashla v otvet nuzhnye slova. No vse eshche proveryaya sebya,  postavila  v
konce vopros:

   Smert' dlya nas
   V etot chas -
   Lozung pervyj i svyatoj?

   YA kivnul. Te samye slova, Karichka, ty menya ponyala. S etimi slovami  syn
Fausta i Eleny razrushaet vechnyj, nepodvlastnyj vremeni zamok otca: vot  on
letit so skaly, smelyj yunosha, i, razbivayas' sam,  razbivaet  krug  lozhnogo
bessmertiya.
   I my - ya i Karichka - vmeste govorim nashu yunosheskuyu klyatvu:

   Lish' tot dostoin zhizni i svobody,
   Kto kazhdyj den' za nih idet na boj!

   YA smotryu v ee blestyashchie glaza i, chuvstvuya, chto nam  ostalis'  schitannye
sekundy, likuyu: ty umnica. Est' lyubov'. Poisk beskonechnogo. Est' bor'ba...
Bessmertie - eto lozh'. Obman chelovechestva.
   - Karichka, - krichu ya, zabyv obo vsem, - skazhi Akselyu, chto oblako...
   Vnezapno menya oslepili dve vspyshki. YA upal.


   Vrachi govoryat, chto  uvidet'  dve  vspyshki  odnovremenno  nel'zya,  no  ya
klyanus',  chto  videl  vspyshku  sveta  i  vspyshku   t'my.   Pochemu-to   eto
obstoyatel'stvo udivilo menya bol'she vsego, i ya uporno  razmyshlyal  o  nem  s
zakrytymi glazami, poka ne uslyshal znakomyj  golos.  On  zastavil  podnyat'
veki. YA lezhal na divane. Ryadom byl Garga.
   - Ty perevolnovalsya, - skazal dyadya. - U tebya slabye nervy.
   - Naverno, - otvetil ya i sel. - Karichka ne ispugalas'?
   - Ona ne videla. YA vyklyuchil ustanovku.
   - Nu i horosho, - skazal ya mrachno. - YA poshel rabotat'.
   "...Slabye nervy! Kak by ne tak! Sprosite luchshe u svoego oblaka, pochemu
ya grohnulsya v obmorok, - ono slishkom vnimatel'no slushalo menya i nichego  ne
ponimalo. YA ne mogu vrazumitel'no ob®yasnit' vse  eto,  no  do  sih  por  ya
nikogda eshche ne padal v obmorok. Da u menya takie nervy,  chto  na  nih  hot'
piloj igraj!.."
   Tak vorchal ya, rabotaya v mashinnom zale. I poka  moi  pal'cy  mehanicheski
stuchali po klavisham, ya razbiral pro sebya raznye sobytiya. Mrachnyj entuziazm
Gargi,  manevry  oblaka,  moi  spory   s   tovarishchami,   doklad   Pitikvy,
mehanicheskie primaty, informaciya o mozge, kotoruyu ya zakladyval v mashiny, -
vse shodilos' v odnoj tochke: oblako i  Garga  hoteli  prevratit'  lyudej  v
bezropotnyh, kak Kilou, kukol.
   - Son - samoe prevoshodnoe sostoyanie cheloveka,  -  skazal  mne  segodnya
utrom Kilou. - Vy zamechali, s kakoj legkost'yu tam svershayutsya mechty?
   - Da, - otvechal ya, - vo sne ya chasto letal.
   - Polet voobrazheniya! Predstav'te sebe, vse otkrytiya i ya delal vo sne. I
segodnya mne udalos' reshit' ochen' vazhnuyu problemu.
   - Kakuyu?
   - K sozhaleniyu, uzhe dva chasa ne mogu vspomnit'. No vspomnyu,  obyazatel'no
vspomnyu. Vremeni u menya dostatochno...
   Vot imenno: u nego dostatochno. A u menya malo. YA nikak ne mog proniknut'
v serdcevinu oblaka. YA nervnichal, chuvstvuya kazhduyu  minutu  neizbezhnyj  hod
vremeni, i proklinal sebya za bespomoshchnost'. YA byl odinok kak nikogda.
   Filosofskij monolog prerval doktor Nag. On molcha stoyal za moej spinoj i
nablyudal, kak ya vymeshchayu zlost' na klavishah. Potom prerval molchanie.
   - Kazhetsya, samochuvstvie neplohoe.
   YA vskochil.
   - Vashi literaturnye opyty izyashchny,  -  prodolzhal  Nag,  i  ya  pokrasnel,
uloviv usmeshku v ego slovah. - No nel'zya podvergat' sebya opasnosti.
   - Kakoj?
   - Neuzheli vy ne  ponimaete,  chto  vyhod  tochnoj  informacii  s  ostrova
nevozmozhen? Tol'ko professor Garga derzhit svyaz' s mirom i vedet peregovory
ot imeni oblaka.
   - Doktor Nag, - ya podoshel k nemu vplotnuyu, - ob®yasnite mne,  chto  zdes'
proishodit.
   - Zdes' vedutsya opyty, vy eto znaete.
   YA videl, chto Nag govorit so mnoj ser'ezno, i reshilsya skazat' o glavnom:
   - No esli vse stanut, kak Kilou, eti opyty chudovishchny.
   - YA vsego lish' himik, - skazal Nag. - Ob ostal'nom  mogu  dogadyvat'sya.
Est' takoj prostoj  primer,  opisannyj  vo  vseh  uchebnikah:  opredelennye
izmeneniya v kletkah aktivnogo virusa prevrashchayut ego v passivnyj virus.
   - |to beschelovechno, - skazal ya, chuvstvuya, chto poblednel.
   - Ran'she zdes' bylo inache, - spokojno prodolzhal Nag,  ne  zamechaya  moej
repliki. - No kogda professor Garga vernulsya s kosmicheskoj stancii,  vsled
za nim poyavilos' oblako.
   - S kosmicheskoj stancii?
   - Tam on ispytyval poslednij obrazec mashiny i sdelal svoe otkrytie.
   - Stanciya "M-37"?
   YA vspomnil, kak Garga iskal na raketodrome  propavshie  kontejnery,  kak
rugal on dispetcherov, kak isportil ves' prazdnik.  Kosmicheskaya  stanciya  -
oblako - otkrytie - pervyj bessmertnyj. Sekret otkrytiya Gargi byl  v  etoj
cepochke.
   - Da, "M-37", - podtverdil doktor Nag.
   - Nado chto-to sdelat'!
   Nag vzyal menya pod lokot', podvel k oknu.
   - Poprobujte snyat' silovoe pole, esli smozhete. - On opyat' smeyalsya  nado
mnoj. - I ne zabud'te, chto robotu mozhno tol'ko prikazyvat'. Prichem na  ego
yazyke.
   On ushel, a ya brosilsya k lentam zapisej.  Vmeste  s  poslednimi  slovami
Naga ko mne prishlo reshenie. YA zamenyayu v mashine lentu Kilou na svoyu  (takie
zapisi velis' vo vremya otdyha vseh rabotnikov laboratorii dlya sravneniya  s
sostoyaniem podopytnogo). Itak, ya zamenyayu lentu, i  cherez  neskol'ko  minut
lozhnaya informaciya postupaet v oblako. Ono reshit, chto  podopytnyj  chudesnym
obrazom vyzdorovel, voskres i nachnet dejstvovat'. Mozhet byt', eto nechestno
- podvergat' professora Kilou sil'nomu udaru, no inache ya ne mog postupit'.
Tol'ko poluchiv signaly oblaka i reakciyu Kilou,  ya  mog  pred®yavit'  uchenym
dokazatel'stvo beschelovechnosti opytov. Centr Informacii rasshifruet zapisi,
uznaet kod oblaka, smodeliruet ego stroenie.
   YA uzhe videl, kak udirayu s etogo d'yavol'skogo ostrova. Vyhozhu  -  a  tam
zelenoe leto...
   Edva uspel ya zamenit' lenty, kak zagorelsya  signal'nyj  glazok:  mashina
peredavala informaciyu. Professor Kilou, kotorogo ya otyskal  po  videofonu,
soobshchil, chto segodnya oblako obluchaet ego cherez  kazhdye  dva  chasa.  Teper'
predstoyala lish' vstrecha s Gargoj.
   YA podnyalsya v studiyu i udivilsya, uslyshav chuzhoj, spokojnyj  golos.  Garga
obernulsya na stuk dvernoj ruchki, bystro vyklyuchil dinamik. No ya uzhe  slyshal
-  dostatochno  bylo  etih  dvuh  nepolnyh  fraz:  "...Opyty,  opasnye  dlya
chelovechestva. Sovet nadeetsya..."
   Garga, sgorbivshis', sidel za stolom. On smotrel na  menya  i  slovno  ne
uznaval ili hotel ubedit'sya v moem prisutstvii. Nastupilo molchanie.
   - |to preduprezhdenie nam, - nakonec skazal ya.
   On vstal, raspravil plechi, vdrug ozhil.
   - Da, nam. - Garga ulybnulsya. -  Sovet  vzvolnovan.  Esli  pobedit  moe
predlozhenie, pered sociologami, filosofami, psihologami i prochimi  Vstanet
ryad ostryh problem. Ih nado reshat' bystro. Skromnye zemnye resursy vryad li
ustroyat obshchestvo bessmertnyh...
   YA slushal krasnorechivye rassuzhdeniya, i zlost' ohvatyvala menya.  Razbitye
gravilety, blednye lica, ispugannye glaza - skol'ko ih eshche?
   - Hvatit! - prerval ya Gargu. - Vy ne  o  tom.  Luchshe  skazhite,  skol'ko
zhiznej budet iskalecheno!
   Dyadya  rezko  ostanovilsya,  budto  naletel  na  nevidimoe   prepyatstvie,
ustavilsya na menya.
   - YA uzhe govoril tebe, - proiznes on spokojnym golosom, -  chto  vozmozhno
usilenie racional'nogo...
   - Skol'ko novyh Kilou vy planiruete?
   - Opyt eshche ne okonchen. Rano delat' vyvody.
   - Ili pozdno, - podumal ya vsluh. - Tam, na "M-37", kogda vy stolknulis'
s oblakom, vy uzhe znali, chto ono budet napadat' na nas?
   - Ah, vot ono chto... Net, ne znal.
   - Pochemu vy ne predupredili Sovet? Strusili?
   - O chem ty govorish'! - zakrichal Garga, vyhodya iz  sebya.  -  Tvoj  Sovet
sidel v uyutnyh kabinetah, kogda ya odin na treklyatoj  kosmicheskoj  stancii,
odin vo vsem kosmose, uvidel etu  sverkayushchuyu  shtuku.  Poka  my  nalazhivali
peregovory, ya nasmotrelsya takih kartin, kakih ne uvidit nikto, nikogda, ni
odin sumasshedshij. YA byl dlya nego pervym chelovekom, a ono dlya menya - pervym
nastoyashchim pomoshchnikom. YA, imenno ya pervyj dogovorilsya s nim po radio, i mne
nichto ne bylo strashno, potomu chto moya cel' byla dostignuta: moya  biomashina
rabotala. Sluchaj, sovpadenie obstoyatel'stv, - energiya  etogo  d'yavol'skogo
shara i moya mashina, - no ona ozhila, ona rabotala! Ty eto  ponimaesh'  -  chto
znachit dostignutaya cel'?!
   - Da, ponimayu!  -  YA  tozhe  sorvalsya  na  krik.  -  No  ved'  est'  eshche
blagorazumie!
   - Blagorazumie! V tvoej zhizni  nastupit  moment,  kogda  ty  poshlesh'  k
chertyam vsyakoe blagorazumie i poverish' v svoi idei!
   - |to predatel'stvo! - skazal ya tiho, no tverdo. - Vy za eto otvetite.
   - Ne zabyvaj, chto ty - moj sotrudnik. I tozhe razdelish' otvetstvennost'.
   - YA nichego ne zabyl... No vy... vy nikogda ne posmeete  obluchat'  lyudej
nasil'no!
   - Nasil'no? - Garga rassmeyalsya. -  Vojna  malen'kogo  ostrova  so  vsem
mirom? Ne dumaesh' li ty, chto ya soshel s uma?
   - Togda otkrojte ostrov dlya vseh!
   - |to delo oblaka, -  ustalo  skazal  dyadya.  On  sel,  obhvatil  golovu
rukami. Kazhetsya, on ponimal, chto lovushka zahlopnulas'.
   - Prikazhite emu! - potreboval ya. - Ili vy tozhe podopytnyj?
   Dyadya v beshenstve vskochil.
   - Horosho, ya - podopytnyj, - hriplo skazal on. - I eto  moe  delo...  No
kakogo cherta syuda lezet Sovet!  CHto  emu  nuzhno!  Neuzheli  neponyatno,  chto
oblako ne budet perestraivat' Zemlyu?
   YA podoshel k nemu vplotnuyu, skazal:
   - A esli vernutsya te devyat'sot?
   On poblednel.
   - Kto otvetit za plen Singaevskogo? - sprosil ya ego.
   On molchal.
   - Za razbitye gravilety?
   On molchal.
   - Za iskalechennogo Kilou?
   On molchal.
   Sderzhivaya yarost', ya sovsem tiho skazal!
   - Nikto k vam nikogda ne pridet!  Slyshite?  Nikto!  Nikto  ne  sprosit,
sushchestvuete vy na samom dele ili net!
   Na menya glyadela belaya zastyvshaya maska s temnymi provalami glaz.





   A sovsem ryadom, za zaborom, byla drugaya zhizn'. Na  rassvete  rybolovnye
brigady sadilis' v vozdushnye mobili i uletali  v  more;  oni  vozvrashchalis'
posle zahoda solnca na zemlyu, kotoruyu kak sleduet ne uspevali rassmotret',
no lyubili i chuvstvovali, kak svoih detej i zhen, kak teplyj  uyutnyj  dom  i
pesni. Tam, za zaborom, kap varil uhu i  katal  na  pleche  vnuka  Mishutku,
potomu chto rybachek tozhe tyanulo v more. Iz-za zabora eshche nedavno mahala mne
Lena v pushistoj snezhnoj shubke i shapochke, nu nastoyashchaya  Snegurka,  i  zvala
brodyazhnichat' po ostrovu. Sejchas ya pridu k nej i skazhu! "YA -  predatel'.  YA
gotov nesti otvetstvennost'"...
   I ya poshel k nej. YA dolzhen byl eto skazat', chtob ves' ostrov znal, kakoe
budushchee gotovit im Garga.
   Doma byli tol'ko kap i Mishutka. Oni natyagivali mehovye  unty.  Radostno
ob®yavili:
   - My - v more!
   - Kak, peshkom?
   - My vidim more do dna, - uspokoil menya kap.
   - I kataemsya tam na kon'kah, - dobavil Mishutka.
   - A Lena?
   - Lena? - Kap razvel rukami. - Uletuchilas'. Mihail, gde Elena?
   Mishutka dovol'no shmygnul nosom.
   - Ona rabotaet v muzee.
   - Progulyajsya, - prosto skazal kap.
   V muzee ya proshel zaly s kamennymi kryuchkami  i  kamennymi  nakonechnikami
strel, zaly s obrazcami porod i chuchelami zhivotnyh, zaly  morskoj  flory  i
fauny, zaly s dokumentami istorii. Portrety uchenyh provozhali menya  surovym
vzglyadom: oni znali, chto mne nuzhna tol'ko Lena.
   YA nashel ee v komnate s vysochajshimi, do  samogo  potolka,  shkafami.  Ona
sidela sredi grudy papok. YA podoshel ostorozhno, pozval. Ona podnyala golovu,
ulybnulas', prilozhila palec k gubam.
   - Tishe! Sadis' i chitaj.
   Lena  skazala  eto  takim  tonom,  chto  ya  nevol'no  povinovalsya.   Ona
pridvinula mne papku.
   Sverhu listki iz  shkol'noj  tetradki.  Toroplivyj  razmashistyj  pocherk:
"Sonyuha, milaya..." YA s nedoumeniem vzglyanul na Lenu. "CHitaj!" -  prikazala
ona glazami.
   "Sonyuha, milaya, znayu - serdish'sya: vyshel iz domu kupit' papirosy i ischez
na dve nedeli. A vse Leshka Fatahov. V bufete mne skazali, chto svyazi s  nim
net, goryuchee konchilos'. Na ulice metel'. YA - k komandiru. Vhozhu,  a  Leshka
kak raz  radiruet:  "Sizhu  v  ZHiganove,  u  babki  na  ogorode.  V  kabine
tyazhelobol'noj". A iz vertoletchikov na aerodrome byl odin ya.  Nu,  poletel,
razyskal Leshkin samolet, vzyal bol'nogo, otvez v bol'nicu.
   Utrom v gostinice slyshu shagi po lestnice. Soobrazhayu: radiogramma. Tochno
- letet' v Karamu. A chto takoe Karama -  eto  ya  uzh  ponimayu.  Kazhdyj  god
vesnoj odno i to zhe: reka noch'yu tronulas', l'diny vstali poperek, voda  po
vsej derevne, lyudi na kryshah. Stoyat oni sebe na kryshah i spokojno  zhdut  -
sejchas priletyat za nimi vertolety. Da, priletim, no chert by ih vzyal  s  ih
Karamoj: stavyat derevni v takom giblom meste!
   I vse. S toj samoj Karamy nachalos' obychnoe vesennee raspisanie:  zatory
vzryvaj, lyudej vyvozi, Zadachinsk spasaj,  Zaudihu  spasaj,  barzhi  spasaj.
Spim po tri chasa. Edim na hodu. Papiros net. Odno vyruchaet:  kak  vspomnyu,
chto v tylu vse spokojno, srazu mne legko. |to pro vas s  Andrejkoj.  Vizhu,
kak hodite vy na nash taezhnyj aerodrom  vstrechat'  menya,  i  Andrejka  tebe
ob®yasnyaet: "|to "YAK", eto "IL", a  eto  papin  strekolet".  Vizhu,  kak  ty
ulybaesh'sya: tak i ne nauchilsya govorit' "vertolet".
   Poedem my, Sonyuha, v otpusk v Ryazan', k moim.  Tam  v  sentyabre  yabloki
padayut s vetok. Tuk-tuk po zemle. Andrejka  soberet  ih  v  kepku.  Tochno,
poedem - na tri mesyaca, eshche za proshlyj god. A hochesh' - na  parohode  vverh
po Lene. Tam skaly otvesnye, shcheki nazyvayutsya, a na  samoj  vershine  smelyj
chelovek vyrubil slova. YA letel mimo, no  ne  razglyadel.  Tam  pokazhu  tebe
mesto, gde budet Novolensk. Krasivoe mesto, na izluchine. Budet tam  gorod,
vysokie belye doma, i kak tol'ko ego postroyat, my pereedem. Proshchaj  tajga,
proshchaj medvedi, budem zhit' v Novolenske.
   Skoro vernus', ne serdis', Sonyuha. A hochesh'  uznat'  tochnee,  sprosi  u
komandira. Andrian".
   YA vzdrognul, uvidev datu: 22 maya  1961  goda.  Tol'ko  chto  etot  zhivoj
chelovek, smelyj vertoletchik, byl ryadom so  mnoj,  no  okazalos',  chto  nas
razdelyaet prostranstvo dlinoyu v vek.  V  papke  lezhali  dnevniki,  pis'ma,
zapiski lyudej togo vremeni,  kogda  stroilis'  gigantskie  elektrostancii,
kogda otkrylas' bezdna kosmosa i bezdna atoma, kogda  gazety  kazhdyj  den'
pisali o geroyah. Tak neozhidanno ya vstretilsya s nimi.
   Dnevnik inzhenera A.S.Strukova. Otkryl naugad i snova zachitalsya.
   "Vecherom poznakomilsya s brigadirom  Masyaginoj.  Fotografiroval  ee  dlya
Doski pocheta. Ele ugovoril nadet' ordena.
   - Nu ladno, - skazala nakonec ona, - fotografirovat'sya - delo  prostoe,
vremeni pochti ne otnimaet. A do vas skul'ptor priezzhala. S chemodanchikom. V
chemodanchike glina. Govorit: "SHevelites' kak mozhno men'she". A u menya  dela,
to da se. Hotela ya ej skazat': "Milochka ty moya, u menya nyne hot' svobodnaya
minutka est', brigada nalazhennaya. A god nazad nosilas'  ya  kak  ugorelaya".
Odnako ne skazala. Ser'eznaya, vizhu, u nee rabota. I  v  obedennyj  pereryv
dazhe sidela, pozirovala.
   - I kak poluchilos'? - sprosil ya.
   - Tak i ne videla. Zarabotalas', a ona polozhila moyu golovu v chemodan  i
tiho ushla.
   - Govoryat, chto i iz muzeya k vam priezzhali.
   - Bylo. Ser'eznaya i napornaya takaya zhenshchina priezzhala.
   "Sobiraem, - govorit, - suveniry vashej G|S, eksponaty  dlya  muzeya.  |to
chto za lopatochka? - sprashivaet menya. - Masterok? Davajte ego syuda. CHem eshche
rabotaete? Vibratorom? Voz'mem i vibrator". YA  ej  govoryu:  "Berite  luchshe
betonnuyu kolonnu, nashe izdelie". - "Nu chto v etoj  kolonne  osobennogo?  -
govorit ona mne. - Kolonna kak kolonna. A vot  skalu,  gde  napisano,  chto
zdes' budet postroena G|S, nepremenno uvezem".
   - I uvezla? - nedoverchivo sprosil ya.
   Masyagina rassmeyalas': vspomnila.
   - Takogo straha nagnala na glavnogo inzhenera, chto tot soveshchanie sozval.
My ne vozrazhaem, govorit glavnyj, berite skalu. No ona, po nashim raschetam,
budet vesit' tonn dvadcat'... Prishlos' tovarishchu  iz  muzeya  otkazat'sya  ot
suvenira.
   - Nu chto, - govorit mne Masyagina, - konchil fotografirovat'?  A  to  mne
pora na smenu. A eshche k rozhenice ehat'. Slyhal nebos' pro  Radyginu?  Troih
bogatyrej rodila. Poedu imena vybirat'..."
   "...Zdravstvuj, dorogaya mamochka. Opishu tebe nashih rebyat, chtob ty znala,
s kem ya rabotayu, i esli kto k  nam  priedet  s  privetom  ot  menya,  primi
po-korolevski. Samyj nash silach i samyj veselyj, konechno, Ivan  Somov.  Ego
zovut Poltora Ivana za rost: bol'she dvuh  metrov.  Emu  trudno  hodit'  po
provodu, sil'no raskachivaet, potomu  chto  po  vsem  zakonam  fiziki  centr
tyazhesti ochen' vysoko. No on hodit. Odnazhdy, kogda  ne  bylo  traktora,  on
rukami raskrutil bol'shushchuyu katushku provoda. YA zovu ego Ivan Ivanovich.
   Eshche Gennadij Mohov,  on  rabotal  parovoznikom,  a  kak  priehal  syuda,
skazal: parovoznik - otmirayushchaya professiya, davajte novuyu. U  nego  bol'shoe
neschast'e - mladshij brat, Vit'ka, sbezhal so strojki i  ostavil  zapisochku:
stydno, mol, mne, no moya devushka zamuchila pis'mami, ugovorila ehat'. Hodit
Mohov hmuryj, a ego vse uteshayut: vernetsya Vit'ka, obyazatel'no vernetsya, ne
grusti.
   No esli b ty videla, mama, Vladimira Ganapol'skogo, ty by srazu ponyala,
chto znachit nastoyashchij chelovek, i polyubila ne men'she, chem menya. Gde by my ni
rabotali, brigadir prihodit, kak na  prazdnik:  botinki  nachishcheny,  chistaya
rubaha, pod rubahoj tel'nik, bryuki rezhut vozduh. Potomu chto v cheloveke vse
dolzhno byt' prekrasno... On mne skazal, chto kogda uchilsya v  shkole,  to  ne
lyubil Mayakovskogo, a sejchas ochen' uvazhaet: zhizn' nauchila. Kazhetsya, i ya ego
stal ponimat'... A esli by  ty  slyshala,  kak  on  govorit  -  rebyata  rty
otkryvayut. A on zasmeetsya i skazhet:  "|to  ne  ya,  eto  Kirov  skazal".  I
obyazatel'no zakonchit: "Nu, hlopcy, po-flotski".
   Samoe interesnoe, chto ego, geroya, nedavno kritikovali v gazete. Zametka
takaya malen'kaya, a na vsyu strojku raznesla: "Ganapol'skij zabyl sem'yu". Ne
brosil, konechno, a zarabotalsya - ponimaesh'? - vodu nosil, drova  kolol,  a
za produktami v gorod vremeni ne bylo ehat'. Nu, rebyata iz  brigady  srazu
sobralis', skazali emu: "Ezzhaj po magazinam, privezi zapas na mesyac".  On,
konechno, poehal - disciplina.
   YA ne mogu ponyat', kogda on vse  uspevaet.  Zubrit  yazyki.  Odolel  dazhe
politekonomiyu. Sam nauchilsya chitat'  chertezhi.  Videla  by  ty,  kak  on  ih
chitaet: "|to gospodin metall, eto gospodin derevo, eto gospodin cement..."
A glavnoe, nenavidit rvachej. Kak-to podoshel k odnomu, otvel  v  storonu  i
govorit: "Ty dumaesh', zdes'  rubli  dlinnye,  kak  portyanki?  A  nu  motaj
otsyuda!" I tot umotal.
   Ty znaesh', mamochka, chto za menya bespokoit'sya ne nado. Na  vysotu  ya  ne
lazayu, rabotayu povarom. Kogda ya syuda priehal, uzhe  stoyal  poselok  i  byla
normal'naya  zhizn'.  A  do  menya  rebyata   poprobovali   taezhnoj   zakuski:
probivalis' cherez bolota, gory, burelom. Loshadi v tajgu ne shli  -  boyalis'
moshki, tashchili ih siloj. Tropy pokazal starik medvezhatnik.  A  dal'she  nado
bylo rubit' proseki, kopat' zemlyu, pereplyvat'  durnye,  buntuyushchie  vesnoj
reki i dazhe uchit'sya pravil'no derzhat' lopatu -  mnogie  ne  umeli.  Diabaz
dolbili vruchnuyu, zhgli na kamne kostry i lili vodu, chtob treskalsya bystree.
A odnazhdy vesnoj, v polovod'e, nash uchastok otrezalo ot vsego mira,  -  tak
rebyata probiralis' za produktami po provodam. No eto bylo do menya.
   Kak-to  zimoj  priehali  francuzy,  kinorabotniki;  oni  znakomilis'  s
tajgoj, chtob snimat' fil'm.  Stoyal  moroz  pod  pyat'desyat,  francuzy  byli
ukutany  do  brovej.  Sprashivayut:  "Kto  zdes'  hozyain   -   medved'?"   -
"Bul'dozer", - govoryat im. "O, bul'dozer!  Poznakom'te  nas  s  temi,  kto
rabotaet na bul'dozere". Priehali francuzy na nash uchastok.  A  rebyata  kak
raz sobiralis' pod vyhodnoj v gorod.  Nu,  vyskochili  iz  doma,  umyvalis'
snegom. Francuzy ahnuli - i  srazu  fotografirovat'sya  na  pamyat'.  Tak  i
snyalis': oni v tulupah, a rebyata v majkah. |tu fotografiyu ya tebe  posylayu.
Zdes' vse, o kom ya tebe rasskazal. Tvoj syn Serezha".


   Ostorozhno derzhal ya rukopisi. YA ne chital gazet teh let,  no  dumayu,  chto
oni proslavili ne vseh geroev. Ih bylo v milliony raz bol'she, obyknovennyh
lyudej neobyknovennogo vremeni, - tak nazvali seredinu proshlogo  veka.  Oni
otkryvali mne svoyu dushu. Oni smotreli na menya  s  fotografij,  visyashchih  na
stenah, i kak by sprashivali: a chto sdelal ty?..  YA  rasteryanno  vziral  na
starye kartiny - oni sohranili ih dela: plotiny, zavody, goroda. |to  byli
pamyatniki. Vdrug ya vspomnil, kak Ryzh, udivlenno vzmahivaya resnicami, dyshit
v ekran, kak on berezhno derzhit na ladoni to serebristuyu trubku rakety,  to
neuklyuzhij ekskavator, to tainstvenno mercayushchij kristall  i  govorit:  "|to
Oni delali dlya nas. Verno, Mart?"
   YA ushel iz muzeya, ostaviv Lenu  sredi  papok.  Ona  razbirala  ih,  chtob
peredat' zhivoe slovo istorii v Centr Informacii  Zemli.  V  eti  chasy  ona
zabyla, chto nad ostrovom stoit oblako, i ya ne skazal ej  nichego,  ne  stal
napominat', chto na svete, krome dobroty i otvagi, eshche sushchestvuet zlo.





   |to Oni delali dlya nas...
   Verno, Ryzh, kak prosto i tochno ty skazal.
   YA horosho predstavlyal etih lyudej. Videl, kak  shiroko  shagaet  v  sapogah
brigadirsha Masyagina i dumaet, kakie bogatyrskie imena dat' bliznecam;  kak
lezha kurit papirosu za papirosoj vertoletchik Andrian, kurit  i  smotrit  v
temnyj ugol, a vidit belyj gorod na izluchine i syna Andrejku pod berezoj -
vsego, s golovy do nog, v malen'kih  solncah;  kak  idet  po  provodu  nad
goluboj vodoj povar, sovsem eshche  mal'chik,  kak  on  schastliv  ottogo,  chto
durnye reki otrezali ih uchastok ot vsego mira, i  on  idet  po  provodu  i
sochinyaet pis'mo mame, ot kotoroj nichego ne  umeet  skryvat'.  |ti  troe  i
tysyachi drugih, neizvestnyh mne, mechtali postroit' novyj gorod  -  ya  znayu,
dazhe ne chitaya ih pisem: ved' goroda uzhe stoyat na svoih mestah.
   A ya? Kakoj gorod hotel postroit' ya? Kogda roditeli uletali na  Mars,  ya
prosil vzyat' menya s soboj: ya horosho predstavil akkuratnye domiki, pokrytye
prozrachnym; kupolom, i odin iz nih - moya  shkola,  k  nemu  vedet  peschanaya
dorozhka. Mama, kak i ya, smotrela pechal'nymi, glazami na otca, no on  tochno
znal, chto tam net shkoly s zheltoj dorozhkoj. I poka oni stroili etu shkolu, ya
vyros, i teper' mne nuzhen bol'shoj mashinnyj zal, chtob pokazat' svoe umenie.
Net, dazhe ne mashinnyj zal, a malen'kaya komnatka na lunnoj stancii,  otkuda
ya budu peredavat' Simu dobytuyu mnoj informaciyu. A esli uzh govorit'  sovsem
otkrovenno, mne nuzhno tol'ko odno kreslo, i  bol'she  nichego.  Tol'ko  odno
kreslo v rakete solnechnoj ekspedicii. Togda menya ne budet gryzt'  sovest',
chto vot uzhe vosemnadcat', a ya tak i ne postroil gorod.
   Oni stoyali na svoih mestah - stoletnie sibirskie goroda -  v  izluchinah
rek, na beregah taezhnyh morej, na krutyh bokah serebryanyh i zheleznyh  gor,
a lyudej, kotorye ih stroili, uzhe net. Ne smotri na menya  takimi  grustnymi
glazami, Ryzh, eto tak - zhizn' imeet svoj finish. I  luchshe  dolbit'  den'  i
noch' diabaz, zhech' ego ognem i polivat'  vodoj,  chem  prospat'  svoi  gody,
nadeyas', chto kto-to prepodneset tebe bessmertie. |to velikij  obman,  Ryzh,
ty ponimaesh'? ZHizn' - dvizhenie, ona bez ostanovok. Poka ya ne stolknulsya  s
oblakom, ya voobshche ne znal, chto takoe strah; no moj strah - eto ne strah, a
muchitel'noe bespokojstvo, bol' za tebya,  za  Lehu,  za  Karichku,  za  vseh
malen'kih i bol'shih detej.
   Ty izvini menya, Ryzh, chto ya pozval tebya v etot mrachnyj mashinnyj zal. Uzhe
noch', i grustno byt' odnomu s bezdushnymi avtomatami. Ty tol'ko pover', chto
ya ne predatel', ya eto  dokazhu.  YA  soznatel'no  putayu  lenty  i  akkuratno
zapisyvayu vse, chto  delaet  oblako.  Doktor  Nag,  kazhetsya,  razgadal  moyu
hitrost', no on ne hochet ni vo chto vmeshivat'sya. On tol'ko brosil na  hodu:
"Podopytnyj uzhe dva seansa bez soznaniya". Kogda ya  nachinayu  ego  zhalet'  -
etogo ni v chem ne vinovatogo Kilou, - ya vspominayu Grishu Singaevskogo.  Mne
kazhetsya, Grisha govorit: "Ty dolzhen peredat' lyudyam eti  zapisi.  Ty  dolzhen
prijti k finishu pervym dazhe bez gravileta". Da, ya dolzhen - ya eto  znayu;  a
potom ya vernus' za Singaevskim.
   Tebe pora spat', Ryzh. Mne ostalos' perevesti zapisi v malen'kij blok  i
spryatat'  ego  v  karman  kombinezona.  Pust'  tebe  prisnyatsya   govoryashchie
bajkal'skie ryby - oni mastera rasskazyvat' udivitel'nye istorii.


   Na rassvete v zal zaglyanul doktor Nag. Uvidev, chto ya sizhu  za  pul'tom,
on voshel.
   - Slyshali novost'? Sovet potreboval snyat' zashchitnoe pole.
   - CHto otvetil Garga?
   - Nichego. Zapersya v studii i sidit tam.
   - Soveshchayutsya?
   - Naverno. Sovet ob®yavil, chto  postroennye  ustanovki  mogut  razryadit'
oblako.
   YA pospeshno natyanul kombinezon.
   - Vy kuda? - sprosil Nag.
   - Predupredit' rybakov, poka oni ne vyehali. Vdrug oblako  reshit  snyat'
pole... Led nachnet treskat'sya!
   - Vy slavnyj paren', - skazal Nag.
   - Vy mne vo mnogom pomogli, doktor. Spasibo.


   ...Vse zhe ya opozdal: rybaki uehali v more.
   Otec Leny, spokojno vyslushav menya, pozvonil na radiostanciyu i  prikazal
vernut' mobili. Ne udivilsya on i moej pros'be.
   - Vyhod s ostrova est', - otvetil on, podumav. - Peshchera  v  skale.  Ona
prohodit pod silovym polem. A po sopkam  ne  proberesh'sya,  poka  ne  snyata
blokada.
   On odevalsya obstoyatel'no -  sherstyanye  noski,  sapogi,  mehovoj  zhilet,
polushubok. YA umolyal ego glazami: bystree! On, kazhetsya, ponyal i,  zakazyvaya
dezhurnyj mobil', skazal:
   - Ne cherez desyat' minut, a sejchas.
   YA blagodarno kivnul.
   Pesok skripel pod nogami, kak sneg, moroz shchekotal konchik  nosa.  Pervye
luchi legon'ko kosnulis' krysh, pozolotili ih. Sejchas  prosnutsya  shkol'niki,
prosnetsya kap Gramofonych, prosnetsya  Lena.  Snegurochka  vyglyanet  v  okno,
zasmeetsya: "Dobroe utro!" A ya pobegu cherez les, cherez zelenoe pole,  chtoby
podlyj udar oblaka ne pogasil bol'she ni odnoj ulybki.
   - Do stancii pyatnadcat' kilometrov, - skazal inzhener. - Iz nas nikto ne
hodil - staraya ohotnich'ya tropa, no po karte  pyatnadcat'  i  tochno  na  yug.
Provodit'?
   - Ne nado.  -  YA  izmeril  vzglyadom  bogatyrskuyu  figuru.  -  Vy  luchshe
zajmites' Gargoj.
   - Ne volnujsya. Vse vyyasnim i postavim na svoi mesta.
   YArko-oranzhevyj mobil' pripodnyalsya na vozdushnoj strue i legko zaskol'zil
nad steklyannym shchitom. Neslis' nam  navstrechu  pestrye  ledyanye  zaplaty  -
zelenye, belye, golubye plity, krepko spayannye morozom, no ya smotrel ne na
nih, a na temnuyu, neprikrytuyu snegom skalu - bereg Bol'shoj zemli.
   Vdrug zamigala lampochka na shchitke, shofer vklyuchil radio.
   - Mobilyu sto dvadcat' shest' vernut'sya nazad. - Golos  chetko  i  vlastno
vygovarival slova.
   - Garga, - uznal ya.
   - Prytkij starikan, - usmehnulsya inzhener. - Rano vstaet.
   - |to oblako, - dogadalsya ya. - Ono predupredilo Gargu.
   - Mobilyu vernut'sya nazad. Vy priblizhaetes' k granice polya. |to opasno.
   - Davaj, Sasha, k samoj peshchere, - skomandoval inzhener voditelyu. - Gde  u
tebya kompas i karta?.
   On spokojno nachertil moj put', sam polozhil kartu i kompas v moj karman,
zastegnul pugovicu. A Garga vse treboval. A skala letela navstrechu.
   - Sejchas vozvrashchaemsya, - nakonec otvetil v mikrofon otec Leny.
   Mobil' myagko shlepnulsya na  led.  Raspahnulas'  dverca.  Otvesnaya  seraya
stena, v nej treugol'naya shchel', zaveshennaya dlinnymi sosul'kami, i takoe  zhe
otrazhenie na gladkom l'du. Volshebnyj dvorec.
   - Begi! - skazal otec Leny. - Schastlivo!
   A v spinu mne udarilo iz dinamika:
   - Mart, prikazyvayu tebe vernut'sya! Inache oblako primenit obluchenie!
   Teper', kogda v karmane u menya lezhit klyuch ot oblaka  i  kakaya-to  sotnya
metrov ostalas' do spasitel'noj granicy, teper' otstupat' - ni za chto.  My
eshche proverim, kto provornej: mozhet byt', ya begu bystree sveta.
   U samogo vhoda v peshcheru nogi moi raz®ehalis', ya shlepnulsya  na  zhivot  i
tak i v®ehal golovoj vpered pod torzhestvennyj ledyanoj portal. Vstal.  Nogi
kakie-to razmyagchennye, idut neohotno. "Tol'ko-to i vsego! - voskliknul  ya.
- I eto nazyvaetsya udar. Blagodaryu vas, dyadya, za rodstvennyj tychok!"





   Pod sumrachnym svodom ya opyat' pobezhal. Podoshvy gulko  stuchali  o  rovnyj
led. Zdes', naverno, tek ruchej, on tak i zastyl goluboj podzemnoj dorogoj.
   "Trista rek vpadayut v Bajkal, a vytekaet odna Angara".
   Vot uzh ne dumal, chto pridetsya stolknut'sya s  etoj  strochkoj  iz  staroj
enciklopedii. Vprochem, tam skazano o rekah,  a  ne  o  ruch'yah,  tem  bolee
podzemnyh.  Otkuda  sostavitelyam  znat',  chto  est'  takoj  hitryj  ruchej,
probivshij sebe dorogu cherez skalu; vesnoj on moguch i zapolnyaet vsyu peshcheru,
neset s soboj pesok i kamni, shlifuet do bleska steny, letom utihaet, katit
sebe polegon'ku, prislushivayas' k tihomu plesku eha pod  svodami,  a  kogda
udivlenno ostanavlivaetsya, prevrativshis' v gladkuyu dorozhku,  to  na  samom
dne, pod tolstym l'dom, vse ravno bezhit on, ruchej, i dazhe  yarostnyj  moroz
ne v silah ego uderzhat'.
   YA pochuvstvoval, chto led potreskivaet pod nogami. No  kak  ostorozhno  ni
stupal, vskore provalilsya. Ruchej byl neglubokij - chut' vyshe kolen, no  led
bol'no rezal nogi dazhe skvoz' plotnuyu  tkan'  kombinezona.  Uslyshav  plesk
vody sprava, ya napravilsya tuda. U steny bylo  glubzhe,  oshchushchalos'  techenie,
zato ne bylo l'da. YA shel i  shel  po  poyas  v  vode,  inogda  natykayas'  na
prohladnyj  kamen'  steny  i  oshchupyvaya  v  nagrudnom   karmane   malen'kij
elektronnyj blok s zapisyami.
   YA dumal, chto projdet eshche nemnogo vremeni  i  ya  uvizhu  vperedi  svetloe
pyatno, kotoroe budet rasshiryat'sya do teh por, poka ne raspahnet nastezh' vse
goluboe nebo. A poluchilos' sovsem ne tak. V  seredine  peshchery  stanovilos'
glubzhe, ya prizhimalsya k  stene  -  teper'  tut  bylo  samoe  melkoe  mesto.
Neozhidanno moya ruka shvatila  vetku,  samuyu  nastoyashchuyu  vetku  s  tverdymi
uzkimi list'yami. I vot ya razdvigayu uzhe ne led i ne vodu, a  zhivye  plotnye
zarosli, i ruchej zvenit mezhdu nimi, radostno tolkayas' v moi koleni; ya  izo
vseh sil razdvigayu, razryvayu uprugie, hitro spletennye vetvi  i  vyryvayus'
iz temnoty.
   Zelenyj svet vnezapnogo leta  oslepil  menya.  YA  vizhu  zelenuyu  dal'nyuyu
sopku, zelenoe nebo nad nej, zelenyj ruchej, posredi kotorogo ya stoyu. Leto!
YA sovsem zabyl, chto ty bushuesh' na vole.
   - Leto! Zdravstvuj! - kriknul ya, nabrav  vozduha,  i  slova  bespechnymi
kuznechikami poskakali vperedi menya.
   Teper', kogda budut govorit' "leto", ya predstavlyu  oslepitel'no-zelenyj
mir. V tvoyu chest' ya brosayu pryamo v vodu svoj kombinezon. Pust' ruchej, esli
zahochet, neset ego s soboj i utopit v samom uzkom ushchel'e Bajkala.
   Vot moj put', nachertannyj sil'noj rukoj inzhenera: mimo  sopochki,  cherez
tajgu, po ohotnich'ej trope, k stancii. Tam menya podhvatit poezd.
   Snachala ya oglyadyvalsya po storonam v poiskah  ohotnich'ej  tropy.  Nichego
pohozhego ni na beregu ruch'ya, ni mezhdu derev'ev ne vstrechalos'. Pihty, eli,
listvennicy stoyali tak plotno, tak rassadili svoe kolyuchee, tyanushcheesya vverh
potomstvo, tak popadali drug na  druga,  chto  v  inyh  mestah  ne  to  chto
ohotnik, no i belka ne proshmygnet, a tam, gde vydavalsya prosvet  s  pyshnoj
travoj, ya provalivalsya v bolotistye, myagko poddayushchiesya yamy.
   Naivnyj chelovek, ya dumal probezhat' eti kilometry za  chas  s  hvostikom.
Net, nado zabyt', chto v mire est' avtomaticheskie dorogi, chto est' tropinki
v lesu, po kotorym mozhno projti  bosikom,  ni  razu  ne  ukolovshis'.  Nado
nadet' kompas na ruku, zabyt' etu mificheskuyu tropu, probirat'sya vpered.
   CHerez nekotoroe vremya ya pochuvstvoval  sebya  byvalym  taezhnikom.  Otkuda
tol'ko vzyalas' snorovka: ruka otvodit mohnatuyu lapu, noga vstaet na pyatku,
nashchupyvaya kovarnye yamy, i legko ottalkivaetsya myskom, glaza ishchut prohody v
burelome. Kto ih tol'ko navalil, etih moguchih bojcov,  vyvorotil  pryamo  s
kornem? Mozhet, zdes' noch'yu razygralas' horoshaya potasovka? Ne stoit lezt' v
samuyu svalku, ottuda ne vyberesh'sya i  s  toporom,  i  sopku  luchshe  obojti
storonoj, a potom - snova svernut' na yug, polozhit' na upavshij stvol kartu,
sverit' svoj marshrut po kompasu.
   Aga, von moguchie cirkuli opor, mezhdu nimi natyanuty  serebryanye  struny.
Kogda-to po nim  hodili  taezhnye  kanatohodcy  -  verholazy.  YA  peresekayu
shirokuyu proseku, provoda torzhestvenno gudyat nad golovoj. No mne po puti  s
oporami, ya snova v tajgu.
   Ne srazu ponyal ya, otkuda prishla slabost'. Ne mog ya tak  bystro  ustat'.
Bylo chto-to strannoe,  neznakomoe  v  neposlushanii  nog  i  ruk,  priyatnoj
lenosti vsego tela, legkom golovokruzhenii. Vetvi stali sil'nee menya, korni
ceplyalis' za botinki, i tihij torzhestvennyj  zvon  lilsya  iz-pod  vysokogo
svoda. YA podnyal golovu, udivlennyj neobychnym prazdnichnym  zvukom,  kotoryj
rozhdala to li lesnaya tishina, to li moe voobrazhenie, i  uvidel  serebristoe
sverkanie mezh verhushek. Nad ostrymi pikami elej, pryamo  nado  mnoj  viselo
oblako. Mne pokazalos', chto ono otyskivaet menya v chashche. CHto  zh,  ya  ni  na
minutu ne zabyval o tebe, dazhe kogda probiralsya v temnoj peshchere, ya  nichut'
ne udivlen i gotov vzyat' tebya v  poputchiki.  Ne  dumayu,  chtob  ty  yavilos'
ukazat' mne dorogu, no ya vse ravno pojdu  vpered,  a  esli  otkazhut  nogi,
popolzu, podtyagivayas' za korni.
   Kogda  ya  vyshel  na  polyanu,  useyannuyu  krupnymi,  s  kulak  velichinoj,
romashkami, to vnimatel'no rassmotrel oblako, hotya rassmatrivat' v nem bylo
nechego: v promytom letnem nebe, nad chastokolom elej i  belo-zelenym  polem
ono vyglyadelo strannym, nikomu ne nuzhnym sharom, sopernichavshim v  bleske  s
solncem. No  solnce  luchilos'  zhivym  teplom,  a  oblako  kazalos'  horosho
otpolirovannym kuskom l'da. Ono molcha i ravnodushno  obluchalo  menya:  ya  ne
chuvstvoval ni ruk, ni nog - oni slovno ne prinadlezhali mne, priyatnyj  zvon
v ushah smenilsya gluhoj pustotoj, tol'ko glaza eshche videli, kuda idti.  I  ya
shel, shel, sam po sebe, udivlyayas', pochemu idut nogi, kotoryh ya ne chuvstvuyu.
Mozhet byt', ya uzhe brel po  etoj  ohotnich'ej  trope,  propavshej  neizvestno
kuda, i nogi ugadyvali znakomuyu dorogu; ya brel  zdes'  sto  let  nazad,  a
peredo mnoj kachalas' shirochennaya spina Poltora Ivana  -  on  nes  na  pleche
motok provoda i posvistyval, chtob  nikto  ne  videl,  kak  emu  tyazhelo;  i
Serezhka-povar, sovsem eshche mal'chik, volochil pudovye sapogi, pochti umiraya ot
ustalosti; i hmuryj Mohov zabyl obo vsem, shagaya mehanicheski  i  dumaya  pro
udravshego brata Vit'ku; no vse my, kak ni temnelo v  glazah  ot  pristupov
vnezapnoj slabosti, upryamo shli vpered, potomu chto nash vozhak, nash  zheleznyj
brigadir govoril: "Nu, hlopcy, po-flotski! Eshche nemnogo..."
   Oni uzhe umerli, a ya vse idu. YA idu po Marsu i  nichego  ne  vizhu,  krome
strelki  svoego  kompasa.  Naverno,  bagryanyj  disk  solnca  opustitsya  za
gorizont, i togda srazu pridet strashnyj ledyanoj moroz,  i  ya  zamerznu.  YA
padayu na pesok, no golos otca  podnimaet  menya:  "Nado  idti,  Mart.  Esli
hochesh', bros' sumku s kamennoj cherepahoj, my potom  dobudem  druguyu.  Nado
idti..." Net, ya ne broshu sumku  s  kamennoj  cherepahoj,  ved'  eto  pervyj
najdennyj toboj zhivoj marsianin, ya budu idti, i ne zamerznu,  i  dojdu  do
goroda pod blestyashchim cirkovym kupolom.
   YA ne lyagu u shershavyh krepkih kornej etoj sosny, ne zakroyu  glaza  i  ne
uvizhu vo sne, kak ya obgonyayu rebyat na svoem krasnom gravilete. Slyshish'  ty,
oblako! Ty mozhesh' bit' menya v spinu, v grud', v golovu, pytayas'  zastavit'
menya lech', mahnut' na ves' mir rukoj. Nichego u tebya ne  vyjdet!  Navstrechu
tvoim signalam podnimaetsya nenavist'. YA nikogda ne proshchu tebe belogo  lica
Karichki, drozhashchih ruk Menge, pustyh glaz Kilou.
   Ne dumaj, chto ya ispugalsya chernoj bystroj rechki, ya prosto  ishchu  perehod.
Vot on - povalennye poperek pihty. Poka  ya  polezu  po  nim,  hvatayas'  za
myagkie smolistye lapy, ty mozhesh' spokojno  celit'sya  -  horoshaya,  uyazvimaya
mishen'. Temno v glazah - eto ot blizkoj vody, no ya ne  upadu,  slyshish',  ya
vizhu to, chto ne vidish' ty, - zolotisto-oranzhevuyu,  kak  apel'sin,  goryachuyu
zvezdu Tau Kita.

   Tau Kita - sestra zolotaya moya,
   CHto tak smotrish' zagadochno, slovno manya?
   YA gotov pereplyt' okean pustoty,
   I kosnut'sya ognya, i skazat': "|to ty?"

   Ne ponimaesh'? Povtoryat' ne budu. |ta pesnya podarena mne, ona  ne  imeet
formuly. Ty slepo, hotya i vidish' na rasstoyanii. Ty dolgo izuchalo  nas,  no
tak i ne dogadalos', chto lyudi  -  ne  prosto  summa  kletok.  YA  ishlestan
vetvyami, izmazan s golovy do nog, pot zalivaet glaza, no ya ne boyus' tajgi,
ne boyus' morej, ne boyus' zvezd. My vse svyazany drug s drugom -  derev'ya  i
gory, ruch'i i morya, zveri i  pticy,  planety  i  zvezdy,  zemlyane  i  nashi
dalekie sobrat'ya. My svyazany vsem  svoim  proshlym,  nastoyashchim,  budushchim  i
obrazuem odin prichudlivyj mir. V etom mire ya - chelovek. YA sostavlen iz teh
zhe atomov, chto i derevo, i zvezda, i dazhe ty, no ya sovsem drugoj. Otvaga i
dobrota, sila i nenavist' moih predkov  ne  pozvolyat  mne  prevratit'sya  v
tvoego raba. Mozhet byt', ty pojmesh' eto, kogda lyudi otdadut tebe prikaz na
tvoem yazyke - roboty privykli podchinyat'sya tol'ko komandam.
   ...YA ne zametil, kak vzobralsya na sopku. Oblako ne otstavalo ni na shag:
ya stoyal, obhvativ rukami stvol sosny, i ono  povislo  pryamo  nad  nami.  YA
derzhalsya za derevo, prizhavshis' shchekoj k ego shelkovistoj kozhe; i  videl  uzhe
kupol zheleznodorozhnoj stancii, blestyashchuyu nitku rel'sov - otsyuda, s vyshiny,
ya mog dotyanut'sya do nih rukoj. No ruki krepko szhimali stvol...
   Krasnaya ptica vzletela nad stanciej, ya vzdrognul: eto byl gravilet.  On
shel ochen' bystro. Pryamo na moyu sopku. YA pochuvstvoval gladkij rul' v rukah,
uslyshal zvon per'ev. Vse pelo vo mne, slovno ya sam sidel  v  kabine:  tak,
horosho, lovkij povorot - vyigrannye metry, teper' mashina so svistom  rezhet
vozduh, prevrashchayas' v krasnuyu molniyu.
   No kuda zhe on letit? Zdes' ne tol'ko ya,  zdes'  oblako.  On  chto  -  ne
vidit?
   V odno mgnovenie ya ponyal vse: pryamoe stremitel'noe krylo - da ved'  eto
moj gravilet. A za rulem tot, kto ego sobral - Ryzh,  i  on  otlichno  vidit
oblako i letit pryamo na nego. Neuzheli on ishchet menya?!
   YA ottolknulsya ot dereva, pobezhal navstrechu, mahaya rukami.
   - Ryzh, nazad! Nazad, Ryzh!
   Gravilet bystro priblizhalsya. On razrastalsya na moih glazah,  zanyal  uzhe
polovinu neba, a vtoraya polovina byla oblakom, tverdym,  kak  kusok  l'da.
Pro sebya ya molil Ryzha svernut'. No on uzhe nichego ne mog sdelat'.  Gravilet
tknulsya v nevidimuyu stenu, vzdrognul, kak podbitaya ptica.
   On upal na zelenye vetvi eli, skol'znul po nim vniz.
   Ryzh lezhal v storone ot razbitoj mashiny. YA vzyal  ego  na  ruki  i  pones
vmeste s kreslom, k kotoromu on byl pristegnut. Glaza ego byli  otkryty  i
kak budto sprashivali: "|to ty?"





   Ryzha pohoronili na sopke. Na samuyu vershinu  vertolety  podnyali  bol'shoj
kamen' granita. A na nego postavili krasnyj gravilet. Pod odnim  krylom  -
Bajkal, pod drugim - tajga.
   ...YA celuyu vechnost' sobiral gravilet. Vremya  ostanovilos'.  Udivlennye,
shiroko raspahnutye glaza Ryzha smotreli na menya. Per'ya tihon'ko pozvanivali
- oni hranili teplo ego ruk. |to byl gravilet Ryzha.
   Rybaki s Ol'hona vyrubili v skale lestnicu. SHli  i  shli  po  nej  lyudi,
ostavlyaya na stupenyah elovye vetvi, kedrovye vetvi, cvety...
   Kogda nachalas' beda? Kogda ya skazal, chto edu  na  Ol'hon?  Kogda  reshil
bezhat' s ostrova? Kogda rybaki voshli  v  laboratoriyu  Gargi  i  otec  Leny
radiroval, chto oblako presleduet menya? Vse my nevol'no obrashchalis' k  Ryzhu.
Neskol'ko dnej nazad on priletel v  spasatel'nyj  otryad  na  sobrannom  im
gravilete. V tot moment, kogda radio peredavalo moi koordinaty, on sidel v
mashine. On vsego na polminuty operedil opytnyh  letchikov,  kotorye  znali,
chto letet' pryamo na oblako nel'zya...
   Podoshla Karichka, protyanula szhatye kulachki.
   - On samyj smelyj. - Ona sela na kamen', prizhalas' k shershavomu granitu.
Ona ne plakala, slushala tishinu kamnya. - Nikogda ya etogo ne pojmu.
   Dul s Bajkala veter. Trepetali krasnye kryl'ya. I legkoj staej zakruzhili
nad sopkoj gravilety. Vse letchiki, kotorye zdes' byli, podnyalis' v vozduh.
Medlenno vrashchalas' zarosshaya lesom sopka, uplyvali flagi, i  krasnaya  ptica
byla gotova vzletet' s kamnya. Tam, pod  ee  kryl'yami,  govorili  o  smelom
cheloveke, o graviletchike Ryzhe, i my podhvatyvali eti slova na svoi  kryl'ya
i nesli ih nad tajgoj. Mozhet byt', vpervye  v  zhizni  plakali  bajkal'skie
rybaki, i nashi lica tozhe byli mokrymi ot slez.
   Sverkayushchimi strelami proneslis' rakety, ostavlyaya za soboj  raznocvetnye
hvosty, - tak raketchiki proshchayutsya so svoim tovarishchem.
   Gryanul s vershiny suhoj zalp - klyatva vernosti rybakov i ohotnikov.
   Gravilety budut kruzhit', poka ne zajdet solnce, poka  ne  vspyhnut  nad
kupolom stancii ognennye bukvy:

   "GRAVILETCHIK RYZH"





   - Polozhenie takovo.  Vysokorazvitaya  civilizaciya  v  sozvezdii  Oriona,
civilizaciya primatov, kak oni sebya nazyvayut, polnost'yu ovladela energiej i
resursami svoej  zvezdnoj  sistemy.  V  poiskah  novoj  energii  imi  byla
vzorvana odna iz  zvezd.  Smelyj  eksperiment  privel  k  katastroficheskoj
situacii: neozhidanno nachali razogrevat'sya krasnoe holodnoe solnce primatov
i sosednie zvezdy. Popytki vmeshat'sya  v  reakciyu  okazalis'  bezuspeshnymi.
CHerez neskol'ko tysyach let eti zvezdy  vspyhnut,  kak  sverhnovye.  Primaty
reshayut pereselit'  svoyu  civilizaciyu  i  vybirayut  podhodyashchuyu  neobitaemuyu
planetu. YA podcherkivayu: neobitaemuyu, tak  kak,  hotya  primaty  i  znali  o
nalichii drugih, bolee otstalyh civilizacij, oni ne  hoteli  vmeshivat'sya  v
chuzhuyu zhizn'. Devyat'sot dvadcat' devyat'  gravitacionnyh  mashin  otpravilis'
dlya razvedki i podgotovki novogo mesta zhitel'stva. Vsled za etim  korpusom
dolzhny startovat' gruzovye i passazhirskie korabli. Vy znaete, chto odna  iz
mashin pri oblete belogo karlika sbilas'  s  kursa  i  popala  v  Solnechnuyu
sistemu.  |ti  dannye  podtverzhdeny  imeyushchimisya  u  nas  signalami   mashin
ekspedicii i samim oblakom, s kotorym vchera udalos' ustanovit' svyaz'...
   Aksel' Brigov smolkaet, oglyadyvaet  sidyashchih  za  stolom.  Nas  chetvero.
Psiholog Dzhon Pitikva, priletevshij iz Kaira, slushaet s  zadumchivym  vidom.
Eshche odin chelovek, kotorogo ya vizhu vpervye, vnimatel'no smotrit na  Brigova
holodnymi serymi glazami; ya znayu tol'ko, chto zovut ego Oskar Al'fredovich i
on predstavitel'  Verhovnogo  Soveta  planety.  Kogda  zhe  vzglyad  uchitelya
ostanavlivaetsya na mne, ya opuskayu golovu.
   Kak vse bystro proizoshlo: pobeg s ostrova,  pohorony  Ryzha,  perelet  v
Svetlyj i etot znakomyj zal so znakami Zodiaka na massivnyh  dveryah.  Tam,
za reznymi dveryami, parit nad sopkoj krasnyj gravilet. Tam, nad  ostrovom,
po-prezhnemu sverkaet oblako. Tol'ko teper' ono vynuzhdeno otvechat' na  nashi
signaly: oblako popalo v fokus vklyuchennyh ustanovok i ne mozhet dvinut'sya s
mesta.
   - Prodolzhajte, professor, - potreboval v tishine predstavitel' Soveta.
   -  Vyjdya  na  orbitu  vokrug  Solnca,  oblako  obnaruzhilo   prisutstvie
neznakomoj  civilizacii.  Nablyudaya  za  nami   iz   kosmosa,   proslushivaya
radiostancii, ono voshlo  v  kontakt  s  kosmicheskoj  stanciej  "M-37",  na
kotoroj vel svoi raboty professor  Garga.  Dal'nejshee  vam  izvestno.  Vse
dejstviya oblaka svidetel'stvuyut o tom, chto v novyh usloviyah  ono  izmenilo
svoyu pervonachal'nuyu programmu.
   - |to bylo ochevidno, - probormotal Pitikva, zakryvaya glaza. Kazhetsya, on
sobiralsya dremat'.
   Aksel' nahmurilsya.
   - Napomnyu vam, doktor, - rezko skazal  on,  -  chto  my  eto  ustanovili
sovsem nedavno.
   - Da-da, nedavno, - sonno soglasilsya psiholog.
   Oskar Al'fredovich nevozmutimo molchal.
   YA uzhe ne znal, zachem ya zdes' nuzhen. Vse eti teorii ya i tak  ispytal  na
svoej shkure.
   - Korotko govorya, oblako reshilo stavit' opyty na  lyudyah.  Raboty  Gargi
podskazali napravlenie etih opytov, - prodolzhal Brigov.
   - Cel'? - perebil Oskar Al'fredovich.
   - Racional'naya perestrojka chelovecheskogo obshchestva. Podgotovka  budushchego
soseda  i  soyuznika  primatov  dlya   sovmestnogo   ispol'zovaniya   energii
Galaktiki. Vozmozhno, podgotovka zapasnoj bazy dlya pereseleniya. Kak sidite,
celi samye blagorodnye. - Brigov razvel rukami.
   - No razve ono ne ponimalo,  chto  dlya  perestrojki  ne  hvatit  sil?  -
holodno prodolzhal predstavitel' Soveta.
   - Veroyatno, - otvetil Brigov. -  Odnako  oblako  tol'ko  ukazyvalo  nam
put'. U menya sozdalos' vpechatlenie, chto emu sovsem bylo  bezrazlichno  nashe
mnenie. Nu,  primerno  tak,  kak  chelovek  proizvodit  opyty  s  koloniyami
murav'ev.
   Vse nevol'no usmehnulis'. Pitikva priotkryl veki, vnimatel'no  vzglyanul
na menya. YA dogadalsya: sejchas sprosit.
   - Kak tvoe mnenie, Mart?
   - Mne kazalos', - nachal ya neuverenno, - kogda ya s  nim  razgovarival...
mne kazalos', oblako skryvaet svoyu nastoyashchuyu cel', prosto govorya  -  vret.
Prostite... I eshche - inogda ya tozhe chuvstvoval sebya podopytnym...
   Moi sbivchivye slova pochemu-to probudili starogo Pitikvu.
   - Pravil'no! - skazal on gromko. - Poluchaetsya logicheskaya  nesurazica  -
eto s nashej tochki zreniya. Zabyv svoyu prezhnyuyu programmu,  mashina  s  drugoj
planety vmeshivaetsya v chuzhuyu zhizn', prichem vzvalivaet na sebya  nerazreshimye
zadachi i postupaet ochen' glupo. Gde zhe razumnyj analiz obstanovki, sistema
kontrolya  i  prochie,  prochie  mehanizmy,  neobhodimye  v   stol'   slozhnom
kosmicheskom apparate? Gde oni, ya vas sprashivayu?
   - Sprosite luchshe u oblaka, - burknul Brigov.
   - Davno by sprosil, esli b vy vovremya postroili ustanovki, -  pariroval
psiholog. - Vprochem, eto ne pomoglo by. Sprashivat' bespolezno.
   Aksel' i ya s udivleniem ustavilis' na  Pitikvu:  chto,  mol,  eshche  nado,
kogda oblako v nashih rukah?
   - Vy hotite sdelat' soobshchenie? - sprosil predstavitel' Soveta.
   - Da! - Pitikva medlenno podnyalsya. On stoyal pered  nami,  kak  ogromnaya
chernaya gora s beloj shapkoj snegov na vershine, i zagadochno ulybalsya. -  Moi
rassuzhdeniya prosty. Esli predpolozhit', chto pod vliyaniem vnezapnyh faktorov
v etoj mashine proizoshli kakie-to narusheniya, vse nesuraznye, na nash vzglyad,
postupki oblaka budut vpolne estestvenny. Moglo  tak  sluchit'sya,  chto  pri
oblete  belogo  karlika,  kogda  izmenilas'  traektoriya  poslednego  shara,
sil'nyj potencial zamknul v nem opredelennye cepi.  Podobnoe  nenormal'noe
sostoyanie byvaet, kak vy znaete, i u nashih elektronnyh sistem.
   - Mashinnaya shizofreniya? -  ser'ezno  sprosil  Brigov.  -  Sumasshedshij  s
Oriona - ya tebya pravil'no ponyal?
   - Tochnyj diagnoz poka by ne stavil, - ironichno otvechal psiholog.  -  My
eshche ne znaem ustrojstva sistemy.  Odnako,  proanalizirovav  s  etoj  tochki
zreniya taktiku oblaka i vse ego  soobshcheniya,  osobenno  tot  blok  zapisej,
kotoryj prines nam Snegov,  Centr  Informacii  sostavil  primernuyu  model'
mashiny.
   Pitikva vklyuchil ekran i nachalas' plyaska  stol'  slozhnyh  matematicheskih
simvolov,  uravnenij,  grafikov,  chto  ya  srazu  zhe  sdalsya,  starayas'  ne
propustit' tol'ko vyvody - obshchechelovecheskie, ponyatnye slova. A oni glasili
primerno sleduyushchee: v  slozhnejshej  konstrukcii  primatov  rabotala  tol'ko
chast' informacionno-programmnogo  ustrojstva,  ostal'nye  sistemy  ili  ne
prinimali aktivnogo uchastiya, ili zhe byli povrezhdeny.
   Vocarilos' molchanie. Brigov vskochil s mesta, zabegal po zalu.
   - Eshche ne hvatalo lechit' kosmicheskih idiotov, - bubnil on pod nos. Potom
ostanovilsya, rezko povernulsya k vrachu: - Ty, Dzhon, vse eto pridumal, ty  i
rashlebyvaj!
   - Uspokojtes', - skazal Oskar Al'fredovich, hotya, sudya po  blesku  glaz,
on i sam byl ne menee drugih vzvolnovan  neozhidannym  vyvodom.  -  CHto  vy
predlagaete, doktor?
   - Kak skazal Aksel' Brigov - lechit'. I lechit' ne menee  terpelivo,  chem
bol'nogo cheloveka. YA  niskol'ko  ne  shuchu.  Vo-pervyh,  putem  peregovorov
Centra  Informacii  s  oblakom,  dlya  chego  budet  sostavlena  special'naya
programma, nado utochnit' harakter  narushenij.  Sejchas  ya  by  skazal  tak:
kompleks  prevoshodstva  -  eto  ta  funkciya,  kotoruyu  prisvoila  sebe  i
posledovatel'no razrabatyvala dejstvuyushchaya chast' mashiny. Vo-vtoryh,  pojmav
oblako na logicheskoj nesurazice,  dadim  emu  vozmozhnost'  ispravit'  svoe
ustrojstvo. A imenno: ob®yavlyaem, chto my vklyuchaem  ustanovki,  kotorye  ego
razryadyat.
   - A esli ono budet oboronyat'sya? - sprosil predstavitel' Soveta.
   - Dumayu, chto samosohranenie dlya nego gorazdo vazhnee, chem vse ostal'noe.
Mashinu bez etogo osnovnogo pravila ne stanut posylat' dlya razvedki planet.
   - Esli ne podejstvuet psihologicheskij effekt - chto dal'she?
   - Togda my vklyuchim ustanovki, - spokojno prodolzhal Pitikva.
   - No budet vzryv!
   - Vzryva ne budet. My vklyuchim drugie ustanovki. A  poskol'ku  my  imeem
delo s mashinoj, kotoraya mgnovenno raspoznaet, smertel'nyj  etot  udar  ili
poleznyj, ona ne primenit nikakogo oruzhiya zashchity. V  etom  i  sostoit  moj
plan.
   - Itak, bor'ba murav'ev s kosmicheskim slonom, -  mirolyubivo  soglasilsya
Aksel'.
   - Ne so slonom, a s mashinoj, vozomnivshej sebya  Napoleonom,  -  popravil
predstavitel' Soveta.
   Mne eta formulirovka ponravilas'.


   Vsyu nedelyu Centr Informacii Zemli vel nevidimuyu duel' po lucham  mazerov
s visyashchim sharom. |to byla bor'ba idej na predel'noj  dlya  mashin  skorosti.
Sovet uchenyh soglasilsya s gipotezoj  Dzh.Pitikvy.  Ona  byla  proverena,  i
Verhovnyj Sovet odobril plan dejstvij.
   ...Nad Bajkalom solnce stoyalo v zenite, kogda okolo  sta  ekranov  byli
podklyucheny k special'nym kameram, podnyatym na graviplanah. Za reznye dveri
instituta ya popal tol'ko s pomoshch'yu Brigova, kotoryj vyudil menya  iz  tolpy
sotrudnikov, zhazhdavshih  proniknut'  v  zal.  On  gudel  ot  golosov,  etot
ogromnyj svodchatyj zal, gde neskol'ko dnej nazad nas bylo vsego chetvero.
   No vot stihlo. YA uvidel vytyanutyj, kak  korabl',  zheltyj  ostrov  -  on
rezal ostrym nosom nabegayushchie volny. Zolotye kryshi  domov,  seryj  kub  za
gluhim zaborom, bezlyudnye ulicy. Vse uehali. Kap, Mishutka, Lena -  gde  vy
sejchas? Gde-nibud' na materike, vy ved' tak govorite. Vse uehali. Strannyj
pustoj gorod. Kak novye seti, broshennye na beregu.
   Sejchas na oblako napravleny vse vzglyady. Na nego - ustanovki. Na nego -
tonkie luchi mazerov. Udastsya li?
   Golos Pitikvy za kadrom:
   - Ob®yavleno, chto cherez pyat' minut budut vklyucheny ustanovki...
   Napryazhennaya tishina. Ta zhe kartina: ostrov - poselok - oblako...  Oblako
- poselok - ostrov...
   - Ne otvechaet, - govorit Pitikva.
   "Ne udalos'. Ono ne v sostoyanii perestroit'sya, - dumayu ya. - CHto dal'she?
Udastsya li dal'she?"
   YA znayu: eshche neskol'ko minut, i v oblako vonzitsya sil'nyj  razryad.  Esli
Pitikva prav, on vstryahnet, vklyuchit vsyu sistemu. Esli oblako ne  pojmet  i
otvetit smertonosnym izlucheniem - blesnet ogon' vzryva.
   Zal ahnul: vspyshka ozarila oblako. Vse vskochili, no eto ne  vzryv.  Von
ono - oblako, na svoem meste. I gorod. I ostrov.  I  more.  Prosto  oblako
prosiyalo.
   I vo ves' ekran lico Pitikvy. Ustaloe lico.
   - Postupili pervye soobshcheniya, - spokojno govorit on. -  Sistema  oblaka
vklyuchilas' v normal'nuyu rabotu... - Pauza. Pitikva  prodolzhaet:  -  Oblako
vozvrashchaet gravilet s pilotom Singaevskim...
   Medlenno  i  spokojno,  kak  iz  obychnoj  serebristoj  tuchki,  vynyrnul
igrushechnyj zheltyj gravilet. Medlenno, krug za krugom paril on  nad  morem,
priblizhayas' k beregu. Po etim krugam ya dogadalsya, chto graviletom upravlyali
pribory. Vot on sel na vysokij kamenistyj bereg. I tut zhe ryadom  opustilsya
sanitarnyj  vertolet,  perekreshchennyj  krasnymi  polosami.  Vrachi  begom  k
graviletu. Vytashchili nepodvizhnogo, s boltayushchimisya, kak u  tryapichnoj  kukly,
rukami i nogami pilota, perenesli v svoj vertolet...
   |kran pogas.
   ...YA brel po koridoru, nichego ne vidya, nichego ne soobrazhaya, tverdil pro
sebya: "Vse, vse. Vot i vse".
   Za steklyannymi stenami, v zalityh solncem zalah rabotali  sotni  mashin,
kazhdaya iz kotoryh byla kletochkoj gigantskogo elektronnogo  mozga  planety.
SHel obmen opytom dvuh raznyh civilizacij. Velikij obmen informaciej.
   YA brel po koridoru, predstavlyaya, kak ezhesekundno rozhdayutsya novye  toma,
zapolnennye odnoj lish' informaciej. Ih nado izuchat' mnogo  let.  No  samyj
glavnyj vyvod nevozmozhno spryatat' ni v yachejkah pamyati, ni v tolstyh tomah,
on yasen vsem: lyudi davno uzhe reshili, chto pobezhdaet muzhestvo.
   Oblako v etom ubedilos'...
   Obmen dlilsya tri dnya. Potom oblako  ob®yavilo,  chto  prodolzhit  polet  k
svoej novoj planete, i ushlo v kosmicheskoe prostranstvo.
   V samyj sil'nyj teleskop mozhno budet uvidet', kak svetlaya tochka  delaet
oborot vokrug Solnca.


   Bol'she ya ne vstrechalsya s Gargoj. Na zasedanii odnoj iz komissij  Soveta
ya rasskazal podrobno  o  tom,  chto  proishodilo  pri  mne  na  ostrove,  v
laboratorii Gargi. V tot zhe den' vrachi polozhili menya v bol'nicu.
   Ne znayu, smog by ya zanovo perezhit' vsyu istoriyu, kogda  budut  razbirat'
eto delo, smog by snova smotret', kak krasnyj gravilet stolknulsya s sharom.
YA slishkom horosho pomnil kazhduyu minutu za poslednie polgoda. I etot chelovek
- professor Garga, szhigaemyj stremleniem  peredelat'  mir,  ravnodushnyj  k
razrusheniyam, chinimym oblakom, i vse zhe  boyavshijsya  otvetstvennosti,  -  on
bol'she ne byl dlya menya zagadkoj. YA skazal emu v  nashu  poslednyuyu  vstrechu,
chto on predatel'.
   V Sovet menya bol'she ne vyzyvali. V odin iz  dnej,  lezha  na  bol'nichnoj
kojke, ya prochital v gazete kratkij otchet o sude  nad  Gargoj.  On  priznal
sebya vinovnym, skazav, chto  slishkom  pozdno  osoznal  tyazhelye  posledstviya
svoih opytov dlya zdorov'ya lyudej, i poprosil napravit'  ego  na  otdalennuyu
kosmicheskuyu stanciyu. Sovet soglasilsya s ego pros'boj.





   YA uletal k Solncu.
   Na platforme kosmodroma nas pyatero  v  golubyh  dorozhnyh  kombinezonah.
Pyatero uzhe na peresadochnoj stancii. Tam my vlezem v neuklyuzhie, no  priyatno
nevesomye skafandry, i raketa, pohozhaya na  razduvshuyusya  gusenicu,  poneset
nas v kipyashchee more ognya, szhigayushchee glaza, vremya, sny, no bessil'noe protiv
nas, - v solnechnuyu sverhkoronu.
   Ne znayu, chto ya uvizhu, zaglyanuv v lico Solncu, a sejchas smotryu na druzej
i starayus' zapomnit' ih. Andrej Prozorov, Igor' Markisyan,  Pasha  Kadyrkin,
vy dazhe ne znaete, chto ya povtoryayu pro sebya vashi imena, chtob potom  obychnyj
zvuk mgnovenno rozhdal v pamyati golosa, ulybki,  blesk  glaz.  YA  uletayu  s
tovarishchami, no mne vsegda budet nuzhna vasha podderzhka.
   Podoshel Singaevskij. On popravilsya, no vse ravno ostalsya hudushchij  posle
zatocheniya v oblake. A ruka krepkaya.
   - Schastlivec. Letish'.
   - Ty skoro menya dogonish'.
   - Ne uteshaj.  YA  prosto  prishel  poglyadet'  na  vas.  I  ne  zadavajsya:
obyazatel'no dogonyu.
   Skoro somknutsya tolstye dveri, vzvoet v startovoj  trube  raketa,  i  ya
prevrashchus' v yarkuyu zvezdu, kotoraya eshche neskol'ko sekund budet  sverkat'  v
letnem nebe. A na peresadochnoj  stancii  menya  tozhe  budut  provozhat'.  Na
ekrane ya uvizhu  otca  i  mat'.  V  chest'  nashego  otleta  Zemlya  razreshila
poluchasovoj seans s Marsom.
   YA ponimayu, kak im grustno: oni sobirayutsya domoj  na  Zemlyu,  a  ya  -  v
obratnom napravlenii. Obychnaya nesurazica v zhizni - teper' uletayu ya.  No  ya
budu derzhat'sya molodcom, budu shutit' i  smeyat'sya,  a  potom  poproshu  otca
napomnit', kakoj u nego rost, i togda okazhetsya, chto ya uzhe s  nego,  tol'ko
on - krasivyj  i  sedoj.  A  mame  ya  pokazhu,  kakoj  ya  sil'nyj,  ved'  ya
trenirovalsya kak proklyatyj den'  i  noch'  vse  eti  polgoda,  chtob  projti
otborochnuyu komissiyu. Mama ulybnetsya i skazhet, chto ya vse  ravno  malen'kij,
hotya pereros ee na celuyu golovu, a glaza ee sverknut dvumya kaplyami  sveta,
vydav tajnuyu gordost': vse zhe kakoj bol'shoj, kakoj vzroslyj...
   Konchatsya polchasa, i snova - raketa, malen'kaya, medlenno letyashchaya iskra.
   I vdrug vse lica rasplyvayutsya, otodvigayas' ot menya. YA vizhu,  kak  bezhit
po platforme Karichka. YA ne vstrechal ee s togo dnya, kogda  my  proshchalis'  s
Ryzhem. A ona ase takaya -  beloe  plat'e,  pushistoe  oblako  volos.  Tol'ko
rezkaya skladka na perenosice. I glaza. Oni kak budto drugie.  YA  smotryu  v
nih, smotryu i nakonec nahozhu znakomye zolotye obodki.
   - Izvini za opozdanie - ya tol'ko uznala. - Karichka sunula mne cvety.  -
Nu, chto ty tak smotrish'? - Ona Ulybnulas'.
   - Hochu zapomnit'. - Ej ya  govoryu  to,  chto  dumayu.  -  ZHdal,  kogda  ty
ulybnesh'sya.
   Ona  otodvinulas'  ot  menya,  poser'eznela.  Bol'shie   krasnye   kryl'ya
trepetali nad nami.
   - |to opasno? - Ona pokazala na moj znak solnechnoj ekspedicii.
   Znakomyj motiv prozvuchal ryadom: kto-to nasvistyval "Tau Kitu".

   YA gotov pereplyt' okean pustoty,
   I kosnut'sya ognya, i skazat': "|to ty?"

   - A znaesh', kak dal'she? - sprosil ya.
   - Dal'she? Dal'she nikak.
   - Pesnya ne konchaetsya. Slushaj.

   YA gotov pereplyt' okean pustoty,
   I kosnut'sya ognya, i skazat': "|to ty?"
   Tol'ko ty ne mechtaj, ne ostanus' zdes' ya,
   Broshus' vnov' v okean otkrytyj,
   CHtob vernut'sya k tebe, golubaya Zemlya,
   S zolotym ognem Tau Kity.

   - |to tebe. Tebe i Ryzhu.
   Ona kivnula.
   A ya prodolzhal, prodolzhal  govorit'  bezzvuchno,  pro  sebya.  Potomu  chto
krasnye kryl'ya trepetali sovsem ryadom. Skol'ko ya budu zhit', ya budu pomnit'
tebya, Ryzh. YA privezu s soboj kusok Solnca i vypushchu ego nad  tvoej  sopkoj.
Dazhe kogda menya ne stanet, ono budet goret'.
   YA vizhu mal'chishku. On derzhit na ladoni malen'kij  gravilet,  smotrit  na
nego shiroko raskrytymi glazami, govorit sovsem kak Ryzh:  "|to  Oni  delali
dlya nas".
   Otblesk krasnyh  kryl'ev  osvetil  lico  Karichki.  YA  videl:  ona  menya
ponimaet.

Last-modified: Thu, 24 Aug 2000 15:20:44 GMT

Ocenite etot tekst: