Uil'yam SHekspir. Richard III (per.Anna Radlova)
---------------------------------------------------------------
Perevod Anny Radlovoj
PSS v vos'mi tomah. Izdatel'stvo "Iskusstvo", 1957, t. 1.
OCR Bychkov M.N.
---------------------------------------------------------------
Korol' |duard IV.
|duard, princ Uel'skij |
} synov'ya korolya.
Richard, gercog Jorkskij |
Georg (Dzhordzh), gercog Klarens |
Richard, gercog Gloster, } brat'ya korolya.
potom korol' Richard III. |
Genrih, graf Richmond, potom korol' Genrih VII.
Kardinal Borcher, arhiepiskop Kenterberijskij.
Tomas Rotrem, arhiepiskop Jorkskij.
Dzhon Morton, episkop Ilijskij.
Gercog Bekingem.
Gercog Norfolk.
Graf Serri, ego syn.
Graf Rivers, brat korolevy Elizavety.
Markiz Dorset | synov'ya Elizavety
}
Lord Grej | (ot pervogo braka).
Graf Oksford.
Lord Hestings.
Lord Stenli.
Lord Lovel.
Ser Tomas Vogen.
Ser Richard Retklif.
Ser Vil'yam Ketsbi.
Ser Dzhems Tirrel.
Ser Dzhems Blent.
Ser Uolter Herbert.
Ser Robert Brekenberi, komendant Tauera.
Ser Vil'yam Brendon.
Kristofer |rsuik, svyashchennik.
Svyashchennik.
Tressel |
} dvoryane iz svity ledi Anny.
Barkli |
Lord-mer Londona.
SHerif Uil'tshirskij.
Elizaveta, koroleva i zhena korolya |duarda IV.
Margarita, vdova korolya Genriha VI.
Gercoginya Jorkskaya, mat' korolya |duarda IV.
Ledi Anna, vdova |duarda, princa Uel'skogo, syna Genriha VI, potom -
zhena korolya Richarda III.
Malen'kij syn i malen'kaya doch' gercoga Klarensa.
Duhi ubityh Richardom III lyudej, lordy,
pridvornye, slugi, rassyl'nyj,
pisec, gorozhane, ubijcy, goncy,
soldaty i drugie.
Mesto dejstviya - Angliya.
London. Ulica.
Vhodit Richard, gercog Gloster.
Gloster
Zdes' nynche solnce Jorka zluyu zimu
V likuyushchee leto prevratilo;
Navisshie nad nashim domom tuchi
Pogrebeny v grudi glubokoj morya.
U nas na golove - venok pobednyj;
Dospehi boevye - na pokoe;
Vesel'em my smenili brannyj klich
I muzykoj prelestnoj - grubyj marsh.
I groznolikij boj chelo razgladil;
Uzh on ne skachet na konyah v brone,
Gonya pered soboj vragov truslivyh,
A lovko prygaet v gostyah u damy
Pod zvuki nezhno-sladostrastnoj lyutni.
No ya ne sozdan dlya zabav lyubovnyh,
Dlya nezhnogo glyaden'ya v zerkala;
YA grub; velich'ya ne hvataet mne,
CHtob vazhnichat' pred nimfoyu rasputnoj.
Menya priroda lzhivaya sognula
I obdelila krasotoj i rostom.
Urodliv, iskoverkan i do sroka
YA poslan v mir zhivoj; ya nedodelan, -
Takoj ubogij i hromoj, chto psy,
Kogda pred nimi kovylyayu, layut.
CHem v eton mirnyj i tshchedushnyj vek
Mne naslazhdat'sya? Razve chto glyadet'
Na ten' moyu, chto solnce udlinyaet,
Da tolkovat' mne o svoem urodstve?
Raz ne dano lyubovnymi rechami
Mne zanimat' boltlivyj pyshnyj vek,
Reshilsya stat' ya podlecom i proklyal
Lenivye zabavy mirnyh dnej.
YA klevetoj, vnusheniem opasnym
O prorican'yah p'yanyh i o snah
Smertel'nuyu vrazhdu poseyal v brat'yah -
Mezh bratom Klarensom i korolem.
I esli tak zhe spravedliv i veren
Korol' |dvard, kak ya lukav i lzhiv,
Segodnya budet Klarens v zaklyuchen'e,
Ibo predskazano, chto bukva G
Ub'et naslednikov |dvarda. Mysli,
Na dno dushi nyrnite! - Vot i Klarens!
Vhodyat Klarens pod strazhej i Brekenberi.
Den' dobryj, brat. CHto znachit eta strazha
Vkrug vashej svetlosti?
Klarens
Korol', radeya
O celosti moej, velel otpravit'
Menya pod etoyu ohranoj v Tauer.
Gloster
No pochemu?
Klarens
Zovut menya - Georg.
Gloster
Uvy, milord, vy v etom nevinovny;
V tyur'mu by nado krestnyh vashih brosit'.
Ili ego velichestvu ugodno,
CHtob v Tauere vas zanovo krestili?
No v chem zhe delo, Klarens, rasskazhite.
Klarens
Skazal by, Richard, esli b znal; no ya
Ne znayu, pravo. Lish' odno izvestno,
CHto snam i prorican'yam verit on.
Iz azbuki iz®yal on bukvu G.
Skazal emu kakoj-to chernoknizhnik,
CHto bukva G opasna dlya nego
I tron otnimet, u ego potomstva.
Menya zovut Georg, i on reshil,
CHto eto - ya. Vot etot vzdor - prichina,
CHto zatochit' menya velel korol'.
Gloster
Vot kakova vlast' zhenshchin nad muzh'yami!
Vas posylaet v Tauer ne korol',
A ledi Grej, zhena ego; ona
Do etih krajnostej ego dovodit.
Ona i brat ee blagochestivyj
|ntoni Vudvil korolyu vnushili
Otpravit' lorda-kamergera v Tauer,
Otkuda on osvobozhden lish' nynche.
Ne v bezopasnosti my zdes', net, Klarens.
Klarens
V opasnosti zdes' vsyakij, poklyanus'.
Odni lish' rodstvenniki korolevy
Da te goncy, chto mezhdu korolem
I missis SHor taskayutsya nochami,
Zdes' v bezopasnosti. Slyhali vy,
Kak Hestings umolyal ee o vole?
Gloster
Molyas' smirenno bozhestvu ee,
Lord-kamerger svobodu poluchil.
Skazhu vam: dumayu, chto luchshij put' nam
Sniskat' raspolozhen'e korolya -
Stat' slugami, nosit' ee livreyu.
S teh por kak brat bab etih vozvelichil,
Ona da perezrelaya vdova
Revnivaya - hozyajki v korolevstve.
Brekenberi
Proshu u vashih svetlostej proshchen'ya,
Korol' velel mne strogo, chtob nikto -
Kakogo b zvan'ya ni byl chelovek -
Besedy chastnoj s gercogom ne vel.
Gloster
Nu, chto zhe? Vam ugodno l', Brekenberi,
Prinyat' uchastie v besede nashej?
Zdes' ne izmena. Govorim, chto mudr
Korol', chto koroleva blagorodna,
Pochtenna, horosha i ne revniva;
U missis SHor prelestnaya noga,
Rot alyj, glazki, yazychok veselyj,
I chto v chesti rodnye korolevy.
Vy, ser, ot etogo ne otrechetes'.
Brekenberi
Do etogo mne dela net, milord.
Gloster
Do missis SHor net dela? Pravo, drug,
Vsem, krome odnogo, to delo delat'
Naedine s nej luchshe i tajkom,
Brekenberi
Kakogo odnogo, milord?
Gloster
Ee supruga, malyj. Ty predash' nas?
Brekenberi
Milord, molyu vas izvinit' menya,
No s gercogom besedu prekratite.
Klarens
Tebe prikaz dan - slushat'sya pridetsya.
Gloster
Dolzhny my slushat'sya - v opale my. -
Proshchajte, brat. Idu ya k korolyu.
I chto by ni prishlos' dlya vas mne sdelat',
Hotya b sestroj nazvat' zhenu |dvarda, -
Vse sdelayu, chtob vas osvobodit'.
Opala brata dlya menya bol'nee
I gorestnej, chem dumaete vy!
Klarens
Da, nikomu ved' ne legko iz nas.
Gloster
Nedolgo vy probudete v temnice:
Osvobozhu vas il' za vas padu.
Poka terpite.
Klarens
Poterplyu. Proshchajte.
Klarens, Brekenberi i strazha uhodyat.
Gloster
Stupaj; ty nikogda uzh ne vernesh'sya,
Prostak moj Klarens! Tak tebya lyublyu ya,
CHto skoro duh tvoj ya poshlyu na nebo,
Kol' nebo primet dar iz nashih ruk.
Kto tam idet? Osvobozhdennyj Hestings!
Vhodit Hestings.
Hestings
Privet i dobryj den', svetlejshij gercog!
Gloster
Vam takzhe dobryj den', lord-kamerger.
Privetstvovat' vas rad na vol'noj vole.
Kak vasha milost' vynesla temnicu?
Hestings
Kak dolzhno uzniku, milord, - s terpen'em;
No budu zhit', chtob otblagodarit'
Teh, kto prichinoj byli zaklyuchen'ya.
Gloster
Da, nesomnenno. Tak zhe myslit Klarens.
Kto vam byl vrag, stal i emu vragom,
Nad nim takoe zh sovershiv nasil'e.
Hestings
Obidno, chto orel tomitsya v kletke,
A yastreba i korshuny letayut.
Gloster
CHto delaetsya za morem?
Hestings
Da za morem neploho; doma huzhe:
Korol' i slab, i bolen, i pechalen;
Vrachi ves'ma boyatsya za nego.
Gloster
Plohaya vest', klyanus' svyatym ya Pavlom.
O, on davno vel pagubnuyu zhizn'
I carstvennoe telo istoshchal;
No slishkom tyazhelo ob etom dumat'.
V posteli on lezhit?
Hestings
V posteli.
Gloster
Idite; ya posleduyu za vami.
Hestings uhodit.
Nadeyus', on ne vyzhivet; no prezhde
Poshlet na pochtovyh on brata k bogu.
YA zh k Klarensu ego vrazhdu usilyu
Ottochennoyu dovodami lozh'yu,
I esli etot zamysel udastsya,
To Klarensu ne perezhit' i dnya.
A tam bog priberet i korolya
I oprostaet v mire mesto mne.
Togda na Anne Uorik ya zhenyus'.
CHto zh, chto otca ee ubil i muzha?
Bystrejshij sposob devke zaplatit' -
Stat' muzhem dlya nee i stat' otcom.
Tak postuplyu ne to chto iz lyubvi,
A radi tajnyh zamyslov moih,
Kotoryh ya, zhenyas' na nej, dostignu.
No ran'she vremeni ya razmechtalsya...
Ved' dyshit Klarens, i |dvard carit;
Lish' smert' ih pribyl' vernuyu sulit.
(Uhodit.)
London.
Drugaya ulica.
Vnosyat telo korolya Genriha VI v grobu. Dvoryane s alebardami
miledi Anna v traure soprovozhdayut grob.
Ledi Anna
Postojte! Opustite slavnyj grob?
Uzheli slave byt' pohoronennoj?
Eshche hochu nad doblestnym Lankastrom,
Nad gibel'yu bezvremennoj rydat'. -
Lik ledyanoj svyatogo korolya!
Beskrovnye ostanki carskoj krovi!
Ty, blednyj prah Lankasterskogo doma!
Dano mne pravo duh tvoj prizyvat',
CHtob slyshal ty stenan'ya bednoj Anny,
ZHeny |dvarda, syna tvoego,
Ubitogo toj samoyu rukoj,
CHto nanesla tebe vot eti rany!
Vot - okna, iz kotoryh zhizn' ushla, -
V nih l'yu bal'zam bessil'nyj bednyh glaz.
Bud' proklyat tot, kto sdelal eto delo,
I duh togo, komu hvatilo duhu,
I krov' togo, kto prolil krov' tvoyu!
Pust' dolya zlaya porazit merzavca,
CHto gibel'yu tvoej nas obezdolil,
Kakoj ya zhabam, paukam, ehidnam,
Vsem gadam yadovitym ne zhelayu!
A esli u nego ditya roditsya,
Pust' budet nedonosok i urod,
CHtob vidom bezobraznym i uzhasnym
Mat', polnuyu nadezhd, on porazil
I unasledoval otca poroki!
ZHenu l' voz'met - puskaj ona vdovoyu
Oplachet gorshe smert' ego, chem ya
Nad yunym muzhem i toboyu plachu. -
Idite v CHartsi, gruz svyatoj nesite,
CHto vzyat dlya pogrebeniya iz cerkvi;
A kak ustanete, vy otdohnite -
I snova ya nad korolem poplachu.
Vhodit Gloster.
Gloster
Ostanovites'! Stav'te grob na zemlyu.
Ledi Anna
Kakoj koldun vraga syuda priznal,
CHtob nabozhnomu delu pomeshat'?
Gloster
Na zemlyu trup, merzavcy, il', klyanus',
V trup prevrashchu togo, kto neposlushen.
Dvoryanin
Milord, ujdite; propustite grob.
Gloster
Proch', grubyj pes, i slushaj prikazan'ya.
Proch' alebardu, il', klyanus' svyatymi,
Na zemlyu sbroshu ya tebya pinkom,
Negodnyj nishchij, za tvoe nahal'stvo!
Nesushchie grob opuskayut ego na zemlyu.
Ledi Anna
Kak? Vy drozhite? Vse vy ispugalis'?
Uvy, ne osuzhdayu vas: vy - lyudi,
A smertnyj vzor pred d'yavolom bessilen.
Ujdi, uzhasnoe orud'e ada!
Ty vlasten byl nad etim smertnym telom,
Dusha tebe ne otdana; ujdi.
Gloster
Molyu tebya, svyataya, ne branis'.
Ledi Anna
Ujdi, proklyatyj d'yavol, ne meshaj nam.
Ty adom sdelal radostnuyu zemlyu,
Proklyat'yami i stonami napolnil.
Kol' raduet tebya vid gnusnyh del -
Vot obrazec tvoej krovavoj bojni. -
O, posmotrite, dzhentl'meny, rany
Zastylye otkrylis', krov' techet! -
Krasnej, krasnej, obrubok bezobraznyj;
Pered toboyu l'etsya eta krov'
Iz zhil holodnyh, gde uzh netu krovi.
Neslyhannyj i dikij tvoj postupok
Neslyhannejshij vyzval zdes' potop.
Bog, krov' ty sozdal, otomsti za smert'!
Zemlya, krov' p'esh' ty, otomsti za smert'!
O nebo, molniej ubej ubijcu!
Zemlya, raskrojsya i pozhri ego,
Kak korolevskuyu ty krov' pozhrala,
CHto vypushchena d'yavol'skoj rukoj.
Gloster
Miledi, miloserdie vam chuzhdo, -
Dobro za zlo i za proklyat'e - blagost'.
Ledi Anna
CHuzhd podlecu zakon lyudskoj i bozhij,
A lyutyj zver' i tot ved' znaet zhalost'.
Gloster
Ne znayu zhalosti - vot i ne zver' ya.
Ledi Anna
O chudo? D'yavol pravdu govorit.
Gloster
Eshche chudesnee, chto angel zlitsya. -
Pozvol'te, sovershenstvo sredi zhenshchin,
V moih predpolagaemyh zlodejstvah
Pred vami mne, kak dolzhno, opravdat'sya.
Ledi Anna
Pozvol' mne, sredi vseh muzhchin zaraza,
Za vse izvestnye tvoi zlodejstva
Tebya, proklyatogo, eshche proklyast',
Gloster
Ty, ch'yu krasu bessilen opisat' ya,
Nemnogo poterpi: ya obelyus'.
Ledi Anna
Ty, ch'e urodstvo serdce ne izmyslit,
Lish' udavivshis', obelit'sya mozhesh'.
Gloster
Otchayan'em lish' ochernyu sebya.
Ledi Anna
Otchayan'em ty mozhesh' opravdat'sya,
Sebe dostojno otomstiv za teh,
Kogo ty nedostojno ubival.
Gloster
A esli ne ubil ih?
Ledi Anna
Znachit, zhivy?
O net, mertvy! Toboj ubity, pes.
Gloster
Mnoj muzh vash ne ubit.
Ledi Anna
Tak, znachit, zhiv on?
Gloster
Net, umer on - ubit rukoj |dvarda.
Ledi Anna
Lzhet glotka podlaya! Vidala mech tvoj
Eshche ot krovi teplym Margarita, -
Tot mech, kotorym ty uzh raz grozil ej;
No brat'ya otklonili ostrie.
Gloster
Ee zlym yazykom ya vyzvan byl,
CHto pripisal mne bez viny vinu ih.
Ledi Anna
Ty vyzvan byl tvoim krovavym duhom,
CHto tol'ko bojnyu vidit i vo sne.
Ubil ty korolya?
Gloster
Da, priznayu.
Ledi Anna
Priznal ty, gad? Tak pust' priznaet bog,
CHto proklyat budesh' ty za zloe delo. -
O, byl on laskov, chist i miloserden!
Gloster
Na nebesah emu prilichnej byt'.
Ledi Anna
Na nebesah on, gde ne budesh' ty.
Gloster
Puskaj blagodarit - tuda on poslan,
Gde byt' emu pristojnej, chem sred' nas.
Ledi Anna
Tebe zh pristalo tol'ko byt' v adu.
Gloster
Net, mesto est' eshche... Skazat' posmeyu l'?
Ledi Anna
Tyur'ma?
Gloster
Net, vasha spal'nya.
Ledi Anna
Puskaj beda zhivet tam, gde ty spish'.
Gloster
Tak eto est', poka ne splyu ya s vami.
Ledi Anna
YA polagayu.
Gloster
|to tak. Miledi,
Ostavim ostroum'ya poedinok
I k razgovoru mirnomu vernemsya.
Ne pravda li, prichina rannej smerti
|dvarda, Genriha Plantagenetov
Huly dostojna tak zhe, kak palach?
Ledi Anna
Ty byl prichinoj i orud'em smerti.
Gloster
Net, vasha krasota - prichina smerti:
Ona vo sne trevozhila menya,
Zvala ubit' ves' mir, chtob chas odin
Prozhit', prizhavshis' k vashej nezhnoj grudi.
Ledi Anna
Kogda b ya eto dumala, ubijca,
Nogtyami b etu krasotu sodrala.
Gloster
Glazam ne vynesti krasy pogibel';
Pri mne ne nadrugalis' by nad nej.
Mne vasha krasota - vsya radost', tak zhe
Kak miru - solnce. Svet ona i zhizn'.
Ledi Anna
Pust' mrakom stanet svet tvoj, smert'yu - zhizn'.
Gloster
Sebya klyanesh'. Ty - zhizn' moya i smert'.
Ledi Anna
O, esli b tak, tebe b ya otomstila.
Gloster
Razdor nash protiv estestva. Nel'zya
Mstit' cheloveku, chto tebya tak lyubit.
Ledi Anna
Razdor razumen nash i spravedliv -
ZHelan'e otomstit' ubijce muzha.
Gloster
Tot, kto lishil tebya, miledi, muzha,
Tebe pomozhet luchshego dobyt'.
Ledi Anna
Na vsej zemle net luchshego, chem on.
Gloster
Est'. Vas on lyubit bol'she, chem umershij.
Ledi Anna
Kto on?
Gloster
Plantagenet.
Ledi Anna
Ego tak zvali.
Gloster
Da, imya to zhe, no pokrepche nrav.
Ledi Anna
Gde on?
Gloster
On zdes'.
Ledi Anna plyuet na Glostera.
Ty na menya plyuesh'?
Ledi Anna
Tebya by yadom oplevala ya.
Gloster
Ne mesto yadu na gubah stol' nezhnyh.
Ledi Anna
No mesto yadu na gnusnejshej zhabe.
Proch' s glaz moih! Ty dlya menya - zloj yad.
Gloster
O milaya, tvoi glaza mne - yad.
Ledi Anna
Puskaj ub'yut tebya, kak vasiliski.
Gloster
Puskaj ub'yut - lish' umeret' by srazu!
Oni menya razyat zhivoyu smert'yu.
Iz glaz moih oni istorgli slezy,
Postydnye, solenye, rebyach'i,
Iz glaz, ne znavshih zhalostlivyh slez.
Kogda nad Retlendom mech podnyal Klifford
I, zhalkij mal'chika uslyshav ston.
Otec moj Jork i brat |dvard rydali;
Kogda rasskazyval otec tvoj groznyj
O smerti moego otca, slezami
Rasskaz svoj preryvaya, kak ditya;
Kogda u vseh zality byli lica,
Kak dereva dozhdem, - v tot chas pechal'nyj
Moi glaza prenebregli slezami,
No to, chto vyrvat' gore ne moglo,
Ty sdelala, i ya oslep ot placha.
Ni druga, ni vraga ya ne molil
I nezhno-l'stivyh slov ne znal yazyk moj.
Teper' krasa tvoya - zhelannyj dar.
YAzyk moj govorit i molit serdce.
Ledi Anna smotrit na nego s gnevom.
Ty guby gnevom ne krivi; oni
Ne dlya prezreniya - dlya poceluev.
Prostit' ne mozhet mstitel'noe serdce
Togda voz'mi vot etot ostryj mech,
Udar' menya i vypusti na volyu
Ty serdce, chto tebya bogotvorit:
Naguyu grud' udaru otkryvayu;
O smerti na kolenyah ya molyu.
(Otkryvaet grud'.)
Ledi Anna pytaetsya udarit' ego mechom.
Ne medli, net: ya Genriha ubil;
No krasota tvoya - tomu prichina.
Potoropis': ya zakolol |dvarda,
No tvoj nebesnyj lik menya prinudil.
Ledi Anna ronyaet mech.
Mech podymi il' podymi menya.
Ledi Anna
Vstan', licemer. Tebe hochu ya smerti,
No palachom tvoim byt' ne zhelayu.
Gloster
Skazhi, chtob sam sebya ubil, - ub'yu.
Ledi Anna
Skazala ya.
Gloster
No eto bylo v gneve.
Lish' povtori, - i tot zhe, kto ubil
Lyubov' tvoyu, tebya lyubya, - ub'et,
Lyubya tebya, lyubov', chto vseh vernee,
I ty prichinoj budesh' dvuh smertej.
Ledi Anna
Tvoe b mne serdce znat'!
Gloster
YAzyk o nem skazal.
Ledi Anna
Boyus', chto oba lgut.
Gloster
Togda net pravdy v lyudyah.
Ledi Anna
Nu, spryach'te mech v nozhny.
Gloster
Skazhite, chto my v mire.
Ledi Anna
Uznaesh' posle ty.
Gloster
V nadezhde zhit' li mne?
Ledi Anna
Vse lyudi tak zhivut.
Gloster
Primi kol'co moe.
Ledi Anna
No svoego ne dam.
(Nadevaet kol'co na palec.)
Gloster
Moe kol'co kak tesno szhalo palec,
Tak serdce bednoe moe - v tebe.
Nosi ih oba: oba ved' tvoi.
I esli b bednyj tvoj pokornyj rab
Mog milost' vyprosit' eshche odnu,
Ego b ty vechnym schast'em odarila.
Ledi Anna
Kakuyu milost'?
Gloster
Ostav'te grustnye zaboty eti
Tomu, kto v traure byt' dolzhen pervyj,
A vy teper' zhe v Krosbi udalites'.
Posle togo kak ya pohoronyu
Dostojnogo monarha v hrame CHartsi
I grob ego slezami obol'yu,
YA totchas pospeshu, chtob vas uvidet'.
Molyu vas radi raznyh tajnyh celej
Mne milost' okazat'.
Ledi Anna
Ot vsej dushi. Kakaya radost' mne,
CHto videla ya pokayan'e vashe. -
Barkli i Tressel, vy so mnoj pojdete.
Gloster
So mnoj prostites'.
Ledi Anna
Vy ne zasluzhili;
No raz vy lesti uchite menya,
Voobrazite, chto prostilas' s vami.
Ledi Anna, Barkli i Tressel uhodyat.
Gloster
Voz'mite telo.
Dvoryane
V CHartsi nam, milord?
Gloster
V Uajt-Frajers, gospoda; menya tam zhdite.
Uhodyat vse, krome Glostera.
Kto obol'shchal kogda-nibud' tak zhenshchin?
Kto zhenshchinu tak obol'stit' sumel?
Ona - moya! No ne nuzhna nadolgo.
Kak! YA, ubivshij muzha i otca,
YA eyu ovladel v chas gorshej zloby,
Kogda zdes', zadyhayas' ot proklyatij,
Ona rydala nad istcom krovavym!
Protiv menya byl bog, i sud, i sovest',
I ne bylo druzej, chtob mne pomoch'.
Odin lish' d'yavol da pritvornyj vid.
Mir - i nichto. I vse zh ona moya.
Ha-ha!
Uzh svoego ona zabyla muzha,
|dvapda hrabrogo, chto mnoj v serdcah
Ubit tri mesyaca tomu nazad.
Plenitel'nogo yunoshu takogo,
Kotoryj byl by tak krasiv i smel,
I mudr, i korolevskoj chistoj krovi,
Uzh bol'she v celom mire ne najti.
Ona svoj vzor teper' k tomu sklonila,
Kto princa nezhnogo skosil v cvetu
I dal ej vdov'yu gor'kuyu postel', -
Ko mne, ne stoyashchemu pol-|dvarda,
Ko mne, urodlivomu i hromomu!
YA gercogstvo protiv grosha postavlyu,
CHto do sih por v sebe ya oshibalsya.
Klyanus', hot' eto mne i neponyatno,
YA dlya nee muzhchina hot' kuda.
CHto zh, zerkalo pridetsya pokupat'
Da zavesti desyatka dva portnyh,
CHto naryadit' menya by postaralis'.
S teh por kak vlez ya v milost' sam k sebe,
Na koj-kakie ya pojdu izderzhki.
No prezhde sbroshu etogo v mogilu,
Potom pojdu k vozlyublennoj stonat'.
Poka net zerkala, - sveti mne, den',
CHtob, prohodya, svoyu ya videl ten'.
(Uhodit.)
London. Dvorec.
Vhodyat koroleva Elizaveta, Rivers i Grej.
Rivers
Nemnogo poterpite, koroleva:
Korol' popravitsya, konechno, skoro.
Grej
Ot vashej boli on boleet huzhe.
Proshu vas, radi boga, uspokojtes';
Ego zhivym vesel'em razvlekite.
Koroleva Elizaveta
CHto stanetsya so mnoj, kogda umret on?
Rivers
Odna beda vas zhdet - poterya muzha.
Koroleva Elizaveta
Takogo muzha poteryat' - vse bedy.
Grej
Vas bog blagoslovil prekrasnym synom:
On v smerti korolya uteshit vas.
Koroleva Elizaveta
On ochen' yun, i yunost' vsyu ego
Doveril Glosteru korol', tomu,
Kto ni menya, ni vas sovsem ne lyubit.
Rivers
Uzhe pravitelem naznachen on?
Koroleva Elizaveta
Vse resheno, hot' naznachen'ya net.
Kogda skonchaetsya korol', tak budet.
Vhodyat Bekingem i Stenli.
Grej
Syuda idut lord Bekingem i Stenli.
Bekingem
Privetstvuem dushevno korolevu!
Stenli
I molim boga radost' ej vernut'!
Koroleva Elizaveta
Na eto pozhelanie, lord Stenli,
Edva l' amin' grafinya Richmond skazhet.
Hot' vam ona zhena, milejshij lord,
I nas ne lyubit, ver'te, chto ya vam
Za etu derzost' zloboj ne plachu.
Stenli
Ne ver'te, koroleva, klevete
Teh, kto ee pred vami ochernil.
No esli v obvinen'yah est' i pravda,
To k slabostyam ee ne bud'te strogi:
Oni v nej ot bolezni, ne ot zloby.
Rivers
Milord, vidali korolya vy nynche?
Stenli
Vot tol'ko chto s milordom Bekingemom
Ego velichestvo my navestili.
Koroleva Elizaveta
Pohozhe li na uluchshen'e, lordy?
Bekingem
Da, gosudarynya; korol' byl vesel.
Koroleva Elizaveta
Daj bog, chtob tak. Vy govorili s nim?
Bekingem
Da, koroleva. Hochet primirit' on
Milorda Glostera i vashih brat'ev,
A takzhe vseh ih s lordom-kamergerom.
Pered soboj on vsem velel yavit'sya.
Koroleva Elizaveta
Daj bog, da tol'ko etomu ne byt',
Boyus', chto schast'yu nashemu - konec.
Vhodyat Gloster, Hestings i Dorset.
Gloster
Takih obid ne stanu ya terpet'!
Kto te, chto zhalovalis' korolyu
CHto budto by ya grub i ne lyublyu ih?
Klyanus', dolzhno byt', dorog im korol',
CHto spletnyami ego trevozhat sluh.
Za to, chto ya ne l'stiv, ne sladkoglasen,
V lico ne ulybayus', kak francuz,
Ne klanyayus' s uchtivost'yu martyshki, -
Schitayus' ya zlokoznennym vragom!
Uzheli chelovek pryamoj ne mozhet
Spokojno zhit', chtob prostotoj ego
Ne pol'zovalis' pluty i projdohi?
Rivers
O kom zdes' vasha svetlost' govorit?
Gloster
Da o tebe, v kom chesti svetloj net!
Kogda tebe vredil ya, obizhal
Tebya ili tvoih? Kogo iz shajki?
CHuma na vas! Ne mozhet nash korol', -
Hrani ego gospod' na gore vam! -
Spokojno mig prozhit', chtob ne terzali
Vy zhalobami gnusnymi ego.
Koroleva Elizaveta
Brat Gloster, vy oshiblis'. Sam korol' -
Ne pod vliyan'em ch'ih-nibud' iskatel'stv
A sobstvennoyu korolevskoj volej -
Poslal za vami. Vidno, on zametil
Vrazhdu, chto vy pitaete ko mne
I k brat'yam vsem moim i k synov'yam, -
Vrazhdu, chto v vashih dejstviyah yasna.
Poetomu reshil on razobrat'
I ustranit' prichiny nepriyazni.
Gloster
Ne znayu ya. Tak ploh stal svet, chto sovy
Letayut tam, gde mesta net orlu.
S teh por kak kazhdyj shut zdes' dvoryanin,
Dvoryane skoro vse shutami stanut.
Koroleva Elizaveta
My znaem vashi mysli, gercog: zavist',
CHto v milosti moi druz'ya i ya.
Daj bog nam nikogda v vas ne nuzhdat'sya!
Gloster
Poka bog dal, chto nam nuzhda est' v vas.
Nash brat v tyur'me po vashim naushchen'yam,
A ya v nemilosti, - i vse dvoryanstvo
V prenebrezhen'e. Kazhdyj den' vozvodyat
V dvoryanstvo teh, komu ne to chto dvor,
No kol vchera v dikovinku kazalsya.
Koroleva Elizaveta
Klyanus' tem, kto menya ot skromnoj zhizni
Na tyazhkie vysoty eti podnyal,
CHto protiv gercoga ya nikogda
Ego velichestvo ne vozbuzhdala,
No zashchishchala Klarensa pred nim.
Pozornym, lzhivym podozren'em vashim,
Milord, menya vy podlo oskorbili.
Gloster
Posmeete vy otricat', chto Hestings
Lish' iz-za vas posazhen byl v tyur'mu?
Rivers
Posmeet, potomu...
Gloster
Posmeet, ser. Kto etogo ne znaet?
Ona posmeet bol'she, chem otrech'sya:
Posmeet v vozvyshen'e, ser, pomoch' vam,
Potom otrech'sya v tom, chto pomogala,
I pripisat' vsyu chest' zaslugam vashim.
CHego zh ej ne posmet'? Klyanus', posmeet...
Rivers
Nu, chto "klyanus'"?
Gloster
Klyanus', za korolya posmeet vyjti,
Za holostogo, milogo mal'chishku,
Da vasha babka huzhe zamuzh vyshla.
Koroleva Elizaveta
Lord Gloster, slishkom dolgo " snosila
Upreki grubye i osmeyan'e.
Klyanus', ya gosudaryu soobshchu
Ob oskorblen'yah, chto ya preterpela.
Uzh luchshe bylo b mne batrachkoj byt',
CHem korolevoj, chto dolzhna terpet'
Prenebrezhen'e, travlyu i nasmeshki.
Ne radost' byt' anglijskoj korolevoj.
Vhodit szadi koroleva Margarita.
Koroleva Margarita
(v storonu)
Molyu, chtob bog ubavil etu radost'!
Tvoj san, i tron, i chest' - moi po pravu.
Gloster
Grozite vy vse korolyu skazat'?
Skazhite, ne shchadya: vse, chto skazal ya,
Reshus' ya podtverdit' pred korolem,
Hotya by Tauer mne grozil za eto.
Pora mne govorit': moj trud zabyt.
Koroleva Margarita
(v storonu)
Da, d'yavol, pomnyu ya tvoi trudy:
Ubit toboj byl v Tauere korol' moj,
Pri T'yuksberi - moj bednyj syn |dvard.
Gloster
Kogda eshche vy ne carili oba,
V delah velikih vashego supruga
YA v'yuchnoj klyachej byl, bichom vragov
I drugom shchedrym vseh ego druzej.
CHtob krov' ego vozvysit', otdal krov' ya.
Koroleva Margarita
(v storonu)
Krov' luchshuyu, chem v vas oboih, lil ty.
Gloster
V te gody vy i muzh vash Grej stoyali
Na storone Lankasterskogo doma. -
Vy takzhe, Rivers. - Ne byl li ubit
V Sent-Olbense suprug vash v ih ryadah?
I esli vy zabyli, vam napomnyu,
CHem byli vy do etogo, chem stali,
A takzhe chem ya byl i chem ya stal.
Koroleva Margarita
(v storonu)
Ty byl ubijcej podlym i ostalsya.
Gloster
Neschastnyj Klarens Uorika ostavil,
Narushil klyatvu - bog, emu prosti!
Koroleva Margarita
(v storonu)
Bog, pokaraj ego!
Gloster
On pereshel na storonu |dvarda,
Venec emu on dobyl, i za eto
Bednyaga zaklyuchen. O, daj mne, bozhe,
Kremnevoe, kak u |dvarda, serdce.
Il' zhalostnoe, nezhnoe moe
Emu otdaj! YA prost i glup dlya mira.
Koroleva Margarita
(v storonu)
Ostav' nash mir i spryach'sya v ad, besstyzhij
i gnusnyj demon, - tam darit' ty dolzhen!
Rivers
Lord Gloster, v eti trudnye goda, -
Hot' vystavit' hotite nas vragami, -
My shli za nashim korolem zakonnym.
Bud' vy - korol', my takzhe shli b za vami.
Gloster
Bud' ya korol'! Uzh luchshe budu ya
Raznoschikom. Proch' etu mysl' iz serdca!
Koroleva Elizaveta
I tochno: malo radostej uznali b,
Milord, kogda b vy stali korolem.
Pover'te, tak zhe malo ih nashla ya,
Stav korolevoj v etom gosudarstve.
Koroleva Margarita
(v storonu)
Nemnogo radosti zdes' koroleve:
Da, koroleva ya, i ya neschastna.
Terpet' vse eto bol'she ne mogu.
(Vyhodit vpered.)
|j, vy, piraty! CHto zh vy razrugalis'?
Nagrablennoe delite dobro?
Vy ne drozhite, glyadya na menya?
Kol' vy kak poddannye ne sklonyalis', -
Teper', myatezhniki, vy trepeshchite!
A, blagorodnyj ham, ty otvernulsya?
Gloster
CHto, zlaya ved'ma, hochesh' ot menya?
Koroleva Margarita
Pereschitat' hochu tvoi zlodejstva;
Lish' sdelav eto, otpushchu tebya.
Gloster
Ne izgnana li ty pod strahom smerti?
Koroleva Margarita
Da, izgnana. No mne izgnan'e huzhe,
CHem smert', chto doma porazit menya. -
Otdat' ty dolzhen mne supruga, syna!
(Koroleve Elizavete.)
Ty - korolevstvo, - vy zhe vse - pokornost'.
Vse goresti moi - po pravu vashi;
A radost' vy ukrali u menya.
Gloster
Kogda otca ty moego venchala
Vencom bumazhnym, proklyal on tebya.
Potom svoim bezzhalostnym glumlen'em
Ty reki slez iz glaz ego istorgla.
CHtob osushit' ih, gercogu dala ty
Platok v nevinnoj Retlenda krovi.
I to proklyat'e gorestnoj dushi,
Vzyvaya k mesti, palo na tebya.
Bog, a ne my, za eto delo mstit.
Koroleva Elizaveta
Bog spravedliv, i mstit on za nevinnyh.
Hestings
O delo merzkoe - ubit' rebenka!
ZHestokoe, neslyhannoe delo!
Rivers
Bezdushnye - i te togda rydali.
Dorset
Vse mshchen'e prizyvali na tebya.
Bekingem
Nortemberlend byl tam, - on tozhe plakal.
Koroleva Margarita
Kak! Pred moim prihodom vy rugalis',
Drug drugu gorlo chut' ne peregryzli, -
Teper' protiv menya vsya vasha zloba?
Uzhel' proklyat'e Jorka bol'she znachit,
CHem gibel' Genriha, |dvarda gibel',
Poterya vlasti i moe izgnan'e?
I vse za zhalkogo togo mal'chishku?
Proklyat'e mozhet doletet' do neba?
Razdvin'tes', tuchi, dajte put' proklyat'yam!
Da sginet ot obzhorstva vash korol',
CHto korolem stal, korolya sgubiv!
|dvard, princ Uel'skij, syn tvoj - za |dvarda,
CHto synom byl moim i princem Uel'skim,
Bezvremenno pust' sginet zloyu smert'yu!
Ty, koroleva, vlast' perezhivi,
Kak ya, neschastnejshaya koroleva!
ZHivi podol'she i oplach' detej;
Glyadi, kak ya glyazhu, na korolevu,
Ukravshuyu tvoi prava i san!
Bud' dolgovechnej schast'ya svoego,
A umiraya gorestno, ty budesh'
Ne koroleva, ne zhena, ne mat'!
Vy zritelyami byli, Rivers, Hestings,
Dorset, kogda krovavymi nozhami
Zarezan byl moj syn, - molyu ya boga,
CHtoby nikto iz vas svoeyu smert'yu
Ne umer! CHtob zloj sluchaj vas sgubil!
Gloster
Zaklyat'ya konchila ty, zlaya ved'ma?
Koroleva Margarita
Zabyv tebya? Net, pes, ty stoj i slushaj.
Kogda u boga pro zapas est' yazvy
I huzhe teh, chto na tebya zovu ya,
Pust' ih hranit, poka grehi tvoi
Sozreyut, i togda lish' porazit
Tebya, chto v bednom mire mir razrushil!
Pust' sovest' dushu izgryzet tvoyu!
Vsyu zhizn' druzej svoih schitaj vragami,
Vragov druz'yami luchshimi schitaj!
Pust' son kosnetsya greshnyh glaz tvoih
Lish' dlya togo, chtob v tyazhkih snoviden'yah
Roj gnusnyh d'yavolov tebya pugal!
Gorbun ty, nedonoshennyj svin'ej!
Ty, zaklejmennyj v chas, kogda rodilsya,
Kak rab prirody, kak otrod'e ada!
Ty, chreva materinskogo pozor!
Ty, semya merzkoe otcovskih chresl!
Beschestnoe otreb'e.
Gloster
Margarita!
Koroleva Margarita
|j, Richard!
Gloster
CHto?
Koroleva Margarita
Tebya ya ne zvala.
Gloster
Togda proshu prostit'. A ya podumal,
CHto zlobno tak menya ty obozvala.
Koroleva Margarita
Nu da, tebya. No mne otvet ne nuzhen.
Daj mne proklyatie moe okonchit'!
Gloster
Ego ya konchil imenem tvoim.
Koroleva Elizaveta
Sebya vy proklyali svoim proklyat'em.
Koroleva Margarita
Ty, krashenaya gore-koroleva!
Ty, blesk pustoj moej sud'by schastlivoj!
Na pauka razduvshegosya sahar
Ty syplesh', putayas' v ego setyah.
O glupaya, nozh tochish' na sebya!
Nastupit den' - menya umolish' ty
Proklyast' s toboj krivuyu, zluyu zhabu!
Hestings
Dovol'no, lgun'ya, beshenyh proklyatij!
Ne razdrazhaj nas na bedu sebe.
Koroleva Margarita
Pozor na vas! Menya vy raz®yarili.
Rivers
Uslugoj bylo b - nauchit' vas dolgu.
Koroleva Margarita
CHtob dolg ispolnit', mne dolzhny sluzhit' vy.
YA - koroleva, poddannye - vy;
I, mne sluzha, ispolnite vy dolg svoj.
Dorset
Ona - bezumnaya; ne spor'te s nej.
Koroleva Margarita
Molchite, markizenok. Nagly vy!
Vash novyj gerb edva lish' ustanovlen.
Sudit' li mozhet novoe dvoryanstvo
O gore teh, kto poteryal ego?
Tot, kto vysoko, vihryam vsem podverzhen,
I, padaya, on vdrebezgi razbit.
Gloster
Sovet, klyanus', ne ploh. Markiz, uchites'.
Dorset
Otnositsya on takzhe k vam, milord.
Gloster
Da, verno. No rozhden-to ya vysoko.
Kto na vershine kedra svil gnezdo,
Tot s vetrom - drug i solnca ne boitsya.
Koroleva Margarita
Uvy, no on na solnce ten' brosaet.
Svidetel' syn moj: on v teni smertel'noj.
Ty zlobnoj tuchej skryl ego luchi
I v vechnyj mrak zagnal ego siyan'e,
I svili v nashem vy gnezde gnezdo. -
O ty, vsevidyashchij, ne poterpi,
I krov'yu pust' oni za krov' zaplatyat!
Bekingem
Hot' postydites'! Smilujtes'! Dovol'no!
Koroleva Margarita
Net milosti i net styda vo mne.
Ne milostivy byli vy so mnoj,
Besstydno vy nadezhdy vse ubili.
ZHestokost' - milost', sram - vsya zhizn' moya;
I v srame - beshenstvo pechali dyshit.
Bekingem
Nu, polno, polno!
Koroleva Margarita
Lord Bekingem, tvoyu celuyu ruku
V znak druzhby i soyuza. Pust' tebya
I dom tvoj chestnyj schast'e posetit.
Odezhd ne zapyatnal ty nashej krov'yu, -
Tebya moe proklyat'e ne kosnetsya.
Bekingem
Pust' ne kosnetsya i drugih. Proklyat'ya
K gubam ih proiznesshih pristayut.
Koroleva Margarita
O net, oni dolzhny letet' na nebo,
CHtob bozhij tiho spyashchij mir narushit'.
O Bekingem, ty psa osteregajsya;
Vilyaya, on kusaet, i ukus
Otravlennyh ego zubov - smertelen.
Ne znajsya s nim, ego ty beregis'.
Greh, smert' i ad otmetili ego,
I slugi ih emu podchineny.
Gloster
Lord Bekingem, chto vam ona skazala?
Bekingem
Vnimaniya ne stoit eto, gercog.
Koroleva Margarita
Kak! Ty glumish'sya nad sovetom dobrym,
I l'stish' ty chertu, chto tebe opasen?
O, vspomni eto v den', kogda pechal'yu
Tvoe pronzit on serdce, i skazhi:
"Prorochicej byla ty, Margarita". -
Pust' kazhdogo iz vas on nenavidit,
A vy ego i vseh vas vmeste - bog.
(Uhodit.)
Hestings
Ah, ot proklyatij volosy vstayut.
Rivers
I u menya. Zachem ona na vole?
Gloster
YA ne suzhu. Klyanus' svyatoyu devoj,
Ona tak mnogo preterpela zla.
YA kayus' v tom, chem pered nej vinoven!
Koroleva Elizaveta
Ne pomnyu, chtob ya vred ej nanesla.
Gloster
Odnako vred tot vam poshel na pol'zu.
YA delal slishkom goryacho dobro
Tomu, kto holodno ob etom pomnit.
Vot Klarens dorogo za eto platit:
On v hlev zasazhen, chtoby tam zhiret'.
Prosti, gospod', teh, kto vinoven v etom!
Rivers
Kak dobrodetel'no, blagochestivo -
Molit'sya za nanesshih nam obidy!
Gloster
Tak delayu vsegda ya,
(v storonu)
Znaya delo;
Klyanya drugih, sebya by proklyal ya.
Vhodit Ketsbi.
Ketsbi
Korol' vas priglashaet, koroleva.
(Glosteru.)
I vashu svetlost'.
(Drugim.)
Takzhe vas, milordy.
Koroleva Elizaveta
Idu ya, Ketsbi. - Vy so mnoj, milordy?
Rivers
Za vami my idem.
Uhodyat vse, krome Glostera.
Gloster
Tvoryu ya zlo - i sam o zle gorlanyu;
I bedy tajnye, chto sozdal ya,
Tyazhelym gruzom na drugih valyu.
Pred prostakami, vrode Bekingema
Il' Stenli, ya nad Klarensom rydayu,
Kotorogo ya sam v tyur'mu upryatal;
I govoryu, chto ledi Grej s rodnej
Na brata natravila korolya.
Oni, mne verya, podstrekayut k mesti
Vogenu, Riversu i Greyu. YA zhe
Vzdyhayu, povtoryaya iz pisan'ya,
CHto bog velit platit' dobrom za zlo.
Tak prikryvayu gnusnost' ya svoyu
Obryvkami starinnyh izrechenij,
Nataskannymi iz svyashchennyh knig.
Vhodyat dvoe ubijc.
No tishe! Vot idut moi rebyata. -
CHto, smelye i vernye druz'ya,
Idete vy zakonchit' eto delo?
Pervyj ubijca
Idem, milord. Za propuskom prishli my,
CHtob v Tauer dopustili nas k nemu.
Gloster
Podumal ya ob etom; vot, voz'mite.
Okonchiv delo, prihodite v Krosbi,
No delo delajte vnezapno, krepko;
Emu vy ne davajte zashchishchat'sya.
Ved' Klarens - govorun i mozhet vas
Rastrogat', esli govorit' dadite.
Pervyj ubijca
Tshsh...
Milord, ne bojtes', my boltat' ne stanem.
Plohoj delyaga - govorun; pover'te,
Ne yazyki, a ruki pustim v hod.
Gloster
Durak l'et slezy; esli zh vam pridetsya
Zaplakat', to posyplyutsya kamen'ya.
Vy nravites' mne, molodcy. Za delo!
Idite zhe skorej.
Pervyj ubijca
Milord, idem.
Uhodyat.
London. Tauer.
Vhodyat Klarens i Brekenberi.
Brekenberi
Milord, kak grustno nynche vy glyadite!
Klarens
Provel ya gorestnuyu noch'. Ona
Snov strashnyh i urodlivyh videnij
Byla polna. YA gospodom klyanus',
Takoj vtoroyu noch'yu ne kupil by
YA mira celogo schastlivyh dnej, -
Tak uzhasov byla ona polna.
Brekenberi
Kakoj zhe son vy videli, milord?
Klarens
Mne snilos', chto iz Tauera bezhal ya,
Na korable v Burgundiyu plyvu.
So mnoyu brat moj Gloster; budto on
Vse iz kayuty vymanit' menya
Na palubu zhelaet; my glyadim
Na Angliyu i vse pripominaem
Dni tyazhkie vojny Lankastera s Jorkom
I vse nevzgody nashi; budto my
Idem po shatkoj palube; vdrug Gloster
Spotknulsya; uderzhat' ego hotel ya,
No, padaya, menya stolknul on za bort
V katyashchuyusya bezdnu voln morskih.
I budto - bozhe! - tyazhko mne tonut'.
Kakoj uzhasnyj shum vody v ushah!
Kak merzok vid urodlivyh smertej!
YA videl sotni korablej pogibshih!
I potonuvshih tysyachi lyudej,
Kotoryh zhadno pozhirali ryby;
I budto po vsemu morskomu dnu
Razbrosany i zolotye slitki,
I grudy zhemchuga, i yakorya,
Bescennye kamen'ya i bril'yanty;
Zaseli kamni v cherepah, glaznicah, -
Sverkayut, izdevayas' nad glazami,
CHto nekogda zdes' zhili, obol'shchayut
Morskoe tinistoe dno, smeyutsya
Nad razvalivshimisya kostyakami.
Brekenberi
No kak v predsmertnuyu minutu vy
Pospeli tajny morya rassmotret'?
Klarens
Kazalos', vse ya videl. Mnogo raz
Staralsya umeret' ya, - zloe more
Derzhalo dushu, ne davaya ej
Letet' v pustoj i vol'nyj chistyj vozduh,
I zazhimalo v trepetnoj grudi,
Kotoraya edva ne razryvalas',
Starayas' v more dushu izrygnut'.
Brekenberi
Ot etoj muki ne prosnulis' vy?
Klarens
Net-net, i son moj dlilsya posle smerti.
Tut burya nachalas' v moej dushe,
I budto mrachnyj lodochnik, vospetyj
Poetami, cherez potok pechal'nyj
Menya v kraj vechnoj nochi perevez.
Skital'cheskuyu dushu pervyj vstretil
Moj znamenityj test', velikij Uorik,
I kriknul mne: "Kakaya kara, Klarens,
Klyatvoprestupnika zhdet v chernom carstve?"
I on ischez. I vot za nim drugaya
Ten' - angela so svetlymi kudryami,
Namokshimi v krovi; i mne krichit:
"Zdes' Klarens, lzhivyj, verolomnyj Klarens,
Zlodej, pod T'yuksberi menya ubivshij.
Tashchite, furii, ego na muku!"
Tut legion chertej vokrug menya
Kruzhit'sya stal i zavyvat' mne v ushi
Tak gnusno, chto ot etih strashnyh krikov,
Drozha, prosnulsya ya. I dolgo posle
Mne vse kazalos' - ya eshche v adu:
Tak bylo vpechatlen'e sna uzhasno.
Brekenberi
Milord, ne divo, chto vy ispugalis':
Ot odnogo rasskaza zhutko mne.
Klarens
Oh, storozh, storozh, vse, chto sdelal ya
I chto teper' menya zhe ulichaet, -
Vse bylo dlya |dvarda. Kak on platit!
O bozhe, esli gor'kie molitvy
Ne mogut gnev tvoj ukrotit', - karaj
Menya za zlo, no poshchadi zhenu
Nevinnuyu moyu, detej neschastnyh! -
Moj storozh, posidi so mnoj, proshu.
Mne tyazhelo i hochetsya usnut'.
Brekenberi
YA posizhu, milord. Bog s vami, spite!
Klarens zasypaet.
Pechal' lomaet bdenie i son,
V noch' utro prevrashchaet, v polden' - noch',
Vlastitelyam dlya slavy titul dan
I vneshnij blesk - za vnutrennyuyu tyazhest';
I celym mirom gorestnyh zabot
Oni za prizrak slavy chasto platyat.
Mezh titulami ih i nishchetoj
Odna lish' raznica - pochet pustoj.
Vhodyat dvoe ubijc.
Pervyj ubijca
|j, kto zdes'?
Brekenberi
CHto tebe nuzhno, malyj, i kak ty syuda zabralsya?
Pervyj ubijca
Nuzhen mne Klarens, a zabralsya ya na svoih sobstvennyh nogah.
Brekenberi
CHto tak bystro?
Vtoroj ubijca
Luchshe, ser, bystro, chem meshkotno. Bez dal'nih razgovorov pokazhi emu
prikaz.
(Daet Brekenberi bumagu, kotoruyu tot chitaet.)
Brekenberi
Po etomu prikazu dolzhen vam
YA vydat' gercoga. Ne stanu ya
O tom, chto eto znachit, rassuzhdat', -
Hochu ya chistym byt' i ot suzhden'ya, -
Vot zdes' klyuchi; vot gercog v kresle spit.
YA k korolyu idu i soobshchu,
CHto dolzhnost' vam ya peredal svoyu.
Pervyj ubijca
Ladno, ser, eto razumnyj vyhod. Bud'te zdorovy.
Brekenberi uhodit.
Vtoroj ubijca
CHto zh? My ego stuknem vo vremya sna?
Pervyj ubijca
Net, a to on skazhet, chto my strusili, kogda prosnetsya.
Vtoroj ubijca
Kogda prosnetsya? Durak! On ne prosnetsya do Strashnogo suda.
Pervyj ubijca
Zato na Strashnom sude skazhet, chto my ubili ego vo vremya sna.
Vtoroj ubijca
Strashnoe slovo - sud! Vo mne probudilos' chto-to vrode ugryzenij
sovesti.
Pervyj ubijca
Ty chto, ispugalsya?
Vtoroj ubijca
YA ne boyus' ubit' ego, potomu chto u menya na to est' prikaz. YA boyus' byt'
za ubijstvo proklyatym. A ot etogo nikakoj prikaz menya ne spaset.
Pervyj ubijca
YA dumal, chto ty tverdo reshilsya.
Vtoroj ubijca
YA tverdo reshilsya ostavit' emu zhizn'.
Pervyj ubijca
Nu, ya pojdu obratno k gercogu Glosteru i skazhu emu eto.
Vtoroj ubijca
Net, proshu tebya, podozhdi nemnogo. YA nadeyus', chto moya svyataya prichuda
projdet. Oni u menya vsegda dlyatsya ne dol'she, chem pospeesh' soschitat' do
dvadcati.
Pervyj ubijca
Nu, a kak ty sebya teper' chuvstvuesh'?
Vtoroj ubijca
Po pravde govorya, neskol'ko krupic sovesti vo mne eshche sidit.
Pervyj ubijca
Vspomni o nagrade, kotoruyu my poluchim, kogda delo budet sdelano.
Vtoroj ubijca
CHert s nim, pust' umiraet! YA zabyl o nagrade.
Pervyj ubijca
Gde zhe teper' tvoya sovest'?
Vtoroj ubijca
V koshel'ke gercoga Glostera.
Pervyj ubijca
Znachit, kogda on raskroet svoj koshelek, chtoby ottuda dostat' nam
den'gi, vyletit i tvoya sovest'?
Vtoroj ubijca
Naplevat', pust' vyletaet, nikomu ona ne nuzhna.
Pervyj ubijca
A vdrug ona k tebe obratno priletit?
Vtoroj ubijca
Ne stanu ya s nej bol'she vozit'sya. Sovest' - opasnaya shtuka. Ona
prevrashchaet cheloveka v trusa. CHelovek hochet ukrast' - sovest' ego osuzhdaet.
CHelovek hochet pobozhit'sya - sovest' ego uderzhivaet. CHelovek hochet perespat' s
zhenoj soseda - sovest' ego vydaet. Sovest' - stydlivyj, krasneyushchij bes,
kotoryj buntuet v chelovecheskoj grudi i meshaet vo vseh delah. |tot samyj bes
zastavil menya odnazhdy vernut' koshelek s zolotom, kotoryj ya sluchajno nashel.
On vsyakogo cheloveka sdelaet nishchim. Ego vyshibayut iz vseh gorodov i sel kak
opasnuyu shtuku, i vsyakij, kto hochet ladno zhit', dolzhen postarat'sya prozhit'
sobstvennym umom i bez vsyakogo sovestlivogo besa.
Pervyj ubijca
Aj, aj! Vot on sejchas u menya pod loktem vertitsya i ubezhdaet ne ubivat'
gercoga.
Vtoroj ubijca
Ty etomu chertu ne ver', ne vpuskaj ego v sebya, a to on v tebya
zaberetsya, chtob lishit' tebya sil.
Pervyj ubijca
YA dostatochno silen: ne tak-to legko menya osedlat'.
Vtoroj ubijca
Ty ladno govorish', kak poryadochnyj chelovek, kotoryj dorozhit svoej
reputaciej. Nu chto zhe, prinimat'sya za rabotu?
Pervyj ubijca
Stukni ego po bashke rukoyatkoj mecha, a potom brosim v bochku s
mal'vaziej, kotoraya stoit v toj komnate.
Vtoroj ubijca
Vot horoshaya vydumka! Sdelaem iz nego slavnuyu nastojku.
Pervyj ubijca
Tishe, on prosypaetsya! Hlopnut' ego?
Vtoroj ubijca
Net, my eshche s nim pobeseduem.
Klarens
(prosypayas')
Gde storozh moj? Daj mne stakan vina.
Vtoroj ubijca
Sejchas vy poluchite dostatochno vina, milord.
Klarens
Vo imya boga, kto ty?
Vtoroj ubijca
CHelovek, kak i vy.
Klarens
No ty ne korolevskoj krovi.
Vtoroj ubijca
Zato u nas krov' pochestnee vashej.
Klarens
Tvoj golos budto grom, a vzglyad - truslivyj.
Vtoroj ubijca
Da potomu, chto golosom moim
Korol' veshchaet, a smotryu ya sam.
Klarens
Kak ty temno i strashno govorish'.
Glaza grozyat mne. Otchego bledny vy?
Kto vas poslal? Zachem prishli syuda?
Oba ubijcy
CHtob, chtob, chtob...
Klarens
CHtob menya ubit'?
Oba ubijcy
Da, da.
Klarens
U vas edva skazat' hvatilo duhu,
A sdelat' eto duhu v vas ne hvatit.
CHem ya obidel vas, druz'ya moi?
Pervyj ubijca
Ne nas obideli vy - korolya.
Klarens
Pomirimsya my snova s korolem.
Vtoroj ubijca
Net, nikogda, milord; gotov'tes' k smerti.
Klarens
Iz vseh lyudej na svete vas izbrali
Ubit' nevinnogo? V chem ya vinoven?
Kakie dokazatel'stva i gde?
I sledstvie kto vel? I kto reshen'e
Vnushil sud'e? I kto zhe tot sud'ya,
CHto k gor'koj smerti prisudil menya?
Poka zakonno ya ne obvinen,
Mne smert'yu bezzakonno ugrozhat'.
Molyu vas veroj v iskuplen'e, krov'yu
Bescennoj, prolitoj Hristom za nas, -
Ujdite i menya ne ubivajte!
Proklyatoe zateyali vy delo.
Pervyj ubijca
My po prikazu delaem to delo.
Vtoroj ubijca
I tot, kto eto prikazal, - korol' vash.
Klarens
O glupyj! Ved' korol' nad korolyami
Prikaz svoj na skrizhalyah napisal:
CHtob ty ne ubival! I ty prestupish'
Ego zakon v ugodu cheloveku?
O, beregis': ego ruka karaet
I na oslushnika lozhitsya tyazhko.
Vtoroj ubijca
I ta zhe kara na tebya lozhitsya
Za klyatvoprestuplen'e i ubijstvo.
Ty, prichastyas' svyatyh darov, poklyalsya
Za dom Lankasterov verno voevat'.
Pervyj ubijca
I, kak predatel' imeni gospodnya,
Narushil klyatvu ty: nozh verolomnyj
Vsadil ty v serdce syna korolya.
Vtoroj ubijca
Kotorogo ty klyalsya zashchishchat'.
Pervyj ubijca
Kak nam grozish' ty bozheskim zakonom,
Kogda ego ty do konca narushil?
Klarens
Radi nego, uvy, ya sogreshil,
Radi |dvarda, brata moego.
O net,
Ne on poslal vas ubivat' menya:
On, kak i ya, vinoven v tom grehe.
I esli bog karat' menya zahochet,
O znajte, pokaraet on otkryto.
Ne spor'te zhe s ego rukoj vsesil'noj:
Emu putej ne nuzhno bezzakonnyh,
CHtob porazit' obidchikov svoih.
Pervyj ubijca
A kto zh tebya naznachil palachom,
Kogda Plantagenet prekrasnyj, krotkij
Vo cvete let toboyu byl ubit?
Klarens
Lyubov' k |dvardu-bratu, d'yavol, gnev.
Pervyj ubijca
Tvoj brat, lyubov' k nemu, nash dolg, tvoj greh
Povelevayut nam ubit' tebya.
Klarens
Kogda vy brata lyubite, menya
Ne nenavid'te, - brata ya lyublyu.
Byt' mozhet, vy podkupleny? Tak ya
Poshlyu vas k bratu Glosteru. Idite zh;
Za zhizn' moyu dorozhe on zaplatit,
CHem brat |dvard zaplatit vam za smert'.
Vtoroj ubijca
Oshiblis' vy - vas nenavidit Gloster.
Klarens
O net, on lyubit, i emu ya dorog.
Pojdite zhe k nemu.
Vtoroj ubijca
Nu da, pojdem.
Klarens
Napomnite emu, kak Jork, otec nash,
Pobednoyu rukoj blagoslovil
Treh synovej svoih i nakazal im
Lyubit' drug druga. Verno, on ne dumal,
CHto eta druzhba razob'etsya. |to
Skazhite Glosteru, i on zaplachet.
Pervyj ubijca
Kamnyami, kak uchil on plakat' nas.
Klarens
Ne kleveshchite na nego - on nezhen.
Pervyj ubijca
Da, da,
Kak sneg vo vremya zhatvy. Ne nadejtes'!
On nas prislal syuda, chtob vas ubit'.
Klarens
Ne mozhet byt'! Kogda my rasstavalis',
On plakal obo mne, i obnimal,
I obeshchal mne, gorestno vzdyhaya,
Starat'sya o moem osvobozhden'e.
Vtoroj ubijca
On tak i delaet, osvobozhdaya
Vas ot zemnyh tyagot dlya rajskih blag.
Pervyj ubijca
Milord, mirites' s nebom pered smert'yu.
Klarens
Svyatye chuvstva est' v dushe u vas, -
Sovetuete s bogom mne mirit'sya, -
A k sobstvennoj dushe soveem vy slepy?
Ubijstvom etim boretes' vy s bogom.
Pover'te, tot, kto vas poslal ubit',
Voznenavidit vas zhe za ubijstvo.
Vtoroj ubijca
CHto delat'?
Klarens
Pozhalejte i spasite!
Pervyj ubijca
ZHaleyut tol'ko baby ili trusy.
Klarens
Bezzhalosten lish' zver', dikar' il' d'yavol,
A kto iz vas, kogda b on princem byl
I byl v tyur'me, kak ya, i uvidal
Ubijc, takih, kak vy, k nemu prishedshih,
O zhizni b ne molil?
Moj drug, v tvoih glazah ya vizhu zhalost'!
O, esli ne lguny tvoi glaza,
So mnoyu za menya ty umolyaj,
Kak ty molil by, bud' v moej bede.
O szhal'tes', bednyaki, nad bednym princem!
Vtoroj ubijca
Milord, nazad vzglyanite.
Pervyj ubijca
(ubivaya ego)
Vot! Vot! A esli etogo vam malo,
V mal'vazii sejchas vas utoplyu.
(Uhodit s trupom.)
Vtoroj ubijca
Krovavoe, otchayannoe delo!
YA, kak Pilat, omyt' hotel by ruki
Ot etogo proklyatogo ubijstva!
Vhodit pervyj ubijca.
Pervyj ubijca
|j ty, chego zh ty mne ne pomogaesh'?
Uznaet gercog, kak lenilsya ty.
Vtoroj ubijca
Uzh luchshe b on uznal, chto spas ya brata.
Voz'mi vse den'gi i skazhi emu:
V ubijstve gercoga ya gor'ko kayus'.
(Uhodit.)
Pervyj ubijca
A ya ne kayus'. Ubirajsya, trus! -
V kakuyu by dyru mne trup zapryatat',
Poka ego ne vedeno zaryt'?
Ujdu podal'she, poluchiv nagradu:
Kak vse otkroetsya, zdes' byt' ne nado.
(Uhodit.)
London. Dvorec.
Vhodyat bol'noj korol' |duard, koroleva Elizaveta,
Dorset, Rivers, Hestings, Bekingem, Grej i drugie.
Korol' |duard
Segodnya dobroe ya delo sdelal.
Soyuz vash tesnyj beregite, pery.
YA kazhdyj den' ot boga zhdu poslanca,
CHto prizovet menya. Dusha moya
Na nebo v mire otletit teper':
YA na zemle mir dlya druzej ustroil,
Rivers i Hestings, protyanite ruki:
Konec vrazhde, klyanites' v vechnoj druzhbe.
Rivers
Klyanus' ya bogom, chist ot zloby ya.
Ruka skreplyaet vernuyu lyubov'.
Hestings
YA v tom zhe schastiem svoim klyanus'!
Korol' |duard
Peredo mnoj pustyh vy bojtes' klyatv,
Inache car' carej vas ulichit
V obmane tajnom i na smert' osudit,
Kotoruyu drug drugu prinesete.
Hestings
Ne znat' mne schast'ya, esli ya lukavlyu!
Rivers
I mne, kol' Hestingsa ya ne lyublyu!
Korol' |duard
Ne isklyuchen'e zdes' vy, koroleva,
Ni Dorset, vy, nash syn, ni Bekingem, -
Drug s drugom vrazhdovali vy. ZHena,
Lyubite Hestingsa; dlya poceluya
Emu vy ruku protyanite. To,
CHto delaete, delajte ot serdca.
Koroleva Elizaveta
Vot, Hestings,
(protyagivaet ruku dlya poceluya)
nikogda ne vspomnyu bol'she
YA prezhnyuyu vrazhdu, - klyanus' vsem schast'em.
Korol' |duard
Dorset, celuj ego. A vy, lord Hestings,
Markiza polyubite ot dushi.
Dorset
YA obeshchayu, chto v soyuze nashem
YA nikogda lyubvi ne izmenyu.
Hestings
Ni ya, milord, - klyanus'.
Obnimayutsya.
Korol' |duard
Teper', lord Bekingem, soyuz skrepite,
Obnyavshi vsyu rodnyu moej zheny.
Obradujte menya vy edinen'em.
Bekingem
(koroleve)
Kol' Bekingem kogda-nibud' vrazhdu
Na vashu milost' obratit, otrinuv
Dolg i lyubov', - pust' bog menya nakazhet
Vrazhdoyu teh, ch'ej druzhby zhdu vseh bol'she;
I esli drug ponadobitsya mne
I budu v nem uveren ya, pust' on
Okazhetsya predatelem lukavym.
Molyu ob etom boga, esli vam
I vashim ya dushoj ne budu predan.
Obnimayutsya.
Korol' |duard
Celebnyj eliksir, lord Bekingem, -
Obet vash serdcu moemu bol'nomu.
Lish' brata Glostera nedostaet,
CHtob mirnyj dogovor nash zakrepit'.
Bekingem
Vot, kstati, zdes' i blagorodnyj gercog.
Vhodit Gloster.
Gloster
Sklonyayus' pred chetoyu korolevskoj. -
Svetlejshim peram dobryj den' zhelayu.
Korol' |duard
Den' dobryj istinno my proveli
I sotvorili miloserd'ya delo;
Lyubov'yu, mirom my vrazhdu smenili
Sredi obidchivyh i gordyh perov.
Gloster
Blagoe delo, gosudar', svershili,
A esli kto iz etogo sobran'ya
Po podozren'yu ili po donosu -
Menya vragom schitaet;
Il' esli v gneve, il' po nerazum'yu
Komu-nibud' obidu ya nanes
Iz zdes' prisutstvuyushchih, ya hotel by
Prosit' ego o mire i o druzhbe.
Vrazhda mne - smert'; ee ya nenavizhu
I druzhby dobryh vseh lyudej zhelayu. -
Vas pervuyu molyu ya, koroleva,
O milosti, chto sluzhboj zasluzhu ya. -
I vas, kuzen moj Bekingem, o tom zhe
Proshu, kol' ssory mezhdu nami byli. -
I vas, lord Rivers i lord Grej, hot' vy
I bez prichiny na menya serdilis'. -
Vas gercogi i lordy, vseh proshu.
YA v Anglii ne znayu cheloveka,
K komu b ya bolee vrazhdy pital,
CHem tol'ko chto rodivshijsya rebenok,
I za svoe smiren'e slavlyu boga.
Koroleva Elizaveta
My etot den', kak prazdnik, budem chtit'.
Da prekratit gospod' vse nesoglas'ya! -
Teper', vashe velichestvo, proshu vas,
CHtob vami brat nash Klarens vozvrashchen byl.
Gloster
Vam predlozhil lyubov' ya, koroleva,
CHtob nado mnoj pred korolem glumilis'?
Vse znayut - blagorodnyj gercog umer!
Vse vstayut s mest.
Ne oskvernyajte prah ego nasmeshkoj.
Rivers
Vse znayut, chto on umer? No on zhiv!
Koroleva Elizaveta
O nebesa! Kak mir zhestok i lzhiv!
Bekingem
YA tak zhe bleden, kak i vse, lord Dorset?
Dorset
Da, dobryj lord, i nikogo zdes' net,
Kto sohranil by na shchekah rumyanec.
Korol' |duard
Kak! Klarens mertv? Byl otmenen prikaz!
Gloster
Bednyak po pervomu prikazu umer.
Prikaz tot vestnik okrylennyj nes;
Vtoroj prikaz nes meshkotnyj kaleka,
I on edva pospel k pohoronam.
Est' lyudi nizhe krov'yu i dushoj;
CHto k pomyslam krovavym byli blizhe,
I popustil gospod', chtob bednyj Klarens
Pogib, a teh nikto ne zapodozril!
Vhodit Stenli.
Stenli
O milosti molyu vas, gosudar'!
Korol' |duard
Proshu tebya, molchi. Dusha toskuet.
Stenli
O, vyslushajte pros'bu, il' ne vstanu.
Korol' |duard
Togda skoree govori, v chem delo.
Stenli
Slugu pomilujte vy moego:
Ubil on dvoryanina-zabiyaku,
CHto v svite gercoga Norfolka byl.
Korol' |duard
YAzyk moj brata osudil na smert', -
I etot zhe yazyk prostit raba?
Moj brat ved' nikogo ne ubival;
Ego vina byla lish' - pomyshlen'e,
A nakazan'e vse zhe - zlaya smert'!
Kto za nego molil? Kto na kolenyah
V chas beshenstva odumat'sya prosil?
Kto govoril o bratstve, o lyubvi?
Kto mne skazal, chto Uorika moj brat
Pokinul i srazhalsya za menya?
Kto mne skazal, chto v T'yuksberijskom pole,
Kogda menya odoleval uzh Oksford,
Prishel on mne na pomoshch' i voskliknul:
"ZHivi, moj milyj brat; bud' korolem"?
Kto mne napomnil, kak my zamerzali
Na pole, kak menya on ukryval
Svoej odezhdoj, sam zhe, nepokrytyj,
Drozhal i cepenel v nochi moroznoj?
I skotskij gnev iz pamyati moej
Vse eto vyrval; i nikto iz vas
Ne pozhalel menya i ne napomnil.
Kogda zhe konyuhi i slugi vashi,
Napivshis', ubivayut, iskazhaya
Spasitelya bescennyj obraz, - vy
Proshchen'ya prosite im na kolenyah,
I ya nespravedlivo ih proshchayu!
Za brata zhe nikto ne umolyal,
I sam sebya, negodnyj, ne prosil ya
Za bednogo. Nadmennejshij iz vas
Obyazan mnogim byl emu pri zhizni,
A zhizn' ego ne vymolil nikto. -
O bozhe, ya boyus', tvoj pravyj gnev
Srazit menya, i vas, moih i vashih. -
Dojti do spal'ni pomogite, Hestings.
O bednyj Klarens!
Korol' |duard i koroleva Elizaveta s neskol'kimi
lordami uhodyat.
Gloster
Vot oprometchivosti plod. Vidali,
Kak pri izvestii o smerti brata
Prestupnye rodnye korolevy
Vdrug pobledneli? O, oni vinovny
V postupke korolya! Bog otomstit im!
Pojdemte, lordy, korolya uteshim.
Bekingem
My sleduem za vami.
Uhodyat.
Dvorec.
Vhodit gercoginya Jorkskaya s dvumya det'mi Klarensa.
Syn Klarensa
Skazhite, babushka, otec nash umer?
Gercoginya Jorkskaya
Net, mal'chik moj.
Syn Klarensa
Zachem zhe plachete i b'ete v grud',
Krichite: "Klarens, moj neschastnyj syn!"
Doch' Klarensa
Na nas glyadite, golovoj kachaya,
Sirotami nas gor'kimi zovete,
Kogda otec nash blagorodnyj zhiv?
Gercoginya Jorkskaya
Vnuchata milye, oshiblis' vy,
YA plachu o bolezni korolya,
A ne o smerti vashego otca.
O teh, kogo uzh net, naprasny slezy.
Syn Klarensa
Tak, znachit, babushka, on vse zhe umer?
Korol', nash dyadya, v etom vinovat.
Nakazhet bog ego. YA pomolyus',
CHtob bog ego za eto nakazal.
Doch' Klarensa
YA tozhe pomolyus'.
Gercoginya Jorkskaya
Molchite, deti! Lyubit vas korol'.
Vam, nesmyshlenysham, i ne ponyat',
Kto v smerti vashego otca vinoven.
Syn Klarensa
Vse ponyali my. Dobryj dyadya Gloster
Skazal nam, chto korol' zhenu poslushal, -
V tyur'mu zapryatal nashego otca.
I, govorya mne eto, dyadya plakal
I celoval menya, zhalel, prosil
Ego otcom schitat' i obeshchal
Lyubit' menya, kak sobstvennogo syna.
Gercoginya Jorkskaya
Ah, laskoj lozh' umeet prikryvat'sya,
Lichinoj dobrodeteli - porok!
On syn moj i moj sram; no etu lzhivost'
On vysosal ne iz moih soskov.
Syn Klarensa
Uzheli, babushka, nash dyadya lzhet?
Gercoginya Jorkskaya
Da, mal'chik moj.
Syn Klarensa
YA ne poveryu. - Ah, chto tam za shum?
Vhodit koroleva Elizaveta s raspushchennymi volosami;
za neyu Rivers i Dorset.
Koroleva Elizaveta
Kto pomeshaet mne vopit' i plakat',
Terzat' sebya i na sud'bu roptat'?
Otchayan'yu sebya otdam ya v zhertvu
I stanu ya vragom samoj sebe!
Gercoginya Jorkskaya
CHto znachit eta scena isstuplen'ya?
Koroleva Elizaveta
Tragicheskoe dejstvie svershilos'.
|dvard, moj muzh, tvoj syn, korol' nash - mertv!
Pogib nash koren' - kak vetvyam rasti?
Issyak v nih sok - kak ne zasohnut' im?
ZHivya, rydajte il' umrite srazu,
CHtob dushi nashi dushu korolya
Nagnali il' za nej poshli pokorno
Tuda, gde v vechnom mire on carit.
Gercoginya Jorkskaya
Ah, ya sochuvstvuyu tvoej pechali!
Tvoj slavnyj muzh - moj syn; ego oplachu.
Oplakala dostojnogo ya muzha;
ZHila ya, glyadya na ego detej.
Teper' dva zerkala ego lica
Razbity vdrebezgi zlovrednoj smert'yu.
Ostalos' na gore odno - krivoe:
V to zerkalo glyadyas', pozor svoj vizhu.
Ty - mat', hotya vdovoyu stala ty.
Ostalis' deti, chtob tebya uteshit';
A u menya smert' vyrvala supruga,
Iz slabyh ruk istorgla kostyli:
|dvarda s Klarensom. Tvoi stenan'ya -
Lish' polovina vseh moih stenanij:
V moih slezah tvoi potonut slezy.
Syn Klarensa
Ne plakali vy, tetya, ob otce, -
I vam my nynche plakat' ne pomozhem.
Doch' Klarensa
Ostalos' neoplakannym sirotstvo, -
Pust' budet neoplakannym vdovstvo.
Koroleva Elizaveta
Mne v plache vasha pomoshch' ne nuzhna;
YA ne besplodna - plach mogu rodit'.
Pust' vse ruch'i v moih glazah sol'yutsya,
CHtob s pomoshch'yu caricy vod - luny
Mogla ya zatopit' ves' mir slezami
O milom muzhe, o moem |dvarde!
Deti Klarensa
I ob otce, o Klarense lyubimom!
Gercoginya Jorkskaya
I ob oboih synov'yah moih.
Koroleva Elizaveta
Oporoj byl moej |dvard, - pogib on.
Deti Klarensa
Oporoj nashej Klarens byl, - pogib on.
Gercoginya Jorkskaya
Oporoj oba byli mne, - pogibli.
Koroleva Elizaveta
Byla li dlya vdovy uzhasnej smert'?
Deti Klarensa
Byla li dlya detej uzhasnej smert'?
Gercoginya Jorkskaya
Byla l' dlya materi uzhasnej smert'?
Uvy, uvy mne! Mat' ya vseh skorbej:
V moej pechali vse pechali ih.
YA vmeste s neyu plachu ob |dvarde, -
Ona so mnoj o Klarense ne plachet.
S det'mi o Klarense ya vmeste plachu, -
So mnoj oni ne plachut ob |dvarde.
Vse troe obo mne, neschastnoj trizhdy,
Vse slezy vyplach'te - ya skorb' vskormila,
I ya ee stenan'em utolyu.
Dorset
O babushka lyubeznaya, utesh'tes';
Neblagodarno boga vy gnevite.
V delah zovut togo neblagodarnym,
Kto, poluchiv vzajmy iz shchedryh ruk,
Zaem svoj neohotno otdaet.
A vosstavat' na boga mnogo huzhe
Za to, chto carstvennyj zaem, vam dannyj,
U vas potreboval obratno on.
Rivers
Kak mat' zabotlivaya, koroleva,
Podumajte o syne vashem, prince.
Za nim skorej poshlite: pust' ego
Venchayut korolem; v nem - uteshen'e.
V grobu |dzarda shoronite skorb', -
I tron |dvapda radost' vam vernet.
Vhodyat Gloster, Bekingem, Stenli, Hestings i Retklif.
Gloster
Sestra, utesh'tes'. Vse dolzhny rydat' my
Nad nashej zakativshejsya zvezdoj;
No gore nam ne utopit' slezami. -
Prostite, vasha svetlost', mat' moya, -
Ne videl vas. Proshu vas na kolenyah
Menya blagoslovit'.
Gercoginya Jorkskaya
Blagoslovi, gospod'! Da nisposhlet on
Tebe smiren'e, i lyubov', i vernost'!
Gloster
(v storonu)
Amin'. I umeret' mne dobrym starcem, -
Konec vseh materinskih pozhelanij.
Kak gercoginya eto propustila?
Bekingem
Vy, princy grustnye, vy, lordy, pery,
Nesushchie gruz tyazhkoj obshchej boli,
Uteshimsya vzaimnoyu lyubov'yu.
Do zhatvy korolya skosila smert',
No syn ego, kak novyj kolos, zreet.
Okonchena vrazhda serdec nadmennyh,
Razroznennoe svyazano i slito.
Dolzhny my etu svyaz' berech', hranit'.
YA dumayu, chto horosho poslat'
Za princem v Ledlo nebol'shuyu svitu,
CHtob v Londone ego koronovat'.
Rivers
Milord, no pochemu zhe nebol'shuyu?
Bekingem
Da potomu, milord, chto v mnogolyudstve
Vrazhdy edva zalechennye rany
Otkryt'sya mogut, - chto vsego opasnej
V derzhave molodoj, bez gosudarya,
V nej kon' bez sderzhivayushchej uzdy
Letit, kuda zahochetsya emu.
Ne tol'ko chto bedu, no strah bedy,
Mne kazhetsya, predupredit' dolzhny my.
Gloster
Korol' nas vseh drug s drugom pomiril,
I dogovoru veren ya ostanus'.
Rivers
YA takzhe; takzhe vse, ya polagayu.
No dogovor nash yun, i my dolzhny
Berech' ego ot mnimogo razryva,
Kotoryj mozhet vozbudit' tolpa.
YA soglashayus' s lordom Bekingemom -
Poslat' za princem nebol'shoj otryad.
Hestings
YA takzhe soglashayus'.
Gloster
Pust' budet tak. Pojdemte zhe, reshim,
Kogo my v Ledlo speshno posylaem.
(Gercogine Jorkskoj.)
Sudarynya,
(koroleve Elizavete)
i vy, sestra, soglasny -
Sovetom v etom dele nam pomoch'?
Koroleva Elizaveta i gercoginya Jorkskaya
Vsem serdcem, gercog.
Uhodyat vse, krome Glostera i Bekingema.
Bekingem
Milord, kogo b za princem ni poslali,
Nel'zya nam s vami doma ostavat'sya.
Dorogoj ya pridumayu, kak celi
Dobit'sya nam i princa otdalit'
Ot naglyh rodstvennikov korolevy.
Gloster
Dvojnik moj, moj sovetnik, moj orakul,
Prorok! Kuzen moj dobryj, kak ditya,
YA upravlen'yu tvoemu vveryayus'.
Nu, v Ledlo! Ostavat'sya zdes' ne nado.
Uhodyat.
London. Ulica.
Vhodyat s raznyh storon dva gorozhanina.
Pervyj gorozhanin
Sosed, den' dobryj! Vy kuda speshite?
Vtoroj gorozhanin
Skazhu vam pravdu, ya sebya ne pomnyu.
Slyhali vesti?
Pervyj gorozhanin
Da, korol' nash umer.
Vtoroj gorozhanin
Plohie vesti; uzh dobra ne zhdite.
Boyus', vsya nasha zhizn' pojdet tut prahom.
Vhodit tretij gorozhanin.
Tretij gorozhanin
Sosedi, zdravstvujte.
Pervyj gorozhanin
Den' dobryj, ser.
Tretij gorozhanin
Vy slyshali, |dvard nash dobryj umer?
Vtoroj gorozhanin
Da, eto pravda, ser. Spasi nas bog!
Tretij gorozhanin
Trevozhnoe nam vremya predstoit.
Pervyj gorozhanin
Net, net; dast bog, naslednik budet pravit'.
Tretij gorozhanin
Beda strane, gde carstvuet rebenok.
Vtoroj gorozhanin
Najdutsya uzh sovetniki, naverno,
Poka on maloletnij, pravit' budut;
Kak vyrastet on i sozreet, sam
Otlichno budet nami upravlyat'.
Pervyj gorozhanin
Pri Genrihe SHestom vse bylo tak zhe:
On korolem stal, buduchi mladencem.
Tretij gorozhanin
Vse bylo tak? Net, vidit bog, ne tak:
Togda stranoj sovet mudrejshij pravil;
Togda korol' byl okruzhen dyad'yami,
CH'ya doblest' korolyu byla zashchitoj.
Pervyj gorozhanin
U princa est' dyad'ya, a s dvuh storon.
Tretij gorozhanin
Uzh luchshe byli b tol'ko po otcu,
Il' po otcu ih ne bylo by vovse;
A to, izbavi bog, oni zasporyat
O tom, kto blizhe, - vse na nashu sheyu.
Opasen gercog Gloster, i gordy,
Nadmenny korolevy nashej brat'ya;
I bednaya strana ne otdohnet,
Poka predel ih vlasti ne polozhen.
Pervyj gorozhanin
My zrya boimsya; polno, budet ladno.
Tretij gorozhanin
Kogda na nebe tuchi - plashch naden';
Zima blizka, kol' listopad bol'shoj,
A solnce selo, - vsyakij nochi zhdi;
Ne vovremya dozhdi, - nastupit golod.
Vse ladno mozhet byt', no ya ne veryu:
My bozh'ej milosti ne zasluzhili.
Vtoroj gorozhanin
Net, pravda, vse serdca drozhat ot straha.
Ty s kem ni govori, - glyadit on grustno,
I polon uzhasa pechal'nyj vzglyad.
Tretij gorozhanin
Pred bedstviem vsegda byvaet tak:
Bozhestvennym chut'em mozg cheloveka
Predchuvstvuet opasnost'. Tak i v more -
Pred burej podymaetsya voda.
Polozhimsya na gospoda. - Kuda vy?
Vtoroj gorozhanin
Za nami prisylali iz suda.
Tretij gorozhanin
Za mnoyu takzhe. Vmeste my pojdem.
Uhodyat.
London. Dvorec.
Vhodyat arhiepiskop Jorkskij, maloletnij gercog
Jorkskij, koroleva Elizaveta i gercoginya Jorkskaya.
Arhiepiskop Jorkskij
Vchera oni uzh byli v Nortemptone,
A nynche v noch' priedut v Stoni-Stretford.
Zdes' zavtra ili poslezavtra budut.
Gercoginya Jorkskaya
Ne terpitsya mne princa uvidat'.
YA dumayu, on ochen' sil'no vyros.
Koroleva Elizaveta
Mne govoryat, chto net, i syn moj Jork
Ego uzhe namnogo pereros.
Gercog Jorkskij
Da, mama, no rasti b ya ne hotel.
Gercoginya Jorkskaya
No pochemu? Ved' horosho - rasti.
Gercog Jorkskij
Za uzhinom nedavno my sideli,
I dyadya Rivers mne skazal, chto brata
YA pereros. Tut dyadya Gloster molvil:
"Trava durnaya horosho rastet".
S teh por uzh ya i ne hochu rasti.
YA luchshe budu malen'kim cvetkom,
CHem dlinnym, bezobraznym sornyakom"
Gercoginya Jorkskaya
Vot kak, vot kak! No eta pogovorka "
Ne podoshla k tomu, kto govoril:
On v detstve byl tak hil, tak ploho ros,
CHto esli b pogovorka opravdalas',
On vyros by milejshim chelovekom.
Arhiepiskop Jorkskij
No tak zhe i sluchilos', gercoginya.
Gercoginya Jorkskaya
Da; no u materi somnen'ya est'.
Gercog Jorkskij
A, pravo, esli b ya togda podumal
Nad tem, kak dyadya ros, ya poshutil by
Pokrepche, chem on nado mnoj shutil.
Gercoginya Jorkskaya
Kak? Rasskazhi mne, malen'kij moj Jork.
Gercog Jorkskij
Da govoryat, chto dyadya ros tak bystro,
CHto budto korki mog on razgryzat',
Kogda emu dva dnya vsego lish' bylo.
A u menya v dva goda vyros zub.
CHto, babushka, zubastaya ved' shutka?
Gercoginya Jorkskaya
Kto eto rasskazal tebe, moj mal'chik?
Gercog Jorkskij
Kormilica ego.
Gercoginya Jorkskaya
Da ved' ona
Do tvoego rozhden'ya umerla.
Gercog Jorkskij
Togda uzh ya ne znayu, kto skazal.
Koroleva Elizaveta
Oster mal'chishka! Slishkom derzok ty.
Arhiepiskop Jorkskij
Ne nado vam na mal'chika serdit'sya.
Koroleva Elizaveta
U sten est' ushi.
Vhodit gonec.
Arhiepiskop Jorkskij
Gonec! Kakie vesti?
Gonec
Takie, chto skazat' ih nelegko.
Koroleva Elizaveta
Zdorov li princ?
Gonec
Zdorov on, koroleva.
Gercoginya Jorkskaya
S kakimi zh ty vestyami?
Gonec
Lord Grej, lord Rivers i ser Tomas Vogen
Pod strazheyu otpravleny vse v Pomfret.
Gercoginya Jorkskaya
Kto prikazal?
Gonec
Dva gercoga moguchih -
Gloster i Bekingem.
Koroleva Elizaveta
No v chem vina ih?
Gonec
Vse, chto ya znal, ya vam uzhe otkryl.
Za chto i pochemu arestovali
Oboih, mne, miledi, neizvestno.
Koroleva Elizaveta
Uvy, uvy! YA vizhu, dom nash gibnet.
Lan' nezhnuyu shvatil zhestokij tigr,
I nagloe brosaetsya tiranstvo
Na bezzashchitnyj i nevinnyj tron.
Vhodite zh, krov', opustoshen'e, smert'!
Konec vsego ya vizhu, kak po karte.
Gercoginya Jorkskaya
Proklyatye dni smut, mezhdousobij,
Uzh skol'ko vas glaza moi vidali!
V bor'be za tron pogib suprug moj Jork;
A synov'ya to padali, pechalya,
To vozvyshalis', raduya menya.
A odolev vragov, mezhdu soboj
V boj smertnyj pobediteli vstupali -
Na brata brat i krov' na krov' rodnuyu.
Bezumnoe nasil'e, prekrati
Svoe neistovstvo il' daj mne smert',
CHtob mne na smerti bol'she ne glyadet'!
Koroleva Elizaveta
Idem, idem, moj syn, skoree v hram.
(Gercogine Jorkskoj.)
Proshchajte.
Gercoginya Jorkskaya
S vami vmeste ya pojdu.
Koroleva Elizaveta
Zachem idti vam?
Arhiepiskop Jorkskij
Koroleva, v put'.
Vse dragocennosti svoi voz'mite.
YA peredam vam vverennuyu mne
Pechat', i sohrani menya gospod',
Kak sohranit' hochu ya vas i vashih.
Idem. YA provozhu vas v hram svyatoj.
Uhodyat.
London. Ulica.
Truby.
Vhodyat malen'kij princ Uel'skij, Gloster, Bekingem,
kardinal Borcher, Ketsbi i drugie.
Bekingem
Princ, v Londone privet vam, v vashem dome.
Gloster
Privet, kuzen, vlastitel' dum moih.
Pechal'ny vy, ustali vy s dorogi?
Princ Uel'skij
Net, dyadya, hot' v nej tyagoty i byli,
CHto skuchnoj sdelali ee i tyazhkoj.
YA bol'she dyadej ozhidal pri vstreche.
Gloster
Princ milyj, chistota i yunost' vasha
Meshayut vam ponyat' vsyu lzhivost' mira.
Vy sudite eshche o cheloveke
Po vneshnosti, a znaet bog odin,
Kak chasto vneshnost' s serdcem ne v ladu.
Te, kogo zhdali vy, opasny byli;
Vy slyshali lish' sladkie ih rechi,
Ne vidya yada, skrytogo v serdcah.
Hrani vas bog ot lzhivyh vseh druzej!
Princ Uel'skij
Hrani gospod'! No ved' oni ne lzhivy.
Gloster
Princ, vas privetstvovat' idet lord-mer.
Vhodit lord-mer Londona so svitoj,
Lord-mer
Hrani vas bog, nash princ, na mnogo let!
Princ Uel'skij
Blagodaryu vas, ser.
(svite)
I vas vseh takzhe.
Lord-mer so svitoj uhodit.
YA dumal, mat' moya i brat moj Jork
Navstrechu vyehat' k nam pospeshat.
CHto za lenivec Hestings! Ne idet on
Skazat' nam, edut li oni il' net.
Vhodit Hestings.
Bekingem
Nu, v dobryj chas! Zdes' Hestings, ves' v potu.
Princ Uel'skij
Privet, milord. CHto, nasha mat' priedet?
Hestings
Bog vest' i pochemu - ne znayu ya,
No koroleva-mat' i brat vash Jork
Ukrylis' v bozh'em hrame. YUnyj gercog
Hotel so mnoj idti vstrechat' vas, princ,
No ne pustila matushka ego.
Bekingem
Fu, strannaya, svarlivaya prichuda?
Lord-kardinal, ugodno l' budet vam
Ugovorit' sejchas zhe korolevu,
CHtob gercoga ona poslala k princu?
A esli vam otkazhet, pust' lord Hestings
Ego iz ruk revnivyh vyrvet siloj.
Kardinal
Lord Bekingem, kol' slabym krasnorech'em
Mogu ya korolevu ubedit', -
Zdes' budet gercog Jork. No esli pros'by
Ee ne tronut, bozhe sohrani
Ubezhishcha svyashchennye prava
Narushit' nam! Net, ni za chto na svete
V takom grehe ya ne primu uchast'ya.
Bekingem
Upryamy vy, milord, i nerazumny,
I ceremonny ochen', staromodny.
Pripomnite ego nevinnyj vozrast.
Ved', vzyav ego, my ne narushim prava
Ubezhishcha. Ono ostalos' v sile
Dlya teh, kto delom zasluzhil ego,
Ili dlya teh, komu nuzhna zashchita,
A gercogu ubezhishche ne nuzhno,
I dlya nego ubezhishcha tam net.
YA polagayu, vzyav ego ottuda,
Vy ne narushite zakon i pravo.
Ubezhishche dlya vzroslyh est' lyudej,
A dlya detej dosele ne byvalo.
Kardinal
Milord, menya vpolne vy ubedili. -
ZHelaete l' idti so mnoj, lord Hestings?
Hestings
Pojdu, milord.
Princ Uel'skij
Milordy dobrye, potoropites'.
Kardinal i Hestings uhodyat.
Skazhite, dyadya, esli brat pridet,
Do koronacii gde budem zhit' my?
Gloster
Gde vashemu vysochestvu ugodno.
No ya sovetoval by den' il' dva
Prozhit' vam v Tauere, tam otdohnut'.
Tem vremenem sebe vy izberete
Zdorovoe, priyatnoe zhilishche.
Princ Uel'skij
Mne kazhetsya, chto Tauer - huzhe vseh.
Milord, ego postroil YUlij Cezar'?
Bekingem
Lyubeznyj princ, on zdan'e zalozhil;
Dostroili ego veka drugie.
Princ Uel'skij
Iz letopisi eto vam izvestno
Il' tol'ko po izustnomu predan'yu?
Bekingem
Iz letopisi znaem eto, princ.
Princ Uel'skij
A esli by, milord, ne zapisali
Vse eto v letopisi, vse zhe pravda
Ved' pereshla by cherez vse veka
Iz ust v usta do Strashnogo suda?
Gloster
(v storonu)
Kto v detstve tak umen, zhivet nedolgo.
Princ Uel'skij
CHto vy skazali, dyadya?
Gloster
CHto slava bez pis'men zhivet nedolgo,
(v storonu)
Kak Krivda v predstavlen'e, pridayu
YA slovu dva razlichnye znachen'ya.
Princ Uel'skij
Velikij chelovek byl YUlij Cezar',
Byl vskormlen um vsej doblest'yu ego,
A doblesti umom zapechatlel on.
Tak smert' nad vlastelinom ne vlastna:
On hot' i mertv, no v slave zhiv ponyne.
YA chto-to vam skazhu, lord Bekingem...
Bekingem
CHto, princ lyubeznyj?
Princ Uel'skij
A to, chto, esli vyrastu bol'shim,
Starinnye vladen'ya otvoyuyu
U Francii obratno il' umru
YA voinom, kak korolem ya zhil.
Gloster
Goryachaya i burnaya vesna
Koroten'koe leto predveshchaet.
Vhodyat maloletnij gercog Jorkskij, Hestings i kardinal Borcher.
Bekingem
Nu, v dobryj chas, podhodit gercog Jorkskij.
Princ Uel'skij
Kak pozhivaet Richard Jork, nash brat?
Gercog Jorkskij
Prekrasno, gosudar'. Tak dolzhno zvat' vas.
Princ Uel'skij
Da, k vashemu i moemu neschast'yu,
Skonchalsya tot, kto etot san nosil,
I smert' ego lishila san velich'ya,
Gloster
Kak pozhivaet gercog Jork, kuzen nash?
Gercog Jorkskij
Blagodaryu vas, dyadya. Ah, milord,
Skazali vy, chto lish' sornyak vysok;
A princ, moj brat, menya uzh pereros.
Gloster
Nu da, milord.
Gercog Jorkskij
I potomu sornyak on?
Gloster
O milyj moj kuzen, tak ne skazhu ya.
Gercog Jorkskij
Togda vy s nim lyubeznej, chem so mnoj.
Gloster
Kak gosudar', on mnoj povelevaet,
A vas, kak rodstvennika, ya lyublyu.
Gercog Jorkskij
Proshu vas, dajte mne kinzhal vash, dyadya.
Gloster
Kinzhal, moj malen'kij kuzen? Voz'mite.
Princ Uel'skij
Vy klyanchite, moj brat?
Gercog Jorkskij
U dyadi lish', kotoryj dast ohotno.
Bezdelka eto, i emu ne zhal'.
Gloster
YA bol'shego dlya vas ne pozhaleyu.
Gercog Jorkskij
Ah, bol'shego? Nu, mech dadite mne?
Gloster
Ohotno, esli b on pomen'she byl.
Gercog Jorkskij
Ah, vy shchedry na melkie podarki,
A v bol'shem vy otkazhete: "Ne klyanchi".
Gloster
Dlya vashej svetlosti tyazhel moj mech.
Gercog Jorkskij
On i tyazhelyj byl by legok mne.
Gloster
Hotite vzyat' moj mech, milord-malysh?
Gercog Jorkskij
Da, i blagodarit' vas, tak nazvav.
Gloster
Kak?
Gercog Jorkskij
Da malyshom.
Princ Uel'skij
Nesderzhan na yazyk nash gercog Jorkskij;
No dyadya s nim umeet obhodit'sya.
Gercog Jorkskij
Da, a hodit' so mnoyu on umeet?
Nad nami princ smeetsya, milyj dyadya,
Schitaet on, chto mozhete hodit' vy
So mnoyu na spine, kak s obez'yankoj.
Bekingem
Kak rassuzhdaet on ostro i lovko!
CHtoby nad dyadyushkoj smyagchit' izdevku,
Kak milo nad soboyu on smeetsya!
Tak yun i tak lukav - na udivlen'e!
Gloster
(princu Uel'skomu)
Ugodno l' vam prosledovat', milord?
A ya s kuzenom nashim Bekingemom
Otpravlyus' k vashej matushke prosit',
CHtoby ona vas v Tauere vstrechala.
Gercog Jorkskij
Kak! V Tauer vy idete, gosudar'?
Princ Uel'skij
Milord-pravitel' etogo zhelaet.
Gercog Jorkskij
YA v Tauere spokojno ne zasnu.
Gloster
CHego boyat'sya vam?
Gercog Jorkskij
Da dyadi Klarensa zhestokoj teni:
Skazala babushka, on tam ubit.
Princ Uel'skij
YA mertvyh dyadej vovse ne boyus'.
Gloster
Nu, a zhivyh, nadeyus', tozhe?
Princ Uel'skij
Poka oni zhivut, ya ne boyus'.
S tyazhelym serdcem, s myslyami o nih
Idu ya v Tauer.
(Gercogu Jorkskomu.)
Nu, idem, milord.
Truby.
Uhodyat vse, krome Glostera, Bekingema i Ketsbi.
Bekingem
Milord, ved' etot malen'kij boltun
Svoeyu hitroj mater'yu poduchen
Nad vami nepristojno nasmehat'sya!
Gloster
O, nesomnenno. A mal'chishka boek,
I derzok, i hiter, oster i smel.
Ves' v mat' on s golovy do pyat poshel.
Bekingem
Ostavim ih. - Nu, Ketsbi, podojdi.
Ty klyalsya nashi plany vypolnyat'
I oto vseh skryvat' reshen'ya nashi.
Ty ved' slyhal, chto po doroge v London
Ob etom dele tolkovali my?
Kak dumaesh', legko l' nam ubedit'
Vil'yama, lorda Hestingsa, chto dolzhen
Vzojti na korolevskij tron lord Gloster,
Nad slavnym ostrovom stav korolem?
Ketsbi
CHtya pamyat' korolya, on lyubit princa:
Protivnikom ego ne stanet on.
Bekingem
O Stenli chto ty dumaesh'? Kak on?
Ketsbi
Postupit tochno tak zhe on, kak Hestings.
Bekingem
Nu, horosho. Teper' idi, moj Ketsbi,
I ostorozhno Hestingsa poshchupaj,
Kak k delu nashemu on otnesetsya,
I priglasi ego na zavtra v Tauer
O koronacii pogovorit'.
Kogda najdesh', chto k nam on raspolozhen,
Ego podbodri, rasskazhi vse delo;
A esli suh i nesgovorchiv budet,
Takim zhe bud' i, prekrativ besedu,
Nam nastroen'e soobshchi ego.
Na zavtra predstoit sobrat' sovet;
Tebe bol'shoe delo my poruchim.
Gloster
Privetstvuj ot menya milorda, Ketsbi.
Skazhi, chto kuche zlyh ego vragov
V pomfretskem zamke zavtra pustyat krov'.
Pust' poceluet missis SHor poslashche
Na radostyah ot etoj dobroj vesti.
Bekingem
Nalad' zhe eto delo, dobryj Ketsbi.
Ketsbi
Izo vseh sil, milordy, postarayus'.
Gloster
Do nochi vest' vy podadite nam?
Ketsbi
Podam, milord.
Gloster
My oba v Krosbi budem v eto vremya.
Bekingem
CHto delat' nam, kogda zametim my,
CHto Hestings v zagovor nash ne vstupaet?
Gloster
Otrubim golovu emu - i vse!
Smotri, kogda ya budu korolem,
Potrebuj grafstvo Heriford, kotorym
|dvard CHetvertyj, brat moj, obladal.
Bekingem
Potrebuyu iz vashih ruk ya dara.
Gloster
I ty uvidish', chto poluchish' eto.
Pojdem poka pouzhinaem. Posle,
Perevariv nash zagovor, obsudim.
Uhodyat.
Pered domom Hestingsa.
Vhodit gonec.
Gonec
Milord, milord!
Hestings
(iz doma)
Kto tam stuchit?
Gonec
Ot lorda Stenli ya.
Hestings
(iz doma)
Kotoryj chas?
Gonec
CHetyre skoro.
Vhodit Hestings.
Hestings
Ne spitsya lordu Stenli etoj noch'yu?
Gonec
Po poruchen'yam sudya, vidno, tak.
Vo-pervyh, vam on shlet poklon, milord.
Hestings
Nu, a zatem?
Gonec
Zatem, milord, on soobshchaet vam,
CHto videl son, kak budto vepr' sorval
SHlem s golovy ego; zatem donosit,
CHto nynche budet dva sobran'ya raznyh,
I na odnom reshit'sya mozhet to,
CHto na drugom oboih vas zagubit.
Poetomu on sprashivaet vas,
ZHelaete l' segodnya speshno s nim
Skakat' na sever ot bedy grozyashchej,
Kotoruyu pochuyala dusha?
Hestings
Vernis'-ka, malyj, k lordu svoemu;
Skazhi, chto dva sobran'ya nam ne strashny,
CHto on i ya - v odnom my zasedaem,
V drugom zhe - drug moj Ketsbi: vse, chto nas
Kosnulos' by i nam bedoj grozilo,
Sejchas zhe budet tochno mne izvestno.
Skazhi emu, chto vzdorny spasen'ya;
A chto do snov, - uzheli on tak prost,
CHtob verit' shutkam bespokojnoj dremy?
Ot veprya zhe bezhat', kogda na nas
On ne idet, - lish' vozbuzhdat' ego
Ohotit'sya za novoyu dobychej. -
Idi i priglasi ko mne milorda:
Pojdem my v Tauer s nim, i on uvidit,
CHto s nami ochen' laskov budet vepr'.
Gonec
Idu, milord, i vse ya peredam.
(Uhodit.)
Vhodit Ketsbi.
Ketsbi
Privet moj blagorodnejshemu lordu!
Hestings
Privet moj vam; vy rano vstali, Ketsbi.
CHto slyshno v nashem shatkom korolevstve?
Ketsbi
Da, verno, vse v nem valitsya, milord.
Boyus', chto na nogi emu ne vstat',
Poka ne budet Richard vencenoscem.
Hestings
CHto? Vencenoscem? To est' korolem?
Ketsbi
Nu da, milord.
Hestings
Skorej dam golovu svoyu srubit',
CHem tak peremestit' venec pozvolyu.
Ty dumaesh', on celit na nego?
Ketsbi
Klyanus', chto da. On dumaet, chto srazu
Vy stanete storonnikom ego,
I potomu vam dobruyu shlet vest':
Segodnya rodstvennikov korolevy,
Vragov vseh vashih, v Pomfrete kaznyat.
Hestings
Nu, da ob etom plakat' ya ne stanu:
Oni vsegda vragami byli mne.
No chtob za Richarda ya golos podal,
Naslednika pryamogo obezdolil, -
Net, bogom ya klyanus', skorej umru!
Ketsbi
Daj bog vam byt' vsegda pri etom mnen'e.
Hestings
No ya i cherez god smeyat'sya budu,
CHto dozhil ya do gibeli lyudej,
Navlekshih na menya gnev korolya.
Poslushaj, Ketsbi...
Ketsbi
CHto skazhete, milord?
Hestings
CHto ne projdet i dvuh nedel', kak ya
Upryachu koj-kogo, kto i ne zhdet.
Ketsbi
Milord, kak tyazhko umirat' tomu,
Kto k smerti ne gotovilsya, ne zhdal!
Hestings
CHudovishchno! CHudovishchno! Sluchilos'
Tak s Riversom, i Vogenom, i Greem.
I tak sluchitsya koe s kem, kto verit,
CHto bezopasen on, kak ty da ya.
A nas ved' Bekingem i Richard lyubyat!
Ketsbi
Vysoko princy cenyat vas, ya znayu.
(V storonu.)
Vysoko golovu tvoyu votknut.
Hestings
Konechno, eto vse ya zasluzhil.
Vhodit Stenli.
A chto zhe vy rogatiny ne vzyali?
Boites' veprya vy, a bezoruzhny!
Stenli
Milord, den' dobryj. - Ketsbi, dobryj den'.
Vy mozhete shutit', no, ya klyanus',
Ne nravyatsya mne eti dva soveta.
Hestings
Svoej, milord, ya zhizn'yu dorozhu,
Kak vy - svoej; i nikogda mne zhizn'
Takoyu dragocennoj ne kazalas'.
Vy dumaete, byl by ya tak schastliv,
Kogda b ne znal, chto bezopasny vy?
Stenli
Te pomfretskie lordy vyezzhali
Iz Londona v veselom nastroen'e
I v bezopasnost' verili svoyu.
Im opasat'sya ne bylo prichiny, -
A solnce ih kak rano zakatilos'!
Vnezapnaya ta mest' menya pugaet,
Daj bog, chtob trusom okazalsya ya!
Idem my v Tauer? Utro uzh nastalo.
Hestings
Nu, polno, s vami ya. Izvestno l' vam,
Milord, chto eti gospoda segodnya
Golov svoih lishatsya?
Stenli
Uzh luchshe bylo b shlyapy snyat' s ih sudej,
CHem golovy za vernost' s nih snimat'.
Milord, pojdemte.
Vhodit rassyl'nyj.
Hestings
Vpered idite. S etim slavnym malym
Pogovorim.
Stenli i Ketsbi uhodyat.
Kak pozhivaesh', drug?
Rassyl'nyj
K uslugam vashej milosti, otlichno.
Hestings
Skazhu tebe, chto ya zhivu poluchshe,
CHem pri poslednej vstreche nashej. YA
Togda pod strazhej tel po naushchen'yu
Zlyh rodstvennikov korolevy v Tauer;
Teper' skazhu, - no ty molchi ob etom, -
CHto nynche teh vragov moih kaznyat,
A ya v chesti, kakoj ne znal ya prezhde.
Rassyl'nyj
Bog vashe schast'e da hranit, milord!
Hestings
Spasibo; vypej za moe zdorov'e.
(Brosaet emu koshelek.)
Rassyl'nyj
Blagodaryu, milord.
(Uhodit.)
Vhodit svyashchennik.
Svyashchennik
Milord, ya schastliv videt' vashu milost'.
Hestings
Blagodaryu tebya, ser Dzhon, vsem serdcem.
YA za poslednyuyu vam dolzhen sluzhbu;
V subbotu prihodite - zaplachu vam.
Vhodit Bekingem.
Bekingem
S svyashchennikom, milord, vy govorite?
Druz'yam on vashim v Pomfrete nuzhnej;
Milord, vam ispovedovat'sya rano.
Hestings
O nih ya tozhe totchas zhe podumal,
Kogda otca svyatogo povstrechal.
Idete v Tauer vy?
Bekingem
Idu tuda, milord, no nenadolgo.
YA prezhde vas ottuda vozvrashchus'.
Hestings
Konechno, ya ostanus' tam obedat'.
Bekingem
(v storonu)
I uzhinat'; no etogo ne znaesh'.
Pojdemte vmeste.
Hestings
YA k uslugam vashim.
Uhodyat.
Pomfretskij zamok.
Vhodit Retklif so strazhej, vedushchej Riversa, Greya
i Vogena na kazn'.
Retklif
Nu, vyvodite uznikov syuda.
Rivers
Pozvol' tebe skazat', ser Richard Retklif:
Uvidish' nynche ty, kak umirayut
Za dolg, i chest', i vernost' gosudaryu.
Grej
Bog, princa sohrani ot vashej svory,
Proklyataya vy shajka krovopijc!
Vogen
Vy vzvoete o tom, chto zhili vy.
Retklif
Konchajte zhe; istek srok vashej zhizni.
Rivers
O Pomfret! O krovavaya tyur'ma,
Dlya Blagorodnyh perov rokovaya!
Za stenami prestupnymi tvoimi
Richard Vtoroj zarublen nasmert' byl!
CHtoby tebya sil'nee osramit',
Zloveshchaya, tebya svoeyu krov'yu
Napoim my.
Grej
Na nas proklyat'e Margarity palo
Za to, chto Richardu my pomogali,
Kogda on ee syna zakolol.
Rivers
I Richarda ona, i Bekingema,
I Hestingsa togda zhe proklyala.
Uslysh', gospod', o nih ee molitvu,
Kak nynche ty ee molitve vnyal
O nas! No tol'ko za sestru moyu,
Za carstvennyh ee detej, o bozhe,
Primi krov' nashu vernuyu, chto nyne
Prol'etsya, sam ty znaesh', nezakonno!
Retklif
Potoropites', probil chas vash smertnyj.
Rivers
Obnimemsya, moj Grej, moj Vogen, zdes';
Do novoj vstrechi v nebesah - proshchajte!
Uhodyat.
Tauer.
Vhodyat Bekingem, Stenli, Hestings, episkop Ilijskij,
Retklif, Lovel i drugie lordy i sadyatsya za stol.
Hestings
My, pery blagorodnye, sobralis',
CHtob koronacii naznachit' den'.
Naznach'te zh etot den', vo imya bozh'e.
Bekingem
Dlya koronacii gotovo l' vse?
Stenli
Gotovo vse, lish' den' nam neizvesten.
Episkop Ilijskij
Mne kazhetsya, chto den' schastlivyj zavtra.
Bekingem
Pravitelya izvestno l' mnen'e zdes'?
K milordu gercogu kto blizhe vseh?
Episkop Ilijskij
Vy, gercog, legche vseh mogli b uznat'.
Bekingem
Kto? YA, milordy? No my tol'ko znaem
Drug druga lica, ne serdca, - i on
Menya ne znaet, kak ya vas ne znayu,
I mnenie ego mne neizvestno. -
Lord Hestings, vy blizki s nim.
Hestings
Ko mne, ya znayu, gercog blagosklonen;
No ya ego o dne koronovan'ya
Ne sprashival, i on ne poveryal mne,
CHto svetlosti ego blagougodno. -
No vy, milordy, nazovite den'.
YA vmesto gercoga podam svoj golos:
On, verno, ne obiditsya na eto.
Vhodit Gloster.
Episkop Ilijskij
Nu, v dobryj chas, syuda idet sam gercog.
Gloster
Milordy i kuzeny, dobryj den'.
Segodnya ya prospal; no, ya nadeyus',
Moe otsutstvie ne pomeshalo
Delam, chto dolzhen byl zakonchit' ya.
Bekingem
Kogda b na repliku vy ne voshli,
Sygral by Hestings vashu rol', milord;
Hochu skazat': za vas on golos podal
O tom, kogda nam korolya venchat'.
Gloster
Na eto mog reshit'sya tol'ko Hestings.
On znaet nas i lyubit nas serdechno.
Hestings
Blagodaryu, milord.
Gloster
Milord episkop!
Episkop Ilijskij
Milord?
Gloster
Nedavno ya u vas v Holborne
V sadu vidal prekrasnuyu klubniku.
Pozhalujsta, za nej sejchas poshlite.
Episkop Ilijskij
S bol'shoyu radost'yu poshlyu, milord.
(Uhodit.)
Gloster
(Bekingemu)
Kuzen, skazat' mne nado vam dva slova.
(Otvodit ego v storonu.)
Uzh s Hestingsom nash Ketsbi govoril,
No byl goryach upryamyj dvoryanin:
Skorej otdast on zhizn', chem soglasitsya,
CHtob otdal tron syn korolya ego, -
Pochtitel'no ego tak nazyval on.
Bekingem
Ujdite nenadolgo; ya za vami.
Gloster i Bekingem uhodyat.
Stenli
Torzhestvennyj zhe vybrali my den';
No zavtra, kazhetsya mne, slishkom rano.
Eshche ne vse gotovo u menya,
Kak budet, esli etot den' otlozhim.
Vhodit episkop Ilijskij.
Episkop Ilijskij
A gde zhe lord-pravitel'? Za klubnikoj
YA uzh poslal.
Hestings
Segodnya gercog vesel i lyubezen:
Naverno, chto-nibud' emu priyatno -
Tak laskovo zdorovaetsya on.
Net v hristianskom mire cheloveka,
Kto b iskrennee byl v lyubvi i zlobe;
Tut po licu sejchas zhe vidno serdce.
Stenli
CHto zh vidite segodnya vy v lice?
CHto serdce vam segodnya obeshchaet?
Hestings
Klyanus', chto on nikem zdes' ne obizhen;
A byl by, - srazu by v glazah prochli.
Stenli
Daj bog, chtob bylo tak, kak vy skazali.
Vhodyat Gloster i Bekingem.
Gloster
Skazhite mne, chto zasluzhili te,
Kto pokushaetsya na zhizn' moyu
Proklyatym koldovstvom i telo mne
Besovskim charovan'em istoshchaet?
Hestings
Lyubov', chto ya pitayu k vam, milord,
Velit mne revnostnee vseh zhelat'
Suda i kary; kto b zlodej tot ni byl,
Zasluzhivaet smerti on, milord.
Gloster
Pust' vzor vash zasvidetel'stvuet zlo.
Smotrite, okoldovan ya: ruka,
Kak vetka porazhennaya, issohla.
ZHena |dvarda, pakostnaya ved'ma,
V soyuze s nepotrebnoj shlyuhoj SHor,
Tavro takoe nalozhila mne.
Hestings
Nu, esli sdelali oni to delo...
Gloster
Kak "esli"! Pokrovitel' gnusnoj shlyuhi!
Ty "esli" govorish'? Predatel' ty!
Proch' golovu emu! Klyanus' svyatymi,
Obedat' ya ne stanu do teh por,
Poka ee ne prinesut. Dolzhny vy,
Retklif i Lovel, delo eto sdelat'.
Vse, komu dorog ya, idem za mnoj.
Uhodyat vse, krome Hestingsa, Retklifa i Lovela.
Hestings
O gore, gore Anglii! Ne mne!
Predotvratit' ya eto mog, bezumnyj.
Vo sne u Stenli shlem sorval zloj vepr' -
YA etim prenebreg, ya ne bezhal.
Tri raza spotykalsya kon' moj nynche
I pered Tauerom vstal na dyby,
Kak by pochuya s otvrashchen'em bojnyu.
O, nuzhen mne sejchas svyashchennik tot.
YA kayus', chto rassyl'nomu skazal,
CHto torzhestvuyu ya, chto vseh vragov
Moih segodnya v Pomfrete kaznyat,
A ya v pochete, v milosti zhivu.
O Margarita, tyazhko nyne palo
Na zhalkuyu glavu tvoe proklyat'e!
Retklif
Nu, ispoved' zhivej! Pora obedat'
Uzh gercogu, zhdet vashej golovy on.
Hestings
O milost' bystrotechnaya lyudej!
Stremimsya my sil'nee k nej, chem k bozh'ej.
Kto ponadeyalsya na vashu lasku,
ZHivet, kak p'yanyj morehod na machte;
Ot kazhdogo dvizhen'ya mozhet on
Upast' v glubiny rokovye voln.
Lovel
Nu, nu, dovol'no! Bespolezny vopli.
Hestings
Krovavyj Richard! Bednaya zemlya!
Uzhasnoe, nevidannoe vremya
Tebe prorochu. - Nu, idem na plahu.
Nesite golovu emu moyu.
Tot, kto smeetsya, sam uzh na krayu.
Uhodyat.
Pered stenami Tauera.
Gloster i Bekingem v zarzhavlennyh, ochen' plohih dospehah.
Gloster
Kuzen, umeesh' ty drozhat', blednet'
I na polslove preryvat' dyhan'e,
I govorit', i snova zamolkat',
Kak budto ty ot straha obezumel?
Bekingem
Izobrazhu ya tragika lyubogo,
Pri kazhdom slove budu ozirat'sya,
Drozhat' i sodrogat'sya ot bezdelki,
Boyas' opasnosti. I mrachnyj vzor,
Pritvornaya ulybka - vse k uslugam,
Vse mne gotovo sluzhbu sosluzhit'
Dlya vypolneniya prednachertan'ya.
Gde zh Ketsbi? On ushel?
Gloster
Smotri, lord-mera on syuda vedet.
Vhodyat lord-mer i Ketsbi.
Bekingem
Lord-mer...
Gloster
Spustit' pod®emnyj most!
Bekingem
CHu, baraban!
Gloster
Vy steny osmotrite, Ketsbi.
Bekingem
Lord-mer, pozvali vas my...
Gloster
Glyadi nazad i zashchishchajsya, - vrag!
Bekingem
Pust' nas hranit bog i nevinnost' nasha!
Gloster
Terpen'e, zdes' druz'ya - Retklif i Lovel.
Vhodyat Retklif i Lovel s golovoj Hestingsa.
Lovel
Vot golova izmennika pred vami:
Kaznen opasnyj i kovarnyj Hestings.
Gloster
(plachet)
Kak ya lyubil togo, o kom ya plachu!
Schital ego nevinnejshim sozdan'em
Iz vseh zhivushchih v hristianskom mire;
V nego, kak v knigu, vpisyval moj duh
Svoih tajnejshih myslej verenicu.
Tak prikryvat' postydnyj svoj porok
Lichinoj dobrodeteli umel on,
CHto krome yavnogo ego greha, -
Hochu skazat' o svyazi s missis SHor, -
V nem ne bylo zametno ni pyatna.
Bekingem
Da, on byl samyj skrytnyj i lukavyj
Izmennik na zemle.
Predstavit' mozhete il' hot' poverit'
(Zastupnichestvom neba zhivy my
I govorim), chto etot zloj predatel'
Zadumal nynche i v samom sovete
Menya i lorda Glostera ubit'.
Lord-mer
Uzheli on zadumal?
Gloster
CHto, turki my, nevernye my, chto li,
CHto protiv pravil i zakonov nashih
My b skoroj smerti predali elodeya?
No krajnyaya opasnost' polozhen'ya,
Mir Anglii, spasen'e nashej zhizni
Prinudili nas kazn' tu sovershit'.
Lord-mer
Bog da hranit vas! Smert' on zasluzhil.
Vy pravil'no, milordy, postupili:
Drugim zlodeyam ne povadno budet.
YA ot nego dobra uzhe ne zhdal
S teh por, kak on svyazalsya s missis SHor.
Gloster
Reshili my, chto dolzhen umeret' on,
Kak tol'ko vy na kazn', milord, pridete;
I lish' pospeshnost' etih dvuh druzej
Slegka veden'e nashe izmenila.
Hotelos' nam, milord, chtob vy slyhali,
CHto govoril zlodej, kak on soznalsya
V tom, kak i dlya chego on izmenil, -
Togda mogli b vy eto soobshchit'
Vsem grazhdanam, chtob ne bylo ni placha
O kazni toj, ni rosskaznej o nas.
Lord-mer
Moj dobryj lord, slova mne vashi - to zhe,
Kak esli b sam vse videl ya i slyshal.
Ne somnevajtes', princy, soobshchu ya
Dostojnym grazhdanam, kak v etom dele
Vy pravil'no i chestno postupili.
Gloster
Hotelos' nam, chtob byli vy pri kazni,
CHtob izbezhat' nam zlobnyh mnenij sveta.
Bekingem
Prishli vy pozzhe, chem zhelali my,
No podtverdite vse, chto govorim.
Proshchajte zhe, pochtennejshij lord-mer.
Lord-mer uhodit.
Gloster
Za nim, za nim, kuzen moj Bekingem!
Ty za lord-merom v ratushu speshi.
V tolpe v moment udobnyj ty shepni
O tom, chto deti korolya - ublyudki;
Pripomni, kak |dvardom byl kaznen
Glupec odin za to lish', chto skazal,
CHto syn ego nasleduet koronu, -
A on shutil o vyveske svoej;
O pohoti |dvarda ty vverni.
Kak s zverskoj zhadnost'yu menyal on zhenshchin;
Kak lez k chuzhim sluzhankam on i zhenam;
Kak serdce dikoe i yaryj glaz
Bez uderzhu kidalis' na dobychu.
Potom izdaleka menya zatron'te,
Skazhite - v god, kogda rozhala mat'
|dvarda nenasytnogo, otec moj,
Dostojnyj Jork, vo Francii srazhalsya
I, sopostaviv sroki, ne priznal on,
CHtob im rebenok etot zachat byl.
Da, vprochem, eto vidno po licu -
On s Jorkom slavnym vovse byl neshozh.
No etogo kasajtes' ostorozhno:
Vy znaete, chto mat' moya zhiva.
Bekingem
Sygrayu ya oratora, milord,
Kak esli b o nagrade zolotoj
Staralsya dlya sebya. Milord, proshchajte.
Gloster
Kogda udastsya delo, vseh vedite
V Bejnardskij zamok. Tam menya najdete
Sredi episkopov, otcov uchenyh.
Bekingem
Idu - i k trem il' chetyrem chasam
Iz ratushi vestej dozhdetes' vy.
(Uhodit.)
Gloster
Idite, Lovel, poskorej za SHou;
(k Ketsbi)
A ty - za bratom Penkerom. Oboih
Prosite cherez chas v Bejnarde byt'.
Lovel i Ketsbi uhodyat.
Teper' otdat' prikaz mne tajnyj nado,
CHtoby otrod'e Klarensa ubrali,
Da povelet', chtob ni odna dusha
Do princev molodyh ne dopuskalas'.
(Uhodit.)
London. Ulica.
Vhodit pisec s bumagoj v ruke.
Pisec
Vot lorda Hestingsa zdes' prigovor;
On nabelo krasivo perepisan,
CHtob nynche byt' prochitannym v sobore.
Zamet'te, kak podstroeno vse lovko.
Odinnadcat' chasov ego pisal ya, -
Ego prislal mne Ketsbi proshloj noch'yu, -
I stol'ko zhe ego vcherne pisali,
A pyat' chasov tomu nazad zhil Hestings,
Ne ulichen, i chist, i na svobode.
Da, svet takov! Kto mozhet byt' tak glup,
CHtob srazu umysla zdes' ne uvidet'?
No kto posmeet pokazat', chto vidit?
Ploh svet i huzhe budet s kazhdym dnem,
Kogda takoe zlo tvoritsya v nem.
(Uhodit.)
Dvor Bejnardskogo zamka.
Vhodyat s odnoj storony Gloster, s drugoj - Bekingem.
Gloster
Nu kak? CHto gorozhane govoryat?
Bekingem
Da chto! Prechistoj devoyu klyanus',
Bezmolvstvuyut, ne govoryat ni slova.
Gloster
Skazal, chto deti |dvarda ublyudki?
Bekingem
Nu da. Skazal o dogovore brachnom
I s ledi Lyusi i o tom, kotoryj
Vo Francii poslom byl zaklyuchen;
O pohoti skazal i o nasil'yah
Nad gorozhanami, o kaznyah strashnyh
Za pustyaki; o tom, chto on ublyudok,
CHto ne pohozh on vovse na otca;
Potom o vashem shodstve govoril ya, -
CHto vylityj otec vy i licom
I blagorodstvom duha nesravnennym;
SHotlandskie pobedy vashi vspomnil,
I tverdost' na vojne, i razum v mire;
YA govoril, chto vy shchedry, smirenny
I dobrodetel'ny; ya nichego
Ne upustil, chto bylo b vam polezno.
Kogda zhe konchil rech', ya predlozhil
Vsem tem, kto rodine zhelaet blaga,
Krichat': "Da zdravstvuet korol' nash Richard!"
Gloster
Nu, a oni krichali?
Bekingem
Pomiluj bog, ni slova ne skazali,
Kak budto kamni ili istukany,
I, blednye, glyadeli drug na druga.
YA stal ih uprekat', sprosil u mera,
CHto znachit eto derzkoe molchan'e.
On otvechal, chto ne privyk narod
K takim recham, chto zdes' glashataj nuzhen.
Togda ego zastavil povtorit' ya
Moi slova. Skazal on: "gercog to"
Da "gercog se", a ot sebya ni slova.
Kak konchil on, tut molodcy moi
Vverh shapki kinuli, poodal' stoya,
I zhidko kriknuli: "Korol' nash Richard!"
Vospol'zovalsya etoj gorst'yu ya,
Skazal: "Druz'ya i grazhdane, spasibo.
Rukopleskaniya i kliki vashi -
Znak mudrosti i k Richardu lyubvi".
Na etom ya zakonchil i ushel.
Gloster
Vot glyby bez®yazychnye! Molchali?
Bekingem
Po pravde govorya, molchali.
Gloster
CHto zh, s prisnymi lord-mer syuda pridet?
Bekingem
On skoro budet. Strah izobrazite;
Ne srazu soglashajtes' slushat' ih;
Molitvennik v rukah derzhite; stojte
Mezh dvuh svyashchennikov, moj dobryj lord.
Ob etom ya im propoved' skazhu.
Na pros'by ne sklonyajtes': tochno deva,
Tverdite "net", a vse zhe prinimajte.
Gloster
Nu, esli budete vy tak zhe sil'no
Prosit', kak ya otkazyvat'sya budu,
Vse k dobromu koncu my privedem.
Bekingem
Na gallereyu! Tam lord-mer stuchitsya.
Gloster uhodit.
Vhodyat lord-mer i gorozhane.
Privetstvuyu ya vas, lord-mer. Vse zhdu,
Ne soglasitsya l' gercog nas prinyat'.
Vhodit Ketsbi.
Na pros'bu chto milord otvetil, Ketsbi?
Ketsbi
Moj blagorodnyj lord, on prosit vas
Zajti hot' zavtra ili poslezavtra.
Sejchas on s prepodobnymi otcami
Svyatomu razmyshlen'yu, predaetsya;
Dlya del mirskih pokinut' ne hotel by
Svoih blagochestivyh on zanyatij.
Bekingem
Vernites', Ketsbi, k gercogu; skazhite,
CHto ya, lord-mer, a takzhe gorozhane
S nameren'em ser'eznym, v vazhnyj chas,
Prishli, chtob s gercogom pogovorit'.
Ketsbi
Sejchas vse eto dolozhu emu.
(Uhodit.)
Bekingem
Da, ne pohozh nash gercog na |dvarda!
Dnem ne valyaetsya v sramnoj posteli,
A molitsya on, stoya na kolenyah;
On s paroj kurtizanok ne shalit -
S dvumya monahami provodit vremya;
Ne spit on, chtoby telo razzhirelo,
A molitsya, chtob duh obogatit'.
Schastlivoj Angliya byla b, kogda
Princ etot dobryj stal by eyu pravit'!
No ya boyus', ego nam ne sklonit'.
Lord-mer
Bog da hranit nas ot ego otkaza!
Bekingem
Boyus', chto on otkazhet.
Vhodit Ketsbi.
Nu, Ketsbi, chto skazal teper' milord?
Ketsbi
On udivlyaetsya, chto vy sobrali
Takuyu silu grazhdan, chtob prijti.
Osvedomlen ne buduchi ob etom,
Boitsya on, chto cel' u vas durnaya.
Bekingem
ZHaleyu, chto kuzen moj blagorodnyj
Vo mne podozrevaet zlye mysli.
Klyanus', syuda prishli my s chistym serdcem.
Vernites' k gercogu, skazhite eto.
Ketsbi uhodit.
Kogda voz'mutsya nabozhnye dushi
Za chetki, ih ne otorvat' ot nih:
Tak sladok im molitvennyj vostorg.
Naverhu poyavlyaetsya Gloster mezhdu dvumya episkopami,
Ketsbi vozvrashchaetsya.
Lord-mer
Smotrite, gercog mezhdu dvuh duhovnyh!
Bekingem
Dlya princa hristianskogo - podpora,
CHto berezhet ot suetnyh zhelanij.
Smotrite, i molitvennik v rukah -
Svyatogo cheloveka ukrashen'e, -
Plantagenet svetlejshij, gercog slavnyj,
Skloni blagopriyatnyj sluh k mol'bam.
Prosti nas, chto osmelilis' prervat' my
Userdie tvoih molitv svyatyh.
Gloster
Milord, takih ne nuzhno opravdanij.
Proshu ya vas prostit' menya, milord,
CHto, s rven'em bogu moemu sluzha,
Snachala ya druzej moih ne prinyal.
No brosim eto. CHem mogu sluzhit' vam?
Bekingem
Da tem zhe, chem posluzhite i bogu
I dobrym lyudyam, chto zhivut bez vlasti.
Gloster
Boyus', ya chto-to sovershil, chto gorod
Obidoyu schitaet, i prishli vy,
CHtoby nevezhestvom menya korit'.
Bekingem
Da, sovershili. No, poslushav nas,
Vy mozhete greh iskupit', milord.
Gloster
Da, v hristianskom ya krayu zhivu.
Bekingem
Tak znajte zhe, chto greh vash - to smiren'e,
S kakim vy gordyj i vysokij tron,
I vashe mesto, vashih predkov vlast',
I zvan'e vashe, i prava rozhden'ya,
I doma korolevskogo vsyu slavu
Gniloj i hiloj vetvi otdaete.
Dlya blaga Anglii my budim vas
Ot krotosti sonlivyh vashih myslej.
Teryaet ostrov sobstvennye chleny;
Rubcami srama lik obezobrazhen,
Polzuchie rasten'ya obvilis'
Vkrug carskogo stvola, i on ushel
Uzh po plechi v bezdonnuyu puchinu
Nichtozhestva i chernogo zabven'ya.
CHtob ostrov nash spasti, vsem serdcem prosim,
Svetlejshij gercog, eto bremya vzyat'
Po upravlen'yu nashim korolevstvom;
Ne kak pravitel', opekun, namestnik,
Ne kak smirennyj ispolnitel' vlasti, -
Kak krovnyj i nasledstvennyj korol'
Dolzhny derzhavoyu svoej vy pravit'.
Vot pochemu s tolpoyu etih grazhdan, -
S druz'yami, pochitayushchimi vas, -
Po pros'be ih userdnoj ya prishel,
CHtob s nimi vmeste umolyat' vas, gercog.
Gloster
Dlya zvan'ya moego, chto luchshe budet -
Ujti v molchan'e ili gor'kim slovom
Vas upreknut' za predlozhen'e vashe?
Kol' promolchu, vy mozhete reshit',
CHto, onemev ot chestolyub'ya, prinyal
YA zolotoe igo carskoj vlasti,
CHto vy v bezum'e mne nadet' hotite;
I esli ya za vashe pozhelan'e,
CHto vyrazhaet vernuyu lyubov',
Vas upreknu, - druzej ya ogorchu.
I potomu, chtob izbezhat' ukorov
I nedorazumenij s dvuh storon,
Otvet vam okonchatel'nyj dayu:
Blagodaryu vas za lyubov', no ya
Ne zasluzhil takih vysokih pros'b.
Ved' dazhe esli b ne bylo prepyatstvij
I put' moj k tronu byl by tak zhe yasen,
Kak yasno pravo moego rozhden'ya, -
Tak nishch ya duhom, a moi poroki
Tak veliki i tak mnogoobrazny!
Skorej by spryatalsya ya ot velich'ya,
CHem, etogo velich'ya domogayas',
Stal v isparen'yah slavy zadyhat'sya:
Moj cheln ne vynes by morej moguchih.
No, slava bogu, ya ne nuzhen vam.
YA slishkom slab, chtob vam pomoch' v nuzhde.
Plod carskij drevo carskoe dalo nam;
Projdut goda nezrimo, plod sozreet,
S dostoinstvom zajmet velikij tron
I carstvovan'em oschastlivit nas.
Slagayu na nego to, chto hoteli b
Vy na menya slozhit', - ego prava
I san, chto dan emu zvezdoj schastlivoj.
Ne daj mne bog na eto posyagnut'!
Bekingem
Milord svetlejshij, sovestlivy vy;
No vashi dovody, kak razglyadish' ih,
Neubeditel'ny i shchekotlivy.
|dvard - syn brata vashego? Soglasen;
No on ne syn ego zheny zakonnoj.
Vash brat byl s ledi Lyusi obruchen,
CHemu zhivoj svidetel' - vasha mat'.
A posle on zaochno obruchilsya
S sestroyu korolya francuzov, Bonoj.
Prositel'nica zhalkaya obeih
Ih otstranila: bednaya vdova,
Uvyadshaya mat' vzroslyh synovej,
Uzhe na sklone luchshih dnej svoih
Ego rasputnyj vzor obvorozhila
I vovlekla, vlast' zahvativ nad nim,
V paden'e gnusnoe i dvoezhenstvo.
S nej v bezzakonnoj svyazi prizhil on
|dvarda, chto my princem velichaem.
YA mog by privesti pokrepche dovod,
No, pochitaya teh, kto zhiv eshche,
Gran' tochnuyu ya yazyku postavil.
Itak, milord, voz'mite na sebya
Dostoinstvo, predlozhennoe vam, -
I esli ne dlya nas, ne dlya strany,
To chtoby vyvesti vash slavnyj rod
Iz porchi, chto gnezdilas' v nem godami,
Na put' pryamogo prestolonasled'ya.
Lord-mer
Vas molyat grazhdane, milord; reshajtes'!
Bekingem
Ne otvergajte ih lyubvi, milord!
Ketsbi
O, dajte radost' im, ispolniv pros'bu!
Gloster
Uvy, zachem mne etot gruz zabot?
Ne sozdan ya dlya trona, dlya velich'ya.
Proshu vas, na menya ne obizhajtes' -
YA ne mogu i ne hochu vam sdat'sya.
Bekingem
Userd'e i lyubov' meshayut vam
S prestola svergnut' etogo rebenka:
Syn vashego on brata; vse my znaem,
Kak serdcem zhenstvenny vy i nezhny,
Kak vy dobry k svoej rodne, a takzhe
I k lyudyam vseh soslovij.
No znajte, - vy ustupite il' net, -
|dvarda syn ne budet korolem.
Drugogo my posadim na prestol,
CHtob rod vash posramlen byl i pogib.
Tak poreshiv, my ostavlyaem vas. -
Idemte, grazhdane. K chertyam vse pros'by!
Gloster
O, ne branis', moj milyj Bekingem.
Bekingem i gorozhane uhodyat.
Ketsbi
Vernite, gercog, ih i soglasites'.
Drugoj iz priblizhennyh Glostera
Vsej Anglii otkaz vash - zloe gore.
Gloster
Vy celyj mir zabot hotite dat' mne! -
Zovi obratno ih.
Ketsbi uhodit.
YA ne iz kamnya,
I nezhnaya mol'ba probila serdce,
Hot' protiv etogo i duh i sovest'.
Vhodyat Bekingem i drugie.
Moj Bekingem i mudrye muzhi,
Raz vy reshili na plechi vzvalit'
Mne etu vlast', ya dolzhen terpelivo,
Hochu il' net, tyazhelyj gruz nesti.
No esli bezobraznyj sram, zloslov'e
Za vashim prinuzhden'em vsled pridut, -
Da budet mne shchitom nasil'e vashe
Ot gryaznoj klevety i ot beschest'ya.
Bog vidit, vidite teper' i vy,
Kak ot zhelanij etih ya dalek.
Lord-mer
Hrani vas bog! Vse vidim, vse i skazhem.
Gloster
Skazavshi eto, skazhete lish' pravdu.
Bekingem
YA s titulom vas pozdravlyayu nyne;
Da zdravstvuet korol' anglijskij Richard!
Vse
Amin'.
Bekingem
Ugodno l' zavtra vam koronovat'sya?
Gloster
Kogda hotite, esli tak reshili.
Bekingem
My zavtra k vashej svetlosti pridem
I radostno proshchaemsya segodnya.
Gloster
Vernemsya k nabozhnym zanyat'yam nashim. -
Proshchajte zhe, kuzen, druz'ya, proshchajte.
Uhodyat.
Pered Tauerom.
Vhodyat s odnoj storony - koroleva Elizaveta, gercoginya
Jorkskaya i markiz Dorset; s drugoj - ledi Anna,
gercoginya Glosterskaya, s ledi Margaritoj Plantagenet,
malen'koj docher'yu Klarensa.
Gercoginya Jorkskaya
Kto k nam idet? Plantageneta vnuchka
I milaya s nej vmeste Anna Gloster.
Oni idut, klyanus' ya zhizn'yu, v Tauer
Privetstvovat' serdechno milyh princev. -
Den' dobryj, doch' moya!
Ledi Anna
Poshli gospod'
Obeim vam schastlivyj, yasnyj den'!
Koroleva Elizaveta
I takzhe vam, sestra! Kuda idete?
Ledi Anna
Da v Tauer, i ne dal'she ya idu,
S takim zhe polnym serdcem, kak i vy,
Pozdravit' blagorodnyh princev nashih.
Koroleva Elizaveta
Blagodaryu, sestra. Vojdem my vmeste.
Vhodit Brekenberi.
A vot i komendant syuda idet. -
Vy mozhete skazat' nam, komendant,
Kak pozhivayut princ i gercog Jorkskij?
Brekenberi
Zdorovy, koroleva. No, prostite,
Nikak k nim dopustit' vas ne mogu,
Korol' mne eto krepko nakazal.
Koroleva Elizaveta
Korol'? Kakoj korol'?
Brekenberi
Proshu proshchen'ya: lord-protektor, to est'...
Koroleva Elizaveta
Ot sana korolevskogo spasi
Ego gospod'! Mezhdu det'mi moimi
I mnoyu on reshilsya gran' postavit'?
YA mat' - kto pregradit mne k nim dorogu?
Gercoginya Jorkskaya
YA - mat' otca ih i hochu ih videt'.
Ledi Anna
YA po-rodstvu im tetka - mat' v lyubvi k nim.
Vedi menya. Na svoj beru ya strah
Prostupok tvoj po sluzhbe; ne strashis'.
Brekenberi
Net, gospozha, tak ya ne postuplyu.
YA svyazan klyatvoj, potomu prostite.
(Uhodit.)
Vhodit Stenli.
Stenli
(gercogine Jorkskoj)
Kogda by chasom pozzhe ya vas vstretil,
Privetstvoval by ya vas, gercoginya,
Kak mat' dvuh korolev.
(Ledi Anne.)
O gospozha,
Dolzhny skoree vy idti v Uestminster:
Tam s Richardom venchayut vas na carstvo.
Koroleva Elizaveta
SHnurki razrezh'te mne skorej, skoree!
Na volyu serdce vy moe pustite!
A to ot vesti smertnoj upadu.
Ledi Anna
Vest' gnusnaya! O gibel'naya novost'!
Dorset
Nu, uspokojtes'. - Matushka, chto s vami?
Koroleva Elizaveta
Ne govori so mnoj; begi, moj Dorset!
Smert' za toboj nesetsya po pyatam:
Zloveshche imya materi tvoej.
CHtob smert' i ad tebya zdes' ne nastigli,
Ty za more, ty k Richmondu begi,
Spasajsya, toropis' iz zhivoderni;
Schet trupov ty soboj ne umnozhaj:
Ne daj proklyat'yu Margarity sbyt'sya,
CHto ya umru, vse poteryav pri zhizni, -
Venec anglijskij, muzha i detej.
Stenli
Sovet vash, koroleva, ochen' mudr. -
(Dorsetu.)
Vospol'zujtes' nedolgimi chasami. -
YA synu napishu, i eti pis'ma
Poluchite vy ot menya v puti.
Potoropites', vam pora idti.
Gercoginya Jorkskaya
O gore seyushchij zloschast'ya veter!
Proklyataya utroba, lozhe smerti!
Ty vykinula vasiliska v mir,
CHej neminuemyj smertelen vzglyad!
Stenli
(ledi Anne)
Idite zh, koroleva. Delo speshno.
Ledi Anna
S velikim otvrashchen'em ya idu.
Pust' obruch zolotoj kalenoj stal'yu
Mne lyazhet na chelo i mozg prozhzhet;
Pust' yadom umastyat menya i smert'
Menya postignet prezhde, chem uslyshu:
"Hrani, o bozhe, nashu korolevu!"
Koroleva Elizaveta
Idi, bednyazhka!
YA slave ne zaviduyu tvoej;
Zla ne zhelaj sebe, chtob nas uteshit'.
Ledi Anna
Uvy, ya zla sebe uzh pozhelala!
Kogda prishel tot, kto suprugom stal mne,
Za telom Genriha v slezah ya shla, -
Ego edva otmyty byli ruki
Ot krovi angela, chto byl mne muzhem,
I ot ego otca prechistoj krovi, -
O, ya vzglyanula Richardu v lico:
"Bud' proklyat, - govoryu, - ya moloda,
A ty menya vdovoyu staroj sdelal!
Kak zhenish'sya, toska k tvoej posteli
Privyazhetsya; zhena - kogda najdesh' ty
Bezumnuyu - tvoeyu smert'yu budet
Neschastnee, chem ya poterej muzha!"
Proklyat'ya ne pospela b povtorit' ya,
V stol' kratkij srok medovymi slovami
Moim on zhenskim serdcem ovladel.
Moe zh proklyat'e na menya upalo.
S teh por ne znayut otdyha glaza,
I chasa odnogo v ego posteli
YA ne vkusila zolotogo sna.
Ot snov ego uzhasnyh prosypayus'...
Doch' Uorika - menya on nenavidit,
I skoro on razvyazhetsya so mnoj.
Koroleva Elizaveta
Proshchaj! Tebya zhaleyu ya, bednyazhka.
Ledi Anna
O vashej skorbi vsej dushoj skorblyu!
Dorset
Proshchaj, neschastnaya, idesh' ty k slave!
Ledi Anna
Proshchaj, pechal'nyj, s neyu ty prostilsya!
Gercoginya Jorkskaya
(Dorsetu)
Ty k Richmondu idi! Tvoj sputnik - schast'e.
(Anne.)
Ty - k Richardu! Hrani tebya gospod'.
(Elizavete.)
Ty - v cerkov'! Mysl' blaguyu bog poshlet.
A ya - v mogilu: mir, pokoj tam zhdet.
ZHila ya vosem'desyat gor'kih let:
CHas radosti - nedelya skorbi vsled.
Koroleva Elizaveta
Ostan'sya, poglyadi so mnoj na Tauer, -
Ty, kamen' staryj, pozhalej malyutok,
Kotoryh skryl v tvoih stenah zavistnik!
Ty, lyul'ka zhestkaya dlya malyh detok!
Ty, nyan'ka grubaya, pestun surovyj,
S det'mi moimi laskov, Tauer, bud'!
Proshchaj, bol' beshenaya rvet mne grud'.
Uhodyat.
London. Dvorec.
Vhodyat Richard, odetyj kak korol', s koronoj na golove; Bekingem,
Ketsbi, pazh i drugie.
Korol' Richard
Vse otojdite. - Bekingem, kuzen moj!
Bekingem
CHto, gosudar', ugodno?
Korol' Richard
Daj ruku.
(Saditsya na tron.)
Po sovetu tvoemu
I s pomoshch'yu tvoej korol' zdes' - Richard.
Na den' li kratkij eta slava nam,
Il' dolgo eyu naslazhdat'sya budem?
Bekingem
Puskaj zhivet ona i navsegda.
Korol' Richard
Ah, Bekingem, teper' ya ispytayu,
Iz chistogo li zolota ty otlit.
ZHiv malen'kij |dvardyu. Menya ty ponyal?
Bekingem
Skazhite, gosudar' lyubeznyj...
Korol' Richard
Skazal uzh ya. Hochu byt' korolem.
Bekingem
Ved' vy korol', moj gosudar' velikij.
Korol' Richard
Kak! YA korol'? Nu da! No zhiv |dvard.
Bekingem
Da, pravda, gosudar'.
Korol' Richard
Konec pechal'nyj -
CHto budet zhit' |dvard. "Da, gosudar'!"
Kuzen, ty ne byl do sih por tak glup.
YAsnej? Hochu, chtob umerli ublyudki,
CHtob eto vypolneno bylo srazu.
CHto skazhesh'? Otvechaj mne srazu, kratko.
Bekingem
Kak vashemu velichestvu ugodno.
Korol' Richard
|h! Ty - kak led, i stynu ya nevol'no
Ot ledyanoj uchtivosti tvoej.
Skazhi mne, na ih smert' soglasen ty?
Bekingem
Vzdohnut' mne dajte, gosudar', podumat'...
Togda na eto pryamo ya otvechu.
YA skoro soobshchu reshen'e vam.
(Uhodit.)
Ketsbi
(tiho, odnomu iz prisutstvuyushchih)
Korol' serdit. Kak on kusaet guby!
Korol' Richard
Uzh luchshe s mednolobymi glupcami,
S mal'chishkami mne govorit', chem s temi,
Kto ostorozhno na menya glyadit.
Stal boyazliv nadmennyj Bekingem. -
|j, malyj!
Pazh
YA zdes', milord.
Korol' Richard
Ne znaesh' li, kto, zolotom prel'shchennyj,
Reshilsya by na temnoe ubijstvo?
Pazh
Odin est' nedovol'nyj dvoryanin,
CH'i sredstva skromnye i gordyj duh
Ne ladyat. Zoloto ego prel'stit
Sil'nej oratorov na chto ugodno.
Korol' Richard
A kak zovut ego, skazhi mne.
Pazh
Tirrel.
Korol' Richard
Ego nemnogo znayu. Nu, zovi.
Pazh uhodit.
Uvertlivyj i hitryj Bekingem
Mne blizkim uzh sovetnikom ne budet.
Bez ustali so mnoyu shel on vmeste;
Teper' vzdohnut' on hochet?
Vhodit Stenli.
Nu chto, kakie vesti?
Stenli
Slyhal ya, budto za more bezhal
Lord Dorset i soedinilsya tam
On s Richmondom.
(Othodit v storonu.)
Korol' Richard
Ketsbi!
Ketsbi
CHto, gosudar'?
Korol' Richard
Sluh raspusti povsyudu,
CHto ledi Anna tyazhko zabolela;
A ya velyu ee derzhat' v zatvore.
Da dvoryanina poishchi v muzh'ya
Dlya dochki Klarensa, iz zahudalyh.
Syn - glup, i potomu on mne ne strashen.
Spish', chto li? YA skazal: sluh raspusti,
CHto koroleva Anna umiraet.
Nu, shevelis'! Mne ochen' vazhno v korne
Presech' nadezhdy, chto vredit' mne mogut.
Ketsbi uhodit.
Doch' brata v zheny ya sebe voz'mu,
A to moj tron - na hrupkom hrustale.
Zarezav brat'ev, na sestre zhenit'sya!
Nevernyj put'! No net uzhe pomeh.
YA v krov' voshel, i greh moj vyrvet greh;
I slezy zhalosti mne ne idut.
Vhodyat pazh i ser Dzhems Tirrel.
Tak Tirrelom tebya zovut, skazhi mne?
Tirrel
Dzhems Tirrel i sluga pokornyj vash.
Korol' Richard
Pokornyj li?
Tirrel
Milord, vy ispytajte.
Korol' Richard
Reshish'sya druga moego ubit'?
Tirrel
Gotov, milord;
No predpochel by dvuh vragov ubit'.
Korol' Richard
Nu, ladno. Est' dva krovnye vraga,
Vragi pokoya i pomeha snu.
YA na ruki sdayu tebe ih, Tirrel, -
Ublyudkov teh, chto v Tauere sidyat.
Tirrel
Velite tol'ko dostup k nim mne dat', -
I ya ot straha vas osvobozhu.
Korol' Richard
Kak muzyka - slova tvoi! Stan' blizhe.
Vot propusk; podojdi i daj mne uho.
(SHepchet emu na uho.)
Nu, vot i vse. Skazhi, chto vse gotovo, -
YA polyublyu i otlichu tebya.
Tirrel
Vse sdelano, milord.
Korol' Richard
Uslyshim li my, Tirrel, o tebe
Eshche do sna?
Tirrel
Uslyshite, milord.
(Uhodit.)
Vhodit Bekingem.
Bekingem
Moj gosudar', poslednij vash prikaz,
Kotoryj vy mne dali, ya obdumal.
Korol' Richard
Ostavim. Dorset k Richmondu bezhal.
Bekingem
YA slyshal etu novost'.
Korol' Richard
On pasynok vash, Stenli, - beregites'.
Bekingem
Milord, proshu obeshchannogo dara,
Ved' vasha chest' byla tomu porukoj:
Vy obeshchali - grafstvom Heriford
I vsem, chto est' v nem, budu ya vladet'.
Korol' Richard
(k Stenli)
Smotrite, Stenli, za zhenoj svoej:
I esli Richmondu ona napishet
Pis'mo, to vy otvetite za eto.
Bekingem
CHto skazhete, milord, na etu pros'bu?
Korol' Richard
YA pomnyu, predskazal kogda-to Genrih
SHestoj, chto Richmond budet korolem.
Togda byl Richmond hnychushchim mal'chishkoj.
Byt' mozhet... korolem...
Bekingem
Moj gosudar'!
Korol' Richard
No pochemu prorok togda zhe mne
Ne predskazal, chto ya ego ub'yu?
Bekingem
Moj gosudar', vy grafstvo obeshchali...
Korol' Richard
Richmond... YA v |ksetere byl nedavno,
I mer lyubezno zamok pokazal mne
I nazval Rudzhmontom. YA sodrognulsya:
Kakoj-to bard irlandskij predskazal mne:
"Uvidev Richmond, dolgo zhit' ne budesh'".
Bekingem
Moj gosudar'!
Korol' Richard
Kotoryj chas?
Bekingem
Osmelyus' vashej milosti napomnit'
O vashem obeshchan'e.
Korol' Richard
Nu da; kotoryj chas?
Bekingem
Sejchas b'et desyat'.
Korol' Richard
Pust' b'et.
Bekingem
No pochemu "pust' b'et", milord?
Korol' Richard
Da potomu, chto, kak durak, ty b'esh'sya,
I klyanchish', i meshaesh' dumat' mne.
Darit' segodnya ya ne raspolozhen.
Bekingem
Togda skazhite pryamo: da il' net?
Korol' Richard
Tshsh... Tshsh...
Ty mne meshaesh'; ya ne raspolozhen.
Uhodyat vse, krome Bekingema.
Bekingem
Ah, tak prezrenie - nagrada mne?
Dlya etogo ego koronoval ya?
O, vspomni Hestingsa - i v Breknok v put',
CHtob golovu spasti mne kak-nibud'.
(Uhodit.)
Tam zhe.
Vhodit Tirrel.
Tirrel
Krovavoe svershilos' zlodeyan'e,
Uzhasnoe i zhalkoe ubijstvo,
V kakom eshche ne greshen byl nash kraj!
Dajton i Forrest, kuplennye mnoyu,
CHtob v bojne zhestochajshej porabotat',
Dva sterveca, dva krovozhadnyh psa,
Mne govorya o zhalostnom ubijstve,
Rastrogannye, plakali, kak deti.
"Vot tak, - skazal mne Dajton, - deti spali". -
"Tak, - Forrest perebil, - obnyav drug druga
Nevinnymi i belymi rukami.
Ih guby, kak chetyre krasnyh rozy
Na letnej vetke, celovalis' nezhno.
Molitvennik lezhal na ih podushke;
I eto vse vo mne perevernulo;
No d'yavol..." - tut moj negodyaj zamolk,
I Dajton prodolzhal: "My zadushili
Sladchajshie, nezhnejshie sozdan'ya,
Kotorye priroda sotvorila".
Raskayan'em i sovest'yu terzayas',
Oni umolkli; ya ostavil ih.
Vest' korolyu krovavomu prines ya.
Vot on idet.
Vhodit korol' Richard.
Privet vam, gosudar'!
Korol' Richard
Vest' dobruyu uslyshu l', slavnyj Tirrel?
Tirrel
Kogda ispolnennoe poruchen'e -
Dobro dlya vas, to radujtes': ono
Ispolneno.
Korol' Richard
Ty trupy videl ih?
Tirrel
Da, videl.
Korol' Richard
I zaryl ih, milyj Tirrel?
Tirrel
Svyashchennik Tauera pohoronil ih;
A gde - po pravde vam skazat', ne znayu.
Korol' Richard
Ty posle uzhina ko mne pridi,
O smerti ih rasskazhesh' po poryadku.
Tem vremenem podumaj o nagrade,
I ya zhelanie tvoe ispolnyu.
Proshchaj.
Tirrel uhodit.
Nu, syna Klarensa ya krepko zaper,
A doch' ya zamuzh vydal koe-kak;
|dvarda deti - v lone Avraama;
Prostilas' koroleva Anna s mirom.
YA znayu, Richmond celit v doch' |dvarda,
Elizavetu. CHerez etot brak
Uverennej glyadit on na koronu;
No ya veselym zhenihom pojdu k nej.
Vhodit Ketsbi.
Ketsbi
Moj gosudar'!
Korol' Richard
CHto lomish'sya? S plohoj il' dobroj vest'yu?
Ketsbi
S plohoj, milord: u Richmonda Dzhon Morton;
S vallijcami v soyuze Bekingem
Uzh vystupil, i vojsko vse rastet.
Korol' Richard
Gorazdo mne opasnej Richmond s Ili,
CHem Bekingem s svoim razbojnym sbrodom.
Ne nado mne truslivyh rassuzhdenij:
Oni - raby medlitel'nyh otsrochek;
Im vsled polzet ulitkoyu bessil'e.
Mne budet natisk s ognennym krylom -
Merkuriem, bozhestvennym goncom! -
Sbiraj vojska! Sovetom budet shchit.
Ne nado medlit' - v pole vrag stoit.
Uhodyat.
Pered dvorcom.
Vhodit koroleva Margarita.
Koroleva Margarita
Sozrelo blagodenstvie vragov
I l'etsya v gnilostnuyu smerti past'.
V predelah etih pryatalas' hitro ya,
Ushcherb vragov moih podsteregaya.
I vizhu ya uzhasnoe nachalo.
Vo Franciyu uedu, no nadeyus',
CHto gorek, cheren budet ih konec.
Kuda mne spryatat'sya, zloschastnoj? Kto tam?
(Othodit v storonu.)
Vhodyat koroleva Elizaveta i gercoginya Jorkskaya.
Koroleva Elizaveta
O deti nezhnye moi! O princy!
O bednye, necvetshie cvety!
Kol' v vozduhe vitayut vashi dushi
I vechnoj net obiteli u vas, -
Ko mne na legkih kryl'yah vy sletite,
CHtoby stenan'ya materi uslyshat'!
Koroleva Margarita
(v storonu)
Sletite k nej, skazhite: krov' za krov'.
Noch' pogasila utro i lyubov'.
Gercoginya Jorkskaya
Beschislennye bedy nadlomili
Moj golos, i yazyk moj tih i nem.
|dvard Plantagenet, zachem ty umer?
Koroleva Margarita
(v storonu)
Plantagenet Plantagenetu dolg
Svoj smertnyj zaplatil, |dvard - |dvardu.
Koroleva Elizaveta
Zachem, gospod', ty ot yagnyat bezhal
I v volch'yu past' ih brosil? Ili spal ty,
Kogda takoe delo sovershalos'?
Koroleva Margarita
(v storonu)
Kak i v tot chas, chto Genrih pal i syn moj.
Gercoginya Jorkskaya
ZHizn' mertvaya i vzor slepoj, duh smertnyj,
Sram mira, trup, ukradennyj iz groba,
I kniga skorbnaya pechal'nyh dnej,
Najdi pokoj na toj zemle zakonnoj,
CHto bezzakonno krov'yu opoili!
(Saditsya na zemlyu.)
Koroleva Elizaveta
Zemlya, dala by ty mogilu mne,
Kak mesto grustnoe ty mne daesh'!
YA b ne sadilas', kosti b ya slozhila.
Ah, ch'e stradan'e bol'she moego?
(Saditsya ryadom s neyu.)
Koroleva Margarita
(vyhodya vpered)
A esli staraya pechal' pochtennej,
Vozdajte mne pochet po starshinstvu
I prevoshodstvu gorya moego.
(Saditsya ryadom s nimi.)
I esli soobshcha skorbet' my mozhem,
Skazhite vashe gore, ya - svoe.
|dvard, moj syn, byl Richardom ubit;
I Genrih, muzh moj, Richardom ubit;
I tvoj |dvard byl Richardom ubit;
I Richard tvoj byl Richardom ubit.
Gercoginya Jorkskaya
(Margarite)
ZHil Richard moj - ego ubila ty.
ZHil Retlend - pomogla ego ubit' ty.
Koroleva Margarita
ZHil Klarens tvoj - on Richardom ubit.
Iz logova tvoej utroby vypolz
Pes d'yavol'skij, chto k smerti vseh nas gonit.
Eshche bez glaz on byl, no uzh zubast,
CHtoby terzat' yagnyat i krov' lakat';
Sozdanij bozh'ih gnusnyj istrebitel'
I velichajshij na zemle tiran,
CHto sredi tlen'ya carstvuet i voplej, -
Ego ty vypustila iz utroby,
CHtob on v mogily nas skorej zagnal.
O bozhe pravednyj i spravedlivyj,
Blagodaryu za to, chto zhadnyj pes
Plod tela materinskogo szhiraet,
I plakat' ej prihoditsya s drugimi!
Gercoginya Jorkskaya
O Genriha zhena! Ne smejsya goryu;
YA slezy prolivala nad tvoim.
Koroleva Margarita
Terpi menya. Na mshchen'e golodna ya;
Teper' ya nasyshchayus' vidom gorya.
|dvard tvoj umer, chto ubil |dvarda;
Za moego ubit vtoroj |dvard;
I Jork tvoj - lish' privesok: krov' oboih
Ne oplatila mne |dvarda krov'.
I Klarens mertv tvoj, chto ubil |dvarda,
I zriteli tragedii uzhasnoj -
Rasputnyj Hestings, Rivers, Vogen, Grej -
V mogilah mrachnyh vse uzh zadohnulis'.
No Richard, chernyj makler ada, zhiv:
Dlya ada pokupaet dushi on,
Tuda ih shlet. No skoro, skoro, skoro
Konec nastupit zhalkij, vsem zhelannyj.
Zemlya ziyaet, i pylaet ad,
I d'yavoly vopyat, svyatye molyat,
CHtob on skorej otsyuda byl izvergnut.
Iz zhizni vymaraj ego, o bozhe,
CHtob ya, dozhiv, mogla skazat': "Sdoh pes!"
Koroleva Elizaveta
Ty naprorochila, chto budet vremya -
Tebya ya umolyu proklyast' so mnoyu
Krivuyu zhabu, pauka, piyavku...
Koroleva Margarita
Tebya sud'by moej pustym siyan'em
Zvala ya, krashenoyu korolevoj,
Podob'em lzhivym moego velich'ya,
Prologom radostnym uzhasnoj dramy.
Ty vozneslas', chtob sbroshennoj byt' v bezdnu;
Tebe dany v nasmeshku byli deti;
Teper' ty - son o tom, chem ty byla,
Cvetnoj znachok - cel' vystrelov opasnyh,
Velich'ya vyveska, puzyr', i vzdoh,
I koroleva tol'ko na podmostkah.
Gde tvoj suprug? Gde brat'ya, synov'ya?
Gde radosti tvoi? Kto na kolenyah
Krichit: "Hrani, o bozhe, korolevu"?
Sklonennye i l'stivye gde pery?
Begushchij za toboj tolpoj narod?
Pripomni vse; smotri, chto ty teper'.
Ty ne zhena - neschastnaya vdova;
Ne radostnaya - plachushchaya mat';
Ne miluesh' - o milostyah ty molish';
Poslednyaya raba v korone bed;
Ty prezirala - prezirayu ya;
Tebya boyalis' vse - ty vseh boish'sya.
Uzhe ne slushayut tvoih velenij,
Uzh povernulos' koleso sud'by,
I otdana ty vremeni v dobychu.
O tom, chem ty byla, ostalas' pamyat',
CHtoby pytat' tebya, chem stala ty.
Ty mesto otnyala moe - teper'
Voz'mi po pravu chast' moih pechalej.
Nesesh' ty nynche polovinu gruza,
No skoro s golovy ustaloj noshu
Vsyu na tebya perelozhu. Proshchaj,
Bed koroleva! Franciya - put' moj;
Tam nad anglijskoj posmeyus' bedoj.
Koroleva Elizaveta
Ostan'sya zdes', iskusnica v proklyat'yah,
I nauchi, kak klyast' moih vragov!
Koroleva Margarita
Ne znaj nochnogo sna i dnem postis';
Sravni zhivoe gore s mertvym schast'em;
Preuvelich' krasu svoih detej
I gnusnosti togo, kto ih ubil.
CHem chishche zhertva, izverg tem chernej, -
Tebya nauchit eto klyast' sil'nej.
Koroleva Elizaveta
Tupy slova... Menya b ty nauchila!
Koroleva Margarita
Pechal'yu ty b ih bystro natochila.
(Uhodit.)
Gercoginya Jorkskaya
Zachem stradan'yu izobil'e slov?
Koroleva Elizaveta
Vozdushnye hodatai pechali,
Letuchie preemniki vesel'ya
I bednye oratory skorbej!
Slova hot' ne pomogut nichemu,
No s nimi legche serdcu moemu.
Gercoginya Jorkskaya
A esli tak, yazyk svoj razvyazhi.
Pojdem, slovami gor'kimi zadushim
Proklyatogo my syna moego,
CHto zadushil tvoih synochkov bednyh.
CHu, baraban! Na vopli bud' shchedra.
Vhodit pod zvuki trub i barabanov korol' Richard.
Korol' Richard
Kto presekaet mne v pohode put'?
Gercoginya Jorkskaya
Ta, chto presech' mogla vse zlodeyan'ya,
CHto sovershil ty, gad, kogda b tebya
V utrobe okayannoj zadavila.
Koroleva Elizaveta
Ty spryatal lob pod zolotym vencom.
Klejmu b tam byt', kol' pravom bylo b pravo!
Ubijstvom princa dobyl ty venec
I smert'yu synovej moih i brat'ev.
Skazhi, zlodej, gde synov'ya moi?
Gercoginya Jorkskaya
O zhaba gnusnaya, gde brat tvoj Klarens?
I Ned Plantagenet, ego ditya?
Koroleva Elizaveta
Gde dobryj Hestings, Rivers, Vogen, Grej?
Korol' Richard
Trevogu bejte i trubite, truby,
CHtob nebo ne slyhalo glupyh bab,
CHto layut na pomazannika bozh'ya!
Truby i barabany.
Ko mne privetlivo i terpelivo
Vy obrashchajtes' ili vopli vashi
YA brannym shumom totchas zaglushu.
Gercoginya Jorkskaya
Ty syn li moj?
Korol' Richard
Da, slava bogu, i otcu i vam.
Gercoginya Jorkskaya
Togda bez gneva gnev moj vynosi.
Korol' Richard
Na vas pohozh ya nravom, gercoginya,
I ya upreki ploho vynoshu.
Gercoginya Jorkskaya
O, daj skazat'!
Korol' Richard
No slushat' ya ne budu.
Gercoginya Jorkskaya
V slovah ya budu laskovoj i krotkoj.
Korol' Richard
I kratkoj, matushka: ya toroplyus'.
Gercoginya Jorkskaya
Toropish'sya? A ya tebya zhdala,
Bog vest' kak, v smertnyh mukah i stradan'yah.
Korol' Richard
I vot, chtob prekratit' ih, ya rodilsya.
Gercoginya Jorkskaya
Rodilsya ty, klyanus' raspyat'em ya, -
I stala adom bednaya zemlya.
Mladenchestvo tvoe mne tyazhkim bylo,
I shkol'nikom ty beshen byl i dik,
I yunoshej neukrotim i derzok,
A vozmuzhav, ty stal hiter, kovaren,
Vysokomeren i krovav, - opasen
Tem, chto pod prostotoj ty zlobu skryl.
Nazvat' ty mozhesh' li edinyj chas,
Kogda menya poradoval soboj?
Korol' Richard
Da net, pozhaluj; razve chto sluchajno,
Kogda vy zavtrakali bez menya.
Kogda vam tak ne mil ya, mne pozvol'te,
Ne oskorblyaya vashu milost' vidom,
Idti v pohod. Bej, baraban!
Gercoginya Jorkskaya
Poslushaj!
Korol' Richard
Gor'ki slova u vas.
Gercoginya Jorkskaya
Odno lish' slovo;
S toboj ne budu bol'she govorit'.
Korol' Richard
Pu!
Gercoginya Jorkskaya
Il' spravedlivo bog tebya ub'et,
Ne dav s pobedoyu domoj vernut'sya,
Il' ya umru ot starosti i gorya, -
No ya tebya uzh bol'she ne uvizhu.
Nosi s soboj tyagchajshee proklyat'e;
Pust' utomit tebya ono v den' bitvy
Tvoih dospehov tyazhkih tyazhelej!
Na storone vragov - moi molitvy,
I dushi nezhnye detej |dvarda
Podymut duh u nedrugov tvoih,
Im prinesut pobedu i uspeh.
Krovav ty byl, i krov'yu konchish' ty;
ZHil v srame - i umresh' sred' sramogy.
(Uhodit.)
Koroleva Elizaveta
Sil'nej by klyast' tebya, da netu sil.
YA na slova ee "amin'" skazhu.
(Hochet ujti.)
Korol' Richard
Postojte, s vami nado govorit' mne.
Koroleva Elizaveta
Uzh synovej i princev ne ostalos'
Tebe pod nozh, a docheri moi
Ne carstvovat' - monashestvovat' budut,
Poetomu ih zhizni ne lishaj.
Korol' Richard
U vas ostalas' doch' - Elizaveta:
Ona krasiva, carstvenna, mila.
Koroleva Elizaveta
Za eto - smert' ej? O, ostav' ej zhizn'!
Isporchu ya ee, obezobrazhu,
Skazhu, chto izmenila ya |duardu,
Nabroshu na nee pokrov pozora;
CHtob ej krovavoj smerti ne boyat'sya,
Skazhu, chto ne |duarda doch' ona.
Korol' Richard
Zachem beschestit'? Carskaya v nej krov'!
Koroleva Elizaveta
CHtob zhizn' ee spasti, ya otrekus'.
Korol' Richard
No eta krov' - ej luchshaya zashchita.
Koroleva Elizaveta
Za etu krov' ee pogibli brat'ya.
Korol' Richard
Vrazhdebna zhizni ih byla zvezda.
Koroleva Elizaveta
Druz'ya durnye zhit' im pomeshali.
Korol' Richard
Dlya vseh neotvratim sud'by zakon.
Koroleva Elizaveta
Svoe bezbozh'e ty sud'boj schitaesh'?
Drugoj by smert' moih detej byla,
Kogda b druguyu zhizn' tebe dal bog.
Korol' Richard
Vy govorite, budto ya ubil ih!
Koroleva Elizaveta
Konechno! U plemyannikov ty otnyal
Rodnyu i volyu, korolevstvo, zhizn'.
I ch'ya b ruka serdca ih ni pronzila,
YA znayu - ruku tu tvoj duh napravil.
Byl nozh ubijcy tup, poka ego
O serdce ty kremnevoe svoe
Ne natochil i ne poslal ego
V grudi yagnyat neschastnyh pirovat'.
Kogda b ot gorya gore ne slabelo,
YA mal'chikov moih ne nazvala b,
Poka v glaza tebe, kak yakoryami,
Nogtyami b ne vpilas' i, kak chelnok,
V zalive smerti poteryavshij snasti
I parusa, razbilas' by ya v shchepki
O grud' skalistuyu tvoyu, o Richard.
Korol' Richard
Tak sil'no, kak uspeha ya zhelayu
Sebe v pohodah i krovavyh vojnah,
Tak domu vashemu zhelayu blaga,
CHtob vred zagladit', chto ya vam nanes!
Koroleva Elizaveta
CHto v nebesah eshche skryvat'sya mozhet?
CHto vskroetsya ko blagu moemu?
Korol' Richard
Miledi, vozvyshenie detej.
Koroleva Elizaveta
Na plahu? CHtob tam golovy ostavit'?
Korol' Richard
Na vysotu velichiya i schast'ya
I na vershinu slavy vsej zemnoj.
Koroleva Elizaveta
Laskaj zhe rosskaznyami skorb' moyu.
Kakim pochetom, chest'yu i velich'em
Ty mozhesh' odarit' moih detej?
Korol' Richard
Vse, chto imeyu, samogo sebya
Otdat' gotov ya tvoemu dityati.
Lish' v Lete opechalennoj dushi
Skoree utopi vospominan'e
O zle, chto budto ya tebe nanes.
Koroleva Elizaveta
Bud' kratkim, a inache krotost' eta
Koroche budet tvoego rasskaza.
Korol' Richard
Znaj, doch' tvoyu ya vsej dushoj lyublyu.
Koroleva Elizaveta
Mat' docheri moej dushoj vsej verit.
Korol' Richard
Vo chto vy verite?
Koroleva Elizaveta
V to, chto ee ty vsej dushoyu lyubish',
Kak vsej dushoj ee lyubil ty brat'ev,
A ya blagodaryu tebya vsem serdcem.
Korol' Richard
Ne iskazhaj pospeshno mysl' moyu.
YA govoryu: tvoyu lyublyu ya doch';
Venec anglijskoj korolevy dam ej.
Koroleva Elizaveta
Kto zh budet korolem u korolevy?
Korol' Richard
Kto korolevoj sdelaet ee.
Koroleva Elizaveta
Kak! Ty?
Korol' Richard
Nu da. CHto dumaete vy?
Koroleva Elizaveta
Kak k nej posvataesh'sya?
Korol' Richard
Nauchite:
Vam luchshe nrav ee znakom, chem mne.
Koroleva Elizaveta
Menya poslushaesh'sya?
Korol' Richard
Da, vsem serdcem.
Koroleva Elizaveta
Poshli ej s tem, kto brat'ev umertvil,
Dva serdca ih krovavyh: na odnom
"|dvard" ty vyrezhesh', "Jork" na drugom;
Kogda ona zaplachet, daj platok ej, -
Kak podala kogda-to Margarita
Platok krovavyj tvoemu otcu;
Skazhi, chto on napitan krasnym sokom
Iz tel ee ubityh brat'ev; pust'
Ona glaza svoi platkom tem vytret.
A esli ne polyubit i togda,
Poshli ej spisok del tvoih prekrasnyh:
CHto dyadyu Klarensa ee ubil,
I dyadyu Riversa, da iz lyubvi k nej
Pokonchil s dobroj ee tetkoj Annoj.
Korol' Richard
Vy nado mnoj smeetes'. Put' li eto -
Ponravit'sya?
Koroleva Elizaveta
Ved' ty nikak peremenit' ne mozhesh'
Oblich'e, chtoby Richardom ne byt',
Vse eti prestuplen'ya sovershivshim.
Korol' Richard
Skazhi, chto vse ya sdelal iz lyubvi k nej.
Koroleva Elizaveta
Ona tebya lish' nenavidet' mozhet,
Kupiv lyubov' takoj cenoj krovavoj.
Korol' Richard
CHto sdelano, togo uzh ne ispravit'.
Oshibki chasto lyudi sovershayut. -
Prihoditsya v nih kayat'sya potom.
U vashih synovej venec ya otnyal.
No, kayas', docheri ego dayu.
Detej utroby vashej ya ubil,
No zamenyu ya ih potomstvom novym
Ot vashej docheri i ot menya:
Nazvan'e babki po lyubvi ne men'she,
CHem obozhaemoe imya - mat'.
Vnuchata - deti, lish' kolenom nizhe,
Ot vashej zhe lyubvi, ot vashej krovi;
No tol'ko ta v stenan'yah ih rodit,
Radi kogo stradan'ya vy uznali.
Vy v molodosti muchilis' det'mi,
Moi zhe - starost' vashu uspokoyat.
Vy syna poteryali - korolya,
No etim korolevoj stala doch'.
YA ne mogu vsego vam vozvratit', -
Primite to, chto ya vam dat' mogu.
Lord Dorset, syn vash, s trepetnoj dushoj
Myatezhnikom bluzhdaet na chuzhbine, -
Domoj ego soyuz nash vozvratit
K velikim pochestyam, vysokim zvan'yam:
Korol', muzh docheri prekrasnoj vashej,
Zvat' budet Dorseta lyubimym bratom,
I mater'yu vas budet zvat' korol'.
I vse razvaliny uzhasnyh dnej
Podnimutsya s udvoennym bogatstvom.
Da, pered nami - zolotye dni!
I slezy, chto vy prolili kogda-to,
Vostochnym zhemchugom vernutsya k vam.
Ih v dvadcat' raz povysitsya cena,
I narastut na nih procenty schast'ya.
Idite zh k docheri, o mat' moya!
Ej opytom svoim vnushite smelost';
Pust' sluh gotovit k laskovym recham,
I v serdce nezhnom plamya chestolyub'ya
Zazhgite i princesse rasskazhite
O sladkih, nezhnyh svadebnyh chasah.
Kogda ya pokarayu Bekingema,
Nichtozhnogo myatezhnika, glupca,
Pridu v vence pobednom, doch' tvoya
Na lozhe pobeditelya vozlyazhet,
Voz'met moyu pobednuyu dobychu
I cezarya, kak Cezar', pobedit.
Koroleva Elizaveta
Kak luchshe mne skazat'? CHto brat otca
Suprugom hochet byt' ee? Il' dyadya?
Il' tot, kto brat'ev i dyadej ubil?
Pod imenem kakim tebya predstavlyu,
CHtob bog, zakon, lyubov' ee i chest'
Mogli potvorstvovat', tebe vnimaya?
Korol' Richard
Skazhi: mir Anglii - v soyuze etom.
Koroleva Elizaveta
Vojnoj pridetsya mira ej dostich'.
Korol' Richard
Korol' ej mozhet povelet', no molit.
Koroleva Elizaveta
Korol' vseh korolej ej ne velit.
Korol' Richard
Ona moguchej korolevoj budet.
Koroleva Elizaveta
CHtoby nad sanom plakat', kak i mat'.
Korol' Richard
Skazhi, chto budu vek ee lyubit'.
Koroleva Elizaveta
No dolgo li prodlitsya etot vek?
Korol' Richard
Vsyu zhizn' ee ya nezhen budu s nej.
Koroleva Elizaveta
No dolgo l' nezhnaya prodlitsya zhizn'?
Korol' Richard
Kak nebo i priroda pozhelayut.
Koroleva Elizaveta
Kak ad i Richard zahotyat togo.
Korol' Richard
Vlastitel' ya, no poddannyj ee.
Koroleva Elizaveta
Ej, poddannoj, protivna eta vlast'.
Korol' Richard
Krasnorechivoj bud', chtob mne pomoch'.
Koroleva Elizaveta
Rech' chestnaya ot prostoty uspeshnej.
Korol' Richard
Tak prosto rasskazhi lyubov' moyu.
Koroleva Elizaveta
No prosto i beschestno - budet grubo.
Korol' Richard
Suzhden'ya vashi vse pusty i melki.
Koroleva Elizaveta
O net! Oni zaryty gluboko,
Kak deti mertvye moi zaryty.
Korol' Richard
Ne trogajte teh strun - ved' vse proshlo.
Koroleva Elizaveta
Zamolknu, kogda struny serdca lopnut.
Korol' Richard
Svyatym Georgom, ordenom Podvyazki
I korolevskim ya vencom klyanus'...
Koroleva Elizaveta
Dva pervyh osramil, ukral ty tret'e.
Korol' Richard
Klyanus'...
Koroleva Elizaveta
Nichem! Net klyatvy dlya tebya!
Svyatoj Georg lishen toboyu chesti,
Zapyatnan rycarskij Podvyazki orden,
I obesslavlen kradenyj venec.
Ty hochesh', chtob poverili tebe, -
Klyanis' tem, chto eshche ne oskorbil ty.
Korol' Richard
Klyanus' ya svetom...
Koroleva Elizaveta
Poln tvoih zlodejstv on.
Korol' Richard
Otca mogiloj...
Koroleva Elizaveta
ZHizn' tvoya - ej sram.
Korol' Richard
Samim soboj...
Koroleva Elizaveta
Sebya ty opozoril.
Korol' Richard
Nu, bogom...
Koroleva Elizaveta
Boga oskorbil vseh bole.
Kogda by ty boyalsya bozh'ej klyatvy,
Ty b ne razbil soglas'e, chto ustroil
Korol' - suprug moj, ne ubil by brat'ev.
Kogda by klyatvy etoj ty boyalsya,
Ne na tebe b siyal metall derzhavnyj,
A syna nezhnyj lob on ukrashal by,
I oba princa zhili by! Teper',
Klyatvoprestupnik, ty ih ulozhil,
Kak laskovyh tovarishchej, vdvoem
V mogilu. Tam ih pozhirayut chervi.
CHem klyast'sya budesh'?
Korol' Richard
Budushchim svoim.
Koroleva Elizaveta
Ty budushchee proshlym zapyatnal;
I u menya slez hvatit dlya togo,
CHtob zlo tvoe i v budushchem oplakat'.
Est' deti besprizornye - otcov ih
Ubil ty; slez do starosti im hvatit.
Otcy est', ch'ih detej zarezal ty;
Vsyu zhizn' oni, kak travy, budut sohnut'.
Net, ne klyanis' ty budushchim - ono
Zlodejstvom prezhnim vse iskazheno.
Korol' Richard
Klyanus', ya kayus' tak zhe, kak hochu
Sebe uspeha v etom brannom dele!
Pust' sam sebya ya unichtozhu! Pust'
Otnimet nebo u menya vse schast'e!
Pust' den' ne dast mne sveta, noch' - pokoya,
Pust' zvezdy protiv ded moih vosstanut,
Kogda vsem serdcem, svyato, chisto, verno
I predanno ya ne lyublyu tvoyu
Prekrasnuyu i carstvennuyu doch'!
V nej vse moe blazhenstvo i tvoe.
A bez nee - tebya, menya, ves' kraj
I mnogih hristian zhdet zloe gore,
I smert', i razrushenie, i gibel'.
Lish' brak nash eto mozhet otvratit'.
Lish' brak nash dolzhen eto otvratit'.
Mat' milaya, - tak zvat' tebya mne nado, -
Bud' pered nej hodataem moim;
Skazhi, chem budu ya - ne chem ya byl;
CHto zasluzhu - ne to, chto zasluzhil ya.
O blage gosudarstvennom skazhi ej
I zamyslov velikih ne gubi.
Koroleva Elizaveta
Ne d'yavol li menya zdes' iskushaet?
Korol' Richard
No d'yavol k blagu ved' tebya vedet.
Koroleva Elizaveta
CHtob byt' soboyu, mne sebya zabyt'?
Korol' Richard
Odno lish' zlo vam pamyat' prichinyaet.
Koroleva Elizaveta
No vse zhe ty ubil moih detej!
Korol' Richard
V utrobe docheri ih shoronyu;
I v nej oni, kak feniks, vozrodyatsya
I yavyatsya na svet vam v uteshen'e.
Koroleva Elizaveta
Mne l' doch' moyu sklonyat' k takoj lyubvi!
Korol' Richard
Tak mater'yu schastlivoj stanesh' ty.
Koroleva Elizaveta
Idu. Skorej pis'mo mne napishi -
I ot menya ee uznaesh' volyu.
Korol' Richard
Snesi ej etot poceluj.
(Celuet ee.)
Proshchaj.
Elizaveta uhodit.
Rastayala, pustaya dura-baba!
Vhodit Retklif, za nim Ketsbi.
Nu chto, kakie vesti?
Retklif
U zapadnogo berega, milord,
Flot sil'nyj poyavilsya, i tuda
Nevernye druz'ya tolpoj vbegut,
No bez oruzhiya i ne dlya boya.
Vse dumayut, chto Richmond flot vedet
I na more podmogi ozhidaet,
CHto s berega podast lord Bekingem.
Korol' Richard
Skoree shlite k Norfolku gonca:
Retklif... ty sam il' Ketsbi... Gde zhe on?
Ketsbi
Zdes', gosudar'.
Korol' Richard
Ty - k Norfolku, -
(Retklifu)
ty k Solsberi speshi;
Kogda priedesh'...
(K Ketsbi.)
Ham bespechnyj, glupyj,
CHego stoish' i k gercogu ne edesh'?
Ketsbi
Skazhite vashu volyu, gosudar', -
Ot vas chto gercogu skazat' ya dolzhen?
Korol' Richard
Da, verno, dobryj Ketsbi... Ty skazhi,
CHtob poskorej vse vojsko on sobral
I v Solsberi on vstretilsya so mnoj.
Ketsbi
Idu.
(Uhodit.)
Retklif
CHto v Solsberi prikazhet delat' mne
Vashe velichestvo?
Korol' Richard
Tebe - chto delat'? Sam tuda ya edu!
Retklif
Veleli, gosudar', tuda skakat' mne.
Korol' Richard
YA peredumal, ser, ya peredumal.
Vhodit Stenli.
Nu, chto u vas za vesti?
Stenli
Net, gosudar', osobenno horoshih,
No takzhe i hudyh osobo net.
Korol' Richard
Vot tak zagadka - ni hudyh, ni dobryh!
CHego krugom ty skachesh' sotni mil',
Kogda pryamym putem koroche skazhesh'?
Kakie zh vesti?
Stenli
Vyshel v more Richmond.
Korol' Richard
Pust' eto more poglotit ego!
Beglec truslivyj! CHto emu tam delat'?
Stenli
Mogu predpolagat' lish', gosudar'...
Korol' Richard
"Predpolagat'", ser? CHto predpolagat'?
Stenli
CHto s Dorsetom i Bekingemom vmeste
Idet syuda on trebovat' venca.
Korol' Richard
CHto? Tron moj pust? Il' vypal mech iz ruk?
Il' mertv korol'? Ili strana bez vlasti?
Ne ya l' - zhivoj naslednik Jorka? Kto,
Kak ne naslednik Jorka, zdes' korol'?
Skazhi, kuda on po moryu idet?
Stenli
YA etogo ne znayu, gosudar'.
Korol' Richard
CHtob vashim gosudarem stat', idet on.
Zachem idet valliec, ty ne znaesh'?
A ya boyus', bezhat' k nemu ty hochesh'.
Stenli
Naprasno podozren'e, gosudar'.
Korol' Richard
A gde zh tvoi vojska, chtob ih otbit'?
Gde lenniki tvoi? Tvoi gde slugi?
Na zapadnyj oni umchalis' bereg,
CHtob v vysadke myatezhnikam pomoch'!
Stenli
Net, gosudar', na severe oni.
Korol' Richard
Druz'ya holodnye! Zachem im sever,
Kogda na zapade dolzhny sluzhit' nam?
Stenli
Korol' moguchij, ne bylo prikaza.
Ugodno budet otpustit' menya -
YA soberu druzej i vstrechu vas
Tam, gde ugodno budet gosudaryu.
Korol' Richard
Nu da, ty hochesh' k Richmondu dobrat'sya.
Net, ya tebe ne veryu.
Stenli
Gosudar',
Prichiny net menya podozrevat':
Izmennikom ya ne byl i ne budu.
Korol' Richard
Nu ladno.
Idi sbiraj vojska; no zdes' ostav'
Georga, syna. Bud' zhe serdcem krepok,
CHtob krepko golova ego derzhalas'.
Stenli
Porukoj on, chto budu veren ya.
(Uhodit.)
Vhodit pervyj gonec.
Pervyj gonec
Velikij gosudar', iz Devonshira
YA vest' privez ot predannyh druzej.
Ser |duard Kortni, brat ego prelat,
Vysokomernyj |ksterskij episkop,
S soyuznikami podnyali vosstan'e.
Vhodit vtoroj gonec.
Vtoroj gonec
Moj povelitel', grafstvo Kent vosstalo,
I k Gildfordam vse novye podhodyat
Druz'ya; rastut ih sily s kazhdym chasom.
Vhodit tretij gonec.
Tretij gonec
Otryady Bekingema, gosudar'...
Korol' Richard
Proch', sych! I ty poesh' o smerti pesnyu?
(B'et ego.)
Na, vot tebe. Nosi poluchshe vesti.
Tretij gonec
Prines ya, gosudar', vam vest' o tom,
CHto bureyu vnezapnoyu i livnem
Rasseyany otryady Bekingema;
CHto sam on ubezhal sovsem odin,
Nevedomo kuda.
Korol' Richard
Prosti menya!
Vot koshelek tebe, chtob sinyaki
Tvoi lechit'. Ob®yavlena nagrada
Tomu, kto k nam predatelya dostavit?
Tretij gonec
Ob®yavlena nagrada, gosudar'.
Vhodit chetvertyj gonec.
CHetvertyj gonec
Lord Dorset i ser Tomas Lovel bunt
V Jorkshire podnyali, moj gosudar';
No vest' vtoraya uspokoit vas:
Bretonskij flot rasseyan burej; Richmond
Na bereg Dorsetshirskij vyslal lodku,
CHtob rassprosit' otryad na beregu -
Soyuzniki oni emu il' net.
Oni otvetili, chto Bekingem ih
Poslal k nemu; no Richmond ne poveril
I, parusa podnyav, poshel v Bretan'.
Korol' Richard
Vpered, vpered! Oruzh'e prigoditsya -
I esli ne dlya boya s inozemcem,
To chtob svoih myatezhnikov karat'.
Vhodit Ketsbi.
Ketsbi
Moj gosudar', zahvachen Bekingem.
Vest' eta dobraya, no est' pohuzhe;
Skazat' ee vam vse zhe nado: Richmond
U Milforda s moguchim vojskom vyshel.
Korol' Richard
Skoree v Solsberi! My zdes' boltaem,
A mozhem vyigrat' il' proigrav
Nash carskij boj. Pust' kto-nibud' dostavit
Mne Bekingema. Nu, vpered, za mnoj.
Truby.
Vse uhodyat.
V dome lorda Stenli.
Vhodyat Stenli i svyashchennik Kristofer |rsuik.
Stenli
Ser |rsuik vot chto Richmondu skazhi:
Krovavyj borov u sebya v hlevu
Zalozhnikom Georga Stenli derzhit;
I, esli ya vosstanu, golova
Georga, syna moego, sletit.
Lish' etot strah pristat' k vam ne daet mne.
Skazhi, gde carstvennyj nash Richmond nynche?
Svyashchennik
On v Uel'se, v Pembruke il' Harfordueste.
Stenli
A kto s nim iz lyudej, izvestnyh nam?
Svyashchennik
Ser Uolter Herbert, znamenityj voin.
Ser Gilbert Tolbot i ser Vil'yam Stenli,
Velikij Pembruk, Oksford, ser Dzheme Blent
I Rajs ap-Tomas s kuchej hrabrecov,
I mnogo imenem i delom znatnyh;
I vse oni vojska vedut na London,
Kol' po puti im ne pridetsya drat'sya.
Stenli
Ty Richmondu privet moj otvezi;
Skazhi emu, chto koroleva rada
Emu dat' v zheny doch' Elizavetu.
Iz etogo pis'ma on vse uznaet.
Proshchaj.
Uhodyat.
Solsberi. Otkrytoe mesto.
Vhodyat sherif Uil'tshirskij i strazha s Bekingemom,
kotorogo vedut na kazn'.
Bekingem
Korol' mne ne pozvolit govorit' s nim?
SHerif
Net, dobryj lord; s sud'boyu primirites'.
Bekingem
|dvarda deti, Vogen, Rivers, Grej,
Svyatoj korol' nash Genrih, princ |dvard,
Vy vse, pogublennye potaenno
Bessovestnym i gnusnym bezzakon'em, -
O, esli vy s pechaliyu i gnevom
Glyadite s oblakov na etot chas,
Vozveselites' gibel'yu moej!
Segodnya den' pominoven'ya mertvyh?
SHerif
Da, ser.
Bekingem
Den' pominan'ya sudnym dnem mne budet,
YA v etot den' pri korole |dvarde
Zval na sebya pogibel', esli ya
Ego detej i brat'ev obmanu;
I v etot den' zval gibel' na sebya
Ot Richarda, komu vseh bol'she veril.
Prishel, prishel ty, pominal'nyj den',
I stal dnem mesti za moi grehi!
Vsevidyashchij, kotorym ya shutil,
Toj lozhnoj klyatvoj porazil menya
I to dal vpravdu, chto prosil ya zrya.
Tak napravlyaet on oruzh'e zlyh
V ih sobstvennuyu grud'. Kak tyazhko palo
Proklyat'e korolevy Margarity:
"Kogda tebya pronzit on skorb'yu, skazhesh':
Prorochicej byla ty, Margarita!"
Pojdem, tam plaha dlya menya stoit,
Da budet zlo za zlo i styd za styd.
Uhodyat.
Pole bliz Temuorta.
Vhodyat s barabanami i znamenami Richmond, Oksford, Blent,
Herbert i drugie voenachal'niki s vojskami.
Richmond
Vy, po oruzh'yu vernye druz'ya,
Izmuchennye igom tiranii,
Do serdca nashej rodiny doshli my,
Ne vstretivshi prepyatstvij na puti.
Ot lorda Stenli, moego otca,
Zdes' bodroe pis'mo ya poluchil.
Krovavyj, zloj i bezzakonnyj borov,
Polya i vinogradniki toptavshij,
Kak teplye pomoi, pivshij krov'
I vyedavshij vnutrennosti vashi
Iz vas, kak iz koryta, - gnusnyj borov
Zaleg zdes', kak my tol'ko chto uznali,
U Lestera, v odnom lish' perehode.
Vo imya boga, hrabrye druz'ya,
Odnim krovavym, smertnym ispytan'em
My zhatvu mira vechnogo pozhnem!
Oksford
V dushe u nas po tysyache mechej,
CHtoby srazit' prestupnogo ubijcu.
Herbert
Ego druz'ya peremetnutsya k nam.
Blent
Net u nego druzej, - druz'ya iz straha
Ego pokinut v gorestnoj nuzhde.
Richmond
Tem luchshe nam! Vpered, vo imya boga!
Leti, nadezhda, lastochki bystrej;
Korol' s nej - bog sred' smertnyh korolej.
Uhodyat.
Bosuortskoe pole.
Vhodyat korol' Richard, vooruzhennyj, gercog Norfolk,
graf Serri i drugie.
Korol' Richard
Razbit' shatry zdes', na Bosuortskom pole. -
Lord Serri, pochemu vy tak pechal'ny?
Serri
Moj duh bodrej, chem vzglyad moj, v desyat' raz.
Korol' Richard
Lord Norfolk...
Norfolk
Gosudar', ya zdes' pred vami.
Korol' Richard
Udarov nam ne izbezhat', moj Norfolk!
Norfolk
Ne izbezhat' ni im, ni nam udarov.
Korol' Richard
Syuda - shater! YA nynche zdes' nochuyu.
Soldaty rasstavlyayut shater.
A zavtra - gde? Nu, ladno, vse ravno.
Izmennikov izvestny sily nam?
Norfolk
Ih tysyach shest' il' sem', nikak ne bol'she.
Korol' Richard
Tak, znachit, my sil'nee ih v tri raza;
I s nami imya korolya, kak krepost', -
A etogo nedostaet vragu. -
Skorej shater! - Pojdemte, gospoda,
Osmotrim mestnost', i lyudej iskusnyh
S soboj voz'mem, i vsem rasporyadimsya.
Otbrosim zhe medlitel'nost' i len':
Nas, gospoda, zhdet zavtra trudnyj den'.
Uhodyat.
Vhodyat s drugogo konca polya Richmond, ser Vil'yam Brendon,
Oksford i drugie voenachal'niki.
Soldaty stavyat shater Richmonda.
Richmond
Ustaloe uzh zakatilos' solnce;
Sled kolesnicy ognennoj ego
Prorochit nam na zavtra den' prekrasnyj. -
Ser Brendon, vy shtandart moj ponesete. -
V shater mne prinesti chernil, bumagi:
Tam plan srazhen'ya nacherchu i vsem
Voenachal'nikam mesta naznachu,
Na tochnye otryady razdelyu
Vse nebol'shoe nashe vojsko. - Oksford,
Ser Brendon i ser Herbert, zdes' pobud'te.
Graf Pembruk so svoim polkom ostalsya. -
Moj dobryj Blent, privet emu snesite
I poprosite v dva chasa utra
Prijti ko mne v shater. Eshche skazhite,
Moj dobryj kapitan, - vam ne izvestno,
Gde lorda Stenli polk raspolozhilsya?
Blent
Kogda ego znamena ya ne sputal
S chuzhimi, v chem vpolne uveren ya,
Ego otryad yuzhnee na polmili
Stoit ot sil'nyh korolevskih vojsk.
Richmond
Moj milyj Blent, kol' eto ne opasno
Dlya zhizni, sposob vy najdite k Stenli
Snesti vot eto vazhnoe pis'mo.
Blent
YA eto sdelayu, klyanus' ya zhizn'yu.
Bog da poshlet vam tihij son, milord.
Richmond
Proshchajte, Blent. - Pojdemte, gospoda,
Pogovorim o zavtrashnem srazhen'e
V moem shatre: zdes' vozduh ochen' rezok.
Vse vhodyat v shater.
Podhodyat k svoemu shatru korol' Richard, Norfolk, Retklif,
Ketsbi i drugie.
Korol' Richard
Kotoryj chas?
Ketsbi
CHas uzhina, milord:
Uzh bilo devyat'.
Korol' Richard
Uzhinat' ne budu.
CHernil, bumagi daj.
Ispravili moj shlem - udobnej stal on?
Snesli moe oruzhie v shater?
Ketsbi
Da, gosudar', dlya vas uzh vse gotovo.
Korol' Richard
Na post svoj pospeshi, moj dobryj Norfolk,
I vyberi nam vernyh chasovyh.
Norfolk
Idu, moj gosudar'.
Korol' Richard
Ty s zhavoronkom vstan', moj slavnyj Norfolk.
Norfolk
Ispolnyu, gosudar'.
(Uhodit.)
Korol' Richard
Ketsbi!
Ketsbi
YA zdes'.
Korol' Richard
Ty k Stenli vestnika poshli,
CHtob do voshoda on svoi vojska
Privel, - inache syn ego Georg
Padet v slepuyu yamu vechnoj nochi.
Ketsbi uhodit.
(Odnomu iz slug.)
Nalej stakan vina i daj nochnik.
V boj Serri belogo mne osedlaj
I kop'ya osmotri, legki l' i krepki. -
Retklif!
Retklif
CHto, gosudar'?
Korol' Richard
Nortemberlenda grustnogo ty videl?
Retklif
Da, videl; on i s nim graf Tomas Serri
Do sumerek po lageryu brodili,
Podbadrivaya voinov svoih.
Korol' Richard
Nu, horosho. Daj mne stakan vina,
Vo mne vesel'ya duha nynche net,
Ni bodrosti, k kotoroj ya privyk.
Postav' stakan. CHernila prigotovil?
Retklif
Da, gosudar'.
Korol' Richard
Proshchaj; i strazhu tam moyu prover'.
A na rassvete prihodi v shater
Pomoch' nadet' dospehi mne. Proshchaj.
Retklif i drugie slugi uhodyat.
Vhodyat v shater Richmonda Stenli, lordy i slugi.
Stenli
Na shlem tvoj ya pobedu prizyvayu!
Richmond
Moj otchim blagorodnyj, vse te blaga,
CHto noch' tait, pust' dast ona tebe!
Skazhi, kak mat' lyubimaya moya?
Stenli
Ee blagosloven'e ya prines:
O Richmonde vse molitsya ona.
No k delu! Tihie chasy skol'zyat,
I na vostoke mrak gustoj svetleet.
Nuzhda mne kratkim byt' velit. Gotov'
Svoi vojska dlya boya rano utrom;
Svoyu sud'bu otdaj na sud krovavyj
Udarov i vojny smertel'no zorkoj.
Kak tol'ko ya smogu (teper' nel'zya mne),
YA vremya obmanu i poyavlyus'
Tebe pomoch' v somnitel'nom srazhen'e,
No stat' teper' v tvoih ryadah ne smeyu -
Inache brata tvoego Georga
Kaznyat totchas zhe na glazah otca.
Proshchaj. Opasno nam i nedosug
Slova uchtivoj druzhby govorit',
Obmenivayas' nezhnymi rechami.
Bog da poshlet nam vol'no ispolnyat'
Obryady nezhnoj druzhby!
Proshchaj, proshchaj; bud' smel i toropis'!
Richmond
Milorda Stenli provodite, lordy. -
Hot' duh trevozhen, vse zh zasnut' hochu,
A to menya pridavit son svincovyj,
Kogda nuzhny pobednye kryla.
Pokojnoj nochi, lordy i dvoryane.
Uhodyat vse, krome Richmonda.
O ty, ch'im voinom sebya schitayu,
Vzglyani na voinov moih s lyubov'yu,
Vlozhi im v ruki pravyj mech vozmezd'ya, -
Pust' sokrushat ih tyazhkie udary
Protivnikoj zlokoznennye shlemy!
Da budem my orudiem otmshchen'ya,
CHtob voshvalit' tebya pobedoj nashej!
Tebe svoj duh bessonnyj otdayu,
Poka ya vek svoih ne opuskayu.
I v bdenii i v sne hrani menya!
(Zasypaet.)
Poyavlyaetsya duh princa |duarda, syna Genriha VI.
Duh |duarda
(Richardu)
Kak bremya, zavtra lyazhet na tebya
|dvard Plantagenet, princ Uel'skij! Vspomni,
Kak v T'yuksberi menya vo cvete let
Zarezal ty. Otchajsya i umri!
(Richmondu.)
Bud' vesel, Richmond. Dushi oskorblennyh
Ubityh princev za tebya stoyat.
Syn Genriha tebya podderzhit, Richmond.
Poyavlyaetsya duh korolya Genriha VI.
Duh Genriha VI
(Richardu)
Kogda ya zhil, pomazannoe telo
Ty dyrami smertel'nymi probil.
Pripomni vse, otchajsya i umri!
Genrih velit, otchajsya i umri!
(Richmondu.)
Bud' pobeditelem, svyatoj i dobryj!
Tebe predrekshij korolevstvo Genrih -
Vo sne s toboj: bud' schastliv i zhivi!
Poyavlyaetsya duh Klarensa.
Duh Klarensa
(Richardu)
Kak bremya, zavtra lyagu na tebya
YA, smytyj v smert' tvoim vinom proklyatym,
Predatel'ski toboj ubityj Klarens!
V boyu ty vspomni zavtra obo mne,
Mech vyroni - otchajsya i umri!
(Richmondu.)
Lankastra otprysk, za tebya molitvy
Obizhennye deti Jorka shlyut.
Pust' angely hranyat tvoj mech; bud' schastliv!
Poyavlyayutsya duhi Riversa, Greya i Vogena.
Duh Riversa
(Richardu)
Kak bremya, zavtra lyagu na tebya
YA - Rivers! O, otchajsya i umri!
Duh Greya
(Richardu)
Ty zavtra Greya vspomni - i otchajsya!
Duh Vogena
(Richardu)
Pripomni Vogena, v prestupnom strahe
Mech vyroni, otchajsya i umri!
Vse troe
(Richmondu)
Vstavaj! Obidy nashi uzh vonzilis'
V grud' Richarda. Vstavaj i pobezhdaj!
Poyavlyaetsya duh Hestingsa.
Duh Hestingsa
(Richardu)
Krovav i greshen, ty v grehe prosnesh'sya
I zhizn' svoyu v krovavoj bitve konchish'!
Lord Hestings ya - otchajsya i umri!
(Richmondu.)
Nevinnaya dusha, vstavaj, vstavaj!
Vooruzhajsya, bej i pobezhdaj!
Poyavlyayutsya duhi dvuh malen'kih princev.
Duhi princev
(Richardu)
Detej, toboyu v Tauere ubityh,
Ty vspomni, Richard. Lyazhem my svincom
Na grud' tvoyu, potyanem v smert' i gibel'!
Velim tebe: otchajsya i umri!
(Richmondu.)
Spi mirno, Richmond, radostno prosnis'.
Ot veprya angely tebya hranyat!
Rodonachal'nikom stan' korolej!
|dvarda deti my. ZHivi, bud' schastliv!
Poyavlyaetsya duh ledi Anny.
Duh ledi Anny
(Richardu)
O Richard, Anna zhalkaya tvoya,
Tvoya zhena, chto sna s toboj ne znala,
Teper' tvoj son trevogoyu volnuet.
V boyu ty vspomni zavtra obo mne,
Mech vyroni, otchajsya i umri!
(Richmondu.)
Spokojnaya dusha, spokojno spi!
Pobedu pust' tebe trubyat roga!
Molilas' o tebe zhena vraga.
Poyavlyaetsya duh Bekingema.
Duh Bekingema
(Richardu)
V bor'be za tron ya pervyj pomogal,
Poslednim pal ot tvoego zlodejstva.
V boyu o Bekingeme vspomni, vspomni
I v uzhase umri ot zlodeyanij!
O krovi grez', o smerti - do zari;
Lishivshis' sil, v otchayan'e umri!
(Richmondu.)
YA umer, ne pospev tebe pomoch',
Bud' duhom bodr i smel. Da sginet noch'!
I angely i bog s toboj v boyu,
A Richard pered bezdnoj na krayu!
Duhi ischezayut.
Richard prosypaetsya.
Korol' Richard
Konya smenit'! Perevyazhite rany!
Pomiluj, bozhe! - SHsh... Vse eto son.
O sovest' robkaya, kak muchish' ty!
Ogni sineyut. Mertv polnochnyj chas.
V potu holodnom trepetnoe telo.
Boyus' sebya? Ved' nikogo zdes' net.
YA - ya, i Richard Richardom lyubim.
Ubijca zdes'? Net! Da! Ubijca ya!
Bezhat'? No ot sebya? I ot chego?
Ot mesti. Sam sebe ya budu mstit'?
Uvy, lyublyu sebya. Za chto? ,3a blago,
CHto samomu sebe prines? Uvy!
Skoree sam sebya ya nenavizhu
Za zlo, chto samomu sebe nanes!
Podlec ya! Net, ya lgu, ya ne podlec!
SHut, pohvali sebya. SHut, ne hvalis'.
U sovesti moej sto yazykov,
Vse raznye rasskazyvayut skazki,
No kazhdyj podlecom menya zovet.
YA klyatvy narushal - kak mnogo raz!
YA schet ubijstvam strashnym poteryal.
Grehi moi - chernee net grehov -
V sude tolpyatsya i krichat: "Vinoven!"
Otchayan'e! Nikto menya ne lyubit.
Nikto, kogda umru, ne pozhaleet.
Kak im zhalet', kogda v samom sebe
K sebe ya zhalosti ne nahozhu?
Kazalos' mne, vse dushi mnoj ubityh
Soshlis' v shater i kazhdyj zval na utro
Vozmezdie na golovu moyu.
Vhodit Retklif.
Retklif
Moj gosudar'!
Korol' Richard
CHert! Kto zdes'?
Retklif
YA, Retklif, ser! Uzh dvazhdy petuhi
Privetstvovali utro gromkim krikom.
Druz'ya uzh vstali i vooruzhilis'.
Korol' Richard
O Retklif, mne prisnilsya strashnyj son!
Kak dumaesh', verny l' druz'ya nam budut?
Retklif
Konechno, gosudar'.
Korol' Richard
Boyus' ya, Retklif...
Retklif
Net, gosudar' moj, tenej vy ne bojtes'.
Korol' Richard
Klyanus', chto eti teni nynche noch'yu
Sil'nee uzhas Richardu vnushili,
CHem desyat' tysyach voinov zhivyh,
Kotoryh zhalkij Richmond povedet.
Eshche dalek rassvet. Pojdem so mnoj;
Podslushaem, chto govoryat v shatrah -
Ne dumaet li kto-nibud' bezhat'.
Uhodyat.
Richmond prosypaetsya; v ego shater vhodyat lordy.
Lordy
Den' dobryj, Richmond!
Richmond
Proshu proshchen'ya, bditel'nye lordy,
CHto ya, kak lezhebok, eshche valyayus'.
Lordy
Kak spali vy, milord?
Richmond
Sladchajshij son, nezhnejshie iz grez,
Kogda-libo prisnivshiesya lyudyam,
Menya minuvshej noch'yu posetili.
Mne snilos'; dushi Richardom ubityh
Prishli ko mne, pobedu vozveshchaya.
Klyanus', chto serdce radostno likuet,
Takoj prekrasnyj vspominaya son.
Uzh utro pozdnee, - skazhite, lordy?
Lordy
Sejchas chetyre budet.
Richmond
Pora, vooruzhas', polki vesti.
(Vyhodit k vojskam.)
Uzh s vami govoril ya, zemlyaki,
I bol'she govorit' teper' ne vremya.
Odno zapomnite - chto bog i pravo
Srazhayutsya na nashej storone.
Molitvy vseh svyatyh i vseh ubityh
Posluzhat nam vysokoyu stenoj.
Iz vseh vragov odin lish' Richard nam
ZHelaet gibeli, sebe - pobedy.
Da kto vragov vedet? Druz'ya, ved' pravda,
CHto on tiran krovavyj i ubijca,
V krovi podnyavshijsya, v krovi zhivushchij,
Ne razbiravshij sredstv, vedushchih k celi,
Ubivshij teh, kto sredstvom v etom byl;
Fal'shivyj kamen', stavshij dragocennym
Lish' ot fol'gi anglijskogo prestola,
I chelovek, chto bozh'im byl vragom.
Vy protiv bozh'ego vraga deretes' -
Bog sohranit vas, kak svoih soldat;
Kol' vy potrudites' tirana svergnut',
Zasnete sladko vy, ubiv tirana;
Srazhaetes' s vragom zemli svoej,
Zemlya rodnaya vam vozdast storicej;
Srazhaetes', chtob zhen svoih spasti, -
Kak pobeditelej vas zheny vstretyat;
Detej spasaete vy ot mecha,
I starost' vashu vnuki uspokoyat.
Vo imya boga i vo imya prava -
Vpered, znamena, i vpered, mechi!
A ya, esli derzka moya popytka,
Gotov kak vykup lech' holodnym trupom
Zdes', na zemle holodnoj; no uspeh
Poslednij iz vseh vas so mnoj razdelit.
Trubite, truby, veselo i bodro;
Gospod'! Svyatoj Georg! Pobeda! Richmond!
Uhodyat.
Vhodyat Richard, Retklif, svita i vojska.
Korol' Richard
CHto govorit Nortemberlend o nem?
Retklif
CHto Richmond ne umeet voevat'.
Korol' Richard
Skazal on pravdu. Serri chto skazal?
Retklif
Skazal s ulybkoyu: "Dlya nas tem luchshe".
Korol' Richard
On prav; konechno, tak ono i est'.
B'yut chasy.
Kotoryj chas? Podaj mne kalendar'.
Kto videl nynche solnce?
Retklif
Ne vidal ya.
Korol' Richard
Ono svetit' ne hochet; a po knige
Uzh chas tomu nazad ono vzoshlo.
Komu-nibud' den' etot chernym budet. -
Retklif!
Retklif
YA zdes'.
Korol' Richard
Ne hochet solnce pokazat'sya,
I nebo hmuritsya nad nashim vojskom.
Hotel by ya, chtob eti slezy byli
Zemnoj rosoj. Segodnya sveta net!
No eto tochno tak zhe dlya menya,
Kak i dlya Richmonda. I to zhe nebo
S pechal'yu toj zhe na nego glyadit.
Vhodit Norfolk.
Norfolk
Vooruzhajtes'! V pole uzh vragi.
Korol' Richard
ZHivej! Pokrojte cheprakom konya!
Velite Stenli privesti polki;
Sam v boj ya povedu svoih soldat.
I vot prikaz moj po moim vojskam:
Vo vsyu dlinu razvernut budet front
Pehotnymi i konnymi ryadami;
Strelkov na seredinu my postavim;
Dzhon, gercog Norfolk i graf Tomas Serri
I konnicu vedut i pehotincev.
Kogda postroyatsya, za nimi sledom
Pojdem i my, i budut pashi sily
Otbornoj konnicej okryleny.
Svyatoj Georg za nas! CHto skazhesh', Norfolk?
Norfolk
Prikaz horosh, voinstvennyj monarh.
No vot chto nynche ya v shatre nashel.
(Podaet emu bumagu.)
Korol' Richard
"Dzhek Norfolk, ty derzok, no vse ravno:
Hozyain tvoj Dikon uzh prodan davno".
Pridumana vragami eta shtuka. -
Idite zh, gospoda, vse po mestam,
Da ne smutyat pustye sny nash duh:
Ved' sovest' - slovo, sozdannoe trusom,
CHtob sil'nyh napugat' i osterech'.
Kulak nam - sovest', i zakon nam - mech.
Somknites', smelo na vraga vpered,
Ne v raj, tak v ad nash tesnyj stroj vojdet.
(Obrashchayas' k vojskam.)
YA vse skazal; chto vam eshche skazat'?
Pripomnite, s kem boretes' vy nynche:
So stadom plutov, beglecov, brodyag,
S bretonskoj svoloch'yu i zhalkoj gnil'yu,
CHto vyblevala polnaya zemlya
Dlya gnusnyh podvigov i razrushenij.
Byl miren son vash, mira vas lishili;
U vas zemlya, krasivy vashi zheny -
Im nado zemlyu vzyat', zhen obeschestit'.
A kto vedet ih? ZHalkij tot nahlebnik,
CHto zhil u materi moej v Bretani,
Molokosos, chto holod ispytal,
Lish' po snegu gulyaya v bashmakah!
Smetem zhe plet'yu za more brodyag,
Francuzskih krys, iz-za morya prishedshih.
Postyla zhizn' golodnym poproshajkam,
Kotorym bez nadezhdy na grabezh
Ot nishchety povesit'sya prishlos' by.
Kol' bitym nado byt', pust' b'yut nas lyudi
Ne vyrodki bretonskie, kotoryh
Na rodine toptali nashi predki;
Pobiv, ublyudkov ostavlyali im.
Takoj voz'met nash kraj i budet spat'
S tvoej zhenoj il' doch' tvoyu pohitit?
Izdali donosyatsya boj barabanov i zvuki trub.
CHu, truby! V boj, dvoryane! V boj, krest'yane!
Strelki, strelyajte v golovu vragu!
Prishpor'te gordyh konej! Vskach'! I v krov'!
Lomajte kop'ya, izumlyajte nebo!
Vhodit gonec.
CHto Stenli govorit? Vedet polki on?
Gonec
K vam, gosudar', idti on otkazalsya.
Korol' Richard
Doloj zhe golovu ego, Georga!
Norfolk
Vragi uzhe boloto pereshli;
Georgu kazn' naznach'te posle boya.
Korol' Richard
V grudi zabilas' tysyacha serdec.
Vpered znamena - i vraga razite!
Starinnyj nash parol', "svyatoj Georg",
Vdohni v nas zlobu ognennyh drakonov!
Nad shlemami pobeda reet. V boj!
Uhodyat.
Drugaya chast' polya.
SHum srazheniya.
Vhodit Norfolk s vojskom, k nemu navstrechu - Ketsbi.
Ketsbi
Na pomoshch' k nam! Na pomoshch'! CHudesa
Nevidannye tam korol' tvorit,
Navstrechu vsem opasnostyam kidayas'.
Konya pod nim ubili, peshij b'etsya,
I Richmonda v glotke smerti on ishchet.
Na pomoshch', dobryj lord, il' vse pogiblo!
Vhodit korol' Richard.
Korol' Richard
Konya, konya! Venec moj za konya!
Ketsbi
Spasajtes', gosudar'! Konya dostanu.
Korol' Richard
Rab, zhizn' svoyu postavil ya i budu
Stoyat', pokuda konchitsya igra.
Mne kazhetsya, shest' Richmondov zdes' v pole!
Ubil ya pyateryh, no cel edinyj.
Konya, konya! Venec moj za konya!
Uhodyat.
Drugaya chast' polya.
SHum bitvy.
Vhodyat korol' Richard i Richmond, srazhayas'; Richmond ubivaet
korolya Richarda i uhodit. Otstuplenie vojsk korolya Richarda. Truby.
Vhodyat Richmond, Stenli, nesushchij koronu, lordy i vojsko.
Richmond
Oruzh'yu slava vashemu i bogu!
Pobeda nasha; sdoh krovavyj pes.
Stenli
Nadezhdy opravdal ty, slavnyj Richmond.
(Podaet emu koronu.)
Vot on, davno pohishchennyj venec.
YA s mertvoj golovy krovavoj tvari
Sorval ego, chtob uvenchat' tebya:
Nosi ego na radost' i na blago.
Richmond
I bog velikij skazhet nam: amin'!
Skazhite mne skorej: zhiv yunyj Stenli?
Stenli
On zhiv i v Lejstere nas zhdet, milord,
Kuda pojdem my, esli vy velite.
Richmond
Kto s dvuh storon iz znati pal v srazhen'e?
Stenli
Dzhon gercog Norfolk i lord Uolter Ferrers,
Ser Robert Brekenberi i ser Brendon.
Richmond
S pochetom dolzhnym ih predat' zemle
I ob®yavit' proshchen'e vsem soldatam,
Kotorye s povinnoj k nam pridut.
A prichastivshis' tajn, soedinim
My s Beloj rozoj Aluyu navek,
I edinenbyu ulybnetsya nebo,
CHto dolgo hmurilos' na ih vrazhdu.
Predatel' lish' "amin'" ne skazhet nam.
O, dolgo Angliya byla bezumna,
Sama sebya terzala v isstuplen'e:
Brat brata ubival v slepom boyu,
Otec ubijcej byl rodnogo syna,
Syn po prikazu ubival otca.
Povinny v etom Jorki i Lankastry:
Razdor ih dikij rval na chasti mir.
Teper' zhe Richmond i Elizaveta,
Nasledniki dvuh carstvennyh domov,
Soedinyatsya bozh'im izvolen'em!
A esli bog blagoslovit, ih deti
Vernut na zemlyu nezhnolikij mir,
I blagodenstvie, i izobil'e!
A esli mech predatel'skij vosstanet
I snova dni krovavye vernet,
I Angliya krovavymi slezami
Vnov' obol'etsya, - mech, gospod', razbej,
Ne daj uvidet' torzhestvo obmana.
Mezhdousobij zatyanulas' rana.
Spokojstvie nastalo. Zloba, sgin'!
Da budet mir! Gospod' izrek: amin'!
Uhodyat.
Tragediya o Richarde III do F 1623 goda izdavalas' otdel'no shest' raz -
bol'she, chem kakaya-libo drugaya p'esa SHekspira. Ona byla izdana otdel'no eshche
dva raza dazhe posle F - v 1629 i 1634 godah. Pervoe iz etih Q - vyshlo v 1597
godu pod shirokoveshchatel'nym zaglaviem: "Tragediya o korole Richarde III,
soderzhashchaya ego predatel'skie kozni protiv brata ego Klarensa, zhalostnoe
ubienie ego nevinnyh plemyannikov, zlodejskij zahvat im prestola, so vsemi
prochimi podrobnostyami ego merzostnoj zhizni i vpolne zasluzhennoj smerti". Imya
avtora zdes' ne oboznacheno, no ono privedeno vo vtorom i vo vseh posleduyushchih
izdaniyah, iz kotoryh kazhdoe predstavlyaet soboj perepechatku predydushchego s
sohraneniem bol'shogo kolichestva propuskov i oshibok. Lish' F daet
udovletvoritel'nyj tekst p'esy.
O rannih postanovkah tragedii svedenij do nas ne doshlo. No tak kak po
stilyu ona prinadlezhit k rannim proizvedeniyam SHekspira, a v syuzhetnom
otnoshenii tesno primykaet k trilogii o Genrihe VI, to nesomnenno, chto
"Richard III" byl napisan vskore posle etoj trilogii, v 1592 ili 1593 godu.
Bol'shoe kolichestvo izdanij tragedii, a takzhe tot fakt, chto rol'
zaglavnogo geroya ispolnyal znamenityj tragik Richard Berbedzh, ne ostavlyaet
somnenij v tom, chto p'esa imela u publiki uspeh. |tomu uspehu sposobstvovala
takzhe populyarnost' syuzheta. V narodnoj pamyati nadolgo zakrepilsya obraz zlodeya
na trone, poluchivshego zasluzhennoe vozmezdie, i vo vremena SHekspira o nem
hodili rasskazy i raspevalis' narodnye ballady. Sushchestvovalo eshche neskol'ko
p'es o Richarde III pomimo shekspirovskoj. V 1579 godu doktor Legg napisal
latinskuyu tragediyu "Richardus Tertius", ispolnyavshuyusya studentami
Kembridzhskogo universiteta. V 1594 godu byla napechatana anonimnaya tragediya
na tu zhe temu, takzhe ispolnyavshayasya na scene. Nakonec, v 1602 godu
antreprener Henslo zakazal Bonu Dzhonsonu p'esu "Richard Gorbun", nachatuyu
dramaturgom, no ne zakonchennuyu im. Mogli byt' i drugie p'esy o Richarde, no
vse oni, bez somneniya, ne byli izvestny SHekspiru, edinstvennym istochnikom
kotoromu posluzhila, kak i dlya "Genriha VI", hronika Holinsheda. No v dannom
sluchae etot edinstvennyj istochnik okazalsya dvumya istochnikami srazu, pritom
ploho soglasovannymi mezhdu soboj.
Delo v tom, chto do momenta smerti |duarda IV Holinshed v izobrazhenii
sobytij sleduet staroj hronike o vojne Aloj i Beloj rozyHolla, risuyushchej
Richarda bolee pylkim i reshitel'nym, bolee neprimirimym i, byt' mozhet,
zhestokim, chem drugie chleny roda Jorkov, no otnyud' ne nizkim prestupnikom i
verolomnym zlodeem. Ravnym obrazom. hotya zdes' i otmechayutsya iz®yany v
teloslozhenii Richarda - odna noga nemnogo koroche drugoj i odno plecho povyshe
drugogo (prichem. izvestno, chto v rezul'tate postoyannyh fizicheskih uprazhnenij
Richard sdelal eti defekty ochen' malo zametnymi), - ni o kakom uzhasayushchem
bezobrazii ego - gorb, krivobokost' i t. p. - net i rechi. Odnako, nachinaya s
ukazannogo mesta i vplot' do momenta gibeli Richarda, Holinshed, otstupiv ot
hroniki Holla, pochti polnost'yu vklyuchil v svoe povestvovanie, perevedennoe im
na anglijskij yazyk, latinskoe zhizneopisanie Richarda III, sostavlennoe
znamenitym gumanistom, avtorom "Utopii", kanclerom Genriha VIII Tomasom
Morom, okonchivshim zhizn' v 1535 godu na plahe po prikazu etogo korolya, protiv
zhestokogo despotizma kotorogo Mor reshilsya protestovat'. I zdes' Richard
poluchaet sovsem druguyu harakteristiku: eto fizicheskoe i nravstvennoe
chudovishche.
Takaya tendenciya u Mora ob®yasnyaetsya tem, chto ego glavnym informatorom
byl kardinal Dzhon Morton, vzyavshij Mora v svoj dom eshche rebenkom i vospitavshij
ego. |tot prelat, vyvedennyj v shekspirovskoj p'ese pod imenem Mortona,
episkopa Ilijskogo (III, 4; sm. takzhe upominanie o nem v konce sceny IV, 3
kak ob opasnejshem protivnike Richarda), byl yarym priverzhencem Lankasterskogo
doma i pomoshchnikom Richmonda v nizlozhenii Richarda Jorkskogo. Otsyuda - krajnee
ochernenie Richarda v hronike Mora. Mozhno, vprochem, dogadyvat'sya, chto velikim
gumanistom zdes' rukovodilo ne odno lish' slepoe doverie k rasskazam ego
vospitatelya, no takzhe i to, chto, rano pronikshis' nenavist'yu k korolevskomu
samoupravstvu i despotizmu, budushchij avtor "Utopii" vospol'zovalsya sluchaem,
chtoby zhivo i vyrazitel'no narisovat' tipicheskij obraz koronovannogo izverga.
CHto kasaetsya samogo SHekspira, to on blizko sleduet Holinshedu, otrazhaya
dvojstvennost' poslednego v obrisovke Richarda. No v celom on yavno otdaet
predpochtenie koncepcii Mora pered toj, kotoruyu Hodinshed perenyal ot Holla.
|to skazalos' uzhe v dvuh poslednih chastyah "Genriha VI", sozdavaya kotorye
SHekspir, konechno, byl znakom i s prodolzheniem rasskaza Holinsheda (to est'
samogo Mora) o carstvovanii Richarda III. A imenno, ne delaya pochti nikakih
fakticheskih otstuplenij ot rasskaza Holla - Holinsheda, SHekspir inogda
sgushchaet kraski, osobenno podcherkivaya derzost', zhestokost' i chestolyubie
Richarda, besposhchadno boryushchegosya za vlast', hot' i ne dlya sebya, a dlya otca,
dlya brata, voobshche dlya doma Jorkov. V konce vtoroj chasti Richard izobrazhen
aktivnym uchastnikom pervoj bol'shoj bitvy v vojne dvuh Roz - srazheniya pri
Sent-Olbense, hotya istoricheskomu Richardu bylo v to vremya dva goda. U
SHekspira Richard vyruchaet zdes' Solsberi i ubivaet Somerseta. V nachale
tret'ej chasti (I, 3) Richard pytaetsya ubedit' otca narushit' kompromissnyj
dogovor, zaklyuchennyj posle nazvannoj bitvy, i nemedlenno zahvatit' prestol.
Uzhe v etoj scene on predstaet lovkim oratorom i pylkim chestolyubcem. I dal'she
on proyavlyaet sebya naibolee aktivnym i strastnym borcom za delo Jorkov,
podderzhivaya duh svoih blizkih v trudnuyu minutu, okazyvaya im v kriticheskij
moment pomoshch', proyavlyaya vo vseh delah udivitel'nuyu smelost', hitrost' i
zhestokost'.
Vse eto sluzhit izvestnoj podgotovkoj k povorotu v povedenii i haraktere
Richarda, ne menyayushchimisya po sushchestvu, no poluchayushchimi novyj ottenok i druguyu
napravlennost'. Scena svatovstva |duarda k ledi Grej (III, 2), vyzvavshaya
takoe vozmushchenie u ego brat'ev, - zavershaetsya monologom Richarda,
raskryvayushchego svoi tajnye pomysly. Zdes' vpervye poyavlyaetsya motiv
fizicheskogo urodstva Richarda, zakryvayushchego emu put' ko vsem drugim radostyam
v zhizni i ostavlyayushchego emu lish' odnu otradu - "pritesnyat', povelevat',
carit'" nad temi, kto obladaet krasotoj. I odnovremenno iz borca za
famil'noe delo Jorkov on prevrashchaetsya v chestolyubca, zhazhdushchego korony lichno
dlya sebya i gotovogo "raschistit' [sebe] put' krovavym toporom". I s etogo
momenta nachinaetsya seriya znamenityh ubijstv Richarda i soputstvuyushchih im
proyavlenij verolomstva. Eshche v "Genrihe VI" (chast' tret'ya) on ubivaet v bitve
pri T'yuksberi |duarda, princa Uel'skogo, zatem - zatochennogo v Tauere korolya
Genriha VI, dal'she - uzhe v posvyashchennoj emu tragedii - brata, zhenu, malen'kih
princev, svoih zhe sobstvennyh posobnikov i t. d. V samom konce tret'ej chasti
"Genriha VI" (V, 7) Richard proiznosit svoj vtoroj monolog s takoj zhe
avtoharakteristikoj, kak i v III, 2, no eshche bolee ostroj, cinichnoj i
temperamentnoj.
Nesomnenno, chto uzhe vo vremya raboty nad "Genrihom VI" SHekspir obdumyval
i podgotavlival tot obraz Richarda, kotoryj on razvernul v tragedii o nem.
|ta tragediya ne stol'ko zavershaet, skol'ko uvenchivaet trilogiyu, ibo, podvodya
itog vsemu izobrazhennomu v nej (razgul feodal'nyh strastej, narastanie
zhestokosti, raspad vlasti, stradaniya naroda), ona vmeste s tem yavlyaetsya
vpolne samostoyatel'noj p'esoj, po zhanru i ideyam otlichnoj ot trilogii.
Vneshne SHekspir i zdes' soblyudaet unasledovannyj ot srednevekovyh
misterij metod razvertyvaniya dejstviya putem pokaza smenyayushchih drug druga
yarkih i bolee ili menee izolirovannyh epizodov. No v to zhe vremya on i
preodolevaet etot metod, vnosya v p'esu glubokoe edinstvo kak central'nym
obrazom geroya, tak i edinoj ideej, polozhennoj v osnovu tragedii. |to pervaya
"zamknutaya" p'esa, napisannaya SHekspirom. Govorya o sobytiyah, isklyuchitel'no
vazhnyh dlya sudeb ego rodiny, SHekspir koncentriruet ih vokrug lichnosti odnogo
geroya. |to preobladanie central'nogo personazha, delayushchee p'esu svoego roda
"monodramoj", skazyvaetsya hotya by uzhe v tom, chto iz 3603 strok teksta
tragedii 1128, to est' pochti tret'yu chast' ego, sostavlyayut rol' Richarda.
S vidu eto ta "tragediya prevratnostej" - kartina vozvysheniya i padeniya
vlastitelya, - kotoraya dominirovala na anglijskoj scene do vystupleniya
"universitetskih umov" i osobenno do poyavleniya podlinnyh tragedij SHekspira.
CHuvstvo fatal'nosti, vtorzhenie v dejstvie karayushchej Nemezidy, stol'
harakternye dlya dram Seneki, ostro oshchushchayutsya v etoj tragedii. No vmeste s
tem v nej namechaetsya uzhe i novoe, podlinno shekspirovskoe ponimanie tragedii
kak neizbezhnogo konflikta boryushchihsya mezhdu soboj istoricheskih sil. Richard ne
prosto sil'naya i yarkaya lichnost'. Ego strasti, sklad ego uma i chuvstvo zhizni
okrasheny opredelennym obrazom, otlichnym ot raskraski prezhnih geroev
trilogii. Vse eti Uoriki, Seffolki, Kliffordy, Tolboty pri vsej ih
monumental'nosti i podchas dazhe geroizme sil'no ustupayut Richardu ne tol'ko
razmerami energii i darovanij, no i inoj "psihicheskoj strukturoj". Po
sravneniyu s nim oni slishkom pryamolinejny, elementarny, shematichny. Richard
bezmerno prevoshodit ih svoej gibkost'yu, izobretatel'nost'yu, strastnym
napryazheniem voli i vseh umstvennyh sposobnostej, ustremlennyh na odnu
ogromnuyu, golovokruzhitel'nuyu cel'. |to podlinnyj "geroj" v stile Marlo
(Tamerlan, Faust, Varavva iz "Mal'tijskogo evreya"), odin iz "titanov"
Vozrozhdeniya, hotya titanizm ego i napravlen na zlo, togda kak vse ostal'nye
personazhi-predstaviteli uvyadayushchego feodal'nogo srednevekov'ya.
Svoim prevoshodstvom Richard pugaet vseh okruzhayushchih, ne nahodyashchih v sebe
sily dlya soprotivleniya. V sravnenii s Richardom vse oni - bud' to ego vragi
ili priverzhency - zhalkie pigmei. Takovy nemoshchnyj slastolyubec korol' |duard,
bescvetnyj i nezadachlivyj intrigan Klarens, chvannaya i alchnaya rodnya korolevy
- Rivers, Dorset Grej, - besprincipnyj kar'erist Bekingem, glupyj i tusklyj
Hestings, dvulichnyj diplomat Stenli, vernyj rab tirana Ketsbi. Esli
Richardgrandioznyj zlodej, to vse oni takie zhe hishchniki, tol'ko melkotravchatye
i neumelye. Ni odin iz nih ne v sostoyanii potyagat'sya s Richardom ili okazat'
emu otpor. Iz treh proklinayushchih Richarda korolev (sm. zamechatel'nuyu scenu IV,
3) lish' Margarita mogla by posporit' s Richardom svoej moral'noj siloj, no
rol' ee uzhe sygrana, a glavnoe, ona eshche bolee, chem dve drugie, izobrazhena
abstraktno, slovno nekaya furiya, voploshchenie Nemezidy. Pravda, v finale
vyveden naskvoz' "svetlyj" i na vid geroichnyj Richmond, nikak, odnako, ne
ocherchennyj. No eto figura chisto uslovnaya, ob®yasnyaemaya veroj molodogo
SHekspira v moral'nuyu pravotu i obshchestvennuyu poleznost' monarhii Tyudorov,
osnovannoj etim samym Richmondom, vposledstvii Genrihom VII, dedom korolevy
Elizavety.
Surovo osuzhdaya Richarda, stremyas' vyzvat' u zritelya uzhas i otvrashchenie k
nemu, SHekspir vmeste s tem i voshishchaetsya im, kak moshchnoj chelovecheskoj
lichnost'yu, primerom yarkogo raskrytiya neischerpaemyh sil i vozmozhnostej
cheloveka. Risuya nam istoriyu Richarda, SHekspir, vidimo, ishodil iz sleduyushchego
polozheniya: kogda podorvany osnovy zdorovoj gosudarstvennoj zhizni, kogda
spravedlivost' poprana i strana pogruzilas' v haos, vysshij uspeh vypadaet
na, dolyu samogo sil'nogo, samogo lovkogo i samogo bessovestnogo. Takov
Richard, provozglashayushchij lozung: "Kulak - nam sovest', i zakon nam - mech!"
(V, 3).
No eto slishkom obshcho. "Kulachnoe pravo" odinakovo harakterizuet kak
srednevekovyh hishchnikov-feodalov, tak i kondot'erov idi konkistadorov epohi
pervonachal'nogo kapitalisticheskogo nakopleniya. Fakticheski zhiznennaya praktika
Richarda mnogo shire i ton'she lozunga, provozglashaemogo im. On dejstvuet ne
tol'ko mechom, no, soobrazno obstoyatel'stvam, i slozhnoj intrigoj, i hitrymi
dovodami, i vkradchivoj rech'yu, i svoej temperamentnost'yu. Bylo otmecheno
bogatstvo rechevoj harakteristiki Richarda, kotoryj menyaet ton v zavisimosti
ot togo, k komu i v kakoj moment on obrashchaetsya: ironiya - v razgovore so
strazhnikami, naigrannaya druzheskaya prostota - s Klarensom i Hestingsom,
pateticheskoe krasnorechie - s ledi Annoj, podcherknutaya grubost' - s korolevoj
Elizavetoj.
Pri vsej svoej opredelennosti i zakonchennosti haraktera, delayushchimi ego
podobnym geroyam Marlo, Richard otlichaetsya ot nih tem, chto on mnogogranen i
mnogolik. Emu svojstvenen zamechatel'nyj akterskij talant, talant
transformatora, i svoyu slozhnuyu rol' on igraet ne tol'ko dlya opredelennoj
prakticheskoj celi, no i potomu, chto upivaetsya svoej virtuoznost'yu, dayushchej
emu oshchushchenie prevoshodstva nad drugimi. Pritvorstvo, licemerie - ego
osnovnaya cherta i glavnyj ego talant. Vse eto i delaet ego predstavitelem uzhe
ne primitivnogo srednevekov'ya, a novoj epohi. Shodnye svojstva, no v
komicheskom plane my najdem pozzhe u Fal'stafa, takogo zhe virtuoza pritvorstva
i takoj zhe stihijno-materialistskoj natury, chto takzhe obuslovlivaet ego
umstvennoe prevoshodstvo nad okruzhayushchimi.
Zamechatel'na pervaya zhe scena, gde Richard pokazyvaet sebya vo ves' svoj
rost, - scena obol'shcheniya im ledi Anny u groba korolya Genriha (I, 2). Siloj
svoego d'yavol'skogo krasnorechiya, hitrejshej kazuistiki i izumitel'nogo
akterskogo dara on dostigaet svoej celi, i zhertva ego zlodejstv s trepetom,
verya i ne verya, slovno zagipnotizirovannaya, idet s nim k altaryu, chtoby stat'
ego zhenoj. Nekotorye kritiki uprekali SHekspira v nepravdopodobii etoj sceny,
schitaya, chto takaya metamorfoza v dushe Anny sovershenno nevozmozhna. Oni
zabyvayut o tom, chto istoricheskaya Anna, doch' Uorika, dejstvitel'no vyshla
zamuzh za Richarda Glostera, gonitelya i ubijcu ee rodni i samyh blizkih ej
lyudej. Vmesto togo chtoby vinit' SHekspira v vosproizvedenii istoricheskogo
fakta, nado naprotiv, udivlyat'sya masterstvu dramaturga, sumevshego sdelat'
etot fakt pravdopodobnym. Glubokoe proniknovenie v slozhnye perezhivaniya
zhenskoj dushi, chistoj, doverchivoj i pritom po-zhenski slaboj (vrode pozdnejshih
shekspirovskih obrazov Ofelii i osobenno Gertrudy), podtverzhdaetsya tem, chto
Pushkin ocenil shekspirovskij zamysel v nesomnenno podskazannoj emu etim
epizodom ves'ma analogichnoj scene obol'shcheniya Don Guanom Dony Anny u groba ee
muzha.
Masterski sdelany i drugie epizody, gde licemerie i akterstvo Richarda
proyavlyayutsya po-inomu, no stol' zhe blistatel'no. Otmetim iz nih odnu - scenu
"izbraniya" Richarda na carstvo (III, 7). Reshayushchej zdes' okazyvaetsya poziciya
londonskih gorozhan. Uzhe v "Genrihe VI" SHekspir pokazal narod kak groznuyu
silu i vmeste e tem kak vyrazitelya nravstvennoj pravdy (vynuzhdennoe izgnanie
Seffolka, vosstanie Keda). No obychno eto sila passivnaya, nereshitel'naya,
nesposobnaya k moshchnoj iniciative. V "Richarde III" gorozhane ocenivayut sobytiya,
zdravo sudyat o nih, no aktivno net vystupayut. Uzhe v predydushchej scene pisec
(vspomnim letopisca v pushkinskom "Borise Godunove") zamechaet, chto net
glupca, kotoryj by ne ponyal, v chem tut delo, no tol'ko nikto ne smeet
pokazat', chto on ponimaet. Rasskazyvaya ob izbranii Richarda, Holinshed daet
ocenku sovershivshemusya: "Ne bylo cheloveka stol' tupogo, kotoryj ne ponyal by,
chto vse bylo zaranee ulazheno mezhdu nimi". No mudrym lyudyam ne sleduet
vmeshivat'sya v eti korolevskie igry". Hitryj Richard prevoshodno etim
pol'zuetsya. On vysylaet vpered Bekingema, kotoryj kak po notam razygryvaet
prodiktovannuyu emu rol'. No s obychnoj svoej pryamolinejnost'yu on dostigaet
lish' ves'ma umerennogo uspeha. I togda vstupaet v dejstvie sam Richard. Znaya
nabozhnost' londonskih gorozhan, on vyhodit k nim s molitvennikom v rukah i
okruzhennyj dvumya episkopami (etu poslednyuyu detal' SHekspir dobavil ot sebya);
on zakatyvaet glaza, razygryvaet smirenie i v konce koncov dobivaetsya togo,
chto ego "prosyat" o tom, chego on sam strastno zhazhdet. "Narod
bezmolvstvuet"...
Skvoznym svojstvom Richarda, bol'she vsego pomogayushchim emu dobit'sya celi,
yavlyaetsya polnoe otsutstvie sovesti. On glumitsya nad stonami svoih zhertv,
zaglushaet barabannym boem ukory materi. Slovno dlya togo, chtoby ottenit' etu
polnejshuyu nepodvlastnost' Richarda prizyvam sovesti, SHekspir pokazyvaet
dushevnoe smyatenie i raskayanie ubijcy malen'kih princev. V protivopolozhnost'
im Richard ostaetsya beschuvstvennym k golosu sovesti.
Odnako nastupaet moment, kogda i v ego dushe proishodit kakoj-to
strannyj ne to chtoby perelom, a skoree "nadlom". Holinshed rasskazyvaet, chto
posle ubijstva malen'kih princev (dazhe v te vremena ubijstvo detej schitalos'
osobenno tyazhkim prestupleniem) Richard utratil dushevnyj pokoj: on ne spal po
nocham, vskakival, hvatayas' za kinzhal, chto-to bormotal... U SHekspira eta
peremena v sostoyanii Richarda pokazana shire i mnogo vyrazitel'nee. V tragedii
reshayushchim momentom okazyvaetsya proklyatie materi (IV, 3). Richard teryaet byluyu
samouverennost', i harakter ego kak-to menyaetsya, utrachivaet granitnuyu
ustojchivost' harakterov marlovskih geroev. Obraz Richarda ne to chto
"razvivaetsya", no on transformiruetsya osobennym obrazom. V Richarde otnyud' ne
probuzhdaetsya sovest', no ona kak by vtorgaetsya v nego, prosachivaetsya izvne.
CHastichno poddavayas' i vmeste s tem yarostno protivyas' etomu, Richard
nadlamyvaetsya i rasshcheplyaetsya. Prezhnie sila i yasnost' pokidayut ego. On
nachinaet chuvstvovat', chto stupil na nevernyj put', chto carstvo ego "iz
tonkogo stekla". Horosho bylo by vernut'sya, no on zashel slishkom daleko. On
stanovitsya razdrazhitel'nym, bessmyslenno podozritel'nym, i dal'nejshie
ubijstva, sovershaemye im, - lish' bespoleznaya bojnya. |ta degradaciya Richarda,
narastanie v nem patologicheskih chert proslezhivayutsya SHekspirom s bol'shoj
nablyudatel'nost'yu. Vtoroe svatovstvo Richarda zakanchivaetsya lish' poluuspehom.
Richard uzhe ne vladeet soboj tak, kak vladel prezhde. Vse ego razdrazhaet.
Privychnye dospehi kazhutsya emu tesnymi ili slishkom tyazhelymi. On otdaet
protivorechivye prikazaniya. Ryady ego storonnikov redeyut, i nikto tak ne
sposobstvuet etomu, kak on sam.
|to - krah individualizma, gibel' lichnosti, otmezhevavshejsya ot vsego
ostal'nogo mira i protivopostavivshej sebya emu. Gibel' Richarda pokazana zdes'
odnovremenno v dvuh planah: lichno chelovecheskom i politicheskom - parallelizm,
kotoryj v uglublennoj forme my vstretim i v velikih tragediyah SHekspira. Kak
konkretnaya chelovecheskaya lichnost' Richard zahodit v tupik i kak by
razdvaivaetsya. YArche vsego eto razdvoenie proyavlyaetsya v ego poslednem
monologe (V, 3), gde odno ego "ya" vystupaet sud'ej drugogo "ya". No u etogo
vtorogo "ya" (prezhnego ego "ya") - ni malejshego priznaka raskayaniya, ni teni
dushevnogo sokrusheniya, odno lish' otchayanie i skorb'. Richard nenavidit sebya "za
zlo" chto samomu sebe nanes", no izmenit'sya on uzhe ne mozhet. I u nego
vyryvaetsya dikij, otchayannyj vopl': "Nikto menya ne lyubit! Nikto, kogda umru,
ne pozhaleet!" I v samom dele, kak drugim zhalet' ego, kogda on sam v sebe ne
nahodit k sebe zhalosti?
To zhe samoe i v plane politicheskom. Richard vseh ottolknul ot sebya,
sozdal vokrug sebya pustotu i gibnet, ne najdya nikakoj opory, nikakoj zashchity
ot podnyavshego na nego mech mstitelya-Richmonda. No v poslednij moment v nem
vspyhivaet plamya prezhnej energii i prezhnej strasti. On proiznosit blestyashchuyu
rech' pered vojskami i kidaetsya v boj. No eto boj uzhe ne za vlast', ne za
prestol. |to boj za svoyu neslomlennuyu gordost', za "gordynyu uma", po metkomu
vyrazheniyu anglijskogo kritika Daudena. "Konya, konya! Venec moj za konya!" -
takov poslednij vozglas Richarda, sumevshego pogibnut' velichavo, neslomlennym
i do konca vernym sebe.
Vse kraski SHekspira v etoj tragedii ushli na obrisovku Richarda. Na
ostal'nye personazhi ih ostalos' malo. No eto vpolne sootvetstvuet vsemu
zamyslu etoj "monodramy", v kotoroj, podobno "Makbetu", vse ostal'noe - lish'
fon dlya central'noj figury titanicheskogo, vyhodyashchego za ramki normal'noj
zhizni geroya. Est' prekrasnye, vyrazitel'nye i volnuyushchie sceny s lord-merom,
s malen'kimi princami, so skorbnymi korolevami, no vse eto dano v neskol'ko
priglushennyh tonah, s narochito oslablennoj - dlya otteneniya glavnoj figury -
individualizaciej.
Zato obraz samogo Richarda, raskrytyj dialekticheski i pri vsej svoej
monolitnosti mnogogrannyj i polnyj vnutrennego dvizheniya, tshchatel'no produman
i vypolnen zamechatel'no. "Richard III" po zhanru - perehod ot hroniki k
tragedii. Obraz Richarda - podgotovka obrazov YAgo, |dmunda, Makbeta, kak i
sama p'esa vo mnogih otnosheniyah - podgotovka budushchih "velikih tragedij"
SHekspira.
A. Smirnov
PRIMECHANIYA K TEKSTU "RICHARDA III"
Dejstvuyushchie lica
Privodim kratkie svedeniya ob istoricheskih prototipah personazhej
shekspirovskoj tragedii, otmechaya glavnejshie otstupleniya, sdelannye SHekspirom,
ot faktov, najdennyh im v istochnikah, kotorymi on raspolagal.
Korol' |duard IV (1461-1483) srazu posle vosshestviya na prestol
bezuderzhno predalsya rasputstvu i vsyakim izlishestvam, ot kotoryh i umer vsego
soroka odnogo goda otrodu. Poslednej ego lyubovnicej byla Dzhen SHor, zhena
londonskogo kupca. Gercog Klarens vel predatel'skuyu politiku po otnosheniyu k
svoemu bratu |duardu IV i domogalsya prestola. V 1478 godu (to est' za pyat'
let do smerti |duarda) on byl prigovoren k smerti za gosudarstvennuyu izmenu,
no |duard, ne reshayas' kaznit' ego publichno, predpochel podoslat' k nemu v
Tauer tajnyh ubijc. Richarda, gercoga Glostera, zatem Richarda III (1483 -
1485, rod. 1452), istoriki harakterizuyut kak ves'ma sposobnogo gosudarya,
izdavshego ryad poleznyh dlya razvitiya strany zakonov. On namerevalsya zhenit'
svoego syna |duarda na princesse Elizavete, docheri |duarda IV, i tol'ko
posle vnezapnej smerti syna v 1484 godu vozymel mysl' sam zhenit'sya na nej,
odnako po sovetu priblizhennyh pochti totchas zhe otkazalsya ot etogo proekta,
kak slishkom smelogo. Graf Richmond (rod. 1456) poluchil prava na prestol cherez
svoyu mat' Ioannu Bofort, vnuchku Dzhona Boforta, brata Genriha IV, kotoraya v
pervom brake byla zamuzhem za |dmundom Tyudorom, grafom Richmondom (otcom
Richmonda), vo vtorom - za grafom Steffordom, v tret'em - za grafom Stenli.
Koroleva Elizaveta byla v pervom brake zamuzhem za serom Dzhonom Greem (um.
1461). Koroleva Margarita vskore posle vocareniya |duarda IV bezhala vo
Franciyu, zatem, cherez sem' let, predprinyala popytku vooruzhennoj siloj
vernut' sebe anglijskij prestol i zaklyuchena byla v Tauer, gde prosidela
chetyre goda, posle chego byla vypushchena na svobodu i uehala vo Franciyu, gde i
umerla v 1481 godu. Ledi Anna, mladshaya doch' grafa Uorika (izobrazhennogo v
"Genrihe VI"), byla ne zhenoj, a lish' nevestoj princa |duarda, i o chuvstvah
ee k zhenihu v tu epohu, kogda braki sredi vysshej aristokratii byli
otkrovennymi sdelkami, osnovannymi na raschete, hroniki nichego ne govoryat.
Prichina ee rannej smerti v 1485 godu neizvestna. Brekenberi byl naznachen
komendantom Tauera lish' posle vocareniya Richarda III. Podobnogo roda
otstupleniya ot istoricheskoj tochnosti neredki v p'ese.
Zdes' nynche solnce Jorka... - Posle bitvy pri Tautone, dostavivshej
Jorkam prestol, |duard IV velel izobrazit' na svoem gerbe solnce.
...chtob v Tauere vas zanovo krestili? - Zloveshchij namek na dal'nejshie
sobytiya, izobrazhennye v tragedii: podoslannye Glosterom ubijcy brosyat telo
Klarensa v bochku (zamenyayushchuyu "kupel'"), tol'ko napolnennuyu ne vodoj, v
kotoroj krestyat mladencev, a vinom.
|ntoni Vudvil - imya grafa Riversa, brata korolevy.
CHartsi - malen'kij monastyr' pod Londonom, kuda telo Genriha VI bylo
pereneseno posle otpevaniya v sobore sv. Pavla.
Kakoj koldun vraga syuda prizval... - "Vrag roda chelovecheskogo" (ili
prosto "vrag") - d'yavol.
Oni menya razyat zhivoyu smert'yu. - Gloster hochet skazat': moya zhizn'
podobna smerti.
Krosbi - nazvanie doma, prinadlezhavshego Glosteru.
Uajt-Frajers (bukval'no - belye monahi) - monastyr' karmelitov v
Londone.
Hot' vam ona zhena, milejshij lord... - Margarita Bofort, v pervom brake
grafinya Richmond, mat' budushchego korolya Genriha VII, proishodila iz
Lankasterskogo doma i, sledovatel'no, byla vragom doma Jorkov.
Neschastnyj Klarens Uorika ostavil... - Uorik, test' Klarensa, byl
snachala priverzhencem Jorkov, no zatem izmenil im i pereshel na storonu
Lankasterov. CHerez nekotoroe vremya posle togo Klarens otoshel ot Uorika.
Gorbun ty, nedonoshennyj svin'ej! - Na gerbe Glostera byl izobrazhen
dikij kaban.
Ten' angela so svetlymi kudryami. - Ten' |duarda, princa Uel'skogo, syna
Genriha VI.
Ledlo - nazvanie dvorca princa Uel'skogo.
...kotoryj mozhet vozbudit' tolpa. - Bol'shaya vooruzhennaya svita mogla by
vyzvat' vpechatlenie, chto mir narushen.
Nortempton i Stoni-Stretford - goroda, raspolozhennye na doroge iz
CHestera v London.
YA peredam vam vverennuyu mne pechat'. - Tak nazyvaemaya "bol'shaya
korolevskaya pechat'", hranivshayasya lord-kanclerom, kakovym v eto vremya byl
arhiepiskop Jorkskij.
...v vashem dome. - V torzhestvennyh sluchayah London imenovalsya
"korolevskim chertogom (ili domom)".
Lyubeznyj princ, on zdan'e zalozhil... - Predanie o tom, chto postrojku
Tauera nachal YUlij Cezar', lisheno vsyakogo istoricheskogo osnovaniya.
Krivda, ili Porok - tradicionnyj personazh srednevekovogo teatra.
Byl vskormlen um vsej doblest'yu ego, a doblesti umom zapechatlel on. -
Princ Uel'skij hochet skazat': doblest' YUliya Cezarya sposobstvovala razvitiyu,
ego uma, a blagodarya etomu umu on smog zakrepit' v pamyati potomstva svoyu
doblest'. Imeyutsya v vidu "Zapiski o gall'skoj vojne", gde YUlij Cezar'
izlagaet istoriyu zavoevaniya im Gallii. Kniga eta schitaetsya obrazcom
klassicheskoj latinskoj prozy.
Pust' poceluet missis SHor poslashche... - Srazu posle smerti |duarda IV
ego lyubovnica Dzhen SHor stala lyubovnicej Hestingsa.
...kak budto vepr' sorval shlem s golovy ego. - Namek na veprya (ili
kabana), izobrazhennogo na gerbe Glostera.
...o nagrade zolotoj. - O korone.
Bejnardskij zamok - dom v Londone, prinadlezhavshij Jorkam.
SHou i Penker - dva avgustinskih monaha, izvestnye propovedniki,
priverzhency SHou.
Nu, da. Skazal o dogovore brachnom... - Do svoego braka s Elizavetoj
Grej |duard byl v svyazi s ledi Lyusi i, po ee slovam, obeshchal na nej zhenit'sya.
Velis' takzhe peregovory o ego brake s francuzskoj princessoj.
Prositel'nica zhalkaya. - Elizaveta Grej (sm. "Genrih VI", chast' tret'ya,
akt III, scena 2).
YA synu napishu... - Richmondu, kotoryj prihodilsya Stenli pasynkom.
...i nazval Rudzhmontom. - Richard ispugalsya sozvuchiya imen - Rudzhmont i
Richmond; vtoroe iz nih - imya ego vraga Richmonda i v to zhe vremya nazvanie
grafstva, obeshchannogo Richardom Bekingemu.
Breknok - gorod v YUzhnom Uel'se, gde nahodilsya rodovoj zamok Bekingemov.
Ili. - Morton, episkop Ilijskij.
Il' vypal mech iz ruk? - Mech - v smysle "vlast'".
V boj, Serri... - Zdes' Serri - imya konya Richarda.
Dikon - umen'shitel'naya forma imeni Richard (Dik).
...Polnaya zemlya - perenaselennyj kraj (Bretan').
A. Smirnov
Last-modified: Thu, 24 Aug 2000 17:51:35 GMT