Ocenite etot tekst:



                                   Poema


     ---------------------------------------------------------------------
     Kniga: S.N.Sergeev-Censkij. Sobr.soch. v 12-ti tomah. Tom 2
     Izdatel'stvo "Pravda", Biblioteka "Ogonek", Moskva, 1967
     OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 12 oktyabrya 2002 goda
     ---------------------------------------------------------------------


     I  zdes',  gde pleskalos' more vnizu,  a vverhu szadi stoyali gory,  gde
kiparisy kupalis' v  golubom znoe  i  rozovye tropinki vilis'  po  sozhzhennym
solomenno-zheltym skatam,  -  i zdes',  kak vezde, kamenshchiki pili bol'she, chem
plotniki, kuznecy bol'she, chem kamenshchiki, slesarya bol'she, chem kuznecy, bol'she
zhe vseh pili pechniki i shtukatury.
     Bog znaet,  mozhet byt',  v  izvesti i  gline,  v  beloj i zheltoj zemle,
zalozheno kakoe-nibud'  neizvestnoe p'yanoe  brodilo,  i  ot  odnogo  vida  ih
neuderzhimo tyanet prostogo,  blizkogo zemle cheloveka k  vinu  -  tol'ko najti
trezvogo pechnika bylo nevozmozhno.
     SHest' raz hodil v  gorodok s  dachi Pikulina dvornik Nazar -  nuzhno bylo
popravit' plitu na kuhne,  -  pechniki pili.  I kogda popalsya,  nakonec, rano
utrom hromoj Fedor,  neizvestno gde i  kak provedshij noch',  no  teper' pochti
svezhij i  sposobnyj k  rabote,  Nazar  neotstupno stoyal pered nim,  poka  ne
ubedil pojti na dachu.
     - Da ved' v goru! - dumal uvil'nut' Fedor.
     - Nu chto zh?  Daleko?..  Ah ty zh, gospodi!.. YA, kogda rabotal, obydenkoj
za desyat' verst hodil.
     - Noga u menya!.. Vidish', noga hromaya.
     - Nu chto zh,  noga!  YA  raz nogu-to v  krov' raster,  a za skol'ko verst
hodil!  Ne pojdesh' -  ne poesh'...  Von storozhka v lesu,  vidish'?  Semnadcat'
verst hodu, a po chernoj rabote i tam byval.
     - Byval - byval... Vezde on byval... A ya i v Erusalime byval, pup zemli
vidal i prikladyvalsya.
     Fedor -  borodatyj,  ryzhij, nos ogromnyj, vverhu kostyanoj, vnizu sizyj;
glaza -  serye shchelki;  kartuz vnahlobuchku, bez polej, zadryapannyj, vytertyj;
volosy starye,  d'yachkovskie;  fartuk -  iz  gryazi,  sala,  holstiny,  gliny,
izvesti i  smoly;  shtany -  soroka cvetov.  Govorit basom:  sheya  s  ogromnym
kadykom, - dolzhno byt', smolodu horosho pel i teper' poet, kogda sil'no p'yan.
Golovu lyubit podbrasyvat' bodro,  i  kogda govorit,  to srazu vsem telom:  i
glazami,  i sheej, i dlinnym nosom, i borodoyu, i dazhe hromoj nogoj. A Nazar -
molodoj eshche,  no  kakoj-to  ves' svalyavshijsya,  zalezhalyj,  kak  suhoj venik:
hochetsya poderzhat' ego  v  kipyatke,  rasparit'.  Skuly  u  nego  torchat,  usy
belesye,  ele vidnye,  borody net -  ne rastet; brovyami vse vremya ozabochenno
dumaet.
     Gorodok ves' kamennyj i cherepichnyj,  -  sovsem malen'kij: odna cerkov',
dve mecheti.  Na  raskalennoj naberezhnoj,  zabrannoj ot morya betonnoj stenoj,
sgrudilis' melkie lavchonki.
     - Hochesh' vody zel'tel'skoj?  -  sprashivaet surovo Fedor Nazara. - Ezheli
hochesh',  na, pej. - I sam cedit v stakan iz sifona i brosaet na prilavok dve
kopejki.  Staryj  lavochnik  Mustafa  sidit,  smotrit,  kurit  trubku;  zachem
podymat'sya emu, kogda i bez nego vse najdut! Samoe trudnoe u nego - otrezat'
halvy skol'ko nado; no mnogie i eto delayut horosho.
     Medlenno prohodit mimo strashno tuchnaya dama,  vsya  v  belom i  pod belym
zontikom s kruzhevom. Ot zontika na seroj mostovoj sinevataya ten' s malen'kim
zolotym zajchikom v seredine: dolzhno byt', zontik dyryavyj. Ostanovilsya chej-to
sil'nyj ryzhij setter nad samoj betonnoj stenoj, chetko vrezalsya v sinevu morya
i  zadumchivo smotrit,  a  v  more  belye chajki,  tochno ih  pripayalo k  vode,
kachayutsya vmeste s ryab'yu, a dal'she - idut ne idut vozle samogo gorizonta dva,
tri, chetyre barkasa-parusnika i sovsem vypadaet - ele derzhit glaz - parohod.
     Na  pereval k  dache  idti tyazhelo.  Tropinka vzbiraetsya na  nego hitrymi
izvorotami po sypuchemu shiferu, i snizu vid u nee, kak u balovannoj gonchej na
ohote.
     - Kak eto -  ne ponimayu ya etih lyudej!  -  vorchit Fedor.  -  CHto teper',
zima? Nepremenno tebe plitu? Na dvore gotovit' ne mozhesh'? |h, narod nezhnyj!
     I  neskol'ko raz  saditsya  on  otdyhat' i  potiraet s  bol'shoj  lyubov'yu
otverdevshee koleno.
     - Ved' eto ya ee kak? - govorit Nazaru. - YA ee prostym manerom slomal: s
lestnicy spuskalsya -  vot  ot  bazara sejchas k  rechke  lestnica vniz  -  byl
nemnogo tovo,  a  dozhzhik  shel,  i  stupen'ki...  oni,  stalo  byt',  kamen',
sklizkie,  -  upal,  i,  znachit,  samyj hryashchik v kolenke hryas' -  popolam!..
Skazal  doktor v  nashej  bol'nice:  serebryanymi nitkami sshivat'.  Nu,  takim
manerom tut oni tol'ko ne mogut, a nado v nastoyashchuyu ehat', v gubernskuyu, tam
zash'yut.  Tam by zashili,  a?  Tam by eto -  pus-styak!  A  tol'ko tuda ehat' -
melochi net.
     - P'yanstvo nashego brata gubit. |to vse ravno - chistyj yad.
     - Govoryu tebe:  lestnica kamennaya,  sklizkaya i dozhzhik shel...  P'yanstvo!
CHto zh ya do etogo tak nikogda i ne pil? Obdumaj umom.
     Na  perevale,  otkuda do  dachi  Pikulina dvesti -  trista shagov,  Nazar
vspominaet vdrug,  chto vedet Fedora tak,  kak pojmal na ulice,  -  s  golymi
rukami. Horosho, konechno, i tak, no luchshe by s pechnym snaryadom.
     Nazar serchaet.
     - U tebya golova est'?.. Est' ili net ee vovse, golovy?
     - Est'.  U menya vse est',  ya vot tol'ko na nogu sporchen,  a to ya, brat,
eshche inomu stariku ta-ak mogu pokazat'...
     - A  ponyatiya v  tebe net,  v golove!..  CHto zh ty poshel,  a strumentu ne
vzyal?
     - A u nas kakoj strument?  Molotok,  gel'm da sokol -  i ves' strument.
Miloj! Dolgo ego vzyat', skazhi, ezhel' ochen' umnyj? Shodit' tol'ko nado, - nu,
konechno, mne ot moej hromoty...
     - Sho-dit'!  Ty kogda prishel,  -  sidi.  On,  strument,  u tebya gde? Na
kvartere?
     - Zachem?  Na kvartere -  tam nichego net.  Gde rabotal, stalo byt', tam.
Vot u Nikolaya Ivanycha besedki belil...
     - Ty uzh sidi, ty skazhi tol'ko gde, - shozhu sam. |h, narod!
     - Kuda zh ty shodish',  kogda ego najti nado,  chto k chemu? On ved' u menya
ne v odnom meste, strument.
     - SHut hromoj! U Nikolaya Ivanycha - skazal?
     - Tam ya dejstvitel'no besedki belil -  tam,  znachit,  kist' s vederkoj,
gel'ma net.  A  gel'm,  eto  lopatochka nasha  nazyvaemaya,  gel'm s  sokolom -
pochitaj chto on u Kurt-Ali v sadu. Sokol, on, polozhim, bez nadobnosti, tol'ko
poluterok vzyat' da vot eshche grohot, glinu seyat'.
     - Znachit, ego u Kurt-Ali vzyat'?
     - U Kurt-Ali zachem?  Tam grohota net.  Grohot,  on...  kazhis',  ya ego u
doktorshi ostavil... Vot u etoj, kak ee, chert?.. Zubnaya ona, v ochkah hodit...
Vot  ona eshche okol' etogo...  grek takoj chernyj,  pechku ya  tam popravlyal.  Da
sboku na bazare,  kak snizka ot apteki ittit',  - tret'ya lavka... Tret'ya ili
ona - chetvertaya...
     - CHto eto ty sovsem vrode poloumnogo stal, kak bochka suhaya, a?
     - Sovsem kak bochka. Verno.
     - Ves' rassypalsya, klepok ne soberesh'... Golova-to u tebya est'?
     Kogda uhodit Nazar v gorodok za pechnym instrumentom, Fedor vyrazitel'no
podmigivaet emu i shchelkaet sebya pal'cem ponizhe skuly.


     Speredi gory lilovye,  szadi, za perevalom, - zelenye, - bukovyj les. V
etom lesu vidny proseki, otdel'nye buki, dymok kostra, - tak eto vse blizko,
myagko i  kudryavo,  a  gory  speredi sami kak  dlinnyj dym,  uhodyashchij v  more
klubami.  Vnizu  gorodok.  Otsyuda,  sverhu,  Fedor  otlichaet yasno:  rybackij
restoran Nikolaya Ivanycha okolo mosta,  vetly nad  rechkoj,  kamennye ryady  na
bazare,  i sad Kurt-Ali, i kupal'ni. Gorodok gusto oblepil bugor, i na samoj
vyshke   bugra  vstala  starinnaya  genuezskaya  bashnya,   seraya,   kruglaya,   s
obvalivshimsya kraem.  Vse eto,  esli soshchurit' glaza, pohozhe otsyuda na bol'shoj
pestryj volchok,  s ochen' udobnoj ruchkoj. A dal'she ot goroda po rechnoj doline
legli temnye vinogradniki i sady,  rascherchennye dorogami, pletnyami, vysokimi
topolyami s suhimi verhushkami, issinya-chernymi stoletnimi kiparisami, sarayami.
     Ot  podŽema v  goru Fedor ustal.  Kartuza on ne snimaet -  tak privyk k
nemu, tochno eto volosy, i spit v kartuze, - no horosho, chto potnoe pod mokroj
rubashkoj, noyushchee telo shchekochet nizovoj veter.
     Von  mel'knul sinej  rubahoj na  izgibe tropinki vnizu Nazar,  a  skoro
opyat' mel'kaet:  vhodit v ulicu,  yavno spesha.  "Kolgotnoj!" -  govorit o nem
vsluh Fedor,  krutya golovoyu,  i guby vytyagivaet truboj. Sboku dacha Pikulina;
vidno okolo kuhni dlinnuyu babu s  rebenkom na  rukah,  no tuda ne hochet idti
Fedor.  Krugom dachi -  chuzhaya zemlya,  po nej brodyat tonkomordye korovy; trava
davno  vysohla,  -  obgryzayut kusty,  vlazhno  sopyat,  tyazhko  dyshat  bol'shimi
zhivotami.   Poyavlyaetsya  vdrug  ostorozhnyj,   kak  myshonok,  belyj  malen'kij
mal'chishka,  smotrit iz-za kusta sinim glazom,  potom vdrug molcha so vseh nog
otbegaet proch'; s nim kornouhij seryj shchenok: ostanovilsya, tyavknul, pokatilsya
puhlym  sharikom,  natknulsya na  kochku,  perekinulsya na  spinu,  ostanovilsya,
tyavknul, pokatilsya opyat'.
     Na samoj blizhnej iz lilovyh gor,  esli prismotret'sya pristal'nej, mozhno
razlichit' krasnovatye ogromnye shcherbatye skaly  s  sinimi tenyami;  vnizu  pod
nimi kamennyj obval, kogda-to zasypavshij derevnyu. Teper' eta derevnya pravee,
blizhe k  moryu,  a  nizhe  ee  vsya  gora razrisovana,  tochno narochno,  shershavo
obvedennymi pyatnami; bol'she zhelto-belesyh - eto spelaya pshenica; skoro nachnut
ee zhat'.  A eshche pravee,  eshche blizhe k moryu, v sine-rozovom mreyut belye tochki:
eto  tozhe derevnya -  Kuru-Uzen'.  No  ot  solnca sploshnogo vse  struitsya,  i
dvizhetsya,  i  taet.  Posvistyvayut ivanchiki na kustah,  a  sleva slyshno,  kak
stuchat tyazhelye arby na belom shosse.
     I  mozhno sidet' zdes' dolgo,  ochen' dolgo i  ni o chem ne dumat':  mozhno
prosto smotret',  slushat', kurit' krepkuyu mahorku, kashlyat', i opyat' slushat',
i opyat' smotret'.
     Kogda prinosit,  nakonec,  serdityj Nazar gel'm,  i  grohot,  i kist' s
belym vederkom, solnce stoit uzhe vysoko: desyatyj chas.


     Takoe slavnoe more,  goluboe,  s  nezhnymi zhilkami.  Gory veselye.  Duet
nesil'nyj uprugij veter s gor: horosho, ne zharko.
     Zinov'ya,  lobastaya,  dlinnaya,  zheltaya  sineglazaya baba,  Nazarova zhena,
kachaet na rukah synishku Vanyatku i vspominaet vdrug:
     - Zajchonok vchera vot eto mesto sidel -  seren'kij,  cybulyastyj, do chego
chudnoj!..  YA eto iz dverej vyshla,  on kak ushi torchmya,  kak stryaknet! V balku
kubarem... i-i chudnoj!
     I tut zhe kstati vspominaet eshche o derevenskom zajchonke,  prezhnem, svoem,
orlovskom:
     - YA raz oves vyazala,  zajchonka nashla,  molo-oden'kij, pryamo myagkij, kak
mysha!  Vot,  pravo,  ej-bogu,  ispugalas' kak! Tak i zakatala ego v snop, on
spal,  dolzhno ne slyhal.  Svyazali my emu, baby, nogi zadnie gorohom, plet'yu,
chtob ne ubeg,  a on ish' ubeg:  peregryz zubami zavyazku etu nashu da ubeg. Vot
tozhe chudnoj kakoj byl, nogastyj da seryj!..
     Govorit radostno,  spesha,  tochno  davno  zhdala  etogo sluchaya,  i  Fedor
otlichno ponimaet, kak ej nado otvetit':
     - Vot  i  vidno srazu,  chto  baby:  nashli chem  zajca svyazat' -  zayach'im
kushan'em... Narod vostryj!
     V  storone ot  dachi za kolyuchej provolokoj ogrady na obshchestvennoj zemle,
gde  rastet melkij karagach,  ezhegodno obŽedaemyj skotom,  dva turka v  yarkih
feskah raspyalili silok i lovyat na zhuka-skripacha sorokoputa. Bog znaet, zachem
im  sorokoput.  Ot nevysokih mimoz okolo dachi legli talye peristye kruzhevnye
teni.  Mimozy  cvetut  teper' rozovym puhom  i  sladko pahnut.  Suhoj  Nazar
okapyvaet ih kirkoj i shtykovoj lopatoj,  hekaet i sopit.  Mozhet byt',  nuzhno
okapyvat' ih,  mozhet byt',  net,  no skulastoe belobrysoe lico ego v krupnom
potu.  Skvoz' zhadnye do  prostora dlinnye vetki mimoz more kazhetsya nevidanno
golubym. Blagolepie i radost'. CHto zhe eto topchet ozhestochenno nogoj i lopatoj
Nazar?
     - Strast' ne lyublyu ih,  vrednyh:  shirokonozhka!  -  govorit on Fedoru. A
Fedor tut zhe, - protiraet syrovatuyu glinu cherez grohot.
     - Za chto ty ee? Ne nravitsya tebe kostyum ihnij?
     - Strast' ne lyublyu!
     - Gm... Tak ona, kazhetsya, nichego sebe... I nozhki zheltye.
     - Vrednaya!  Glyan'-ka, vertitsya, kak zmej! A? Znachit, u nej kakaya-nibud'
gadost' na ume, a to zachem ej, kak zmeyu?.. Ish' popolam posek, a ona vse svoyu
zlost' tochit... vo-ot!
     I  potom opyat' kopaet Nazar,  hekaet i sopit.  Kazhetsya,  chto emu prosto
hochetsya vykopat' eshche sorokonozhku i razdavit', a mimozy okapyvat' ne nuzhno. I
kogda propoteet vse lico ego naskvoz',  on, naklonyayas', vytiraet ego rukavom
sinej rubahi v sgibe levogo loktya, gde ona chishche, i potom kopaet opyat'.
     Zaigrala  sharmanka  vnizu  u  morya,  gde  dachi  gushche.  |ti  dachi  vnizu
vybivayutsya  naruzhu  iz  tugoj  smolyanoj  zeleni  to  kuskom  beloj  steny  s
dvumya-tremya oknami i balkonom, to krasnym, to serym pyatnom kryshi, i vmeste s
zapahom  nizhnej  zeleni,  rasplavlyayas' v  solnechnom vozduhe,  doplyvayut syuda
zvuki sharmanki.  Zdes' oni  ne  rezhut uha,  zdes' oni  soglasovany s  nebom,
morem,  cikadami.  No Zinov'e hochetsya,  chtoby treshchalo, zvenelo, rydalo okolo
nee. U nee takie stremyashchiesya vniz tekuchie, zhadnye glaza, kogda pospeshno idet
ona k provoloke svoej ogrady s pushistym, kak utenok, Vanyatkoj na rukah.
     - Ah,  do  krajnosti horosho kak igraet!..  Kaby ne  Vanyatka da  ne obed
gotovit', pobezhala b ya tuda slomya golovu!
     I eshche delaet dva-tri poryvistyh shaga; razlichaet eshche i gulkij buben.
     - A v buben kak!.. Ish'!.. Ish' ty!.. Ish'!..
     Mozhet  byt',  hochetsya ej  povertet'sya pod  muzyku,  poshchelkat' pal'cami,
pohlopat' v ladoshi, polozhit' kakomu-to novomu golovu na plecho, - mechtatel'na
molodaya zhenskaya dusha.  Stoit Zinov'ya,  hudaya,  dlinnaya, voshishchennaya, smotrit
nazad,  na  suhogo Nazara,  smotrit vpered,  na  nizhnie dachi,  gde sharmanka,
prizhimaet krepko Vanyatku - i na glazah u nee pochemu-to slezy.
     I kogda otkuda-to iz bozh'ego mira vokrug pribegaet shestiletnij Fanaska,
starshij Nazarov syn,  za  kuskom chernogo hleba,  chtoby opyat' pospeshno ujti i
rastvorit'sya v bozh'em mire, - Nazar vstrechaet ego:
     - Ty  chto zhe  eto,  begoulec,  vse by  tebe shatat'sya besputya?  Net doma
posidet'?.. A za uhi hochesh'?
     "Begoulec" - belogolovyj, volosy na zatylke torchkom, ot solnca vycveli,
nos oblupilsya, glaza, kak u materi, golubye, glyadyat ispodlob'ya.
     - Murav'ya vidish'?  On tebe so vsego beret vzyatku: hot' emu cvetok, hot'
trup palyj... Vot u nego uchis', u murav'ya.
     Fanaska slushaet i molchit.  Na murav'ev on smotrit, i dazhe odin zalez na
ego bosuyu i krepkuyu, krasnuyu, kak sosnovyj suchok, nogu: Fanaska stryahnul ego
drugoj nogoj,  pochesalsya, oglyanulsya, tosklivo pogryz kulak, - vidno, chto emu
ochen' skuchno.
     - Ty  kak eto trudit'sya ne hochesh'?  -  ne otstaet Nazar.  -  Ty u  menya
trudis' smotri, a to na dekoh posazhu.
     S  vesny  nachal  bylo  Nazar  uchit'  Fanasku  bukvam,  no  Fanaska  vse
udivlyalsya,  pochemu "a",  pochemu "be"... "Be, - povtoryal on vsled za otcom, -
gy-gy... be!" Potom azbuka privodila ego v nepobedimyj uzhas, i tol'ko bralsya
za nee Nazar, Fanaska stremitel'no brosalsya von iz kuhni, zabivalsya v gushchinu
vinogradnika,  propadal.  Prishlos' otlozhit' do  zimy,  no poka dolzhen on byl
polot' travu capkoj,  hodit' za vodoj v bassejn, obirat' gusenic s malen'kih
yablon'-karlikov  i  mnogoe  eshche.   A  krugom  v  bozh'em  mire  bylo  stol'ko
udivitel'nyh veshchej.  Zahotel idti  napravo -  stupaj  napravo,  zahotel idti
nalevo -  idi  nalevo;  vezde  hlopochut zhuki,  ryshchut yashchericy,  podletyvayut s
treskom kuznechiki s krasnymi kryl'yami;  Fanaska lovit ih,  derzhit za golovu,
govorit naraspev:

                Kuznec-kuznec, daj degot'ku,
                A to gol'vu otorvu!

     I kuznec boitsya i daet. Ili snimet zelenogo chervyaka s lista i vnushaet:

                CHervyak-chervyak, daj p'utinu,
                CHervyak-chervyak, daj p'utinu...

     I chervyak daet pautinu.  Tak vse krugom ponimaet Fanasku i zhivet s nim v
ladu.
     Na  odnom  kustu boyaryshnika -  kazhdyj den'  prihodit smotret' Fanaska -
"zyabrikovo" gnezdo:  chetyre zelenyh yaichka;  a  to  est' takaya balka,  v  nej
"dohlaya barashkovaya golova s  rogami"...  Inogda on  govorit ob  etom shepotom
materi, chtob i ona znala.
     Ot   kuhni   nedaleko  razbrosalsya  melkij  dubnyachok.   Korni  u   nego
tysyacheletnie,  i  vse  vremya,  god za  godom,  uporno vybegaet iz  nih tolpa
sochnejshih vetok  s  krupnymi  list'yami,  tverdymi  i  blestyashchimi,  tochno  iz
lakirovannoj zelenoj kozhi.
     Nazar smotrit uporno na etot dubnyachok i govorit strogo Fanaske:
     - Sejchas prinesi topor podi: povyrubat' nado. I vsegda, krome etogo, ot
etih kustov - vsha.


     Novye doma sredi staryh pushistyh derev'ev ili  sredi seryh potreskannyh
skal -  do  chego oni nesterpimy dlya glaz,  i  kak horoshi v  takoj obstanovke
doma,  nad  kotorymi ne  spesha  porabotalo solnce:  sterlo losk  shtukaturki,
otodralo maslyanuyu krasku  s  dereva  balkonov,  s  zheleza  vodostochnyh trub,
priobshchilo k prirodnomu, svoemu, obnyalo po-rodnomu, usynovilo.
     Dacha Pikulina novaya -  tol'ko vesnoj zakonchili,  -  tak  i  blestit vsya
svezhimi kraskami.  Dachnikov zdes'  net:  daleko ot  goroda,  vysoko,  trudno
podnimat'sya. Hozyaina tozhe net poka, - priedet osen'yu; odin Nazar.
     No solnce,  vechnyj hozyain zemli,  znaet na zemle kazhduyu pyad';  i osen'yu
pridetsya Nazaru  obŽyasnyat' Pikulinu,  otchego  eto  po  kryshe  poperek proshli
chastye belye polosy.
     - |to   ot   zastoya,   vashe   prevoshoditel'stvo,   -   skazhet   Nazar,
podobostrastno shevelya brovyami,  -  zastoj rosy takoj:  noch'yu krasku vyest, a
dnem eshche huzhej: zhara. Krome etogo, sol' morskaya.
     - So-ol'?
     - Tak  tochno,  sol' vrednaya.  Uzh  kryshu zdes' neminuyuchi cherez god opyat'
krasit'.
     I  Pikulin,   starik  ispravnik,  kollezhskij  sovetnik,  gorbonosyj,  s
visyachimi krasnymi britymi shchekami, pokachaet golovoyu i skazhet sochno:
     - R-ras-hod!


     Razmetal Fedor ves' ploho sleplennyj dymohod plity,  navorochal na  polu
grudu zakopchennyh kirpichej,  propital vsyu kuhnyu gar'yu i sazhej,  nabil sebe v
borodu chernyh hlop'ev, nakuril krepchajshej mahorkoj, vozilsya nad glinoj, ves'
dymnyj,  zanyal  soboyu  vsyu  kuhnyu,  vygnal  Zinov'yu s  Vanyatkoj na  solnce k
porogu...
     Gorel vozle samogo poroga malen'kij,  shipuchij,  mokryj na  vid  ogonek;
kipyatilas' voda v kotelke;  polzal pushistyj Vanyatka;  chistila Zinov'ya melkuyu
kamsu, slushala Fedora.
     A Fedor govorit vse vremya,  ne ustavaya,  obo vsem, o chem ugodno. Uvidit
Puketa,  Fanaskina shchenka iz tatarskih ovcharok,  u  kotorogo Nazar dlya zlosti
obrezal ushi, govorit o sobakah:
     - Uzh ezhel' derzhat' sobaku, tak derzhat' sobaku, chtob byla ona sobakoj, a
ne tak...  CHtob ona dnem -  na cepe, noch'yu - chtob ona spushchena i k domu svomu
chtob a ni-ni, ni bozhe moj, nikogo, chtob duhu-zvaniya blizko ne dopuskat'... U
nas,  kogda ya byl eshche malen'kij,  dve sobaki na dvore byli:  odna... da net,
obe oni zdorovushchie,  -  vot takie telyata.  Nu,  odna tol'ko glupaya,  vot kak
chelovek glupyj vse melet,  vse melet,  i  eta svoim cheredom:  vse laet,  vse
laet,  -  i  vnimaniya na  nee nikto ne obrashchaet,  vse besperech' breshet...  A
drugoj zato byl -  on molchok, o-on lezhit sebe, brat, posmotrit glazom, odnim
uhom proslushaet,  opyat' budto ego v  son klonit;  a  vorota u  nas daleko ot
doma,  shagov dvesti,  a  to i bol'she;  hryast' tam kto-nibud' noch'yu -  on rot
razinet:  am!!  -  nu,  tut uzh vstavaj,  raz ego golos uslyhali, zhivym duhom
vstavaj, idi: on popustomu molot' ne budet.
     Uvidit li,  sela na  okno sinica i  tut  zhe  s  ispugannym svistom dala
strechka, zagovorit o sinice, mimohodom peredrazniv kogo-to:
     - "|-e,  znakom, bol'shoj ptica, nehoroshij, ono - vor, nazyvaemyj sinic,
- govyadinu kleval, porval, - e-e, vor!.." I ne dumaj, chto shutki. U menya dyadya
po svinoj chasti, svinej skupali na tushi. I vot ved' tushi svinye, skazhem, - u
nas ih kak osvezhuyut,  opalyat,  oskoblyut,  - v holke razrez takoj razrezayut -
skol' zhirna,  pokazat',  stalo byt',  kakoj tolshchiny salo,  -  i  v  klet' na
kryuk...  I vot ty ot soseda ne steregi, ot sosedskoj sobaki ne steregi, a za
sinicej smotri da smotri. Ona, sinica, nevelikaya veshch', a na holku syadet, kak
nachnet raskomarivat', - kak krysa oborvet!.. Bol'shuyu shkodu delaet. Prodavat'
potom  tushu  povezi -  stram!  Vsyakomu v  glaza kidaetsya:  kakim manerom eto
moglo?  Ili  eto  zver',  ili  eto pes?..  A  etomu zveryu vsej doliny -  bez
chetverti vershok... "Takoj bol'shoj ptica - vor!.."
     I tut zhe vspominaet kstati Fedor:
     - YA  ved' i sam reznik byl,  da eshche kakoj ya reznik byl znamenityj -  po
vosemnadcat' ovec v  den' razdelyval!..  Byla u menya takaya sila,  chto v sele
nashem -  ne shuti selom nashim: dve cerkvi, - nu, izvestno uzh, u nas kulachki -
na kakuyu ya stenu vstal, ta i gonit... U menya ruka ochen' zhestkaya, - poprobuj,
voz'mi svoej rukoj...  Mne, ezhel' skotina devyat'-desyat' pudov, - nikakih mne
pomoshchnikov ne nado:  za roga, na koleni, r-raz ee v gorlovoj pozvonok, i bez
posledstvij... Svin'ya ezhel' pudov chetyreh, tozhe ya vse odin.
     Uvidit melkuyu rybeshku kamsu v rukah u Zinov'i, govorit o rybe:
     - Kakaya  zdes'  na  rybu  dorogovizt',  loban  svezhij rebyatishki nosyat -
vyn'-polozh' vosem' griven za  shtuku,  a  v  etoj  shtuke vesu  -  tol'ko kota
nakormit'...  V Petrovskom,  na Kavkaze,  ya na sluzhbe sluzhil -  vot gde ryba
nipochem:  sorok kopeek pud -  sazan,  shchuka, kakuyu hochesh'!.. Kuda vmesto myasa
nam eto zamenyalo,  da bez moslov,  pochitaj, vyhodit ves chistyj. Tak u nas za
velikij post ekonomii stol'ko zagnali, - cel'nuyu Pashu p'yanstvom zanimalis'.
     Na more vidno, kak turki - bol'shaya artel', chelovek tridcat' - blizko ot
berega,  ukrepiv v  vode stolby,  rastyanuli pryamougol'nikom ogromnuyu krasnuyu
set' na kefal';  na stolbah ustroili storozhevye vyshki, sidyat na nih po dvoe,
po troe -  sledyat za stayami.  Na beregu u  nih dyuzhina lodok,  kosye palatki,
kakoj-to skarb...  A blizhe k gorodu -  cvetnye kabinki na sinevatom plyazhe, i
kupal'shchiki,  i  stol'ko lenivo lezhashchih na peske,  i  kto-to kataetsya na dvuh
yalikah vperegonku - vse prozrachnoe, legkoe, goluboe... No kazhdyj den' eto, k
etomu privykla Zinov'ya, a Fedor govorit o svoem:
     - YA Morshanskogo uezdu...  Gorod Morshanskij znaesh'?  Ne znaesh',  a u nas
tam  sobor znamenityj.  Sobor u  nas tam -  vy-so-ta!..  Ego ved' vyshe Ivana
Velikogo kupcy nashi umudrili vozvest';  tudy-syudy -  hvat', zapreshchenie: vyshe
Ivana Velikogo ne smej!.. Tak ego i sgadili ves' plan: kupol obkornali ves',
i  vencial'nye okna -  ni  k  chemu po  chetyre s  polovinoj arshina,  a  ih po
dvenadcati nado bylo arshinov:  chetyre sazhnya, ty to pojmi!.. U nas d'yakon tam
byl,  Krasnopevcev,  -  kak  hvatit "Mnogaya leta",  tak  i  stekla von.  Nu,
konechno,  vo vsyu silu golosa emu vospreshchali... Iz sebya strast' kakoj vidnyj,
griva -  vo-o!..  I,  byvalycha, vsegda on p'yan: kupechestvo - vsyakomu lestno,
kak takogo d'yakona ne ugostit'?.. Pobyl u nas god, a ego k arhiereyu, pobyl u
arhiereya god,  a ego v svyatejshij sinod trebuyut... Teper' nebos' takoj shishkoj
stal, - szadu bogu namolish'sya.
     Rasskazal o d'yakone,  -  poshli monahi,  potom kakoj-to pomeshchik Mozharov,
potom kazach'i loshadi...
     I k tomu vremeni,  kak podoshel potnyj Nazar k kuhne, Fedor sidel uzhe na
poroge, ryadom s Zinov'ej, Vanyatkoj i ogon'kom, i govoril mirno o kladah:
     - CHaban odin barashku pas...  Na dudochke sebe igraet na kurgane,  -  eto
pod  samoj Kerch'yu,  Zolotaya gora nazyvaetsya;  sidit,  -  i  sidet' emu ochen'
udobno na  plite na  takoj -  kamennaya plita,  gladkaya;  sidit raz,  a  tut,
znachit, dozhzhem ee podmylo, ne ochen' uzh ona plotno k zemle pripavshi; bu-ultyh
on s nej v yamu,  - skroz' zem' provalilsya, propal. Ishchut-poishchut hozyavy chabana
- barashka est',  a chaban propal.  CHto za okaziya,  chabana net?  Barashka - vsya
chisto celaya,  a ego i duhu-zvaniya net.  Vot drugogo nanyali. A barashka, - gde
ee  stan,  ona  privychnaya,  pret sred' dnya  na  Zolotuyu goru,  odna k  odnoj
golovami,  v krug,  kak ej obyknovenie... Tol'ko etot novyj podhodit - golos
chelovechij.  Otkuda eto  iz  yamy  golos chelovechij podaetsya?  "Ty kto tam?"  -
"CHaban".  - "Kak tuda popal?" - "To-se". Bezhit novyj k svoim hozyavam-grekam:
von,  gde on proyavilsya,  -  skvoz' zemlyu provalilsya,  shabash!  Te -  hitrye -
verevki,  lopaty, da tuda. Okazalas' peshchera, v peshchere - dva groba, a vozle -
kolodec,  cybarka na cepe, a dal'she, spustya mesto, vorota... So skol'kih eto
godov  -  nikto ne  znaet.  Nu,  konechno,  kuvshiny takie starinnye,  zoloto,
serebro.  Vot kakie, znachit, veshchi podhodyashchie - eto oni, greki, sebe obsharili
vse:  pozhalujte teper' zhelayushchaya policiya klad opechatyvat'...  A  sami v Kerchi
domov sebe ponakupili dvuhetazhnyh.
     - Da,  govoritsya, - dvuhetazhnyj, a zamesto togo - bumazhnyj, - vstavlyaet
Nazar.
     - Ty vot govorish', a teper' po Mitridat-gore rebyata hodyat, zemlyu melkuyu
sobirayut,  prosevayut:  monetki nahodyat zolotye. A to est' takie turki, - chem
zanimayutsya,  nikomu eto neizvestno,  a nebos' bogato zhivut: so shchupami hodyat.
Kak den',  oni shchupy v ruki -  palki takie vostrye -  i idut,  po gore hodyat,
tak,  budto progulka eto  u  nih,  a  sami  hitro zemlyu shchupayut:  mozhet,  gde
podastsya poglubzhe.  Podalas' -  vot i gotovo delo:  zametku postavyat,  noch'yu
kirki na plechi,  gajda na eto mesto...  Malo nahodyat, chto li? A ne hochesh', -
tetka u moej zheny v Kerchi pogreb sebe kopala, dve genueckih vazy nashla: odna
vaza zolotaya -  polnehon'ka s zolotom, drugaya serebryanaya - s serebrom polna.
Ne  skazhu,  chto  ona ran'she togo bednaya byla:  po  dvadcati tysyachev na  treh
synovej polozhila,  a kak eti vazy eshche -  tak ona na doch' - so-rok tysyachev!..
ZHena moya sluzhbu u nej imela, gornichnoj, a kogda vmesto kuharki. Ona ej: "Vot
dom  pristavskij (vzyal pod  zalog tri  tysyachi,  a  otdavat' -  navorovat' ne
pospel),  vot etot dom,  a  pri dome sad (horoshij,  chet' desyatiny!) -  vam s
muzhem,  korovu kuplyu vam,  -  zhivite". A ona, sterva... v nashem bytu gnut'sya
nado,  a u nej s tetkoj nedostatok razgovoru vyshel, iz-za bab'ih pustyakov ne
pomirilis', - ona ot tetki po shcheke poluchila, da sdachi ej. Ta ee, konechno, za
hvost na ulicu... Vot pochemu u nas bednost'.
     - Da u tebya i zheny-to net, hromoj, chto vresh' vse?
     - Kak net?  Zdes' net,  -  v Kerchi est'. S drugim pechnikom zhivet, - vot
uzh,  pochitaj, let pyatnadcat' ona s nim... YA v eto delo ne vnikayu: hochet on s
neyu zhit', znachit, mog on s nej ladu dobit'sya, - nu, i zhivi.
     I podmigivaet Fedor odnim glazom.
     - Ty chto eto mne vse pro klady? - surovo sprashivaet Nazar.
     - CHto?.. Dumaesh' - ne byvaet?.. |-e, brat!
     - Ty  za kladom hochesh'?  Pospeshaj-pospeshaj,  a  to drugoj kto najdet...
Pospeshaj.
     Udivlyaetsya Fedor:
     - Ot moej hromoty mne teper' na Palac-goru?  |k ty,  umen!.. Moe teper'
delo pustynnoe, rovnoe... Ran'she takim by manerom...
     - Klad -  vot on klad!  - s azartom stuchit sebya pal'cem po lbu Nazar. -
Ezheli u kogo sharik rabotaet!.. Dve ruki tebe dany, vot eto tebe kla-ad!.. Ty
tol'ko na lyudej ne tyanis', ne nagonyaj leni - vot tebe klad!.. Ah-ah, narod!
     Fedor smotrit na nego,  ne ponimaya,  otchego on tak oserchal.  Kogda lyudi
serchayut vozle nego, emu tosklivo, i kazhetsya, chto on goloden i hochetsya vypit'
vodki.
     - Podnesi-ka mne ryumochku,  -  podmigivaya, primiritel'no tiho govorit on
Nazaru.  -  I ezheli dve,  to eshche togo luchshe...  I, mozhet, est' u tebya ogurec
malosol'nyj zakusit'.
     Stoyat  oni   drug  protiv  druga,   odin  molodoj,   suhoskulyj,   ves'
podobrannyj,  legkij,  drugoj  -  nosatyj,  kolchenogij,  sil'no obrabotannyj
dolgimi ryadami let:  zapah ot  nego gryaznyj i  p'yanyj,  ruki u  nego drozhat;
kladet kirpich "na kantik" - lozhitsya "na plac".
     No  Zinov'ya  smotrit  na  Fedora  lyubovno,  dostaet emu  vodku,  ryumku,
morshchinistyj ogurec.  Prostye russkie baby lyubyat ugoshchat' i potchevat',  i v to
vremya kak  Nazar otvernulsya,  glyadit v  okno na  more,  barabanit pal'cami v
podokonnik,   Zinov'ya,  sineglazaya,  ulybaetsya  Fedoru,  greshnomu,  p'yanomu.
Prostye russkie baby pochemu-to materinski lyubyat nepravil'nyh muzhikov.


     Est' kakaya-to  na  zemle svoya solnechnaya pravda,  cheloveku etogo ne dano
znat',  chelovek tol'ko chuvstvuet eto smutno,  kogda vdrug voz'met da poverit
skazke o  tom,  naprimer,  chto nikogda ne  razlyubit,  nikogda ne sostaritsya,
nikogda ne  umret.  Syad'te  zdes',  na  bol'shoj vysote nad  morem,  izbochite
golovu,  kak eto delayut pticy,  togda vse vam pokazhetsya novym; zabud'te, chto
vlevo verst za  sto takoj-to gorod,  vpravo verst za sto -  takoj-to:  pust'
budet tol'ko svetloe yarkoe more pered vami i  vy,  i  na more von odin,  von
drugoj,  von tretij,  tochno v  drugom mire -  tak daleko,  kak lebedi belye,
beleyut  barkasy-parusniki.   Kriknite  im  vdrug:  "|j,  korabliki!"  Gromche
krichite:  "|j, korabliki! Vy kuda eto plyvete, korabliki?" Pust' oni vyplyli
iz  kakoj-nibud' zacharovannoj strany,  pust'  plyvut oni  v  strany,  sovsem
neslyhannye,  pust' parusa u  nih  vechnye,  machty vechnye,  matrosy vechnye...
Pust'  ne  budet  hotya  by  dlya  nih  odnih tak  obidno mala  zemlya...  "|j,
korabliki!"


     Dlya sna posle obeda Fedor ne vybiral mesta:  on leg pozadi kuhni v teni
tak,  kak byl, pryamo na zemlyu, tol'ko lico obernul fartukom, chtoby ne kusala
muha.
     I srazu myagka, i tepla, i rodna emu stala zemlya.
     A  Nazar  vnizu okolo dachi.  Zdes' vse  trebuet ego  glaza:  i  molodye
pavlonii,  u  kotoryh ot gornoj suhoj zemli i  solnca kazhdyj den' kolpachkami
bespomoshchno obvisayut shirokie klejkie list'ya:  nuzhno ih  napoit',  kak ustalyh
rabochih  konyag;  i  vinograd,  u  kotorogo  sochnye  dohodnye chubuki  vygnalo
dlinnee, chem v sazhen': nuzhno sdelat' emu shirokim nozhom vtoruyu chekanku; kisti
v nalive:  nuzhno osypat' ih vtorichno seroj.  I nuzhno vybelit' gusto izvest'yu
tol'  na  kryshe  besedki  v  nizhnem  sadu  i  zalepit' treshchiny  v  cementnyh
stupen'kah lestnicy, chtoby ne rasselis' sovsem.
     - Polozhili pryamo na glinu beton,  ah,  gady,  - kovyryaya nogtem treshchinu,
govoril Zinov'e Nazar. - A dlya betonu glina - da eto zhe chistyj yad!
     I  Fanasku tut  zhe  derzhit Nazar:  to  poshlet ego  za  mochaloj,  to  za
sekatorom,  i,  kogda otrezaet dlinnuyu vetku persika,  nachinayushchuyu podsyhat',
Fanaska sprashivaet udivlenno: "Na koj?" - i ostorozhno podymaet vetku.
     |ti chasy -  tretij,  chetvertyj,  pyatyj -  dushny dazhe zdes' v  sadu,  na
perevale.  Gusto  pahnet vyalym vinogradnym listom,  okolo zemli pripechennym,
zheltym;  zemlya goryachaya,  ne ustoish' bosikom;  cikady treshchat lenivo;  vysoko,
gde,  kazhetsya,  eshche  zharche,  v'yutsya  orly;  na  pozdnie  chereshni  sadyatsya  s
dovol'nymi krikami stai  molodyh bol'sherotyh skvorcov,  i  Zinov'ya brosaet v
nih nelovko, po-bab'i, kom'yami zemli i krichit: "Kshi, okayannaya sila!" Skvorcy
uletayut s yagodami v klyuvah, a potom hitro podbirayutsya vnov'. Dlinnyj tolstyj
zheltobryuh davno  uzhe  lezhal  na  kuche  proshlogodnih suhih  chubukov i  sladko
grelsya,  no,  zaslyshav blizko Nazara, zashurshal i propal v dubnyake. Zemlya - i
tut  zhe  nad  zemleyu solnce:  tak  ono  nizko i  veliko.  Tol'ko uspel Nazar
projtis' izvest'yu po  chernoj smolistoj tolevoj kryshe,  i  uzh  ona  pobelela,
poveselelo v  sadu i krugom:  beloe izdaleka vidno;  v belom cheloveka bol'she
vsego.
     Utrom solnce shire,  k vecheru - uzhe. Bryznuvshee po vsemu nebu s utra - k
vecheru stekaetsya ono v  odno ruslo,  i  vot ee  uzh  pochti opredelenno vidno,
solnechnuyu reku:  eto  byvaet  zdes'  v  shestom  chasu,  kogda  zhestko  zvenyat
po-delovomu vedra u bol'shogo bassejna.  Kolodca zdes' net,  voda dozhdevaya, s
krysh.    Nazar,    raznosya   ee    po   derev'yam,    po   nerovnoj   pokatoj
kochkovato-vskopannoj pochve, uprugo i ustalo stavit nogi. Mnogo posadok okolo
dachi,  i  v'yutsya po reznomu balkonu nasturciya i v'yunok:  eto chas ih rabochego
vodopoya; pahnet syroyu zemlej i cvetami.
     Raza dva  hotel poslat' Nazar Zinov'yu ili Fanasku na  kuhnyu posmotret',
kak rabotaet pechnik, i vse nahodilos' dlya nih drugoe delo.
     No  kogda prihoditsya projti s  vedrami mimo kuhni -  polit' pomidory na
gryadkah, Nazar vidit Fedora: spit Fedor.
     Sproson'ya Fedor nichego ne  mozhet ponyat':  gde  eto on,  kak popal syuda,
pochemu krichit na  nego  etot skulastyj malyj?..  A  sproson'ya on  dazhe i  na
Fedora ne sovsem pohozh:  kartuz v obtyazhku tot zhe,  i dlinnyj,  sizyj nos tot
zhe,  i  ta zhe boroda -  putanyj les,  no kak budto emu let na desyat' bol'she:
chto-to otnyala u nego na vremya zemlya.
     - Ty zh yavilsya syuda zachem? - vozmushchenno krichit Nazar. - Spat'? Ty spat'?
- i nyryaet tonkoyu sheej,  i nizhet ego zlymi glazami,  i vodit pered ego nosom
zhilistoj, uzlovatoj, v podsuchennom rukave rukoj.
     Fedor  smotrit  dolgo  na  nego,  na  beluyu  stenu  kuhni,  na  molodoj
mindal'nik,  vozle  kotorogo on  spal,  na  zheltoe solnce,  kotoroe klonit k
zakatu,  zevaet gluboko i mirno,  skrebet pod kartuzom i tyanetsya v karman za
kisetom.
     - Da-a...  |to ya pospal...  Takim manerom,  -  ya ved' etu noch' dopozdna
kruzhil... - I ulybaetsya, podmigivaya krasnym glazom.
     - Ty  mne chto eto:  kruzhil?!.  |to -  ne  kasaetsya!  Kak ty mne skazal,
segodnya konchish',  a zamesto togo tol'ko vse razvertel? Kogda zh ty ee segodnya
konchish'?
     Fedor  svernul  cigarku,  otkusil lishnee  zubami,  zacherpnul tabaku  iz
kiseta, i mnogo staroj medlennoj mudrosti ego v tom, chto govorit on Nazaru:
     - Segodnya ee  konchit' ili zhe  zavtra ee  konchit' -  odna ved' ej  cena:
plita. Pridet vremya - i konchu.
     - Ty chto zhe eto za bosyak za takoj?  - nasedaet Nazar. - Kak sam na sebya
ne nadeesh'sya, ty by mne skazal: razbudi... Bosyak!..
     A Fedor udivlyaetsya, eshche ne sovsem ochnuvshis':
     - Nu  i  kolgotnoj  ty  muzhik!..   Smotryu-smotryu  na  tebya  -   strast'
kolgotnoj!.. Ezheli b ya podennyj, togda ty polnoe pravo imeesh', konechno, nado
mnoj svoj sur'ez pokazat',  nu,  odnako,  ya sdel'no vzyalsya!  Hochu - rabotayu,
hochu ya - splyu: kak mne hochetsya... Pochemu zh eto ty takoj kolgotnoj?
     - Ty  k  delu pristavlen -  znachit,  nuzhno tebe svoe delo ispolnyat'!  -
krichit Nazar. - Polnu kuhnyu kamenyu navalil i dumat' zabyl? Proletarist!
     - Gm... Stalo byt', posle vsego etogo dolzhen ya uvojti, - govorit Fedor.
     Kogda on  nachinaet serchat',  to upotreblyaet inogda slova iskoverkannye,
mestnye,  schitaya,  dolzhno byt',  chto skazat' etak poleznee,  chem prosto.  On
podymaetsya,  i  eto dolgo i  trudno,  on  podbiraet pod sebya zdorovuyu pravuyu
nogu,  ryadom  s  nej  prochno upiraet pravuyu ruku,  a  levuyu otnosit podal'she
vpered,  naklonyaetsya v  poyasnice,  chut'  ne  kasayas'  zemli  borodoj,  chtoby
uperet'sya zdorovym kolenom, i kogda vstaet, nakonec, na obe nogi, to drozhit,
ves' krasnyj, i trudno dyshit.
     - Ty sejchas zhe u menya idi i konchaj! - krichit Nazar.
     - Net, ya uvojdu, - govorit Fedor.
     Fanaska pribegaet snizu i shiroko smotrit,  i kornouhij Puket, nichego ne
zhelaya ponimat',  igrivo staraetsya ukusit' ego  za  pyatku.  Podymaetsya syuda i
tonkaya Zinov'ya,  golova k golove s puhlym,  belym Vanyatkoj,  i ot bol'shih na
hudom lice sinih glaz ee vse kruglo golubeet v  glazah Fedora,  i nepremenno
uzh hochetsya byt' udalym i shchedrym.
     - Uvojdu! - povtoryaet on. - Kak ty tut tak nado mnoj ozoruesh' - ege-ge,
brat! - poishchi drugih.
     On podbrasyvaet golovu,  odergivaet fartuk, vypravlyaet rubahu i, volocha
pryamuyu nogu, bodro vyhodit na dorozhku, posypannuyu morskim graviem.
     - Kak zhe ty eto delat' smeesh'? - ozadachen Nazar.
     - Tak i smeyu.
     - Nu, ty zh s menya deneg svoih...
     - A podavis' den'gami! - liho vstavlyaet Fedor.
     Esli  by  Zinov'ya  podoshla k  nemu  blizhe,  chto-nibud'  skazala Nazaru,
chto-nibud' skazala emu,  mozhet byt',  on i ostalsya by i slozhil by borov,  no
Zinov'ya nedoumenno glyadit i molchit.
     I idet Fedor k Pikulinskoj kalitke - p'yanyj i staryj, sutulyj i hromoj,
greshnyj i gordyj.


     Tochno lomayutsya gde-to strashno daleko tonkie-tonkie-tonkie l'dinki:  eto
solnce zahodit za gory.
     Solnce zdes' podymaetsya iz-za morya i  potomu ochen' rano -  nichto emu ne
meshaet,  a zahodit za blizhnie zelenye vysokie gory, i eshche net i shesti chasov,
a  uzh  podhodit solnechnaya reka  k  bukovoj plotine.  Gory  oshchetinilis' etimi
redkimi bukami,  kak  kaban'i spiny,  i  teper' kazhdyj suk  otchetlivo cheren,
tochno  pochernel ot  svyatogo  straha,  perepleskivaet cherez  plotinu  solnce,
kazhetsya,  medlenno gnet buki,  tonchit such'ya,  glotaet list'ya,  -  svergaetsya
kuda-to vniz, ne vidno kuda.
     A  po  skatam,   v  neglubokih  balkah  uzhe  nachinayut  myagko  stelit'sya
ostrokonechnye, chut' rozovatye, kak rozovaya pyl', teni. Potom oni raspolzutsya
po  kruglym dubovym kustam vblizi,  po serym kruglym,  kak pritaivshiesya ezhi,
shapkam perekati-polya, po rastrepannym kolyuchim molochayam. Teni eti skvoznye, v
nih vse zadumaetsya, stanet svezhee dyshat'.
     CHernye drozdy nachali uzh bespokojno iskat' vetok suhih i vysokih, otkuda
by im vse bylo vidno.  |to ih chas. Kak tol'ko solnce perepleskivaet za gory,
oni  krichat  chto-to,   uzhasno  volnuyas',   chto  imenno  -   neizvestno.  Oni
kosnoyazychno-otorvanno chokayut, izumlenno-vysoko vspleskivayut gorlom, nachinayut
i  ne  znayut  konca,  konchayut  i  zabyvayut nachalo,  i  podprygivayut vyshe,  i
vzdergivayut hvostami.  No, mozhet byt', eto byli by krasivejshie pesni solncu,
esli by  ne meshalo volnenie.  Potom,  kogda ischeznet poslednij luch i  tol'ko
strannoj formy oblaka podymutsya nad gorami,  ognennye i  zolotye,  -  drozdy
stanut grustnee, tishe; a kogda i oblaka pogasnut - zamolchat drozdy.
     Nachinayut  rashodit'sya s  perevala  korovy,  vorovato  obgryzaya na  hodu
kusty.  Teper' Fedor vidit,  chto  oni  -  stado,  chto  est'  u  nih  pastuh,
vydublennyj solncem, i chto eto on gonit ih v gorod, po dvoram. Krepko pahnet
ot nih vechernim parnym molokom i hlevom.
     Vspugnutaya  stadom,   proletaet  nizko  nad  zemleyu  iz  kusta  v  kust
golovastaya,  kosokrylaya,  slepaya ptica: eto splyushka. Stemneet - i nachnet ona
vvertyvat'  v  noch',  kak  tugoj  buravchik,  nesterpimo zhalostnoe  splyu-yu...
plyu-yu... tlyu-yu...
     Gorodok - v ogne. Teper' eto sovsem volchok, razmalevannyj tak po-detski
kriklivo, chto glaza kolet; pyat' minut pogorit - pogasnet.
     Po  moryu strel'nula vdol' dal'nego berega zolotistaya strelka -  vot-vot
pozoloteet srazu vse more.  Togda ono stanet trogatel'no-vdumchivym, ustalym,
osyadet nizhe.  A  potom i  nebo na gorizonte stanet tyazhelee ego:  pepel'noe i
lilovoe,  a  more  vykatitsya iz  etogo neba,  kak  ogromnejshij kruglyj glaz,
shiroko izumlennyj.  Potom uspokoitsya glaz,  i  pridut chasy  dolgoj prohlady,
tonkoj temnoty,  vospominanij,  nedomolvok,  grusti i  strannyh mechtanij,  i
skazok,  i radostnoj, prochnoj, kak zemlya, ubezhdennosti v tom, chto iz-za morya
podymetsya v svoe vremya takoe zhe spokojnoe solnce i nastanet zavtra.
     Fedor  idet  vniz  s  perevala,  ostorozhno vystavlyaya hromuyu nogu,  idet
dolgo,  inogda  serdito bormochet i  tryaset  borodoj.  I  kogda  prohodit uzhe
polovinu spuska,  vspominaet,  chto ostavil u Nazara grohot, vedro i kist', a
gel'm  zahvatil tol'ko potomu,  chto  nechayanno sunul  ego  za  fartuk,  kogda
lozhilsya spat'.  Esli by ostavil gde-nibud' v gorode -  k etomu on privyk, no
idti syuda - daleko i trudno. On rugaetsya krepko-krepko, sopit, plyuet nazem',
potom mashet rukoj i medlenno dvizhetsya dal'she: komu nuzhno budet - tot shodit.

     1911 g.




     Netoroplivoe solnce.  Vpervye napechatano v  "Sovremennom mire" |  12 za
1911  god.  Voshlo  v  shestoj tom  sobraniya sochinenij izd.  "Mysl'" s  datoj:
"Noyabr'  1911  g.".  V  sobranii sochinenij izd.  "Hudozhestvennaya literatura"
(1955-1956  gg.)  avtor  dal  "Netoroplivomu solncu" podzagolovok:  "Poema".
Pechataetsya po etomu izdaniyu, tom vtoroj.

                                                                 H.M.Lyubimov

Last-modified: Tue, 03 Dec 2002 18:53:02 GMT
Ocenite etot tekst: