, lyudina mozhe rozkritisya, mozhe spalahnuti, mozhe kinuti sebe na visoku goru. ¿¿ dusha inodi zdatna na kruti povoroti. Prote sut' lyudini lishaºt'sya tiºyu samoyu. Lyudina abo smiliva, abo boyazliva, oberezhna, zhadibna, balakucha, potajna, vidkrita. Vona taka zavzhdi. Odna zdatna lyubiti duzhche, viddanishe, insha - menshe, holodnishe, rozsudlivishe. V odnij zakladeno strahu bil'she, v inshij - menshe. Zakladeno vzhe zmalku. V genah chi did'ko zna v chomu... I strahu, j lyubovi, i nenavisti - vs'ogo togo, shcho trimaº v rukah i ruhaº svit. Vin prigaduvav, yak deyaki avtoriteti opisuyut' lyuds'ki stani, kazhut', shcho lyudini buvaº bajduzhe, shcho stanet'sya z neyu v nastupnu mit'. Mozhe, ce j tak, koli vona prigolomshena nastil'ki, shcho vzhe ne mozhe misliti, sprijmati togo, shcho ¿¿ otochuº. Dmitro Ivanovich pobuvav na krutih grebenyah, ale zhodnogo razu z nim ne stalosya takogo. Vin pam'yatav, chogo dosyagav, nikoli ne dozvolyav sobi povestisya tak, shchob odniºyu mittyu vtratiti vse, shcho mav. CHerez te buv tverdo perekonanij, shcho i v kozhno¿ insho¿ lyudini º ote oserdya, yake niyakim chinom ne mozhe zminitisya v odnu mit' za pomahom mizinnogo pal'cya Doli. To nepravda, dumav vin, shcho mi ne znaºmo, shcho zrobimo v nastupnu hvilinu. Obmovili lyudinu Frejd i jogo poslidovniki, i navit' genial'nij Dostoºvs'kij pomilyavsya, koli obstoyuvav rozdvoºnnya dushi, a takozh, shcho lyudina pid vladoyu temnih, ne zrozumilih ¿j sil. Lyudina zavzhdi znaº, shcho vona robit' i znaº, yaki sili vedut' ¿¿ u zhitti. Dmitro Ivanovich chitko i yasno mig skazati, yaki sili veli i vedut' jogo. Navit' zaraz. Nasampered ce bulo pochuttya obov'yazku. Osoblivo vin usvidomlyuvav svij obov'yazok buti chesnim i shchirim pered spivrobitnikami laboratori¿, buti prikladom dlya svo¿h molodih koleg. I same ce usvidomlennya obov'yazku prineslo jomu radist'. Radist' trohi azh motoroshnu - vidpovidal'nosti za doli inshih. Vin rozumiv, shcho jomu ne bajduzhi vsi ci lyudi, shcho vin boliº za nih dusheyu. I same cim vin nasampered lyudina i komunist. Vin azh pidnosivsya svoºyu dumkoyu nad usim drib'yazkom budenshchini, nad vlasnimi nedoskonalostyami. Ce ne bulo samomiluvannya, vin prosto pochuvav, shcho º v n'ogo yakes' oserdya, trimayuchis' za yake mozhe jti dali. Vin dumav pro robotu. Vona - svyatist', ¿hnya problema, ¿hni spil'ni zusillya - vishche za nih samih, to ideal, to bog, yakomu voni sluzhat'. Vin pochuvav i rozumiv - vona ob'ºdnuº vse: ¿hni pristrasti, ¿hni pragnennya - vsih i kozhnogo zokrema, velika svitla meta, velika robota pomenshuº, a to j gasit' u dushah use dribne j vozvelichuº garne ta pravdive. Same cherez te pochuvav spravzhnij strah pered eksperimentom, yakij mali rozpochati za kil'ka godin. Dmitro Ivanovich uzhe ne zmig zasnuti do ranku. Navit' sprobuvav chitati - na jogo zhurnal'nomu stoliku lezhala knizhka pro novi doslidzhennya v rozkopanij Pompe¿, ale chitane ne bralosya do golovi, i vin vidkinuv knizhku j znovu zagasiv svitlo. Tak i prolezhav z rozplyushchenimi ochima do ranku. Vstav z golovnim bolem, rozslablenij, majzhe znesilenij. Ledve zmusiv sebe zrobiti taku-syaku fizzaryadku - mahnuv u odin, u drugij bik rukami, nemov davav komu vidchipnogo, kil'ka raziv zignuvsya v popereku j na tomu zakinchiv. Posnidavshi yaºchneyu ta vchorashn'oyu kartopleyu, proviv do shkoli Marinku,- vin provodiv ¿¿ shchodnya, Ma-rinka vvazhala ce jogo pochesnim obov'yazkom,- i pishov na robotu. Vin pishov ne pryamo, a dalekim kruzhnim shlyahom, spodivayuchis' hoch trohi zbad'oritis', rozviyati bil' u golovi. Bulo garno jti rankovim mistom, shchojno politimi vologimi trotuarami, na yakih u kalyuzhah kupalisya golubi, pospishali perehozhi. Povil'no, bo taki viperedzhav chas, pidnimavsya vgoru krajn'oyu aleºyu parku SHevchenka. Vin navit' ne zglyanuvsya, yak opinivsya azh tut. Otak samo, ociºyu zh taki aleºyu vin pidijmavsya... tridcyat' p'yat' rokiv tomu. Tridcyat' p'yat' chi tridcyat' chotiri. CHomus' ne mig tochno polichiti. A ot te, yak ishov z fanernim chemodanom u ruci, pam'yatav dobre. I tut vin zdogadavsya, shcho nini j ishov dlya togo, shchob prigadati chi prigaduvati. Minule, takim, yakim vono bulo naspravdi, prihodit' vel'mi ridko. I yakos' nespodivano - spalahom. YAkijs' zvuk, yakijs' kolir, yakas' asociaciya raptom virve mit' prosto zvidti, i todi vse zaterpne vseredini, j zdaºt'sya, ti povernesh sebe, kolishn'ogo, molodogo, povernesh chas, molodi dereva j ti hmari, yaki vzhe trichi viparuvalis' na Zemli. To priºmna i navit' chimos' azh lyachna mit'. A mozhe vona j prosto prijti z spominiv. Otut vin stav. CHemodan postaviv do nig, ale ruchku ne vipuskav. CHemodana jomu zrobiv susid, dyad'ko Gavro. Ruchku odirvav od dverej, petli porobiv shkuratyani. Bulo duzhe rano - p'yata chi shosta godina. Misto shche spalo. Vin zupinivsya bilya basejnu. Posered basejnu stoyav simpatichnij opec'kuvatij hlopchik, vin trimav nad golovoyu kuhol', z yakogo lilasya voda. Sonce til'ki zijshlo, gralo promenyami na marmurovih plechah hlopchika, na strumenyah, tvoryachi rajdugu. Hlopchik chimos' buv shozhij na ¿hnih sil's'kih pastushkiv, u n'ogo tak samo kostrichivsya na golovi chub i spadali namokli shtanci. Zaraz tut sto¿t' inshij hlopchik. Vin trimaº v rukah ribinu. Togo hlopchika, mabut', zabrala vijna. Dmitro Ivanovich pam'yataº, jomu todi zahotilosya piti. Vin postaviv chemodan na kraj basejnu - shchob mati na oci, nasluhavsya v seli pro "zhulikiv", pereskochiv na kupu kaminnya i nahilivsya do kuhlya. Vin todi sprijmav zhittya prosto - nasampered z boku docil'nosti togo, shcho isnuvalo dovkola. Vin hotiv piti. A tut bula voda. I jomu bulo bajduzhe, zvidki vona tekla - z krinici, z krana chi marmurovogo kuhlya. Vin podumav, shcho zaraz, hoch yak bi hotiv piti (vin vzagali majzhe zabuv, shcho to spravzhnya spraga), nizashcho ne stav bi na kraj basejnu. I ne til'ki cherez te, shcho ce nekul'turno... Ciº¿ miti vin podumav, shcho otoj parubchak, kotrij stoyav tridcyat' p'yat' rokiv tomu, ce ne vin. Todi bilya basejnu stoyav sil'nij, bezposerednij, grubuvatij i bezkompromisnij hlopec'. A oce sto¿t' vazhkij uchenij, kotrij chasto vagaºt'sya, po kil'ka raziv zvazhuº, shukayuchi pravil'nogo i najkorotshogo shlyahu. Cej cholovik znaº, yak vazhko pridbati i yak legko vtratiti, os' chomu vin pomislivij. SHCHos' take chi podibne do c'ogo kolis' skazav Aristotel'. Mozhe, vin ce skazav, tezh stoyachi nad basejnom i divlyachis' na svoº molode vidobrazhennya u vodi? Ale ce taki vin, podumav Dmitro Ivanovich. U glibini - des' vin. Oce vse: rozvazhlivist', oberezhnist' - to til'ki nasharuvannya, to odyaganki, yaki vin natyaguvav odna na odnu vpodovzh rokiv. Toj zhe parubchak spravdi buv palkij i bezzhurnij. Napivshis' i pobachivshi, shcho shche duzhe rano, vin uzyav chemodana j povolik jogo za visoki tyul'pani v gustu travu. Vin lig u travu j, micno trimayuchi v ruci ruchku, tu samu ruchku, yakoyu simnadcyat' rokiv odchinyav hatni dveri i yaka teper bula pricvyahovana do chemodana, zasnuv. Prokinuvsya od yakogos' galasu. Siv na travi, proter ochi j pobachiv pered soboyu grudastu divchinu v sinij kosinci j zelenomu fartusi. Vin ne odrazu zrozumiv, shcho vona laº jogo za pom'yatu travu. Ce jogo rozsmishilo, i vin skazav: - YA privezu vam jogo cilu v'yazku. - CHogo? - zdivovano zapitala divchina. - Sina. Todi rozregotalasya vona. I kriz' smih poyasnyuvala, shcho sina ¿j ne treba, i vsim, hto zhive u misti, tezh, a shcho travu ne mozhna m'yati, bo ce psuº viglyad parku. Vin pochav pidnimati rukami zelenu chuprinu travi, j divchina rozregotalasya shche duzhche. Potim vin zustrichav ¿¿ ne raz - vona pracyuvala chi to dvirnichkoyu,chi to kvitnikarkoyu u c'omu parku j shchorazu, zabachivshi jogo, smiyalasya. Vin oselivsya v dvoyuridno¿ titki. V universitet ¿zdiv tramvaºm. Pershi dva tizhni - tim samim vagonom. Na tomu vagoni na bortu bula napisana cifra 631. Vin dumav, shcho til'ki cim tramvaºm, z cifroyu 631 na bortu, j mozhna do¿hati do Volodimirs'ko¿ vulici. Prijshovshi vranci na zupinku, ochikuvav jogo inodi po dvi godini. Zapiznyuvavsya na navchannya, prihodiv zdosvitku, ekonomlyachi na sni. A raz, ne dochekavshis' vagona shistsot tridcyat' odin, pishov pishki po rejkah, shchob ne zabluditisya. Oh zhe j smiyalisya odnokursniki, koli vin rozpoviv, chogo zapiznivsya. To buli inshi odnokursniki, ne ti, z yakimi zakinchuvav universitet. Z timi, u lavah dobrovol'chogo students'kogo batal'jonu, vin pishov na vijnu. Pislya vijni vin ne zustriv nikogo z nih. Udruge vin prijshov u cej park, koli tut shche ne bulo ni zelenih gazoniv, ni kvitiv, ni fontana. I ne bulo bil'she grudasto¿ divchini v sinij kosinci j zelenomu fartusi. A vin buv takij samij, yak i ranishe,- bezposerednij, zalyublenij u nauku, ale shche zavzyatishij i napoleglivishij. U n'omu buyala energiya, sila i trohi zriv rozrahunok, garnij rozrahunok na vidkrittya, na visoki zhittºvi shchabli, zhevrila nadiya prorvatisya kudis', spiti z dzherel, zahovanih u glibini. Z odnogo boku, mabut', to bulo nesvidome bazhannya nazavzhdi pozbutisya fanernogo chemodanchika, a dali soldats'kogo rechovogo mishka i golih doshchok zalizno¿ kojki v pislyavoºnnomu gurtozhitku. Na ti doshki vin klav odnu polu shineli, drugoyu nakrivavsya j spav ne rozzuvayuchis', bo zalizna grubka, zherstyanu trubu yako¿ voni viveli v kvatirku, grila doti, poki v nij gogotilo polum'ya od ukradenih na stanci¿ Ki¿v-Tovarnij, popilyanih u pidvali kruglyakiv. U nih buv sil'nij kurs. Zodyagnenij perevazhno u shineli, yaki gliboko v skladkah shche zberigali zapah porohovogo dimu, ta v spidnici z plashch-nametiv i koftochki z parashutnogo shovku. Nedarma majzhe tretina ¿h pishla u veliku nauku. Marchenko tezh prijshov na students'ku lavu prosto z gospitalyu (buv kontuzhenij na pontonnij perepravi cherez Vislu) na drugij kurs. Z drugogo boku, jogo vzhe pochali loskotati j plominci chestolyubstva, neyasni spodivannya shchos' znajti, shchos' vidkriti, shchos' zvershiti. Ti plominci tripotili v n'omu oddavna. Vin sam ne znav, de voni v n'omu vzyalisya. Adzhe, zdavalosya, buv tochnisin'ko takij, yak inshi hlopci v seli. Nu, mozhe, troshki chutlivishij. Vin soromivsya tiº¿ chutlivosti j tonkosti. Ale ni v komu z nih ne goriv otoj plominec'. Vin ne dav uprodovzh usiº¿ vijni vikinuti z rechovogo mishka dva grubi tomi biologi¿, shchob natomist' poklasti paru zapasnih onuch chi banku amerikans'ko¿ tushonki, vin znovu priviv jogo v cej park. Dmitro Ivanovich rozumiv, shcho, zvichajno, v tomu bulo j trohi vipadkovosti, shcho vin ishov same v biologiyu, ale shcho jshov, ishov kudis' upered, do znan',- nitrohi. Do znan' i shche do chogos'. Na yakus' mit' vin zadumavsya: shcho b z n'ogo moglo buti, yakbi vin ne postupiv na biofak universitetu? YAk bi sklalosya jogo zhittya? Vin ne mig ne priznatisya sobi, shcho skriz', kudi b ne zakinula jogo dolya, vin probivavsya b ugoru. YAkbi ne postupiv na biofak, vin vernuvsya b u CHernigiv i vstupiv bi do pedinstitutu. I tezh otrimav bi diplom z vidznakoyu. SHCHopravda, todi koliya jogo zhittya navryad chi priºdnalasya b do shiroko¿ magistral'no¿ koli¿ nauki. Vin buv bi vchitelem biologi¿. Ne vchitelem, a direktorom shkoli. Abo j zaviduyuchim rajvno. Zrazkovim direktorom shkoli... I potrativ bi na te stil'ki energi¿ j sili... Stoyachi otut, bilya basejnu, v zatinku kashtana, vin nibi zaglyanuv kudis' gliboko-gliboko, v druge svoº zhittya. Pobachiv sebe inshogo. Nechitko j neyasno, yak vlasne vidobrazhennya na dni basejnu. U laboratori¿ panuvav duh trivozhno¿ urochistosti, pidnesenosti, strahu. Dmitro Ivanovich namagavsya trimatisya spokijno, navit' trohi peregravav na tomu, projshov po vsih kimnatah, pogovoriv z Vadimom i YUliºm i skazav, shchob pochinali. Vlasne, ne pochinali, a zakinchuvali. Adzhe vsi ci dni buli viddani pidgotovci. Tut bulo bagato majzhe mehanichno¿ roboti: podribnennya j rujnuvannya ul'trazvukom hloroplastiv, fragmentaciya, vidilennya persho¿ fotosistemi iz stromi i gran - dovgij lancyuzhok od zvichajnih listochkiv zelenogo gorohu do gotovo¿ suspenzi¿, v yakij zrobleno cilij ryad perevirok, vidtak vvedeno michenij po fosforu amonil-tetrafos i provedeno reakciyu na sonce. S'ogodni voni mayut' dovidatis', vstupiv u reakciyu amonil-tetrafos chi ni. Dmitro Ivanovich ne zbiravsya osobisto buti prisutnim pri tomu. Vse vzhe vivireno j perevireno, a rozignati ekstrakt na elektroforezi, naklasti hromotografichnij papir chi zrobiti obchislennya na lichil'niku Gejgera - Myullera ne zgirshe za n'ogo, a mozhe, navit' krashche, zumiyut' Vadim i YUlij, a takozh zaproshenij z laboratori¿ izotopiv Mikola YAstrubec'. Marchenko ne hotiv zavazhati ¿m. Vin pobazhav usim uspihu, vsi voni druzhno, horom poslali jogo za uzvichaºnim ritualom do did'ka, i vin pishov do sebe v kabinet. Skinuv i povisiv na spinku stil'cya pidzhak, rozchiniv vikno, pidsunuv prislanu na vidguk z institutu botaniki disertaciyu. Vin chitav dovgo (a mozhe, jomu lishe zdalosya, shcho chitav dovgo), a koli odirvavsya, u podivi pomitiv, shcho nichogo z prochitanogo ne zrozumiv. Vin navit' ne mig skazati, pro shcho same chitav. Til'ki teper zbagnuv, shcho ves' chas dumav pro te, shcho robit'sya cherez dvi kimnati od n'ogo. Namagavsya vidgadati, na yakomu voni etapi i chi skoro zakinchat'. Dmitro Ivanovich podumav, shcho disertaciyu vin s'ogodni chitati ne zmozhe. Velika serjozna robota, nad neyu treba zosereditis', zanuritis' u ne¿ z samogo pochatku, bo dali mozhna nichogo ne zrozumiti. Poki shcho vin napishe listi v Alma-Atu, vidpovist' kolegam z Alma-Atins'kogo institutu fiziologi¿ roslin na ¿hni zapitannya po doslidzhennyu svitlovo¿ fazi fotosintezu, shcho chastkovo tezh doslidzhuº jogo laboratoriya. Voni navit' sami stvorili spektral'ni priladi, tut, vlasne, mayut' bezsumnivni uspihi, vzhe viznani sered inshih fotosintetikiv. Ce ne osobiste doslidne pole Dmitra Ivanovicha, ale vono tezh pid nogo kontrolem. Kolis' na n'omu pracyuvav i vin, teper robotu prodovzhuyut' inshi. Vin rozpochav pisati lista. Napisav pershu frazu, a dali pero zupinilosya j ani rush. Vin silomic' primusiv sebe dumati nad vidpoviddyu, nizav ryadki, kresliv i perekreslyuvav, azh poki ne porvav arkush. Po tomu dovgo sidiv samozaglibivshis', u n'omu movbi shchos' odklyuchilo volyu. Dmitro Ivanovich rozumiv, shcho to odklyuchiv vin sam, i ne mig nichogo vdiyati. Vidtak sprobuvav zosereditis': gortav referativni zhurnali, vporyadkovuvav paperi v shuhlyadi stolika. A chas splivav, nenache krov z nezabintovano¿ rani. Vin mimovoli rahuvav jogo, za godinnikom i po soncyu, yake plinulo nad korchuvats'kimi lisami. Na hvilyu zatrimavsya poglyadom na litakovi, yakij bezshumno spuskavsya do lisu. Vin bachiv ¿h shchodnya, zvik do nih, majzhe ne pomichav: odin za odnim voni jshli na posadku v aeroport ZHulyani, ale cej litak chomus' viklikav u n'ogo trivogu, vin provodzhav jogo ochima, poki toj ne shovavsya za budinkami. "Pora b uzhe komus' prijti",- podumav i zrozumiv, shcho vzhe davno dosluhaºt'sya do krokiv za dverima. Vin vidchuv, shcho yakes' veletens'ke, nikoli dosi ne znane napruzhennya skovuº jogo zseredini, tisne, azh staº vazhko dihati. I vraz vidchuv, shcho vin strashenno rozsmikanij, nervovo visnazhenij. SHCHo strah gnobit' jogo nejmovirno. Rozumom nachebto j ne vel'mi panikuvav. Ale v dushi zalyagla tisha, yaka bula majzhe zlovisna. I raptom zakololo pid sercem, i zhilka na livij ruci zabilasya, nenache natyagnena stal'ka pid vitrom: tin'-tin'-tin'. Vin uloviv tonke tremtinnya des' useredini j vidchuv, shcho v n'ogo navit' tremtyat' pid kolinami nogi, shcho voni oslabli, i koli vin pidvedet'sya, mozhe ne vstoyati. Vin nikoli ne dumav, shcho takij rozbitij. Ce zlyakalo v svoyu chergu. SHCHo otak stocheni nervi, nadirvane zdorov'ya. CHomu? Nibi zh nichogo podibnogo donedavna za soboyu ne pomichav. U koridori pochulisya kroki, vin nesamohit' napruzhivsya, vp'yavsya rukami v bil'cya krisla. Kroki potupotili dali, a vin use shche sidiv zakam'yanilij. "Nu, ce ne godit'sya zovsim",- podumav Dmitro Ivanovich i pidvivsya. Stupiv do laboratornogo stola i vraz vidchuv, shcho v n'ogo v gorli movbi shchos' zapeklo, zaklekotilo, zdavalosya, htos' stisnuv jogo pal'cyami. Vodnochas jogo zalila garyacha hvilya, ale vona ne bula shozha na tu, yaka zalivaº pri soromi chi niyakovosti, vona bula zanadto pekucha j vazhka, zdushuvala zseredini j nakochuvalas' na serce. Vono obkipilo zharom. Dmitro Ivanovich pam'yatav cyu hvilyu - tak samo vona nakochuvalas' na n'ogo, koli vin chotiri roki tomu, upavshi, zlamav nogu i dvoº reber. To bula peredshokova hvilya, slidom za tim jomu chervono zasvitilosya v ochah i pogas svit. Nastupno¿ miti u Marchenka hlinula z rota krov. Vin zlyakavsya strashenno, ale, yak i zavzhdi v taki hvilini, movbi ves' stisnuvsya,- stisnuv kulaki, stisnuv misl', volyu,- siv na kucen'kij, z metalevimi nikel'ovanimi bil'cyami divanchik. Hotiv lyagti, a todi podumav, shcho tak mozhe zahlinutisya, j lishivsya siditi. Vin boyavsya povoruhnutisya, rozumiv, shcho vorushitisya, mabut', ne treba, shcho najlipshe posiditi otak i sprobuvati zaspoko¿tis', pogasiti vazhku garyachu hvilyu v grudyah. V tu mit' majnula dumka pro mozhlivu smert'. Sobi na podiv, zovsim tverezo vidkarbuvav, shcho ciºyu dumkoyu vin zdavna movbi prip'yatij do chogos', shcho cya dumka vzagali ne daº rvonutisya. Ale shchos' odrazu j zaperechilo: smert' º podvijnim gal'mom, yakbi ¿¿ ne bulo, ne bulo b krasi zhittya. Oc'ogo soncya, otih kleniv i yablun'. Ocya nespodivana tverezist' i holodnist' rozmirkovuvannya pro shchos' storonnº prosignalizuvali jomu, shcho vin ne pomre, inakshe b vin ne zmig otak misliti. ZHittya - to strichka, yaku namotuº baraban mashini; mel'knuv ostannij shmatochok - i vse. Ale, vidno, jogo strichci shche ne prijshov kinec'. Ta j nadto prikro bude, yakshcho vin sam ukorotit' ¿¿. "Mi j tak inodi vitrachaºmo ¿¿ ne na te, shcho treba". Nosova hustinka azh hlipala od krovi. Vodnoraz Dmitro Ivanovich vidchuv, shcho pekti v gorli perestalo, shcho dihati tezh stalo legshe i shcho vazhka garyacha hvilya vidstupila. Vin zachekav shche hvilinu, povil'no pidvivsya. Tak povil'no, shcho znovu malo ne zvalivsya na divanchik. YAkas' sila, a mozhe, antisila, sila rujnaci¿, lamala jogo. Ale teper vin svidomo virishiv ne piddavatisya ¿j. Vin borovsya zatyato, majzhe zi zlistyu. Trimayuchis' za stil, projshov do vikna, tremtyachoyu rukoyu naliv z grafina v sklyanku vodi j vipoloskav rot. Potim namochiv u vodi arkush paperu j viter oblichchya. Cimi rozvazhlivimi diyami spodobavsya sobi, vidznachiv u dumci, shcho taki zdolav strah i panichnist', shcho obijshovsya bez storonn'o¿ dopomogi j bez vikliku medikiv. Teper treba bulo podumati, yak zamiti plyami na pidlozi i shcho robiti z sorochkoyu. Hustochku vin prosto vikine v koshik... U cej chas do kabinetu uvijshov ªvgen. Dmitro Ivanovich chi ne vpershe poshkoduvav, shcho privchiv spivrobitnikiv zahoditi bez stuku. U ªvgena z perelyaku trohi ne viskochili z orbit ochi, vin shtovhnuv nogoyu dveri j shchosili zakrichav u koridor: - Syudi, syudi. Na pomich! A todi kinuvsya do Marchenka, hotiv pidtrimati jogo, ale Dmitro Ivanovich uzhe zovsim spokijno i vpevneno vidviv jogo ruku, skazav z dosadoyu: - Nu, chogo vi krichite? Zachinit' dveri. Ale-do kabinetu vzhe bigli lyudi. Dmitrovi Ivanovichu bulo nevimovne prikro, adzhe vsi zdogadayut'sya, z chogo vse ce stalosya, vin nespodivano rozserdivsya, pochav viganyati vsih z kabinetu, ne dozvolyav dzvoniti v shvidku dopomogu. Jogo ne posluhali, znovu posadovili na divan, ale v shvidku dopomogu taki ne dzvonili. A tim chasom za dvi kimnati dobigav do kincya ostannij akt intu¿tivno peredbacheno¿ Dmitrom Ivanovichem drami. - Nu yak, yak mi jomu skazhemo! - garyachkuvav YUlij, i jogo hudorlyave oblichchya z velikimi, shiroko postavlenimi ochima palahkotilo zharom.- Ti b pobachiv jogo; ya til'ki na hvilinku zaglyanuv, i to zlyakavsya: sorochku hoch vikruti, a na oblichchi ni krovinki. - A shcho zh robiti? - pohmuro kazav Vadim. Jogo krasive oblichchya posirilo od utomi, pid ochima zalyagli sini pidkovi. - Vin sam zapitaº. - Treba yakos' obduriti... Prinajmni na yakijs' chas. Mozhe, Svitlano Kuz'mivno, vi... Horol navit' ne obizvalasya. Vona vse shche tupo j bezpomichno divilasya na rentgenivs'ku plivku, nemov spodivalasya, shcho vid ¿¿ bazhannya, vid ¿¿ tuzhnogo poglyadu na nij prostuplyat' chorni plyami. - Ti ce pridumav, ti j robi,- znovu skazav Vadim. - Proyavi svo¿ aktors'ki zdibnosti. Vin zrozumiv, shcho skazav durnicyu, ale ne pokayavsya navit' poglyadom. Sidiv na rizhku stola, obhopivshi rukami kolino, i, bulo vidno, rozmovlyayuchi z YUliºm, dumav shche pro shchos'. Bilya vikna, spershis' liktyami na lutku, stoyala Nelya. Pochuvshi pro te, shcho stalosya a ¿hnim shefom, vona bulo rvonulasya do dverej, ale ¿¿ zupiniv i zavernuv nazad YUlij, teper vona zoseredzheno-bolisno chekala rozv'yazki. YUlij oglyanuv ¿h usih, jogo ochi zajnyalisya rishuchistyu, j vin skazav: - Nu j... ce zh ne farisejstvo. Po jogo oblichchyu projshla sudoma, bulo vidno, yak vin shchosili perelomlyuº shchos' u sobi, nastroyuºt'sya na fal'shivij optimizm. Vin zabig do kabinetu Dmitra Ivanovicha, koli toj, znovu vidstoronivshi runi tih, hto hotiv jomu dopomogti, pidvivsya z divana. - SHef, use o'kej! - nadmiru golosno viguknuv YUlij, namagayuchis' nevidrivne divitisya v ochi Marchenkovi, adzhe til'ki tak, zdavalosya jomu, toj mozhe poviriti.- Nashi shche tam kinchayut'... Dmitro Ivanovich podivivsya na YUliya dovgim, proniklivim poglyadom, skazav, zdavalosya, zovsim spokijno, til'ki duzhe tiho: - Vi ne vmiºte brehati, YUliku. Toj zmignuv ochima, opustiv golovu: - Probachte... Vi ne navchili. - Spasibi, za... priºmnij kalambur,- posmihnuvsya Dmitro Ivanovich. Vin spravdi buv spokijnij. Mabut', tomu, shcho perezhiv nevdachu napered. Jomu bulo soromno vid togo, shcho stalosya, i teper vin namagavsya bodaj chimos' kompensuvati svij nedavnij strah i panichnist'. U tu hvilinu, tihi j prignicheni, do kabinetu zajshli Svitlana Kuz'mivna, Vadim, Nelya. Voni chuli z koridora YUli¿v proval, kritisya dali bulo nichogo. Dmitro Ivanovich vidchuv, yak jogo kol'nulo v serce. U podivi vidznachiv, shcho toj bil' buv ne za sebe, a za nih - Svitlanu, Nelyu, YUliya, Vadima. SHCHe podumav, shcho dorogo b dav, abi zaraz zabrati jogo v nih. Ale... shcho vin mig? - Vi shcho... Nache v traurnij procesi¿,- zmusiv sebe osmihnutisya.- Go-go, shche j ne taki nevdachi buvayut'. Zgadajte... Nu, chogo tam... Ta vsi vidkrittya v nauci ne prihodili legko.- I, shchob ne pustiti ¿h dali u pesimizm, ne dati rozliztisya po kutkah sumniviv, skazav: - Zagal'muvati mogla tisyacha prichin. Ne spracyuvali hloroplasti, ne ta koncentraciya digitoninu, neyakisna obrobka... Ot mi vzyali dlya obrobki ditirgen iks sto... Vin pochav zahoplyuvatisya, i, shchob utrimati jogo od hvilyuvannya, Korec'kij, kotrij tezh prijshov syudi i divivsya na n'ogo rozumnimi j trohi sumnimi ochima, vzyav jogo pid ruku: - Potim, potim. Vidpochin'te. Mij shofer zaraz vidveze vas dodomu. Dmitro Ivanovich ne zaperechuvav. Vin til'ki bad'oristo podivivsya na koleg (prinajmni jomu zdavalosya, shcho podivivsya tak) i skazav: - Eksperiment mi povtorimo. Gotujte novu suspenziyu. Udoma vin odimknuv dveri sam, hotiv, nepomitno projti u vannu, shchob skinuti j poprati sorochku, ale Irina Mihajlivna pochula, perestrila jogo v koridori. Vona zlyakano zojknula, ale odrazu zh ogovtalasya, dopomogla perevdyagtisya, postelila jomu na divani postil'. Hotila viklikati likarya, ale vin ne dozvoliv. Vin trimavsya spokijno, znav, shcho ne maº prava davati sobi popusku, rozvihryuvatisya, dosit' z n'ogo v domi galasu j nerviv i tak. Spokij i tverdist' pochav kul'tivuvati ne tak davno, vin rozumiv, shcho zapiznivsya na bagato rokiv, ale togo ne vernuti. Hoch i strimano, rozpoviv pro vse, shcho stalosya na roboti. Irina Mihajlivna visluhala, zapitala, yak jomu maºt'sya zaraz, prinesla chayu i valer'yanovih krapel'. Sklyanku z chaºm vin uzyav, a valer'yanovi krapli povernuv z dokirlivoyu posmishkoyu. Ce ostatochno zaspoko¿lo Irinu Mihajlivnu. Dlya ne¿ cholovikova dusha bula nenache poverhnya riki. Vona bachila vse, shcho diyalos' na nij, a sprobi prozirnuti v glibinu ne robila nikoli. Vona trivozhilas' za jogo zdorov'ya, ale, pobachivshi, shcho nichogo serjoznogo jomu ne zagrozhuº, zaspoko¿las'; ¿¿ zasmutila nevdacha v n'ogo na roboti, ale shcho vona oznachala dlya n'ogo samogo, ne po sluzhbi, a same dlya n'ogo,samo¿ sutnosti jogo zhittya,- ne rozumila. I ne namagalasya zrozumiti. Nu, shchos' tam ne vdalosya -. oto j use. Tak samo ne zavzhdi rozumiv ¿¿ shkil'ni klopoti j vin, prote namagavsya zrozumiti, vryadi-godi dopomagav yakoyus' poradoyu, ta oskil'ki do svoº¿ roboti vona stavilasya z holodkom, toj holodok peredavavsya i jomu. Otozh vona skazala kil'ka zaspokijlivih sliv, pishla u vannu, de v ne¿ stoyala vvimknuta pral'na mashina. Ranishe vin zdebil'shogo dopomagav ¿j prati, prinajmni rozvishuvav biliznu, i teper trohi podosaduvav, shcho nevchasno zaneduzhav. Vin zibrav postil', lishiv til'ki podushku, pidklavshi pid ne¿ kovdru, lig na kanapu. Spochatku lezhav bez bud'-yako¿ dumki, a potim uyava pochala malyuvati te, shcho moglo statisya i shcho bulo b po tomu. "Kudi b Irina podila na cej chas Marinku? Odislala z kimos' u selo chi..." I vin pochuv Marinchin krik: "Tatochku, tatun'ochku, tatchiku...",- i uyaviv ¿¿ zhah, rozpach, nemozhlivist' osyagnuti vse svo¿m malen'kim rozumom i serden'kom - use stoyalo pered ochima tak real'no, jomu bulo tak zhal' Marinki, azh vidchuv, yak do ochej pidstupili sl'ozi. Vin pohaplivo perelig iz spini na pravij bik i sprobuvav odignati lyachne vidivo. I taki odignav. Prote jogo j dali obijmali neveseli dumki. U golovi nemov zavisla vazhka hmara, zastupila vidnokil, pidim'yala pid sebe vse, i hoch ne kresali bliskavici j ne gurkotiv grim, ale pojnyav takij tusk i shchem, shcho hotilosya krichati. Vin zgaduvav te, shcho trapilosya na roboti, i jomu stavalo strashenno prikro j soromno. Vin nikoli ne dumav, shcho otakij krihkij. Jomu nishcho ne zagrozhuvalo, i nibi navit' ne tak uzhe zhahlivo j perezhivav... Adzhe ce ne smert' kogos' bliz'kogo, ne zagroza vlasnomu zhittyu. A ot zhe... I vin podumav i vpershe vidchuv, yaka krihka lyudina vzagali. Vsesil'na lyudina, yaka povertaº riki, prolamuº gori, yaka v chistomu poli vibudovuº mista - kaminni labirinti, peremolovshi na poroh i skle¿vshi nanovo granit i zalizo. I ot u c'omu, zvedenomu ¯¯ rukami gromaddi, zhive vona sama, v odnij iz klitinok b'ºt'sya garyache serce, metushit'sya grudochka zhivo¿ ploti. V ocij os', u susidnih... Vsesil'na lyudina... Vona spravdi nadzvichajno krihka. I ne trivka. Vona zgasaº vraz, i vid ne¿ ne lishaºt'sya nichogo. YAk otam, u Pompe¿, knizhka pro rozkopki yako¿ lezhala na jogo zhurnal'nomu stoliku i na yaku vin zaraz divivsya: za tisyacholittya v popeli zalishilis' til'ki porozhnechi- pozi lyudej u moment zagibeli. Konfiguraci¿ ¿hnih til. Dlya chogo? Komu? Tila, yake za pivgodini do togo kohalo. Ochej, yaki plakali. Mozku, yakij shchos' dumav... Mozhe, same vinahodiv yakus' teoremu. Nu, a yakbi zalishiv teoremu? Vstig zalishiti? Todi mozhna vvazhati otu porozhnechu ne marnoyu? Tak, ne marnoyu. Vona j ne marna. Bez ne¿ ne bulo b Pompe¿. Bez nih usih. Vipala b s'ogodni udacha. A tebe b ne bulo. Te, druge, vipravdalo b pershe? I znovu dumka: vipravdalo dlya kogo? Vin zrozumiv, shcho dumaº pro ce ne vpershe. SHCHo dumav i vchora, chitayuchi knizhku pro rozkopki v Pompe¿, a naspravdi til'ki ochikuyuchi s'ogodnishn'ogo dnya. Vin zrozumiv, shcho nikoli ne zmozhe zmistiti ci dvi tochki v odnu. Voni - movbi tilo j antitilo. Ale ves' jogo zhittºvij dosvid pidkazuvav, shcho inakshe zhiti ne mozhna, shcho treba til'ki shukati, j todi budesh lyudinoyu. Spravdi, tim, pislyasmertnim, zhive chimalo lyudej. I ce zovsim ne vira v potojbichne zhittya. Ot prisvyativ sebe uchenij vinahodu. Velikij uchenij velikomu vinahodu. Vin mig bi vigadati sto skleyuval'nih olivciv chi dvisti past i mav bi za te novu mashinu, shtani, doroge kol'º dlya zhinki. Ale vin znaº, shcho te zgine, a spravzhnij vinahid ocinyat' i pislya smerti. I tezh, zdaºt'sya, shcho jomu todi? Tak, todi-duzhe malo. CHi, pevnishe, absolyutno nichogo. Nemalo lyudej kpinyat' z c'ogo. I sam toj uchenij zhive s'ogodnishnim. Ale j tudi jde yakas' jogo chastka. Jogo ne bude, a cya chastka zalishit'sya zhiti. Ni, ce vzhe zhitime ne svidomist' jogo teperishn'ogo "ya". Ale zhitime material'no, u vinahodi. ZHitime te, shcho vin viddav majbutn'omu. ZHitime vichna neprimirennist' lyudini zi smertyu, zaperechennya smerti. Lyudina j zaperechuº smert' vidkrittyami, knigami, skul'pturami. Vin pidvivsya na likti, popraviv podushku j pidsunuv knizhku, na obkladinci yako¿ bula vidtisnuta kartina Bryullova, pid gazeti. Zvichajno, kozhna lyudina, podumav, namagaºt'sya prodovzhiti svoº zhittya. Inakshe b... Nashcho b ¿j narodzhuvatis'? Vtishaºt'sya vona zhittyam chi peretvoryuº jogo sobi na muku. Te vid ne¿ tezh malo zalezhit'. A mozhe, j ne malo... Prinajmni vin stvoriti sobi postijno veselogo nastroyu,- ta de tam postijno, hocha b vryadi-godi,- ne vmiº. Vin umiº til'ki pracyuvati. I karatisya cherez svoyu pracyu. Bo v tij praci... sens jogo zhittya. Paradoksal'no? Mabut'. Ale ce tak. Jogo i, mabut', bagat'oh inshih. Adzhe spravdi z-pid togo popelu vikopali prekrasni statu¿ i pliti z kreslennyami teoremi Pifagora. Tobto ti lyudi zhili j zaginuli nedaremno. I ne til'ki konfiguraci¿ ¿hnih poz u moment smerti zalishilis' na zemli! Nespodivano, ne znati chomu, vin podumav pro Boroznu, nespodivano j spravdi, bo za ves' s'ogodnishnij den', ta j za vsi poperedni, zhodnogo razu ne spom'yanuv jogo. Vin primusiv sebe ne voyuvati z nim navit' u mislyah. Dmitro Ivanovich zrozumiv, chomu nini spliv jomu u pam'yati Borozna. Todi vin ne pochuvav do n'ogo zla. A teper, pislya nevdachi, vidchuv. Mabut', same cherez te, shcho toj peredbachiv nevdachu. Tak bi moviti, zaprogramuvav ¿¿. Viyavivsya... prozirlivishim chi rozumnishim. Vin, Marchenko, viddav cij spravi shist' rokiv zhittya i dum, a cej os' prijshov i za kil'ka misyaciv... Treba-taki ne dopustiti, abi vin vtruchavsya dali. Ale pomshchatisya vin jomu ne bude. Teper ce...nu zovsim negarno. Treba buti vishche... Til'ki - vishche. Dmitro Ivanovich silomic' ster usmihnene (vin chomus' zaraz bachiv jogo same usmihnenim) oblichchya Borozni. I znovu vernuvsya do poperedn'o¿ dumki. Otzhe, treba shukati, de obirvalasya nitka. Vin ne mig poviriti, shcho ves' shlyah nepravil'nij. Adzhe te, shcho musit' buti shche odna faza, pidkazuvalo vse. Voni vlovlyuvali ¿¿ pobichno tisyachi raziv. Til'ki ot ne vdalosya zafiksuvati. A mozhe, j spravdi,- oblilo holodom mozok,- ce til'ki mirazh, krasiva himera, yaku vigadav? A chi ne krashche bulo vzyati v ruku chuzhu nitochku i jti za neyu, i yakbi navit' vona obirvalasya, nihto ne osmilivsya b skazati lihogo slova, adzhe tu nitochku vij uzyav z ruk viznanih avtoritetiv. Vin rozumiv, shcho cej shlyah ne shlyah vidkrivachiv, ne shlyah spravzhn'o¿ nauki. I vodnochas poterpav pered nevidvorotnimi zvinuvachennyami v volyuntarizmi, kar'ºrizmi, bezturbotnosti. Vin divivsya na sheregi knig, napisanih lyud'mi, yaki same j utverdilisya smilivistyu, poshukom, bezoglyadnistyu, nemov shukav u nih pidtrimki. Knigi zvodilis' nad nim vos'miyarusnim gromaddyam, vin usi ¿h perechitav - ne trimav u sebe neprochitanih knig, z rokami navit' lyubiv perechituvati vzhe prochitani kolis'; ale zaraz voni stoyali nimi, bajduzhe vibliskuvali korincyami - ti lyudi vzhe svoº zrobili, ¿h uzhe ni zaperechiti, ni perekresliti, ni zvinuvatiti. A jomu kortilo pogovoriti. Jomu praglosya pidtrimki, j ne prosto pidtrimki, a pidtrimki druzhn'o¿ i kvalifikovano¿. Vin buv vdyachnij Irini za te, shcho vona podzvonila Mihajlovi. Vin chuv, yak vona dzvonila, pritishenim golosom rozpovidala pro cholovikovu nevdachu j liho, yake z nim priklyuchilosya. Vona znala, shcho malo chim mozhe dopomogti Dmitrovi Ivanovichu, j tomu klikala Mihajla. Teper vin chekav na n'ogo. Perechituvav gazeti j chekav. Pereglyanuvshi gazeti, peregornuv ostannij nomer "Vsesvitu", nespodivano zanurivsya v stattyu pro Gogena j vipirnuv z ne¿, koli godinnik pokazuvav chvert' na vos'mu. Dali shovatisya v chitannya ne mig. CHekannya chomus' stavalo vazhkim, majzhe gnityuchim. Mozhe, j cherez te, shcho z kuhni dolitali hoch i priglusheni, prote vochevid' rozdratovani golosi. Andrij shchos' kanyuchiv u materi, a ta vidmovlyala. Vin kanyuchiv nastirlivo, svarlivo, uperto, Irina Mihajlivna zh, mabut', rozdratovano jomu dorikala j prosila piti get', shchob ne hvilyuvati bat'ka. Ale Andrij ne vidstupavsya, a shche pislya yakihos' materinih sliv veresklivo zakrichav: - Vse Marinci, Marinci! Bo to ulyublenicya, pidliza. Os' nehaj ta zaraza til'ki pidsunet'sya meni pid ruku... Za mit' voni galasuvali oboº. Tam shchos' zatorohtilo, zabryazhchalo, a todi pochuvsya rozlyuchenij Andri¿v krik: - Ti shche pidijdi do mene... Til'ki pidijdi! Dmitru Ivanovichu stalo do krayu prikro. Andrij zovsim ne sluhavsya materi. CHastkovo v tomu zavinila j Irina Mihajlivna, kotra vidverto pestila Marinku, a ta v svoyu chergu ne raz zachipala brata, odrazu zh vtikayuchi pid zahist materi. Ale zh i Andrij... I Dmitro Ivanovich znovu, vzhe vkotre, podumav, shcho vin shchos' progaviv u vihovanni sina j neodminno maº nadoluzhuvati, shukati yakihos' klyuchiv do n'ogo. Til'ki yakih? Andrij propuskav cherez sebe svit tak ego¿stichno, shcho bud'-yake povchannya, bud'-yaku rozmovu, navit' najlagidnishu, sprijmav yak zlij pidstup. Vin shche trohi poboyuvavsya bat'ka - jogo vibuhu, jogo gnivu, v yakomu toj mig udariti, j na tomu vse trimalosya. Ale ce bula nadto tonka j nenadijna nitochka. "Treba shchos' robiti",- shche raz podumav Dmitro Ivanovich. Ale c'ogo razu v kuhnyu ne vijshov. Nareshti galas ushchuh. A chekannya stalo nesterpnim. Dvichi chi trichi zabigala Marinka, vona bula nezvichajno tiha j zlyakana, nibi azh boyalasya bat'ka. Zahodila Irina Mihajlivna, ale til'ki spitati, chi jomu ne treba chogo. I koli vin uzhe zovsim obeznadiyavsya, prolunav dzvinok. Ale to buv zovsim ne Mihajlo. Na velike zdivovannya Dmitra Ivanovicha, jogo navidav Karpo Fedorovich Odinec'. Hoch voni zhili v odnomu budinku vzhe odinadcyat' rokiv, ale Karpo Fedorovich za cej chas zahodiv do n'ogo raziv p'yat', ne bil'she. Ta j Dmitro Ivanovich ne vel'mi vshanovuvav vidvidinami svogo nachal'nika. Vin prosto ne povazhav jogo. Navit' bil'she - grebuvav nim u dushi, hoch, zvichajno, nikoli c'ogo ne vikazuvav. U chas, koli lyudi, abi visloviti svij najvishchij zahvat, svo¿ najbil'shi porivannya, zdebil'shogo zlovzhivayuchi, pristavlyayut' do bagat'oh sliv prefiksi z oznachennyam najvishchogo stupenya, vin tezh ne mig utrimatisya j pristavlyav takij prefiks do viznachennya, yakim obijmav Odincya,supersvolota. V Odincevi jogo divuvalo odne: popri vse, shcho toj znav pro sebe (ne mig ne znati), Karpo Fedorovich buv zavzhdi peven: zhittya prozhivaº pravil'no. Vin ne muchivsya sumnivami, ne nadlomlyuvav svogo zdorov'ya vagannyami j poshukami yako¿s' prihovano¿ istini. Jomu ne raz kazali, shcho vin hamlo, c'ogo vin ne mig sprostuvati navit' pered samim soboyu, inodi jomu navit' podobalosya buti hamlom, shokuvati vsilyakih tonkonervih intelektualiv. Abo j prosto dumav pro nih: "Ot ti ne hamlo, a shcho maºsh?" Prote nezalezhno i vpevneno vin pochuvavsya ne z usima. Karpo Fedorovich vzagali ne vmiº iti narivni. Vin abo plazuº, abo topche nogami. Abo na vashij golovi, abo pid vashimi chobit'mi. Pered Marchenkom, hoch i buv jogo nachal'nikom, zdebil'shogo zapobigav. Pered jogo naukovim avtoritetom, pered tim, shcho togo mozhut' priznachiti direktorom institutu (podejkuvali j take), pered poshanoyu, z yakoyu do n'ogo stavilisya kolegi i navit' deyaki chleni prezidi¿ akademi¿. Zovni zh trimavsya na rivnij, navit' na druzhnij nozi, famil'yarno popleskuyuchi Dmitra Ivanovicha po plechu, shcho toj terpiv nad silu... Vin i zaraz po-prostec'komu, nevimushene roztashuvavsya v shkiryanomu krisli na gvinti, odtyag-nuvshi jogo trohi od stolu, kapronovogo kapelyuha, pidmorgnuvshi, nadiv na bronzovu golovu Mendelººva, pridbanogo Dmitrom Ivanovichem v antikvarnomu magazini, papku kinuv na stil. Ale bulo v cij nevimushenosti - i ce Dmitro Ivanovich vloviv odrazu - i shchos' take, shcho signalizuvalo pro zmini v povedinci Odincya shchodo n'ogo. Karpo Fedorovich vilaziv jomu na golovu. Dmitro Ivanovich podivuvav, shcho ce stalosya tak shvidko. Ce buv nebezpechnij simptom, to bil'she, Marchenko zdogaduvavsya, shcho Odinec' prijshov ne z dobrom. Karpo Fedorovich i spravdi vdavano, zloradiyuchi v dushi, pospivchuvav Dmitru Ivanovichu v nevdachi, pokepkuvav z perepolohu, do yakogo sprichinivsya trans, shcho stavsya z Marchenkom, rozkazav nepristojnogo anekdota, a dali shche blizhche prisunuvsya razom z krislom i skazav: - YA prijshov nagadati: zavtra vchena rada, i vi musite vistupiti. Dmitro Ivanovich zdrignuvsya od Odincevih sliv. Vin divivsya na n'ogo z neprihovanim strahom. - Bachite, ya hvorij...- sprobuvav zahishchatisya. - Vzhe majzhe projshlo,- grubo skazav Odinec'.- Vi vhodili do komisi¿ po perevirci. Lishe vi chitali stattyu... Tobto najkrashche ¿¿ znaºte... Odinec' neshchadno zaganyav jogo v kut. Tak zaganyaº duzhij bokser pidupalogo na sili suprotivnika. Dmitro Ivanovich rozumiv ce j pochuvav, shcho ne mozhe vchiniti oporu. - YA sprobuyu... - Probuyut' til'ki samogonku, - perebiv Karpo Fedorovich. - Vi zobov'yazani vistupiti j rozvinchati. - Dobre, ya vistuplyu,- zdavsya Marchenko. Odinec' shche posidiv kil'ka hvilin, pogovoriv pro ºvropejs'ki kinni zmagannya, shcho namichalisya v Kiºvi, - vin buv zavsidnikom ipodromu j, kazali, grav na totalizatori, - skazav, shchob Dmitro Ivanovich ne zanepadav duhom, poobicyav pidtrimati, i v golosi jogo zvuchalo nedvoznachno: vzamin na tvij vistup, - i pishov. A Dmitro Ivanovich zalishivsya rozstroºnij i prignichenij do krayu. Ranishe za klopotami z eksperimentom, za vsima inshimi klopotami vin get' zabuv pro "spravu Abramchuka", yak nazivav Odinec' prikrist', shcho vipala na dolyu zaviduyuchogo sektorom viddilu ekologi¿. Sut' "spravi" polyagala os' u chomu. Odin z aspirantiv Abramchuka napisav stattyu pro shvidkist' poglinannya roslinami vuglekisloti u riznih klimatichnih zonah i opublikuvav ¿¿ v zbirniku. Abramchuk, yak zaviduyuchij sektorom, tezh pidpisav ¿¿. Piznishe viyavilosya, shcho cya stattya napolovinu kompilyativna, napolovinu prosto spisana z insho¿, yaka bula opublikovana v knizi, vidanij moskovs'kim Institutom fotosintezu. Viyaviv Marchenko j navit' neoberezhno vkazav na ce u zviti, yakij skladali pislya perevirki roboti sektora ekologi¿. Neoberezhno tomu, shcho buv tverdo perekonanij - Abramchuk zaviniv duzhe malo. Nu, dopustiv nedbalist', neohajnist', ale, zvichajno, nenavmisne. Treba bulo jomu naodinci poraditi Abramchukovi vistupiti z kritichnoyu, samokritichnoyu statteyu, vse poyasniti j vibachitis' pered avtorami z Institutu fotosintezu. Marchenko zh dav Odincevi v ruki zbroyu, yakoyu toj hotiv uraziti Abramchuka napoval. Odinec' zvodiv z nim osobisti rahunki. Abramchuk - cholovik holerichnij, nevrivnovazhenij, naukovec' malen'kogo talantu. Ale zh hiba mozhna vizhivati lyudinu z institutu za te, shcho vona vidpovila netaktovnistyu na netaktovnist'? Teper zhe, yakshcho Dmitro Ivanovich vistupit' na zahist Abramchuka, vin postavit' pid udar i sebe. Zvichajno, odrazu Odinec' ne vdarit'. Ale vin znajde sposib... Vin ne podaruº. Nedarma prijshov s'ogodni j nagadav. Same s'ogodni. Vin vidchuv, koli mozhna vzyati mertvoyu hvatjoyu. O, ce zovsim ne vipadkovist', shcho cya nepriºmnist' prijshla slidom za nevdacheyu v laboratori¿. Odinec' umisne ochikuvav nagodi j postaviv "spravu Abramchuka" same na zavtrashnyu vchenu radu. Otzhe, zavtra Dmitro Ivanovich povinen "rozvinchati" Abramchuka. Ale zh ce... nu, prinajmni ne zovsim chesno. Dmitro Ivanovich znav - jogo muchitime sovist'. Navit' zrinula taka dumka: "A koli Abramchuk shchos' zapodiº sobi? Vin takij. YA ne proshchu sobi c'ogo doviku. Ne proshchu, yakshcho z Abramchukom shchos' stanet'sya. Oh zhe j znajshov vimir". Ne piti na vchenu radu zovsim... Prikinutisya hvorim? Odinec' skazhe, shcho bachiv jogo zdorovim. Ta j rich ne v tomu. Vin jogo prosto z'¿st'. Osoblivo teper. Dmitro Ivanovich pochuvav malo ne rozpach. Jogo pojnyalo take hvilyuvannya, shcho vin ustav z kanapi j zahodiv po kimnati. Vin ne bachiv radi. Najgirshe zh shcho, rozmirkovuyuchi tak, hvilyuyuchis', vin uzhe majzhe znav, shcho dovedet'sya jti, shcho jomu v cij situaci¿ prosto nikudi poditisya. Ne piti - ce majzhe poslati sebe v spivuchasniki do Abramchuka, na yakis' grihi kotrogo vzhe kil'ka raziv natyakav Odinec'. Ne piti - ce majzhe oddati laboratoriyu. Perestati buti naukovcem. Todi zh vtrachalo sens zhittya. Otzhe, inshi chleni radi progolosuyut'? Nu, zvichajno, ne vsi... Ta j z tih, hto bezoglyadno pidnime ruki slidom za Odincem, ne vsi znatimut' sut' spravi. Dostemenno znaº ¿¿ til'ki vin. Naraz Dmitro Ivanovich zupinivsya i sprobuvav proanalizuvati svo¿ dumki. Vin rozumiv: ce zmagayut'sya rozum i sovist'. Rozum - vin vel'mi hitrij, gnuchkij, vin shchorazu znahodit' tisyachi shchilinok, u yaki protyaguº slidom za soboyu dushu. Sovist' zvivaºt'sya, to b'ºt'sya v konvul'siyah, to kvilit', a rozum pidkazuº, rozum perekonuº, umovlyaº: "Nu,- kazhe pin,- dlya chogo ti opiraºshsya? SHCHo mi vigraºmo? Novi turboti? I niyakih blag". Sovist', odnak, ne pogodzhuºt'sya z otim "mi", vona j dali pragne odmezhuvatisya. Najkrashche bulo b, podumav Dmitro Ivanovich, oditnuti vse j ne muchitis'. Adzhe vse odno pide. A poperedu dovgij vechir i ves' zavtra